شب ادراری معمولاً در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است. حدود یک‌چهارم از جمعیت کودکان این مشکل را تجربه می‌کنند. با رشد مثانه، شبادراری در بیشتر کودکان بهبود پیدا می‌کند. اما شب ادراری بزرگسالان چگونه است؟ چه عوامل و دلایلی باعث بروز آن می‌شوند؟ راهی برای درمانش وجود دارد؟ شب ادراری بزرگسالان نتیجه وجود عوامل مختلف است؛ گاهی ممکن است کلیه‌ها بیش از حد ادرار تولید کنند و گاهی دیگر، امکان دارد که مثانه‌ای بیش فعال داشته باشید.
به‌هر حال برای پیگیری دلیل شبادراری و درمان آن باید به دکتر اورولوژی مراجعه کنید. در این مقاله از مجله دکتردکتر هم اطلاعات مختلفی درباره این موضوع فراهم کرده‌ایم. با ما همراه باشید تا درباره‌اش بیشتر بدانید و نگرانی‌هایتان را تاحدی رفع کنید.
چرا شب ادراری در بزرگسالان هم رخ می‌دهد؟ درمانی برای آن وجود دارد؟
شب ادراری در کودکان رایج است اما درصد اندکی از بزرگسالان دچار این مشکل می‌شوند. صحبت‌کردن درباره این مشکل برای آنها کار ساده‌ای نیست در حالی که موضوع شب ادراری کودکان بسیار اتفاق می‌افتد. بسیاری از افراد به‌خاطر شرمی که از این موضوع دارند به پزشک هم مراجعه نمی‌کنند.
واقعیت این است که جای نگرانی وجود ندارد و با پیگیری ریشه شبادراری، امکان درمان و کنترلش وجود دارد. دلایل مختلفی باعث بروز این مشکل می‌شوند و اگر ریشه آن را کشف نکنید، دست‌وپنجه نرم‌کردن با عوارضش کار ساده‌ای نخواهد بود.
دلایل شب ادراری بزرگسالان چیست؟
شب ادراری بزرگسالان نشانه چیست؟ پای عوامل مختلفی برای بروز شبادراری در بزرگسالان به‌میان است. شب ادراری بزرگسالان می‌تواند نتیجه یکی از موارد زیر باشد:
- مشکلات هورمونی
- مثانه کوچک
- عضلات بیش‌فعال
- سرطان
- دیابت شیرین
- وقفه تنفسی در خواب
- مصرف برخی از داروها
- عوامل ژنتیکی
- اختلالات عصبی
- انسداد در دستگاه ادراری
- عفونت مجاری ادراری
- آناتومی بدن
در ادامه درباره آنها بیشتر توضیح خواهیم داد.
مشکلات هورمونی
هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) به کلیه‌ها پیام می‌دهد که تولید ادرار را کم کنند. در شب، بدن مقدار بیشتری از این هورمون را تولید می‌کند تا راحت‌تر بخوابید. با این کار، دیگر نیازی نیست که در طول خواب برای ادرارکردن بیدار شوید.
این هورمون در بدن بعضی از افراد به‌اندازه کافی ترشح نمی‌شود. برای همین احتمال دارد که به‌خاطر این موضوع در طول شب ناخواسته ادرار کنند و دچار شبادراری شوند.
مشکلات هورمونی مختلف می‌توانند دست به دست هم بدهند و موجب بی‌اختیارشدن فرد در زمینه کنترل ادرار در خواب شوند از طرفی دیگر می‌توان با کنترل مشکلات هورمونی این مشکل را برطرف کرد. با آزمایشی ساده، امکان ارزیابی سطح هورمون آنتی‌دیورتیک در خون وجود دارد.
اگر سطح این هورمون در بدن کم باشد، پزشکان داروهایی مانند دسموپرسین (desmopressin) تجویز می‌کنند. این دارو هورمون آنتی‌دیورتیک مصنوعی است که در آزمایشگاه تولید می‌شود. پزشکان برای کشف اختلال هورمونی هم بیمار را معاینه و سعی بر پیداکردن ریشه شبادراری می‌کنند.
مثانه کوچک
منظور از مثانه کوچک این نیست که اندازه مثانه فرد دچار به شب ادراری بزرگسالان کمتر از دیگران است. منظور چیست؟ یعنی فرد دارای مثانه‌ای با حجم معمولی است اما حتی پرشدن آن با حجم اندکی از ادرار هم باعث احساس نیاز به دفع می‌شود.
چنین چیزی باعث می‌شود که بارها در طول روز و به ویژه شب، نیاز به دفع ادرار داشته باشد. کنترل این وضعیت در هنگام خواب گاهی دشوار می‌شود و شبادراری رخ می‌دهد.
تمرین‌هایی برای مدیریت شب ادراری ناشی از مثانه کوچک وجود دارد. برای مثال، فرد با نگه‌داشتن ادرار در بازه‌های زمانی طولانی سعی می‌کند که این عضو را به عملکرد معمولی عادت بدهد. بعضی از افراد هم برای جلوگیری از شبادراری در طول شب، ساعتشان را کوک می‌کنند تا در فواصلی از شب بیدار شوند.
عضلات بیش‌فعال
ماهیچه‌های دترسور (Detrusor) ماهیچه‌های مثانه هستند. این عضلات در زمان پرشدن مثانه آرام‌اند و در زمان تخلیه منقبض می‌شوند. اگر انقباض در زمان نامناسبی صورت بگیرد، امکان دارد که کنترل ادرار دشوار شود.
به این حالت، بیش‌فعالی عضلات گفته می‌شود. چنین وضعیتی در نتیجه تبادل سیگنال‌های عصبی غیرعادی میان مثانه و مغز یا تحریک‌شدن مثانه با محرک‌هایی نظیر الکل، کافئین یا بعضی داروها به وجود می‌آید. مصرف مواد نام‌برده از ثبات مثانه کم می‌کند و باعث می‌شود که نیاز به دفع ادرار در شما زیاد شود.
سرطان
تومورهای موجود در مثانه یا پروستات هم موجب انسداد مجاری ادراری می‌شوند. چنین چیزی می‌تواند علت شب ادراری در بزرگسالان باشد. برای تشخیص سرطان نیاز به معاینه فیزیکی و تصویربرداری وجود دارد.
با بیوپسی (biopsy) یا همان نمونه‌برداری از تومورهای موجود در بدن، وضعیت آنها بررسی می‌شود. با درمان‌های موجود، امکان کوچک‌کردن یا حذف تومورها هم وجود دارد. با از بین‌رفتن تومورها شب ادراری بزرگسالان هم بهبود پیدا می‌کند.
دیابت شیرین
ابتلا به دیابت شیرین هم می‌تواند باعث تغییراتی در ادرارکردن شود. زمانی که قند خون بالا می‌رود، حجم ادرار زیاد می‌شود چون کلیه‌ها برای تنظیم سطح قند تلاش زیادی می‌کنند. فعالیت زیاد کلیه‌ها یکی از دلایل شب ادراری بزرگسالان است.
فعالیت زیاد کلیه‌ها موجب افزایش حجم ادرار (۳ لیتر در هر روز) و دفع در تعداد دفعات پرشمار در طول شبانه‌روز می‌شود. درمان دیابت شیرین مشکلاتی مانند شبادراری را رفع می‌کند.
برای درمان این نوع از دیابت باید مجموعه‌ای از روش‌ها از جمله تغییر در سبک زندگی انجام شود. در کنار این روش، تزریق انسولین و مصرف داروهای خوراکی هم گزینه‌های دیگر هستند. روند درمان دیابت به نوع آن و وضعیت عمومی بیمار وابسته است.
وقفه تنفسی در خواب
این مشکل نوعی اختلال خواب است که باعث توقف و شروع مجدد تنفس به‌طور مکرر می‌شود. نتایج یک تحقیق نشان می‌دهند که بعضی از افراد مبتلا به این مشکل دچار شب ادراری بزرگسالان می‌شوند. با شدیدشدن وقفه تنفسی در خواب، احتمال شبادراری هم بیشتر می‌شود.
روش‌های درمانی مانند «فشار جریان هوای همواره مثبت» وجود دارند که باعث بهبود وقفه تنفسی در خواب می‌شوند. درمان این مشکل می‌تواند مشکلات ثانویه و عوارض آن مانند شب ادراری در بزرگسالان را کاهش بدهد.
مصرف برخی از داروها
بعضی از داروها می‌توانند باعث افزایش ادرار و بیشترشدن انقباضات مثانه شوند. این موضوع هم یکی از دلایل شبادراری در بزرگسالان است. داروهای خواب و درمان روان‌پریشی چنین مشکلاتی را به وجود می‌آورند.
تغییر داروها می‌تواند باعث کاهش عوارضی مانند ادرارکردن در طول شب شود. البته نباید هیچ دارویی بدون نظر پزشک متوقف شود. اگر مصرف داروها ضروری باشد، اِعمال تغییراتی مانند سبک زندگی می‌تواند به کنترل ادرار شبانه کمک کند.
عوامل ژنتیکی
ژنتیک عامل مهمی در شبادراری است. این موضوع در بسیاری از خانواده‌ها دیده می‌شود و حالت ارثی دارد. هنوز مشخص نیست که چه ژن‌هایی باعث چنین وضعیتی می‌شوند اما اگر شما والدینی دارید که دچار شبادراری بوده‌اند، احتمال بروزش برایتان بیشتر از دیگران خواهد بود.
قبل از آنکه پزشکان درباره علت و دلایل شب ادراری بزرگسالان تصمیم بگیرند، معاینات و آزمایش‌های مختلفی انجام می‌دهند. برای درمان مواردی که علت مشکلشان شفاف و روشن نیست، روند درمان براساس رفع عوارض و علائم ناشی از شبادراری پیش می‌رود. برای مثال، سعی می‌شود با تغییر سبک زندگی فرد یا داروهایی که مصرف می‌کند، شب‌اداری در او کنترل شود.
اختلالات عصبی
مشکلات و اختلالات عصلی زیر می‌توانند در بروز شبادراری بزرگسالان اثر داشته باشند:
- ام.اس (MS)
- پارکینسون
- اختلالات صرع
این بیماری‌ها در بروز شبادراری نقش دارند. درمان آنها می‌تواند عوارضی مانند ادرار بی‌اختیار شبانه را از بین ببرند. اگر شبادراری از بین نرود، پزشکان درمان‌های ویژه‌ای را شروع می‌کنند؛ برای مثال، سبک زندگی یا داروهای بیمار را تغییر می‌دهند.
انسداد در دستگاه ادراری
انسداد هم عاملی برای ایجاد نقص در جریان خروج ادرار است. دلایل مسدودشدن جریان ادرار ریشه در مواردی مانند گزینه‌های زیر دارد:
این‌ها می‌توانند تخلیه ادرار را با مشکل مواجه کنند. در شب هم باعث شبادراری و نشت ادرار شوند.
وجود سنگ و تومور فشارهایی ایجاد می‌کند و باعث انقباض غیرضروری ماهیچه‌های مثانه می‌شود. چنین چیزی موجب شبادراری و بی‌اختیاری در ادرار می‌شود. گاهی‌اوقات، نیاز به عمل‌هایی برای شکستن یا برداشتن سنگ‌ها وجود دارد. سنگ‌های ریز و کوچک خودشان دفع می‌شوند.
روش‌های درمانی سرطان هم باعث کوچک‌شدن اندازه تومورها می‌شود. گاهی هم نیاز به برداشتن تومور با جراحی است. با رفع انسداد، کنترل ادرار راحت‌تر می‌شود و شبادراری از بین می‌رود یا کمتر می‌شود.
عفونت مجاری ادراری
اگر مجاری ادراری عفونت کنند هم امکان وقوع شب ادراری بزرگسالان قوت می‌گیرد. چنین مشکلی باعث التهاب و آزردگی مثانه می‌شود. اگر علت شبادراری عفونت مجاری ادراری باشد، با درمان آن مشکل رفع خواهد شد و شاهد بی‌اختیاری ادرار در طول شب نخواهید بود. با مراجعه به پزشک و یافتن علت عفونت ادراری، امکان درمان به‌وجود می‌آید.
آناتومی بدن
ادرار از کلیه‌ها به میزنای و بعد به مثانه وارد می‌شود. زمان دفع ادرار که می‌رسد، مثانه منقبض می‌شود و ادرار را به مجرای دفع می‌‌فرستد. اگر هر بخشی از این سیستم تنگ و پیچ‌خورده باشد یا حالتی عادی نداشته باشد، ادرارکردن سخت می‌شود و مشکلاتی نظیر شب ادراری رخ می‌دهند.
پزشکان با کمک‌گرفتن از روش‌هایی مانند تصویربرداری و سونوگرافی به ساختار شبکه دفع ادرار نگاه می‌کنند تا عادی یا غیرعادی‌بودن آن را بررسی کنند.
بعضی از مشکلاتی که مربوط به شکل و آناتومی دستگاه دفع است با جراحی رفع می‌شوند. در موارد دیگر، پزشکان به بیمار توصیه‌هایی درباره تغییر سبک زندگی و داروهای مصرفی می‌کنند تا مشکل ادرار در طول شب از بین برود.
تشخیص شبادراری چگونه است؟
بنا به شرایط هر بیمار، پزشکان از روش‌های زیر برای تشخیص علت شب ادراری استفاده می‌کنند:
- معاینه فیزیکی
- بررسی علائم موجود مانند سابقه خانوادگی، حجم مایعات مصرفی، عادات فرد در دفع ادرار
- آزمایش ادرار برای بررسی عفونت یا ابتلا به دیابت
- تصویربرداری از کلیه و مثانه برای بررسی ساختار مجاری ادراری
- آزمایش‌های دیگر برای بررسی وضعیت مجاری ادراری
راه درمان شب ادراری بزرگسالان چیست؟
درمان و داروی شب ادراری بزرگسالان چیست و چطور می‌توانید آن را متوقف کنید؟ درمان‌های شبادراری به ۳ دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- تغییرات سبک زندگی
- درمان با دارو
- جراحی
در ادامه درباره درمان شب ادراری بزرگسالان با طب سنتی هم خواهیم گفت.
تغییر سبک زندگی
- کنترل مصرف مایعات؛ با مصرف کمتر مایعات از بعدازظهر به بعد می‌توانید شبادراری را کنترل کنید. بهتر است که بیشتر آب و مایعات موردنیازتان را صبح‌ها استفاده کنید که مراجعه به دست‌شویی و تخلیه راحت‌تر است.
- بیدارشدن در شب؛ با کوک‌کردن ساعت برای بیداری در نیمه‌های شب هم مانع از ادرارکردن در رختخواب می‌شوید. اگر ۱ تا ۲ بار در شب بیدار شوید و به دست‌شویی بروید، احتمال اینکه رختخوابتان خیس شود، کم خواهد شد.
- برنامه‌ریزی برای دفع؛ در طول روز از برنامه‌ای مشخص برای دفع ادرار پیروی کنید تا مثانه‌تان را تحت کنترل درآورید. پیش از خواب هم حتما به دست‌شویی بروید.
- کاهش محرک‌های دفع ادرار؛ از مصرف محرک‌های مثانه و ادرار مانند کافئین، الکل، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و نوشیدنی‌های شیرین پرهیز کنید.
درمان قطعی شب ادراری بزرگسالان با دارو
بنا به اینکه چه عاملی باعث شب ادراری می‌شود، درمان هم متفاوت خواهد بود. براساس ریشه بروز این مشکل، می‌توانیم بگوییم که درمان قطعی شب ادراری بزرگسالان وجود دارد یا خیر. داروهای شب ادراری بزرگسالان چیست؟
از جمله داروهایی که با رفع مشکل ریشه‌ای موجب توقف شبادراری می‌شوند هم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- آنتی‌بیوتیک‌ها؛ برای درمان عفونت مجاری ادراری استفاده می‌شوند.
- آنتی‌کولینرژیک (anticholinergic)؛ این داروها می‌توانند ماهیچه‌های آزرده و آسیب‌دیده مثانه و بیش‌فعالی آنها را کنترل کنند.
- دسموپرسین استات (desmopressin acetate)؛ این دارو برای افزایش هورمون آنتی‌دیورتیک استفاده می‌شود. مصرف آن باعث کاهش تولید ادرار از سوی کلیه‌ها در طول شب می‌شود.
- مهارکننده 5α-ردوکتاز؛ این داروها هم باعث کوچک‌شدن پروستات و در نتیجه، کنترل دفع ادرار شبانه می‌شوند.
به‌طور کلی دارو یا قرص شب ادراری بزرگسالان وجود ندارد؛ بنا به مشکلی که باعث بروز ادرار شبانه می‌شود، پزشکان دارویی مناسب برای رفع مشکل ریشه‌ای و عوارض آن تجویز می‌کنند. در نتیجه، شبادراری هم کنترل می‌شود.
جراحی
جراحی یکی از روش‌هایمتداول برای درمان شب ادراری بزرگسالان است که البته به چند روش مختلف انجام می‌شود که عبارتند از:
- تحریک عصب ساکرال (SNS)؛ در طول این عمل، پزشک قطعه‌ای کوچک را در مثانه کار می‌گذارد تا با فرستادن سیگنال‌هایی به ماهیچه‌های مثانه مانع از انقباض غیرضروری آنها شود.
- سیتوپلاستی (Clam cystoplasty)؛ در این روش، پزشکان با بازکردن مثانه در آن، تکه‌ای از ماهیچه‌های روده را وارد می‌کنند. این ماهیچه اضافی به مثانه ثبات بیشتری می‌دهد و ظرفیت و کنترل ادرارش را بهبود می‌بخشد.
- مایوکتومی دترسور (Detrusor myectomy)؛ ماهیچه‌های دترسور انقباض ماهیچه‌ها را کنترل می‌کنند. با مایوکتومی، تعدادی از این ماهیچه‌ها برداشته می‌شوند و انقباض‌‌های کمتری رخ می‌دهد.
- ترمیم پرولاپس یا افتادگی لگن؛ این روش در زنانی انجام می‌شود که اندام‌های تولید مثلشان از مکان خود تغییر موقعیت داده و به مثانه فشار وارد می‌کنند.
درمان شب ادراری بزرگسالان با طب سنتی
درمان شب ادراری بزرگسالان با داروی گیاهی مقدور است؟ واقعیت این است که همیشه توصیه‌های جسته و گریخته‌ای درباره استفاده از مواد و داروهای گیاهی برای درمان بیماری‌های مختلف مطرح می‌شود اما از آنجا که این موارد در آزمایشگاه‌ها و زیر نظر متخصصان بررسی نمی‌شوند، استفاده از آنها چندان توصیه نمی‌شود.
عوارض مصرف داروهای گیاهی در بسیاری از مواقع طی مراحل تحقیقاتی مختلف آزموده نمی‌شود. برای همین، شاید با درمان یک مشکل، چند مشکل پیش‌بینی نشده دیگر را به‌وجود بیاورند. برای استفاده از هر توصیه طب سنتی باید نظر پزشکان متخصص را جویا شوید.
شب ادراری برای درمان نیاز به پیگیری دارد
اگر بزرگسال هستید و دچار شبادراری، باید برای کشف علت و ریشه آن اقدام کنید. با تشخیص دلیل می‌توانید از این مشکل رها شوید. برای بررسی وضعیت، قرار ملاقاتی با پزشک متخصص اورولوژی داشته باشید.
پزشکان تمام نشانه‌ها، سوابق پزشکی، داروهای مصرفی و جراحی‌هایی را که کرده‌اید به دقت بررسی می‌کنند. در این معاینات و ارزیابی‌ها به دلیل شب ادراری پِی می‌برند. برای دریافت وقت دکتر می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.
اگر شما هم دچار شب ادراری بزرگسالان هستید و تجربه‌ای در زمینه درمان و پیگیری آن دارید، ما را هم در جریان بگذارید. چنانچه پرسشی درباره این موضوع در ذهنتان شکل گرفته هم، آن را با ما مطرح کنید.
منبع:
