جسم خارجی در به عاملی گفته می شود که از خارج از بدن وارد چشم می گردد. این جسم می تواند هر چیزی باشد که به طور طبیعی به چشم تعلق ندارد، از یک ذره گرد و غبار گرفته تا ذره‌ای فلز. هنگامی که یک جسم خارجی وارد چشم می شود، به احتمال زیاد قرنیه یا ملتحمه را تحت تأثیر قرار می دهد. قرنیه یک گنبد شفاف است که سطح جلویی چشم را می پوشاند. به عنوان یک پوشش محافظ برای جلوی چشم عمل می کند. نور از طریق قرنیه وارد چشم می شود. همچنین به تمرکز نور بر روی شبکیه در پشت چشم کمک می کند. ملتحمه غشای مخاطی نازکی است که صلبیه یا سفیدی چشم را می پوشاند. ملتحمه تا لبه قرنیه کشیده می شود. همچنین ناحیه مرطوب زیر پلک ها را می پوشاند. جسم خارجی که در قسمت جلویی چشم قرار می گیرد نمی تواند پشت کره چشم گم شود، اما می تواند باعث ایجاد خراش در قرنیه شود. این آسیب ها معمولا جزئی هستند. با این حال، برخی از انواع اجسام خارجی می توانند باعث عفونت یا آسیب بینایی شوند.
علائم وجود یک جسم خارجی در چشم
اگر جسم خارجی در چشم خود داشته باشید، احتمالاً علائم فوری را تجربه خواهید کرد. ممکن است در این وضعیت عوارض زیر را تجربه کنید:
- احساس فشار یا ناراحتی
- احساس اینکه چیزی در چشم است
- چشم درد
- جراحت شدید
- احساس درد وقتی به نور نگاه می کنید
- پلک زدن بیش از حد
- قرمزی یا خونریزی چشم
مواردی که در آن یک جسم خارجی به چشم نفوذ کند نادر است. به طور معمول اشیایی که وارد چشم می شوند در نتیجه یک ضربه شدید و با سرعت بالا مانند انفجار هستند. اجسام خارجی که به داخل چشم نفوذ می کنند اجسام داخل چشمی نامیده می شوند. علائم اضافی یک جسم داخل چشمی شامل تخلیه مایع یا خون از چشم است.
علل وجود جسم خارجی در چشم
بسیاری از اجسام خارجی در اثر حوادث ناگواری که در طول فعالیت های روزمره رخ می دهد وارد ملتحمه چشم می شوند. رایج ترین انواع اجسام خارجی در چشم عبارتند از:
- مژه ها
- مخاط خشک شده
- خاک اره
- خاک
- شن
- لوازم آرایشی
- لنزهای تماسی
- ذرات فلزی
- خرده های شیشه
تکه های خاک و ماسه معمولاً به دلیل باد یا ریزش زباله وارد چشم می شوند. مواد تیز مانند فلز یا شیشه می توانند در نتیجه انفجار یا تصادف با ابزارهایی مانند چکش، مته یا چمن زنی وارد چشم شوند. اجسام خارجی که با سرعت زیاد وارد چشم می شوند، بیشترین خطر آسیب را دارند.
مراقبت های اورژانسی
اگر جسم خارجی در چشم خود دارید با یکی از اورژانس های چشمی مواجه هستید ، تشخیص و درمان سریع به جلوگیری از عفونت و از دست دادن احتمالی بینایی کمک می کند. این امر به ویژه در موارد شدید یا داخل چشمی مهم است. برداشتن یک جسم خارجی به تنهایی ممکن است باعث آسیب جدی به چشم شود. در صورت وجود جسم خارجی و مواجه شدن با شرایط زیر فوراً درمان اورژانسی دریافت نمایید:
- جسم دارای لبه های تیز یا خشن است
- آنقدر بزرگ است که مانع بستن چشم شود
- حاوی مواد شیمیایی باشد
- با سرعت بالایی به داخل چشم اصابت کرده باشد
- باعث خونریزی در چشم شود
اگر جسم خارجی در چشمتان فرو رفته است، یا در حال کمک به فردی با این مشکل هستید، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه نمایید. برای جلوگیری از آسیب بیشتر به چشم:
- حرکات چشم را محدود کنید.
- با استفاده از یک پارچه یا گاز تمیز چشم را بانداژ کنید.
- اگر جسم بیش از حد بزرگ است که اجازه بانداژ را نمی دهد، چشم را با یک لیوان کاغذی بپوشانید.
- چشم آسیب ندیده را بپوشانید. این کار به جلوگیری از حرکت چشم در چشم آسیب دیده کمک می کند.
همچنین در صورت مشاهده علائم زیر پس از برداشتن هر نوع شی، باید به دنبال درمان اورژانسی باشید:
- شما هنوز احساس می کنید که چیزی در چشمتان وجود دارد.
- دید غیر طبیعی، پارگی یا پلک زدن دارید.
- یک نقطه ابری روی قرنیه وجود دارد.
- وضعیت کلی چشمتان بدتر شده است.
توصیه می‌کنیم که در صورت نیاز به مشورت با متخصص، اصلا سهل انگاری نکنید و هر چه زودتر، مراقبت‌های تخصصی پزشکی دریافت کنید. مثلا با استفاده از امکانات پلتفرم آنلاین دکتردکتر، می‌توانید مشاوره تلفنی یا آنلاین با پزشک داشته باشید. البته امکان گرفتن نوبت مشاوره حضوری با متخصصین شهرتان هم وجود دارد. به‌طور مثال اگر ساکن شهر تهران هستید، می‌توانید از میان 108 پروفایل فعال متخصص چشم تهران ، پزشک مورد نظر خود را یافته و نوبت خود را ثبت کنید.
مراقبت در منزل
اگر مشکوک به وجود یک جسم خارجی در چشم خود هستید، برای جلوگیری از عفونت و احتمال آسیب دیدگی، مهم است که به سرعت تحت درمان قرار بگیرید. این اقدامات احتیاطی را انجام دهید:
- از مالش و فشار روی چشم خودداری کنید.
- از هیچ ظروف یا وسیله ای مانند موچین یا سواب پنبه ای روی سطح چشم استفاده نکنید.
- لنزهای تماسی را خارج نکنید مگر اینکه تورم ناگهانی وجود داشته باشد یا آسیب شیمیایی دیده باشید.
اگر مشکوک هستید که یک جسم خارجی در چشم خود دارید یا به فردی که آن را دارد کمک می کنید، قبل از اقدام به هر نوع مراقبت خانگی اقدامات زیر را انجام دهید:
- دست هایتان را بشویید.
- به چشم آسیب دیده در ناحیه ای با نور روشن نگاه کنید.
- برای معاینه چشم و یافتن جسم، در حالی که پلک پایینی را به سمت پایین می کشید، به بالا نگاه کنید.
ایمن ترین روش برای برداشتن یک جسم خارجی از چشم شما بسته به نوع جسمی که می خواهید بردارید و محل قرارگیری آن در چشم متفاوت است.
شایع ترین محل برای جسم خارجی زیر پلک فوقانی است. برای برداشتن یک جسم خارجی در این موقعیت:
طرف صورت خود را با چشم آسیب دیده در یک ظرف صاف از آب فرو کنید. در حالی که چشم زیر آب است، چشم را چند بار باز و بسته کنید تا جسم خارج شود. اگر جسم گیر کرده است، پلک بالایی را بیرون کشیده و آن را روی پلک پایین بکشید تا جسم شل شود.
برای درمان یک جسم خارجی واقع در زیر پلک پایین:
- پلک پایین را بیرون بکشید یا روی پوست زیر پلک فشار دهید تا زیر آن را ببینید.
- اگر جسم قابل مشاهده است، سعی کنید با یک سواب پنبه ای مرطوب به آن ضربه بزنید.
- برای یک جسم چسبنده، سعی کنید آن را با جاری شدن آب روی پلک در حالی که آن را باز نگه می دارید، بیرون بکشید.
اگر قطعات ریز زیادی از یک ماده مانند دانه های شن در چشم وجود داشته باشد، به جای جدا کردن هر یک از آنها به صورت جداگانه، باید آن ها را کاملاً از چشمتان خارج کنید. برای انجام این کار می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
از یک پارچه مرطوب برای پاک کردن ذرات از ناحیه اطراف چشم استفاده کنید.
طرف صورت خود را با چشم آسیب دیده در یک ظرف صاف از آب فرو کنید. در حالی که چشم زیر آب است، چشم را چند بار باز و بسته کنید تا ذرات آن خارج شوند.
برای کودکان کوچکتر به جای غوطه ور کردن چشم، یک لیوان آب گرم داخل چشم بریزید. کودک را رو به بالا نگه دارید. پلک را باز نگه دارید تا زمانی که آب را داخل چشم می ریزید تا ذرات آن خارج شوند.
مراقبت پزشکی
دید شما پس از برداشتن جسم خارجی تار یا غیر طبیعی باقی مانده است.
علائم اولیه اشک ریزش، پلک زدن یا تورم باقی مانده و بهبود نیافته باشد.
وضعیت چشم با وجود برداشتن جسم خارجی بدتر شده باشد.
اقدام بعدی مراجعه فوری به پزشک است. پزشک متخصص برای درمان چشم ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
- یک قطره بی حس کننده برای بی حس کردن سطح چشم استفاده می شود.
- رنگ فلورسئین که در زیر نور خاص می درخشد، از طریق قطره چشمی به چشم زده می شود. این رنگ اجسام سطحی و ساییدگی ها را آشکار می کند.
- پزشک از یک ذره بین برای شناسایی و برداشتن هر جسم خارجی استفاده می کند.
- ممکن است اشیاء با یک سواب پنبه مرطوب برداشته شوند یا با آب شسته شوند.
- اگر تکنیک‌های اولیه در برداشتن جسم ناموفق باشد، ممکن است پزشک از سوزن‌ها یا ابزارهای دیگر استفاده کند.
- اگر جسم خارجی باعث ساییدگی قرنیه شده باشد، پزشک ممکن است برای جلوگیری از عفونت پماد آنتی بیوتیک تجویز کند.
برای خراش‌های بزرگتر قرنیه، قطره‌های چشمی حاوی سیکلوپنتولات یا هماتروپین ممکن است برای گشاد نگه داشتن مردمک استفاده شود. اگر مردمک قبل از بهبود قرنیه منقبض شود، ممکن است اسپاسم عضلانی دردناک رخ دهد. برای درمان درد ناشی از خراشیدگی های بزرگتر قرنیه به شما استامینوفن داده می شود. سی تی اسکن هم ممکن است برای بررسی بیشتر یک جسم داخل چشمی مورد نیاز باشد.
بهبودی پس از خروج یک جسم خارجی از چشم
اگر موفق به برداشتن یک جسم خارجی از چشم خود شده اید، چشم شما باید در عرض یک تا دو ساعت بهتر شده باشد. در طول این مدت، هر درد، قرمزی یا پارگی قابل توجهی باید فروکش کند. اما احساس تحریک کننده یا ناراحتی جزئی ممکن است برای یک یا دو روز باقی بماند.
سلول های سطحی چشم به سرعت ترمیم می شوند. خراشیدگی قرنیه ناشی از جسم خارجی معمولاً طی یک تا سه روز و بدون عفونت بهبود می یابد. با این حال، اگر جسم خارجی ذرات خاک، یک شاخه یا هر جسم دیگری حاوی خاک باشد، احتمال عفونت بیشتر است. اگر علائم‌تان بهبود نیافت با پزشک خود تماس بگیرید.
اجسام خارجی داخل چشمی می توانند منجر به اندوفتالمیت شوند. این عفونت داخل چشم رخ می دهد. اگر یک جسم خارجی داخل چشمی به قرنیه یا عدسی چشم آسیب برساند، بینایی شما ممکن است آسیب ببیند یا از بین برود.
چگونه از ورود جسم خارجی به چشم جلوگیری کنیم؟
پیش‌بینی یا اجتناب از اشیاء خارجی که ممکن است به‌طور تصادفی داخل چشم شود، در فعالیت‌های روزمره دشوار است.
برخی از کارها یا فعالیت های تفریحی بیشتر احتمال دارد که اشیاء معلق در هوا را منتشر کنند. هنگام انجام این فعالیت ها، می توانید با استفاده از عینک محافظ یا عینک ایمنی از وارد شدن جسم خارجی به چشم خود جلوگیری کنید.
برای جلوگیری از وارد شدن جسم خارجی به چشم، همیشه از عینک محافظ در موارد زیر استفاده کنید:
- کار با اره، چکش، آسیاب یا ابزار برقی
- کار با مواد شیمیایی خطرناک یا سمی
- حین استفاده از ماشین چمن زنی
منبع:
healthline
