عفونت ادراری؛ علائم، راهکارهای پیشگیری و درمان

عفونت مجاری ادراری یا UTI، بیماری است که به دلیل ورود میکروب به بدن و مخصوصا در قسمت مثانه ایجاد می‌شود. ادرار به خودی خود دارای باکتری نیست اما ورود برخی از میکروب‌ها به داخل بدن باعث می‌شود تا این بخش از بدن تحت تاثیر قرار گرفته و به اصطلاح میکروبی شود. پر واضح است که ماحصل این میکروبی شدن، عفونت ادراد در زن و مرد است که برای درمان آن باید به دکتر اورولوژ مراجعه کردد. عفونت در ادرار ممکن است برای هر کسی رخ دهد برای همین توصیه می‌کنیم تا به انتهای این مقاله از مجله دکتردکتر با ما همراه باشید؛ قرار است تا به بررسی چیستی عفونت ادرار، دلایل، پیشگیری و درمان آن بپردازیم.

عفونت ادرار چیست؟

عفونت ادراری نوعی از عفونت است که به صورت مستقیم، به سیستم ادرار در بدن حمله می‌کند. ادرار، پسماندهای بدن که شامل آب و مواد زائد هستند را از طریق ارتباط با کلیه دفع می‌کند و به تنهایی آلوده نیست اما هجوم میکروب‌هایی که اغلب منشا بیرونی دارند، باعث عفونت آن می‌شوند.

به این نوع از عفونت که  UTI نیز می‌گویند، همانطور که گفتیم میکروبی که به داخل بدن نفوذ کرده، باعث ایجاد مشکلات عفونتی می‌شود. بسیاری از عفونت‌های مجاری ادراری منشا باکتریایی دارند، اما برخی نیز توسط قارچ‌ها و در بعضی موارد نادر، توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. این عفونت می‌تواند در هر نقطه از مجاری ادرار رخ دهد. مجاری ادراری شما شامل کلیه، حالب، مثانه و مجرای ادرار می‌شود. در بسیاری از این موارد فقط مجرای ادرار و مثانه را درگیر می‌کند. با این حال عفونت می‌تواند در حالب و کلیه‌ها نیز ایجاد شود.

التهاب و سوزش ناحیه تناسلی، برخی از پرتکرارترین مشکلات این بخش از بدن است که البته به خاطر این عفونت به وجود می‌آیند. باکتری‌های پروتئوس میرابیلیس، کلبسیلا پنومونیه، اشریشیا کلی و انتروکوک فکالیس برخی از باکتری‌هایی هستند که باعث بروز عفونت ادراری می‌شوند. راه انتقال این باکتری‌ها، گاهی از آنچه که فکرش را می‌کنید، غیر قابل تصورتر هستند. مثلا استفاده از سرویس بهداشتی مشترک و عمومی یا استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری فیزیکی توسط خانم‌ها و حتی بیماری‌هایی مثل بزرگ شدن پروسانت یا سنگ کلیه باعث عفونت ادراری می‌شوند.

علائم عفونت ادرار چیست؟

علائم عفونت ادرار بسته به اینکه کدام بخش را درگیر کرده است، متفاوت است. عفونت دستگاه ادراری تحتانی، طحال و مثانه را درگیر می‌کند. علائم بیماری در این بخش‌ها عبارتند از:

• سوزش هنگام ادرار کردن
• افزایش تکرر دفع ادرار بدون دفع مقدار زیادی از آن
• افزایش دفع ادرار فوری
• ادرار خونی
• ادرار تیره
• ادراری که رنگ آن شبیه به چای یا کولا باشد
• ادراری که بوی شدیدی داشته باشد
• درد لگن در خانم‌ها
• درد مقعد در مردان

عفونت دستگاه ادراری فوقانی کلیه‌ها را درگیر می‌کند که اگر باکتری‌ها از کلیه‌های عفونی به خون انتقال پیدا کند، می‌تواند کشنده باشد. به این بیماری «یوروسپسیس» می‌گویند که بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث افت فشار خون، شوک و مرگ شود. علائم عفونت دستگاه ادراری فوقانی درد و حساسیت در پشت قفسه سینه و پهلوها، تب و لرز، حالت تهوع و استفراغ است.

علائم عفونت ادراری در زنان

خانم‌هایی که به عفونت دستگاه ادراری تحتانی مبتلا هستند، ممکن است درد لگن را تجربه کنند. به علاوه به علائم عفونت ادراری در زنان، باید علائم مشترک را نیز اضافه کرد. در زنان خطرهای دیگری برای ابتلا به این بیماری وجود دارد. به مرور زمان مشخص شد برخی از فاکتور‌هایی که پیشتر عاملی برای بروز UTI قلمداد می‌شدند، تاثیر زیادی در بروز عفونت ادراری در زنان دارند؛ مواردی مثل عدم رعایت بهداشت در دستشویی. برای مثال برخلاف تصورات پیشین، تحقیقات اخیر نتوانسته‌اند ثابت کنند که استفاده از دستمال کاغذی در جهت عقب به جلو پس از استفاده از دستشویی می‌تواند یکی از عوامل بروز UTI در خانم‌ها باشد.

در برخی موارد، تغییر در سبک زندگی می‌تواند به کاهش خطر بعضی ازاین عوامل کمک کند. همچنین علائم عفونت دستگاه ادراری فوقانی در بین زنان و مردان مشابه است.

البته عفونت ادراری در بارداری کاملا مختص به بانوان است و هیچ اشتراکی با آقایان ندارد. زنان بارداری که علائم عفونت مجاری ادراری را دارند، باید فورا به دکتر زنان مراجعه کنند. عفونت دستگاه ادراری در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش فشار خون و زایمان زودرس شود. در این دوران، عفونت احتمالا به کلیه‌ها هم سرایت می‌کند.

علائم عفونت ادراری در مردان

علائم عفونت ادراری فوقانی در مردان، شبیه علائم همین بیماری در زنان است. عفونت دستگاه ادراری تحتانی در مردان گاهی شامل درد در مقعد یا درد مثانه و علائم مشترک زنان و مردان می‌شود. با این حال عفونت ادراری در مردان بیشتر به خاطر مشکلاتی مثل بزرگ شدن پروستات، داشتن کاتتر ادراری (لوله‌ای نارک و انعطاف پذیر برای انتقال ادرار از مثانه)، سیستم ایمنی ضعیف و بیماری‌هایی مثل ایدز اتفاق می‌افتد.

علائم عفونت ادراری در کودکان

کودکان بیش از بزرگسالان در خطر ابتلا به عفونت ادراری هستند. باکتری‌هایی هم که باعث ایجاد این ویروس هستند، ممکن است از طریق مدفوع یا حتی پوست وارد ادرار کودک شوند. کلیه، میزنای، مثانه و پیشاب راه، بیشتر از هر بخش دیگری در بدن کودک در معرض میکروبی شدن هستند. علائم عفونت ادرار در کودکان شامل مواردی مثل سوزش یا درد هنگام ادرار کردن، بوی بد یا رنگ تیره ادرار، حالت تهوع، اسهال و تب است. اگر هر کدام از این نشانه‌ها را مشاهده کردید، حتما برای درمان عفونت ادراری کودکان به دکتر کودکان مراجعه کنید.

دلایل عفونت ادراری چیست؟

هر موردی که باعث کاهش تخلیه مثانه و تحریک دستگاه ادراری شود، می‌تواند به عفونت مجاری ادراری منجر شود. عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دهد. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:

• سن؛ افراد مسن بیشتر احتمال دارد به این بیماری مبتلا شوند
• کم شدن تحرک بعد از جراحی یا طولانی شدن زمان استراحت در بستر
• سنگ کلیه
• سابقه ابتلا به عفونت مجاری ادراری
• انسداد مجاری ادراری در اثر عواملی چون بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و انواع خاصی از سرطان
• استفاده طولانی‌مدت از سوند که باعث می‌شود باکتری‌ها بتوانند به راحتی به مثانه وارد شوند
• دیابت؛ به‌خصوص اگر بیماری به خوبی کنترل نشود و احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری افزایش یابد
• بارداری
• ساختارهای غیرطبیعی ادراری از زمان تولد
• سیستم ایمنی ضعیف

البته عوامل مهم دیگری وجود دارند که باعث عفونت ادراری می‌شوند و اهمیت بسیاری دارند. در ادامه بیشتر درباره آن‌ها برایتان خواهیم گفت. 

یکی از مشکلاتی که با عفونت ادراری همراه است آتروفی واژن است که در مقاله آتروفی واژن چیست مجله دکتردکتر به طور مفصل در مورد آن صحبت کردیم.

مجرای ادراری کوتاه‌تر

طول و محل قرارگیری مجرا در زنان، احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش می‌دهد. مجرای ادراری در خانم‌ها بسیار نزدیک به واژن و مقعد است. باکتری‌هایی که به ‌طور طبیعی در اطراف واژن و مقعد وجود دارند، می‌توانند باعث بروز عفونت در مجرا و سایر بخش‌های دستگاه ادراری شوند. همچنین مجرای ادراری خانم‌ها کوتاه‌تر از مردان است و باکتری‌ها فاصله کمی برای ورود به مثانه دارند.

مقاربت جنسی

در طول مقاربت جنسی، فشار بر دستگاه ادراری می‌تواند باعث انتقال باکتری‌ها از اطراف واژن به مجاری ادراری شود. اغلب خانم‌ها بعد از رابطه جنسی در ادرار خود باکتری دارند. با این حال بدن می‌تواند معمولا در عرض ۲۴ ساعت از شر این باکتری‌ها خلاص شود. باکتری‌های روده ممکن است ویژگی‌هایی داشته باشند که به آن‌ها اجازه دهد به مثانه بچسبند.

اسپرم‌کش‌ها

اسپرم‌کش‌ها ممکن است خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش دهند. آن‌ها می‌توانند باعث تحریک پوست در برخی زنان شوند. این عامل می‌تواند خطر انتقال باکتری‌ها به داخل مثانه را افزایش دهد.

استفاده از کاندوم در رابطه جنسی

کاندوم‌های لاتکس روان‌ساز نشده می‌تواند سبب افزایش اصطکاک و تحریک پوست زنان در طول رابطه جنسی شود. این عامل نیز می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری شود. با این حال استفاده از کاندوم برای کاهش عفونت‌های منتقل‌شده از راه جنسی مهم است. برای جلوگیری از ایجاد اصطکاک و تحریک پوست ناشی از کاندوم، از روان‌سازهای بر پایه آب استفاده کنید.

دیافراگم

دیافراگم می‌تواند باعث ایجاد فشار بر مجاری ادراری زنان شود و در نتیجه تخلیه مثانه را کمتر ‌کند.

کاهش سطح استروژن

پس از یائسگی، کاهش سطح استروژن، باکتری‌های طبیعی در واژن را تغییر می‌دهد؛ این امر نیز می‌تواند دلیلی برای ابتلای زنان به عفونت‌های مجاری ادراری باشد. 

البته گاهی علت عفونت اداری بسیار ساده و قابل پیشگیری است. رعایت بهداشت لباس زیر یکی از عواملی است که می‌تواند مانع از تجمع و رشد باکتری‌ها و در نتیجه ایجاد عفونت اداری شود.

تشخیص عفونت مجاری ادراری

با توجه به علائمی که دارید، اگر فکر می‌کنید دچار عفونت ادراری‌ شده‌اید، به دکتر اورولوژ مراجعه کنید و آزمایش بدهید. دکتر عفونت ادراری شما اول از همه و بعد از معاینه، برای شضما آزمایش ادرار با تشخیص نوع میکروب تجویز می‌کند که البته انجام آن برای تشخیص نهایی و درمان ضروری است.

برای گرفتن نمونه ادرار، بیمار ابتدا باید کمی ادرار کرده و سپس به جمع کردن آن در ظرف مخصوص اقدام کند. این کار باعث می‌شود باکتری یا مخمر پوست در نمونه ادرار دیده نشود؛ اگر چنین اتفاقی بیفتد، جواب آزمایش ممکن است دقیق و درست نباشد.

هنگام آزمایش نمونه ادرار پزشک می‌تواند مقدار گلبول سفید را در ادرار بررسی کند. با این کار وجود عفونت در ادرار را تشخیص می‌دهد. پزشک همچنین می‌تواند آزمایش کشت ادرار انجام دهد تا از وجود باکتری یا قارچ در آن مطلع شود. کشت ادرار می‌تواند به شناسایی علت عفونت کمک کند. این کار همچنین به پزشک برای انتخاب بهترین روش درمانی کمک می‌کند.

اگر علت ابتلا به این بیماری وجود ویروس باشد، احتمالا باید آزمایش‌ خاصی انجام شود. ویروس‌ها معمولا به ندرت عامل ایجاد عفونت در مجاری ادراری هستند. البته در افرادی که پیوند اعضا داشته‌اند یا بیماری دیگری دارند که باعث تضعیف سیستم ایمنی آن‌ها شده است، شاید ویروس در ادرار دیده شود.

پیشگیری از عفونت‌ ادراری

هر کسی می‌تواند با عمل به اقدامات زیر، از ابتلا به عفونت مجاری ادراری پیشگیری کند:

• روزانه ۶ الی ۸ لیوان آب بنوشید
• ادرار را به مدت طولانی در مثانه نگه ندارید
• در مورد بی‌اختیاری ادرار یا مشکلات مربوط به تخلیه کامل مثانه، با پزشک خود صحبت کنید

با این حال عفونت مجاری ادراری در زنان بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد؛ این نسبت ۸ به یک است. یعنی به ازای ۸ زنی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، فقط یک مرد دچار این عفونت می‌شود.

برخی اقدامات می‌تواند به پیشگیری از این بیماری در زنان کمک کند. برای زنان یائسه استفاده از استروژن موضعی که توسط پزشک تجویز می‌شود، می‌تواند در پیشگیری از این بیماری موثر باشد. اگر پزشک تشخیص دهد که مقاربت جنسی عامل ایجاد عفونت‌های مکرر در مجاری ادراری است، ممکن است  آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیری‌کننده یا طولانی‌مدت برای بعد از مقاربت جنسی تجویز کند. برخی مطالعات نشان داده است که استفاده طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه در افراد مسن می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری شود.

استفاده از مکمل‌های کرن‌بری یا پروبیوتیک‌های واژینال مثل لاکتوباسیلوس هم می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به این بیماری موثر باشد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از شیاف‌های پروبیوتیک واژینال از عود مجدد عفونت مجاری ادراری جلوگیری می‌کند. برای اطمینان، حتما در این زمینه از پزشک خود سوال بپرسید.

برای حل مشکلاتی مانند عفونت ادراری بر اثر یائسگی می‌توان از دارو برای یائسگی استفاده کرد.

درمان عفونت مجاری ادراری

درمان عفونت ادرار به دلایل ایجاد آن بستگی دارد. پزشک می‌تواند از نتیجه آزمایش تشخیص دهد که چه عاملی (باکتری، ویروس و …) باعث ایجاد عفونت شده است. البته درمان عفونت ادرار در کودکان با درمان عفونت ادرار در زنان و مردان متفاوت است. با این حال در بسیاری از موارد، علت عفونت باکتریایی است. عفونت مجاری ادراری که منشا باکتریایی داشته باشد، با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.

در برخی موارد ویروس‌ها و قارچ‌ها عامل ایجاد عفونت هستند. عفونت مجاری ادراری ویروسی با مصرف داروهای ضد ویروسی درمان می‌شود؛ معمولا  داروی ضد ویروسی «سیدوفوویر» انتخاب پزشکان برای درمان این نوع عفونت است. داروهای ضد قارچ (یا قارچ‌کش) نیز درمان عفونتی است که منشا ایجاد آن قارچ‌ باشد.

آنتی‌بیوتیک‌های مناسب برای درمان عفونت ادراری

نوع آنتی بیوتیکی که برای درمان این عفونت استفاده می‌شود، بسته به قسمتی دارد که دچار عفونت شده است. معمولا برای درمان عفونت دستگاه ادراری تحتانی از قرص‌های آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. عفونت دستگاه ادراری فوقانی هم اغلب با آمپول‌های آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. این آنتی‌بیوتیک‌ها مستقیما در رگ تزریق می‌شوند.

گاهی اوقات باکتری‌ها در مقابل آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت نشان می‌دهند. نتیجه آزمایش کشت ادرار می‌تواند با توجه به مشخص شدن نوع باکتری در ادرار، به پزشک برای انتخاب بهترین نوع آنتی‌بیوتیک به منظور درمان عفونت کمک کند.

درمان عفونت ادرار در خانه

هیچ درمان خانگی برای درمان عفونت مجاری ادراری وجود ندارد، اما کارهایی مثل اصول درمان عفونت ادرار در طب سنتی وجود دارد که می‌توانید در کنار درمان‌های پزشکی برای کمک به روند درمان انجام دهید. این درمان‌ها می‌توانند به از بین رفتن سریع‌تر عفونت کمک کنند. مثلا زیاد ادرار کنید و آب زیادی بنوشید. خود را گرم نگه دارید و از رزماری، گیاه تربچه، گل گز روغنی، سیر و آب آنانس و زغال اخته زیاد استفاده کنید.

عفونت مجاری ادراری درمان نشده

درمان عفونت مجاری ادراری اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر این عفونت درمان نشود، رفته رفته شدیدتر شده و گسترش می‌یابد. درمان این بیماری در مراحل اولیه آسان‌تر است. عفونت اگر به دستگاه ادراری فوقانی برسد، درمان بسیار سخت می‌شود و احتمال سرایت عفونت به داخل خون و ابتلا به «سپسیس» نیز افزایش می‌یابد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، بیمار ممکن است جان خود را از دست دهد.

اگر شک کردید که دچار عفونت مجاری ادراری شده‌اید، هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. یک آزمایش ساده و تست ادرار یا خون می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات طولانی‌مدت جلوگیری کند.

اگر عفونت ادراری را سریعتر درمان نکنید ممکن است دچار مشکلات ثانویه مانند کهیر مزمن شوید.

عفونت ادراری را جدی بگیرید

درمان عفونت ادراری را اصلا پشت گوش نیندازید و در صورت مشاهده علائم آن، در سریع‌ترین زمان ممکن برای درمان آن اقدام کنید. این بیماری در صورت درمان به موقع توسط دکتر اورولوژ مشکلی به وجود نمی‌آورد. می‌توانید با استفاده از سیستم دریافت نوبت آنلاین دکتردکتر هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. 

اگر درباره ایین بیماری سوالی دارید از ما بپرسید. همچنین اگر تجربه ابتلا و درمان عفونت ادراری را دارید؛ می‌توانید با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید. 

منبع:

healthline