همه ما بارها و بارها نام سرطان را شنیده ایم و چه بسا بسیاری از عزیزان مان هم که با سرطان دست و پنجه نرم کرده اند، را از نزدیک نظاره گر بوده ایم اما سرطان دست واژه ای کمتر آشنا برای ماست شاید تا زمانی که خبر فوت خانم دنیا فنی زاده، عروسک گردان شخصیت محبوب مان “کلاه قرمزی” بر اثر سرطان دست را نشنیده بودیم، نام سرطان دست به گوشمان هم نخورده بود. اما واقعیت این است که سارکوم در کمین ماست. با دکتردکتر در این مقاله همراه باشید تا به بررسی سرطان دست که یکی از انواع سارکوم است، بپردازیم.
سارکوم چیست؟
سارکوم نوعی سرطان نادر است که در بافت‌های متفاوتی اتفاق می‌افتد. بافت همبند به سلول هایی از بدن گفته می شود که انواع دیگر بافت را در بدن به هم متصل و پشتیبانی می نمایند. سارکوم ها در بافت همبند رشد می کنند. این تومورها بیشتر در استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، غضروف‌ها، اعصاب، چربی و رگ‌های خونی بازوها و پاها دیده می‌شوند، اما بروز آنها در سایر نواحی بدن نیز ممکن است و دور از انتظار نیست.
اگرچه بیش از 50 نوع سارکوم وجود دارد، اما می توان آنها را به دو نوع اصلی تقسیم کرد: سارکوم بافت نرم و سارکوم استخوان یا استئوسارکوم.
سارکوم بیشتر در اندام های تحتانی بدن رایج است. 40 درصد بیماران در اندام تحتانی، 15 درصد در اندام فوقانی و 30 درصد در تنه، قفسه سینه و شکم درگیر تومور و سارکوم هستند. شرایط بسیاری هستند که می توانند به اشتباه سارکوم پنداشته شوند. همه افراد گاه به گاه توده ها و برآمدگی هایی دارند در مچ دست، کشکک زانو و یا استخوان های لگن خود دارند اما مساله مهم در این بین این است که بتوانیم میان توده های سرطانی و توده هایی که بر اثر آسیب، رشد مادرزادی یا روند طبیعی پیری به وجود آمده اند تمایز قائل شویم.
چه عواملی باعث ابتلا به سارکوم می شوند؟
محققان هنوز دلیل قطعی برای ابتلا به سارکوم را نیافته اند. به نظر می رسد که DNA سلولی پس از تولد تغییر می کند و منجر به سارکوم می شود اما اینکه چرا این اتفاق می افتد، هنوز ناشناخته است. مواردی که باعث افزایش خطر ابتلا به سارکوم می شوند، عبارتند از:
- سابقه خانوادگی و وراثت
- پرتودرمانی و تشعشعات برای درمان انواع دیگر سرطان
- بیماری پاژه
- بیماری نوروفیبروماتوز
- سندروم گاردنر
- بیماری رتینوبلاستوما
علائم سرطان دست و سرطان پا
بیشتر انواع سارکوم ها از استخوان های لگن شروع می شوند و به دنبال آن استخوان ران درگیر می شود و می تواند به استخوان های دیگر، مغز استخوان و حتی اندام های حیاتی مانند ریه ها، قلب و کلیه ها سرایت کند.
اما تومورهای بافت نرم در اطراف استخوان ها مانند غضروف ها یا ماهیچه تأثیر می گذارند و در بافت نرم بازوها، پاها، سر، گردن، قفسه سینه و شکم یافت می شوند. سارکوم های بافت نرم به سختی قابل تشخیص هستند زیرا می توانند در هر نقطه از بدن رشد کنند. معمولا اولین علامت وجود سارکوم در بافت نرم، وجود یک توده بدون درد است. اما با بزرگ شدن این توده، به اعصاب یا ماهیچه ها فشار وارد شده و درد و ناراحتی ایجاد می شود و بسته به محل توده ممکن است اختلالاتی در اندام های بدن ایجاد شود به عنوان مثال تنگی نفس به وجود آید یا ضربان قلب بالا برود و…
برخلاف سارکوم بافت نرم، استئوسارکوم می تواند علائم اولیه آشکاری را نشان دهد. استئوسارکوم در کودکان و نوجوانان و جوانان بیش از میانسالان شایع است به طوری که یک سوم بیماران مبتلا به سارکوم، زیر 30 سال سن دارند و 50 درصد این بیماران جزو کودکان می باشند. اما با توجه به اینکه معمولا در کودکان و جوانان فعال، درد استخوان ها و یا تورم عادی است، علائم استئوسارکوم ممکن است با دردهای رشد یا آسیب ورزشی اشتباه گرفته شود. اگر علائم درد در دست و پای کودک به صورت قرینه نیست و فقط در یکی از دست ها یا پاها احساس می شود، علائم درد بعد از مدتی بهبود پیدا نمی کنند و یا در هنگام شب، شدیدتر می شوند، حتما باید با متخصص کودکان و متخصص تست سرطان مشورت نمایید.
برخی از علائم استئوسارکوم عبارتند از:
- درد در استخوان آسیب دیده که در هنگام شب شدیدتر می شود.
- تورم
- اختلال در عملکرد استخوان مانند حرکات ناقص پا و لنگیدن
- تب خفیف ولی مداوم
- شکستگی استخوان بدون دلیل مشخص
- کاهش وزن بدون دلیل موجه
- خستگی و بی حالی بی دلیل
- فلج ماهیچه ها یا از دست دادن کنترل مثانه اگر تومور نزدیک ستون فقرات باشد.
درمان سارکوم
روش های درمانی که پزشکان برای درمان سارکوم انتخاب می نمایند، کاملا به نوع آن، اینکه بافت کدام قسمت از بدن را درگیر نموده و چقدر گسترش پیدا کرده است، بستگی دارد. گاهی اوقات سارکوم به صورت خوش خیم بروز می نماید و متاستاز نمی کند اما انواع بدخیم آن می توانند متاستاز کرده و به بافت های دیگر توسعه یابند. سارکوم در 75 درصد موارد، قابل درمان است و کنترل می شود و معمولا در همان بافتی که شروع شده باقی می ماند و به بافت های دیگر سرایت نمی کند اما تشخیص به موقع و شروع روش های درمانی سریع در بهبود آن بسیار موثر هستند.
در مراکز پزشکی، تیمی از پزشکان متشکل از جراحان، رادیولوژیست‌ها، انکولوژیست‌ها، رادیولوژیست‌های انکولوژیست، پاتولوژیست‌ها، متخصصان اطفال (برای سرطان در کودکان)، روانشناسان و مددکاران اجتماعی تشکیل شده و برای درمان سارکوم بیماران، کمیسیون پزشکی تشکیل می دهند.
یکی از روش های درمانی برای سارکوم، خارج نمودن تومور از بدن از طریق جراحی است. در بیشتر موارد ابتلا به استئوسارکوم، خود تومور از بدن خارج می شود و نیازی به بریدن استخوان و یا قطع دست و پا نیست. هدف جراحی تومور سارکوم، به حداقل رساندن خطر بازگشت سارکوم در همان محل یا گسترش آن است. برای انجام این کار، جراح تومور را با یک برش موضعی گسترده خارج می‌کند. گاهی اوقات می توان از ایمپلنت های مصنوعی یا استخوان گرفته شده از قسمت دیگری از بدن یا بافت اهدا کننده برای جایگزینی استخوانی که در حین جراحی برداشته شده است استفاده کرد.
پرتودرمانی هم می تواند گزینه مناسبی برای از بین بردن و یا کنترل تومور باشد و همچنین پرتو می تواند تومور را قبل از جراحی کوچک کند یا سلول های سرطانی باقی مانده پس از جراحی را از بین ببرد. عوارض جانبی پرتودرمانی می تواند شامل خستگی، اسهال، تهوع و استفراغ، تغییرات در پوست و بثورات، تحریک مثانه و تورم در پاها باشد.
رایج ترین شیوه درمانی برای همه انواع سرطان، شیمی درمانی است. در شیمی درمانی با استفاده از داروها، رشد سلول های سرطانی را متوقف می سازند یا کند می کنند. این داروها اغلب به صورت داخل وریدی و تزریق تجویز می شوند و می توانند عوارض جانبی عمده ای داشته باشند. از شیمی درمانی اغلب قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور استفاده می شود. شیمی درمانی با عوارض جانبی زیادی همراه است که البته در برابر عوارض سرطان ناچیز هستند. این عوارض جانبی عبارتند از: تهوع و استفراغ، ریزش موها، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، کم خونی، خستگی و بی حالی، زخم های دهانی و…
گاهی اوقات تومورهای خوش خیم استخوانی یا سارکوم ها را می توان با استفاده از روش های خاص، گرم یا منجمد کرد. رادیولوژیست ها این روش را با استفاده از تصویربرداری هدایت شده انجام می دهند (به عنوان مثال، قرار دادن پروب برای انجماد بافت با استفاده از سی تی اسکن)
جدیدترین درمان ها برای از بین بردن تومورهای سرطانی سارکوم نیز درمان های هدفمند هستند که در طی آنها از آنتی‌بادی‌های سیستم ایمنی خود بدن برای جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند و در عین حال سلول‌های طبیعی را بدون آسیب باقی می گذارند
سخن آخر:
سرطان ها موریانه وار، به جان زندگی انسانی افتاده اند و هر روز انواع جدیدی از این بیماری آزاردهنده در جوامع انسانی بروز می نمایند. بسیاری از دانشمندان و محققان اپیدمیولوژی سرطان در جهان، روش زندگی صنعتی، تغذیه صنعتی و همچنین سبک زندگی نادرست مانند ورزش نکردن و استفاده از دخانیات و الکل را مقصر اصلی افزایش آمار سرطان در جوامع امروز می دانند. سالانه بیش از 40 هزار نفر در کشور ایران بر اثر بیماری سرطان به کام مرگ می روند. امید است با بالابردن سطح اطلاعات عمومی و همچنین اصلاح سبک زندگی، بتوانیم از این بیماری مهلک در امان بمانیم.
