سرماخوردگی کودکان ؛ بررسی علائم و راه‌های درمان سرماخوردگی در کودکان

اگر کودکتان عطسه یا سرفه می‌کند و از گلودرد شکایت دارد، احتمالاً دچار سرماخوردگی کودکان شده است. سرماخوردگی کودک چیز عجیبی نیست و برای همه بچه‌ها پیش می‌آید. قرارگرفتن در معرض هوای سرد یا تماس با افراد بیمار، می‌تواند باعث بروز این وضعیت شود. ویروس‌های مختلف هم از عوامل اصلی بیماری کودکان به‌شمار می‌روند. آبریزش بینی، عطسه، تب و سرفه از علائم سرماخوردگی کودکان هستند. در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، از علائم سرماخوردگی و راه‌های درمان آن گفته‌ایم. بنا به تشخیص دکتر کودکان، از روش‌های مختلفی مانند مصرف داروهای ضدتب یا روش‌های خانگی مانند نوشیدن مایعات فراوان برای بهبود وضعیت خردسالان، استفاده می‌شود.

در پایان، اگر پرسشی درباره درمان سرماخوردگی و مطالب مربوط به آن دارید، بپرسید تا پزشک به شما پاسخ دهد.

سرماخوردگی کودکان چگونه است؟

از آن‌جایی که سیستم ایمنی کودکان هنوز کامل نشده، پس در مقابل عوامل بیماری‌زا حساس‌تر هستند. در چنین شرایطی، طبیعی است که آن‌ها در طول سال بارها به سرماخوردگی مبتلا شوند. عفونت نواحی فوقانی دستگاه تنفس یا همان سرماخوردگی، در کودکان پدیده‌ای عجیب و خطرناک نیست.

در مواجهه با ویروس‌های سرماخوردگی، سیستم ایمنی کودکان شروع به تولید آنتی‌بادی‌هایی می‌کند که توانایی بدن آن‌ها را در مقابله با ویروس‌ها، افزایش می‌دهد. این بیماری حدود یک هفته طول می‌کشد و با رعایت بهداشت، می‌توان احتمال ابتلا به آن را کاهش داد. یادتان باشد که باید برای درمان سرماخوردگی کودکان، حتما به دکتر کودکان و اطفال مراجعه کنید. داروهای کودکان و بزرگسالان با هم متفاوتند و در مراقبت از گروه سنی کودک، باید ظرافت به خرج داد.

علائم سرماخوردگی کودکان

 آبریزش بینی، عطسه، سرفه، تب، بی‌قراری و بی‌اشتهایی، از علائم سرماخوردگی کودکان هستند. این علائم نگران‌کننده نیستند و در عرض یک هفته از بین می‌روند. معمولا، سرفه‌ها آسیبی به ریه‌ها وارد نمی‌کنند اما قرار گرفتن در معرض هوای سرد، شدت آن را بیشتر می‌کند. هرچند، اگر مشکلات تنفسی مانند خس‌خس یا نفس‌کشیدن بلند، ظهور نقاط و زخم‌های قرمز روی پوست، تب کودکان پنج‌روزه یا بیشتر و درد شدید در گوش، باید به پزشک مراجعه کرد. علائم دیگر سرماخوردگی کودکان، شامل موارد زیر است:

• ناتوانی در بلع
• درد سینه
• تب
• گلو درد
• سردرد
• خستگی
• درد گوش
• بی‌اشتهایی

رسیدگی به سرفه طولانی هم اهمیت دارد. منظور سرفه‌ای است که یک ماه طول بکشد و در شب یا هنگام فعالیت بدتر شود و با داروهای ضد سرفه کودکان هم، خوب نشود. توجه به علائم بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی را دست‌کم نگیرید و از دستگاه تنفس بچه‌ها مراقبت کنید. در کنار موارد بالا، علائم دیگری هم ممکن است در کودک به‌عنوان علائم سرماخوردگی، دیده شود:

• نفس‌کشیدن بلند
• ظهور نقاط و زخم‌های قرمز روی پوست
• تبی پنج‌روزه یا بیشتر و درمان‌نشدنی
• وجود درد در گوش، سر یا گلو
• ناتوانی و دشواری در بلع
• تورم غدد گردن
• درد سینه

اگر این علائم را در کودک دیدید، باید خیلی سریع به پزشک اطفال مراجعه کنید.

دلایل سرماخوردگی کودکان

این جدول دلیل سرماخوردگی کودک را به صورت خلاصه دسته‌بندی می‌کند و نشان می‌دهد که عوامل ویروسی اصلی‌ترین دلایل ابتلا به سرماخوردگی هستند. در حالی‌که عوامل غیرویروسی، می‌توانند شرایط و احتمال ابتلا را تشدید کنند. ویروس‌ها عامل اصل سرماخوردگی کودکان و سرماخوردگی نوزاد هستند. با نفوذ ویروس به بدن، پوشش محافظ بینی و گلو و سیستم ایمنی کودک، دچار اختلال می‌شود. چنین روندی، باعث گلودرد، سردرد و مشکل در تنفس از راه بینی می‌شود.

هوای خشک محیط داخل یا خارج هم می‌تواند، مقاومت در برابر عفونت ویروس سرماخوردگی را کم کند.استفاده از بخور سرد در چنین شرایطی، می‌تواند چاره‌ساز باشد. لازم به ذکر است که محیط زندگی کودکانی که در معرض دود سیگار هستند هم، خشک‌تر از حالت عادی است. تنفس در چنین محیطی، دستگاه تنفسی را نسبت به سرماخوردگی آسیب‌پذیرتر می‌کند. در جدول زیر، انواع ویروس‌ها را بررسی کرده‌ایم:

تردد در بیرون منزل با لباس نازک و نامناسب، نشستن یا خوابیدن در هوای سرد و بیرون‌رفتن با موی خیس نیز از دلایل سرماخوردگی کودکان‌ محسوب می‌شوند.

تشخیص سرماخوردگی کودکان 

برای درمان سرماخوردگی کودکان، پزشک با معاینه فیزیکی، معاینه گوش و حلق، می‌تواند تشخیص دهد که آیا بیماری سرماخوردگی است یا مشکل دیگری وجود دارد. اگر بعد از سه‌روز یا بیشتر علائم بهتر نشد، ممکن است مشکل دیگری مانند گلودرد باکتریایی استرپتوکوکی (Streptococcus)، ذات‌الریه، برونشیت یا سینوزیت وجود داشته باشد. اگر کودکی در زمان سرماخوردگی دچار خس‌خس سینه شود، احتمال دارد که به بیماری آسم مبتلا باشد.

درمان سرماخوردگی کودک 

درمان سرماخوردگی کودکان، وابسته به علت و نوع آن است. برای مواردی که ویروسی هستند، داروی خاصی وجود ندارد. در واقع، درمان سرماخوردگی ویروسی به اقدام خاصی نیاز ندارد. مراقبت‌های معمول و طی‌شدن دوره بیماری باعث بهبودی کودک می‌شود. برای موارد دیگر، امکان استفاده از روش‌ها و داروهای مختلف وجود دارد که باید با توجه به نظر دکتر اطفال، انجام شوند. در مطلب تخصص اطفال چیست، می‌توانید با وظایف این متخصصان، بیشتر آشنا شوید. در ادامه، درباره هر یک، بیشتر برایتان توضیح می‌دهیم. اگر به‌دنبال درمان سریع سرماخوردگی کودک هستید، باید به استراحت‌کردن او توجه داشته باشید. هیچ‌چیزی مانند استراحت کافی، به تسریع درمان کمک نمی‌کند.

داروی سرماخوردگی کودکان

معمولاً سرماخوردگی کودکان بدون درمان خاص پزشکی، خود‌به‌خود برطرف می‌شود. دارو نمی‌تواند سرماخوردگی را درمان کند، اما مصرف دارویی مثل استامینوفن کودکان، علائمی مانند دردهای عضلانی، سردرد و تب را کاهش می‌دهد. اگر پزشک اجازه داد و با توجه به گروه سنی کودک، می‌توانید گاهی از برخی مسکن‌ها استفاده کنید. هرگز بدون هماهنگی با پزشک، اقدام به دادن دارو به کودکان نکنید. برای مثال، هرگز آسپرین را به کودکان یا نوجوانان ندهید، زیرا مصرف آن می‌تواند باعث بروز سندروم ری (Reye’s syndrome)‌ شود. این بیماری نادر است، اما در هر حال، احتمال وقوعش وجود دارد و کشنده است. دکترها معمولاً قرص سرماخوردگی کودکان تجویز نمی‌کنند.

بسیاری از کارشناسان، اکنون بر این باورند که معمولاً دلیلی برای دادن داروهای ضداحتقان و آنتی هیستامین‌های بدون نسخه (OTC) به کودکان زیر شش سال، وجود ندارد. داروهای ضداحتقان، می‌توانند باعث توهم، تحریک‌پذیری و ضربان قلب نامنظم شوند. بنابراین، به‌دنبال بهترین شربت سرماخوردگی کودکان نباشید.

داروهای بدون نسخه برای سرماخوردگی کودکان

کودکان زیر شش سال، نباید هیچ‌گونه داروی بدون نسخه سرماخوردگی مصرف کنند. شواهدی مبنی بر اثرگذاری این داروها روی روند درمان سرماخوردگی کودک وجود ندارد. در ضمن، مصرف این داروها می‌تواند همراه با عوارضی مانند موارد زیر باشد:

• مشکلات خواب
• بروز حساسیت
• حتی توهم

مصرف هرگونه دارو فقط با تجویز پزشک اشکالی ندارد. در دادن دُوز دارو هم از دستور پزشک پیروی کنید و بنا به صلاح‌دید خودتان دست به تغییر مقدار داروی مصرفی کودکان نزنید. برای مصرف شربت سرماخوردگی کودکان زیر یک سال، حتماً با پزشک کودکان مشورت کنید.

درمان سنتی سرماخوردگی کودکان

در دوران سرماخوردگی، کودکان بی‌اشتها می‌شوند، سعی کنید با دم‌نوش‌هایی که طعم میوه‌های جذاب دارند، آن‌ها را با دمنوش‌های اشتها‌آور سرحال کنید. شکل و ظاهر غذا هم روی اشتیاق بچه‌ها، تاثیرات مثبتی دارد. اما اگر گلودرد داشته باشند، با پیشنهادی جذاب می‌توانید آن‌ها را به خوردن علاقه‌مند کنید. توت‌فرنگی یا شاه‌توت یخ‌زده برای تسکین گلودرد کودک مفید هستند و در ضمن، طعم خوبی هم دارند. با این روش گلودرد کودکان را کاهش دهید. برای درمان سرماخوردگی کودکان، می‌توانید از میان روش‌های سنتی زیر برای بهبود حال کودک‌تان کمک بگیرید:

• بدن کودکان را با آب ولرم و شست‌وشو کنترل کنید.
• زیر سر کودک را در هنگام خوابیدن بلند کنید تا راحت‌تر نفس بکشد.
• سوپ مرغ هم راهی قدیمی و مفید برای درمان سرماخوردگی و کاهش علائم آن است.

مصرف مایعات و دمنوش‌ برای سرماخوردگی را فراموش نکنید. یادتان باشد که پیش از دادن دم‌نوش و چای گیاهی به کودک از سازگاری آن با دستگاه گوارش او مطمئن شوید و با پزشک مشورت کنید.

درمان خانگی سرماخوردگی کودکان

به کمک درمان خانگی سرماخوردگی جدید کودکان می‌توانید علائم بیماری را در کودک کاهش دهید. مثلا مصرف میوه‌های مفید ، مصرف زیاد مایعات و استراحت‌کردن، از مؤثرترین کارهایی است که باید انجام شوند. بسیاری از کودکان در دوران سرماخوردگی دچار کم‌اشتهایی می‌شوند. سعی کنید، آن‌ها را تشویق به خوردن مواد مقوی کنید. موارد این جدول را به‌خاطر بسپارید:

آب‌نبات‌های تسکین‌دهنده گلو هم در سرماخوردگی تجویز می‌شوند، اما نه برای کودکان. برای درمان سرماخوردگی کودکان زیر ۲ سال نباید به سراغ مصرف چنین آب‌نبات‌هایی بروید، چون احتمال خفگی وجود دارد.

غذا برای سرماخوردگی کودکان

مرکبات و شیر گرم هم گزینه‌های مناسبی به‌عنوان بهترین غذا برای سرماخوردگی است. اما به یاد داشته باشید در زمانی که کودک تب دارد، به او شیر ندهید. همچنین برای تقویت بدن کودکی که سرما خورده و بلع برایش سخت شده، می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:

•  آب‌ِگوشت و سوپ می‌توانند در هنگام گلودرد یا ناراحتی معده به بدن آب‌رسانی کنند.
• دادن مایعات مختلف به بدن کودک هم ایده خوبی است. این مورد هم گلو را نرم می‌کند و هم به بدن آب‌رسانی می‌کند.
• مصرف میوه‌ برای سرماخوردگی هم باعث می‌شود که بدن کم‌آب نشود و گوارش هم در کنار مشکل سرماخوردگی با اختلال روبه‌رو نشود.

اگر همچنان فرزندتان در بلع مشکل دارد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

فواصل و دوره‌های سرماخوردگی کودکان 

کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف، به‌طور متوسط ۶ تا ۸ بار در سال دچار سرماخوردگی می‌شوند. اگرچه این تعداد در کودکان مهدکودکی و مدرسه‌ای، ممکن است به ۱۰ تا ۱۲ بار نیز برسد. هر دوره سرماخوردگی، معمولاً بین ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد، اما ممکن است برخی علائم مانند سرفه کودکان، تا دو هفته یا بیشتر ادامه داشته باشند. فاصله زمانی بین دوره‌های سرماخوردگی کودکان، می‌تواند متغیر باشد و بستگی به عوامل مختلفی نظیر مواجهه با ویروس‌های جدید و وضعیت عمومی سلامتی آن‌ها دارد.

به‌نقل از سازمان سلامت ملی انگلستان،

کودکان به دلیل عدم تکامل کامل سیستم ایمنی، ممکن است در سال 6 مرتبه یا بیشتر سرماخوردگی را تجربه می‌کنند. هرچند بیشتر سرماخوردگی‌ها طی ۵ تا ۷ روز بهبود می‌یابند، اما ممکن است تا ۲ هفته نیز ادامه داشته باشند. مصرف مایعات کافی و استفاده از داروهای مناسب مانند پاراستامول یا ایبوپروفن برای کاهش تب و ناراحتی، تحت نظر پزشک توصیه می‌شود. رعایت بهداشت فردی مانند شستشوی منظم دست‌ها برای جلوگیری از انتقال ویروس نیز بسیار مهم است

 بیشتر انواع سرماخوردگی در عرض یک هفته برطرف می‌شوند، اما برخی از آن‌ها، کمی بیشتر طول می‌کشند.

سرماخوردگی در کودکان تا چند روز واگیر دارد؟ 

سرماخوردگی در کودکان در طول دوره‌ای که علائم شدید هستند، بیشترین احتمال واگیر را دارند. این دوره، از یک تا سه روز قبل از بروز علائم و تا حدود یک هفته بعد از شروع علائم، ادامه دارد. کودکان می‌توانند ویروس سرماخوردگی را از ۷ تا ۱۰ روز، به دیگران منتقل کنند. هر چند، برخی ویروس‌ها می‌توانند حتی تا دو هفته نیز مسری باشند. برای کاهش سرعت انتشار ویروس، شستشوی مرتب دست‌ها، استفاده از دستمال کاغذی هنگام عطسه و سرفه و جلوگیری از تماس نزدیک با دیگران توصیه می‌شود.

پیشگیری از سرماخوردگی کودکان

احتمال ابتلای کودکان به سرماخوردگی زیاد است، اما همچنان روش‌هایی برای پیشگیری وجود دارند که می‌توانید به آن‌ها آموزش دهید. در ادامه، چند روش پیشگیری از سرماخوردگی کودکان را آورده‌ایم:

• دست‌هایتان را زیاد بشویید و این کار را به کودک هم آموزش بدهید. شست‌وشوی دست‌ها پیش از غذاخوردن یا بعد از عطسه و سرفه نقش مهمی در پیشگیری از سرماخوردگی دارد.
• داشتن رژیم غذایی سالم و استفاده از مکمل‌های ویتامین D و C (مورد تأیید پزشک) هم راهی برای تقویت بدن و دوری از بیماری است.
• اگر احساس می‌کنید در محیط عمومی یا نزدیک به کودک، فرد مبتلا به سرمارخوردگی وجود دارد، استفاده از ماسک را به او یاد بدهید.

بهتر است که از معاشرت و تماس با افراد بیمار و دچار سرماخوردگی هم دوری کنید. خود و کودک را در معرض بیماران و سرماخوردگی قرار ندهید.

چه زمانی به دکتر برای درمان سرماخوردگی کودکان مراجعه کنیم؟

در بیشتر موارد، سرماخوردگی کودکان بدون نیاز به مراجعه به دکتر اطفال بهبود می‌یابد. هر چند، در برخی موارد خاص باید حتماً به دکتر اطفال مراجعه کرد. برای بی‌قراری و بی‌اشتهایی شدید کودک هم، باید به پزشک مراجعه کنید. دکتر اطفال، می‌تواند اقدام به تشخیص سرماخوردگی کودک کند. درمان سرماخوردگی کودکان، با مشورت با پزشک در مسیری امن و مطمئن پیش می‌رود؛ او با معاینه فیزیکی، متوجه وضعیت می‌شود.

در مواردی، شاید استفاه از بخور سرد یا استراحت کافی باشد. گاهی هم قطره بینی‌شور تجویز می‌شود. در برخی موارد هم نیاز به مصرف داروی سرماخوردگی کودک وجود دارد. زمان‌هایی که نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد عبارتند از:

• تب بالاتر از 38.5 درجه (101.3 درجه فارنهایت)
• مشکلات تنفسی
• درد شدید
• سرفه‌های شدید و مداوم
• بدتر شدن علائم
• تورم گردن
• ناتوانی در بلع یا نوشیدن
• از بین‌‌نرفتن نشانه‌های بیماری بعد از ۴۸ ساعت
• طولانی شدن بیماری بیشتر از یک‌هفته
• کم‌شدن ادار کودک
• نوزادان با سن کم‌تر از سه‌ماه

داروهای ضدسرفه هم گاهی در کنترل اوضاع نقش دارند. بااین‌حال، بهتر است با پیشگیری از سرماخوردگی کودک مانع از بروز مشکلات و عوارض این بیماری شوید. شست‌وشوی مرتب دست‌ها و دوری از افراد بیمار، بهترین راه پیشگیری و جلوگیری از بروز علائم سرماخوردگی کودکان است. برای شناسایی بهترین پزشکان هم می‌توانید به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید و به‌طور اینترنتی وقت بگیرید.

منابع:

babycentre.co.uk

vicks.com

سوالات متداول سرماخوردگی کودکان