ختنه چیست؟ بررسی مزایا، معایب و بهترین روش انجام

ختنه عمل جراحی برای برداشتن پوست ختنه‌گاه با هدف نمایان شدن سر آلت تناسلی است. با این که ختنه عملی جاافتاده و قدیمی است اما برای والدین تصمیم‌گیری در مورد انجام یا عدم انجام آن مملو از نگرانی و استرس است. ختنه فواید زیادی از جمله کاهش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مثل عفونت‌های دستگاه ادراری دارد. این عمل معمولا توسط دکتر اطفال انجام می‌شود. برای اینکه بدانید ختنه چیست، چه فواید و مضراتی دارد و اینکه بهترین روش آن کدام است با ما در ادامه این مقاله از مجله دکتردکتر همراه باشید.

عمل ختنه چیست؟

نوزادان پسر با یک پوست شل در قسمت بالای آلت تناسلی خود به دنیا می‌آیند؛ این پوست از نوک آلت محافظت می‌کند. به این پوست، ختنه‌گاه گفته می‌شود و حاوی اعصاب، رگ‌های خونی و بخش کوچکی از ماهیچه است. بگذارید تا در پاسخ به سوال عمل ختنه چیست، ابتدا کمی درباره سازوکار آن صحبت کنیم. در ابتدای دوران نوزادی پسران، پوست ختنه‌گاه به آلت تناسلی چسبیده اما با رشد کودک به تدریج این پوست از آلت تناسلی جدا شده و اجازه می‌دهد تا ادرار بهتر از بدن خارج شود. در طی عمل ختنه این پوست، بریده و برداشته می‌شود. شاید این بهترین پاسخ به سوال چرا پسران را ختنه میکنند باشد. ختنه یک عمل جراحی سرپایی محسوب می‌شود که توسط متخصص جراحی عمومی و متخصص اورولوژی انجام می‌پذیرد و گاهی برخی از متخصصان کودکان نیز این عمل را انجام می‌دهند. 

عمل ختنه سابقه بسیار طولانی در تاریخ دارد و بیش از 5000 سال است که در میان جوامع بسیاری رایج است. در گذشته، ختنه بیشتر به دلایل بهداشتی انجام می‌شد ولی امروزه بسیاری از پیروان ادیان مختلف مانند اسلام، مسیحیت و یهود عمل ختنه را بخشیاز واجبات دینی خود می‌دانند و آن را انجام می‌دهند. گمان می‌رود که اثرات بهداشتی این کار باعث واجب شدن ختنه شده است. برخی از والدین هم نه به دلیل حکم شرعی بلکه به دلیل مسائل اجتماعی و ترس از اینکه در آینده فرزند آنها متفاوت از بقیه به نظر برسد یا در روند ازدواج او خللی وارد شود، فرزند خود را ختنه می‌کنند.

عمل ختنه شایع‌ترین عمل جراحی در بین مردان است. در آمریکا بالغ بر 60 درصد از نوزادان پسر ختنه می‌شوند و این میزان در سراسر جهان به 33 درصد می‌رسد. در ایران بیش از 90 درصد پسران ختنه می‌شوند. تحقیقات در مورد اینکه آیا ختنه بر روی میل جنسی و یا حساسیت آلت تناسلی در هنگام رابطه جنسی تاثیر سوء دارد یا خیر، هنوز در حال پیگیری است و اختلاف نظرات زیادی درباره آن وجود دارد. با اینحال، بر اساس آخرین و معتبرترین نتایج تحقیق علمی و پزشکی مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا (CDC)، هرگونه تاثیر منفی ختنه روی کیفیت رابطه جنسی رد شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، ختنه حتی می‌تواند از بروز برخی بیماری‌ها مانند سرطان دستگاه تناسلی و انواع عفونت جلوگیری کند. شاید این جوابی به سوال چرا ختنه میکنن باشد.

فواید عمل ختنه

همانگونه که گفته شد عمل ختنه از دیدگاه بسیاری از جوامع پزشکی معتبر دنیا فواید زیادی به همراه دارد که عبارتند از:

• کاهش خطر ابتلا به سرطان آلت تناسلی
• جلوگیری از بروز بیماری بالانوپوستیت (التهاب غده و پوست ختنه گاه)
• کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند STD و HIV
• کاهش خطر ابتلا به عفونت ادراری
• جلوگیری از بیماری فیموز (چسبیدن بسیار شدید و سفت پوست ختنه‌گاه به آلت تناسلی)
• کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم برای شریک جنسی به دنبال کاهش عفونت‌ها و آلودگی‌ها در آلت تناسلی

عوارض ختنه

معمولا عوارضی که به دنبال عمل ختنه مخصوصا به سراغ کودک می‌آیند، بسیار نادر هستند اما بعضی از آن‌ها عبارتند از:

• خون‌ریزی
• انسداد مجرای ادرار
• عفونت
• تحریک نوک آلت تناسلی
• برداشتن بیش از حد یا خیلی کم پوست ختنه‌گاه
• میاتیت (التهاب دهانه آلت تناسلی).
• چسبندگی در آلت تناسلی

 ظهور هر یک از این عوارض، نیازمند مراجعه به یکی از متخصصان اطفال شهرتان برای انجام بررسی‌های دقیق‌تر است. نگران یافتن بهترین متخصص اطفال شهر خود نباشید. شما در هر شهری از ایران که باشید، به چندین متخصص کودکان خوب در شهر خود دسترسی خواهید داشت. برای مثال، بیش از 275 دکتر کودکان تهران در شهر تهران در حال فعالیت هستند که می‌توانند بهترین مراقبت‌های پزشکی را به شما و کودک‌تان ارائه دهند.

بهترین زمان برای ختنه پسران چه زمانی است؟

در گذشته عمل ختنه معمولا در سنین 5-6 سالگی و حتی سنین مدرسه اتفاق می‌افتاد که البته با آثار روحی و ضربه‌های روانی زیادی برای پسربچه ها همراه بود. انجام ختنه در این سن همراه با خونریزی و احتمال بالای عفونت بود. اما امروزه بسیاری از پدران و مادران، یک یا دو روز پس از تولد در بیمارستان، عمل ختنه نوزاد را انجام می‌دهند. لازم به ذکر است که برخی تا 40 روزگی این کار را به تعویق می‌اندازند که البته در عمل، تفاوت چندانی باهم ندارند. در هر صورت بهتر است ختنه را در اسرع وقت انجام دهید زیرا در سنین نوزادی، آثار روحی و تبعات روانی این عمل برای بچه ها به حداقل می‌رسد. همچنین به دلیل شل بودن بافت آلت تناسلی در نوزاد، این عمل راحت‌تر انجام می‌شود. البته مراقبت‌های بعد از عمل ختنه هم برای والدین راحت‌تر و احتمال عفونت نیز کاهش پیدا می‌کند.

انواع روش‌ های ختنه کردن

در این بخش می‌خواهیم تا به سوال ختنه كردن چگونه است، پاسخ دهیم. در ایران ختنه به دو روش انجام می‌شود: ختنه با حلقه (Pelastibell) و ختنه به روش جراحی و بخیه. البته انواع ختنه دارای روش‌های دیگری مثل ختنه لیزر هم می‌شود اما همانطور که مشخص است ما به دو روش مرسوم این عمل در ایران خواهیم پرداخت.

عمل ختنه به روش حلقه

رایج‌ترین روش برای ختنه پسران، استفاده از روش حلقه یا رینگ است که در اصطلاح پزشکی به آن Plastibell گفته می‌شود. برای انجام عمل ختنه حلقه ابتدا پزشک یک حلقه نسبتاً تنگ را در قسمت کلاهک آلت قرار می‌دهد و با استفاده از نخ، آن را به خوبی محکم کرده و گره می‌زند. در نتیجه این کار به قسمت بالایی آلت خون نمی‌رسد و به تدریج به رنگ کبودی در می‌آید. پوست ختنه‌گاه توسط پزشک بریده می‌شود و حلقه حدود 6 الی 12 روز بعد به صورت خود به خود از آلت جدا می‌شود. همانگونه که بند ناف بعد از بریدن توسط یک گیره بسته می‌شود و به علت عدم خونرسانی به آن، خشک شده و می‌افتد، ختنه به روش حلقه هم به همین شکل باعث جدا شدن پوست ختنه‌گاه می‌شود. محل قرار گرفتن حلقه روی آلت تناسلی و میزان بریده شدن پوست بسیار مهم است که کم یا زیاد نباشد به همین جهت برای این کار حتما باید به متخصص این کار مراجعه نمایید.

عمل ختنه با حلقه برای برخی از نوزادان توصیه نمی‌شود زیرا برخی از نوزادان به صورت مادرزادی، در آلت تناسلی خود دچار بدشکلی یا نقص ظاهری هستند و یا برخی از آنها دچار هیدروسل یا تجمع مایع در قسمت بیضه هستند. برای این دسته از نوزادان و پسربچه ها، ختنه با حلقه می‌تواند خطرناک باشد و یا بدشکلی در آلت تناسلی را افزایش دهد.

همچنین کودکانی که دچار اختلالات خونی و عفونت‌های جدی هستند مانند کودکان مبتلا به هموفیلی که در صورت خونریزی دچار اختلالاتی در انعقاد خون می‌شوند و همچنین نوزادانی که مادران آنها به هردلیلی مجبور به مصرف قرص‌های ضد انعقاد خون هستند برای ختنه حتما باید احتیاط بیشتری داشته باشند و با متخصص اورولوژی و متخصص کودکان به صورت همزمان مشورت نمایند.

عمل ختنه سنتی

در روش ختنه با جراحی و بخیه که به آن عمل ختنه به روش سنتی هم می‌گویند، این عمل به روش قدیمی‌تر و کلاسیک آن انجام می‌شود. در ختنه سنتی، پزشک ابتدا پوست ختنه‌گاه را بریده و سپس با استفاده از تکنیک‌های بخیه، محل برش را بخیه زده و از خونریزی بیشتر جلوگیری می‌نماید. پس از بریدن پوست، این ناحیه از آلت کودک خونریزی می‌کند. برای قطع خونریزی قسمت بریده شده آلت باید با دستگاه سوزانده و بخیه شود. معمولا خونریزی در این روش بیش از روش حلقه است ولی مراقبت‌های بعد از عمل راحت‌تر از روش حلقه هستند.

ختنه با روش حلقه بهتر است یا ختنه با روش جراحی و بخیه؟

ختنه به روش حلقه یا روش جراحی؟ اینکه کدامیک را برای ختنه کردن پسر نازنین تان انتخاب می‌کنید احتمالا درگیری فکری زیادی را برای تان به وجود آورده است. کدام یک از این روش ها بهتر هستند؟ با درد کمتری همراه هستند و یا در آینده باعث شکل بهتر و قابل قبول‌تری برای آلت تناسلی می‌شوند؟ آیا شایعه‌ها در مورد اینکه روش حلقه باعث کوچک ماندن آلت تناسلی می‌شود، صحیح است؟

در پاسخ به این سوالات باید بگوییم که در واقع تفاوت چشمگیری بین این روش‌ها وجود ندارد و هر یک از این روش‌ها اگر توسط یک پزشک توانمند و با تجربه انجام شوند، می‌توانند نتایج مثبت و خوبی را به دنبال داشته باشند و عوارض زیادی برای کودک دلبند شما به همراه ندارند. تنها تفاوتی که در ختنه به روش حلقه و ختنه با روش جراحی وجود دارد، نوع انجام آن است و هیچ تفاوتی در میزان برش پوست در این دو روش وجود ندارد. نکته مورد توجه برای انتخاب روش ختنه سن نوزاد یا کودک برای ختنه است. معمولا در نوزادان زیر 6 ماه، روش حلقه بیش از روش جراحی توصیه می‌شود زیرا خونریزی در روش جراحی بیشتر است. اما در کودکان بالای یک سال، روش جراحی ارجحیت دارد. بسیاری از طرفداران انجام ختنه به روش کلاسیک، اظهار می‌کنند که استفاده از حلقه برای انجام عمل ختنه باعث مسدود شدن عروق خونی و توقف رشد آلت تناسلی کودک می‌شود و این مساله باعث مشکلاتی مانند کوچک ماندن آلت تناسلی در سنین بالاتر یا میکروپنیس می‌شود. اما این اظهارات ریشه علمی ندارند و به هیچ وجه صحیح نیستند. روش حلقه نیز یکی از روش‌های کارآمد برای انجام عمل ختنه است.

اقدامات قبل از عمل ختنه

قبل از عمل ختنه با توجه به سن کودک، از نظر روحی و روانی او را برای این کار آماده کنید و علت این کار را برای او توضیح دهید و به او اطمینان دهید که در کنارش باقی خواهید ماند و این کار هیچ آسیب جبران ناپذیری به او وارد نمی‌کند. همچنین برای کمک به تسکین درد در هنگام جراحی و بعد از آن، قبل از مراجعه به مطب دکتر ختنه، باتوجه به سن و وزن کودک به او قطره استامینوفن بدهید. 

پس از مراجعه به مطب، ابتدا پزشک کودک را به پشت روی تخت خوابانده و به آرامی دست‌ها و پاهای او را مهار می‌کنند و برای این کار از شما نیز کمک خواهد گرفت. آلت تناسلی را با پنبه آغشته به مواد ضدعفونی کننده تمیز کرده و از یک داروی بی حسی تزریقی یا موضعی استفاده می‌کند. سپس با استفاده از یک چاقوی جراحی، پوست دور تا دور آلت تناسلی را برش داده و جدا می‌کند. این عمل معمولا بین 10 الی 20 دقیقه به طول ‌انجامد.

اقدامات بهداشتی بعد از عمل ختنه

مراقبت بعد از ختنه بسیار مهم است. برای این که فرد پس از این عمل هر چه سریع‌تر بهبود پیدا کند، باید به موراد مختلفی توجه شود  که عبارتند از:

• بعد از انجام عمل ختنه به نوزاد خود شیر دهید و حتما مراقب اولین ادرار او باشید. باید ادرار کردن او را از لحاظ شدت و همچنین مسیر بیرون آمدن ادرار، بررسی کنید تا اطمینان حاصل کنید که انسدادی در مسیر خروج ادرار به وجود نیامده و ادرار به صورت مستقیم از آلت تناسلی خارج می‌شود.
• ممکن است اولین ادرار نوزاد با کمی درد و سوزش همراه باشد و منجر به گریه و ناآرامی او شود. این مساله طبیعی است و نباید باعث نگران شدن شما شود.
• در هر بار تعویض پوشک بنا بر صلاحدید پزشک از وازلین یا پمادهای استریل چشمی برای ضدعفونی کردن محل برش پوست استفاده کنید. اگر از روش حلقه استفاده شده، زیر حلقه و اطراف آن را به دقت با پماد چرب کنید.
• پس از انجام عمل بنا بر صلاحدید پزشک به صورت 4 ساعتی یا 6 ساعتی از قطره‌های استامینوفن و یا سایر مسکن‌های مناسب برای نوزادان و کودکان استفاده کنید.
• شیر دادن مکرر به نوزاد هم باعث تسکین درد در او می‌شود.
• شیر دادن مکرر به نوزاد هم در آرامش و تسکین درد او بسیار موثر است.
•  مراقب ایجاد عفونت که همراه با ترشحات بدبو و زردرنگ است، باشید و در صورت تورم در آلت تناسلی، انسداد مجاری ادراری یا ایجاد عفونت حتما به پزشک مراجعه نمایید.
• در صورت خونریزی و عدم توقف آن حتما به پزشک مراجعه نمایید.
• اگر از روش حلقه استفاده شده است، در صورت باقی ماندن حلقه در سر جای خود پس از گذشت 12 روز، به پزشک مراجعه کنید تا علت را مورد بررسی قرار دهد و اقدامات لازم را انجام دهد.
• اگر روی محل برش پانسمان وجود دارد، پس از هر بار تعویض پوشک، پانسمان را به صورت بهداشتی عوض کنید و از پمادهای ضدعفونی کننده استفاده نمایید. این پمادها علاوه بر ضدعفونی کردن محل جراحی، درد را تسکین می‌دهند.
• در دوره نقاهت، مراقب تب و دمای بدن نوزاد هم باشید. زیرا تب یکی از اولین علامت‌های بروز عفونت در بدن است. در صورت تب نوزاد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
• در صورت تداوم درد در نوزاد و بی قراری‌های او بعد از گذشتن 12 ساعت از عمل جراحی، مراتب را به پزشک اطلاع دهید تا بررسی‌های بیشتری روی محل جراحی صورت پذیرد.

ختنه عملی راحت و نسبتا کم خطر است!

ختنه معمولاً یک عمل ساده و با خطر و عوارض نسبتاً کم است. با این حال، همیشه تصمیم‌گیری ساده نیست. آکادمی اطفال آمریکا ختنه را به دلایل بهداشتی خاص توصیه می‌کند؛ اما آن را یک عمل معمول برای همه نوزادان پسر نمی‌داند. ختنه مانند هر جراحی دیگری با خطراتی همراه است. بنابراین لازم است حتماً با متخصص کودکان و نوزادان فرزند خود در مورد روش ختنه و اینکه آیا این انتخاب برای کودک شما مناسب است یا خیر صحبت کنید. با استفاده از سیستم نوبت دهی آنلاین دکتر به راحتی به بهترین متخضضان اطفال دسترسی خواهید داشت.

در انتها از شما می‌خواهیم تا تجربه و نظر خود را با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید. 

منابع:

mayoclinic.org

webmd.com