هیسترکتومی؛ آغازی متفاوت در زندگی زنان با عمل برداشتن رحم

عوامل مختلفی باعث بروز بیماری در بدن ما می‌شوند. بعضی از این بیماری‌ها چنان تاثیری بر اندام‌های ما می‌گذارند که ناچار می‌شویم که آن عضو را با عمل جراحی خارج کنیم. عمل هیسترکتومی یکی از همین روش‌های جراحی است که با صلاح‌دید پزشک زنان، برای برداشتن رحم انجام می‌شود.

این عمل برای خانم‌ها بسیار حساس و البته سرنوشت‌ساز است و از این رو باید حتما درباره آن، مراقبت‌های بعدش و هر آنچه که در مورد آن وجود دارد، اطلاعات لازم و کافی را کسب کرد. برای همین توصیه می‌کنیم که اگر در آینده قرار است که این عمل جراحی را انجام دهید، این مطلب از مجله دکتردکتر را مطالعه کنید.

هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم چیست؟

به بیانی ساده، به عمل خارج‌کردن رحم هیسترکتومی (Hysterectomy) گفته می‌شود. در این عمل بسته به اینکه دلیل جراحی چیست، ممکن است لازم باشد دهانه رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها هم بیرون آورده شوند. رحم محل رشد جنین است و پوشش داخلی آن در طول پریود فرومی‌ریزد؛ بنابراین مهم‌ترین اثر هیسترکتومی روی بدن شما این است که دیگر پریود نمی‌شوید و در نتیجه پس از انجام این عمل دیگر امکان بارداری نخواهید داشت.

انواع عمل برداشتن رحم

پیش از اینکه عمل هیسترکتومی انجام شود، پزشک به طور کامل راجع به نوع آن با بیمار صحبت می‌کند. اینکه تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ نیاز به برداشته‌شدن دارند یا خیر بستگی به نوع هیسترکتومی دارد. هیسترکتومی 4 نوع متفاوت دارد که به شرح زیر هستند:

 هیسترکتومی توتال

در این نوع هیسترکتومی رحم و دهانه رحم برداشته می‌شوند، اما تخمدان‌ها سر جای خود می‌مانند.

هیسترکتومی ساب توتال

در هیسترکتومی ساب توتال بخش بالایی رحم که قسمت اصلی آن است، برداشته می‌شود و دهانه رحم دست‌نخورده باقی می‌ماند.

هیسترکتومی توتال با سالپنگو اوفورکتومی دوطرفه

در این نوع از هیسترکتومی رحم، دهانه رحم، لوله‌های فالوپ (سالپنژکتومی) و تخمدان‌ها (اوفورکتومی) برداشته می‌شوند. حتی اگر به سن یائسگی نرسیده باشید، با برداشتن تخمدان‌ها علائم یائسگی شروع خواهند شد.

 هیسترکتومی رادیکال با سالپنگو اوفورکتومی دوطرفه

در این نوع هیسترکتومی رحم، دهانه رحم، لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها، قسمت‌ فوقانی واژن و برخی بافت‌ها و غده‌های لنفاوی اطراف از بدن بیمار خارج خواهد شد. این عمل جراحی اغلب برای افراد مبتلا به سرطان تجویز می‌شود.

مطالعه مقاله سرطان دهانه رحم و علل و علائم آن می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد‌.

علت جراحی هیسترکتومی چیست؟

پزشکان به دلایل گوناگونی عمل هیسترکتومی  را برای بیماران خود تجویز می‌کنند، از جمله:

• خونریزی شدید یا غیرطبیعی واژینال که با روش‌های درمانی دیگر کنترل و درمان نشده‌ است،
• درد شدید قاعدگی که علی‌الرغم مصرف مسکن قابل‌تحمل نیست،
• لیومیوم یا فیبروم رحم که تومورهای غیر سرطانی محسوب می‌شوند،
• احساس درد شدید و غیرقابل‌کنترل در لگن،
• ضعیف‌شدن عضلات و افتادگی رحم که به بی‌اختیاری ادرار یا ایجاد مشکل در حرکات روده منجر شده است،
• برای درمان سرطان رحم یا دهانه رحم و حذف ناهنجاری‌هایی که ممکن است به سرطان منجر شود،
• برای رفع هیپرپلازی، پولیپ‌های عودکننده رحم یا آدنومیوز.

گاهی پزشک برای درمان آندومتریوز این جراحی را انجام می‌دهد.

روش‌های انجام هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم

پزشک شما احتمالا پیش از انجام هیسترکتومی از شما بخواهد آزمایش خون و ادرار انجام دهید. اگر خون‌ریزی بعد از یائسگی داشته باشید ممکن است برخی تست‌های دیگر هم مانند آزمایش تست پاپ‌اسمیر برای تشخیص وجود سرطان انجام شود.

برای آگاهی از نحوه انجام این تست و آمادگی‌های آن می‌توانید مقاله آزمایش تست پاپ‌اسمیر را مطالعه کنید.

متخصص بیهوشی ممکن است برای انجام هیسترکتومی به دو روش عمل کند. روش اول بیهوشی عمومی است که در طی عمل شما کاملا بیهوش خواهید بود. در روش دوم دارویی نزدیک به اعصاب کمر شما تزریق شده و باعث بی‌حسی اپیدورال می‌شود و شما حتی با وجود بیهوش نبودن، در هنگام عمل درد را احساس نخواهید کرد.

جراحی هیسترکتومی به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که پزشک با توجه به دلیل انجام این عمل، بهترین روش را برای بیماری خود تجویز می‌کند. این روش‌ها عبارت‌اند از:

هیسترکتومی لاپاراسکوپی

برای انجام هیسترکتومی لاپاراسکوپی یک برش کوچک در ناف ایجاد شده و لاپاراسکوپ که لوله‌ای باریک با دوربین است وارد شکم می‌شود. ابزارهای جراحی هم از طریق برش‌های کوچک دیگری وارد شکم می‌شوند. پزشکان می‌توانند رحم شما را به‌صورت قطعات کوچک از طریق برش‌هایی که ایجاد کرده‌اند یا از طریق واژن خارج کنند. دوره نقاهت در هیسترکتومی لاپاراسکوپی کوتاه‌تر از هیسترکتومی شکمی است و اکثر افراد در همان روز یا روز بعد از جراحی مرخص می‌‌شوند.

هیسترکتومی لاپاراسکوپی به کمک ربات

این روش هم تقریبا شبیه به هیسترکتومی لاپاراسکوپی است با این تفاوت که جراح عمل را به کمک ربات انجام می‌دهد و بازوهای ربات را کنترل می‌کند.

هیسترکتومی شکمی

این روش معمولا برای افرادی استفاده می‌شود که مبتلا به سرطان های زنان هستند و رحمشان بزرگ شده یا بیماری آن‌ها به سایر نواحی لگن در حال گسترش است. در هیسترکتومی شکمی برشی به‌اندازه شش تا هشت اینچ در شکم شما ایجاد شده و رحم برداشته می‌شود. بیماری که تحت هیسترکتومی شکمی قرار گرفته است، باید 2 الی 3 روز در بیمارستان بستری شود و دوره نقاهت طولانی‌تری را طی کند.

هیسترکتومی واژینال

روش هیسترکتومی واژینال اغلب برای افرادی انجام می‌شود که افتادگی لگن یا رحم دارند یا مبتلا به سرطان نیستند. این روش کمترین عوارض و کوتاه‌ترین دوره نقاهت را دارد و اکثر بیماران همان روز می‌توانند از بیمارستان مرخص شوند. از آنجایی‌که رحم از طریق برشی از بالای واژن برداشته می‌شود، پزشک برش خارجی ایجاد نمی‌کند و بخیه‌های واژن هم جذبی هستند. دوره نقاهت در روش هیسترکتومی واژینال حداکثر 4 هفته است.

عمل هیسترکتومی چقدر طول می‌کشد؟

مدت‌زمان انجام عمل هیسترکتومی به‌اندازه رحم بیمار و نوع هیسترکتومی بستگی دارد. همچنین اگر سایر بافت‌های شما مانند لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها همراه رحم خارج شوند، مدت‌زمان عمل طولانی‌تر خواهد شد. به طور متوسط جراحی هیسترکتومی 1 تا 3 ساعت به طول می‌انجامد.

شایع‌ترین عوارض هیسترکتومی چیست؟

شایع‌ترین عارضه جانبی هیسترکتومی تخلیه واژن است که ممکن است شش هفته پس از جراحی رخ دهد. همچنین، اگر تخمدان‌ها هم در این عمل برداشته شوند، حتی اگر بیمار در دوره یائسگی نباشد، علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن، ازدست‌دادن میل جنسی و بی‌خوابی بروز پیدا می‌کنند.

خشکی واژن می‌تواند موجب رابطه جنسی دردناک شود و بیمار را دچار مشکل کند. عفونت شدید، خون‌ریزی، پاره شدن بخیه‌های داخلی، آسیب به مجاری ادراری و انسداد روده از دیگر عوارضی هستند که ممکن است برای بیمار ایجاد شود.

دوره نقاهت و بهبود پس از هیسترکتومی

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم در جراحی‌هایی که کمتر تهاجمی هستند؛ مانند هیسترکتومی  واژینال و لاپاراسکوپی، دوره نقاهت کوتاه است و بیمار نیاز به ماندن در بیمارستان ندارد. در هیسترکتومی شکمی به دلیل برش خارجی شکم ممکن است بیمار برای جلوگیری از لخته‌شدن خون یا خونریزی، چند روز در بیمارستان بستری شود. البته برای جلوگیری از لخته‌شدن خون در پاهایتان به شما پیشنهاد می‌شود در اسرع ‌وقت پس از جراحی راه بروید. به طور کلی، 6-4 هفته طول می‌کشد تا بیمار به طور کامل بهبود پیدا کند.

نکاتی که باید بعد از عمل برداشتن رحم باید رعایت کرد

برای آنکه دوره نقاهت را باموفقیت طی کنید و زودتر از شر درد ناشی از عمل جراحی خلاص شوید، بهتر است در دوره نقاهت موارد زیر را به خاطر داشته باشید:

• ممکن است پس از جراحی، خونریزی خفیف واژینال را برای 1 تا 6 هفته تجربه کنید. در این زمان می‌توانید از نوار بهداشتی استفاده کنید.
• حداقل تا 6 هفته پس از هیسترکتومی اجسام سنگین بیش از ۴ کیلوگرم را بلند نکنید.
• حداقل تا 6 هفته پس از هیسترکتومی رابطه جنسی نداشته باشید و اجسامی مانند کاپ قاعدگی وارد واژن خود نکنید.
• در هنگام‌ حمام، محل بخیه را با آب و صابون شست‌‌وشو دهید. اگر بخیه‌ها جذبی باشند نیاز به کشیدن بخیه ندارید و به‌مرورزمان جذب می‌شوند.
• اگر هیسترکتومی شکمی انجام داده‌اید بعد از دو هفته و اگر هسترکتومی واژینال یا لاپاراسکوپی انجام داده‌اید بعد از چند روز می‌توانید رانندگی کنید.
• بعد از گذشت 4 تا 6 هفته و در صورت نداشتن درد می‌توانید ورزش‌کردن را دوباره شروع کنید‌.
• بسته به‌سختی کارتان، می‌توانید بعد از شش هفته در محل کار خود حاضر شوید.

با بروز چه علائمی پس از هیسترکتومی باید مجدد به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم زیر را بعد از هیسترکتومی  مشاهده کردید بهتر است، به پزشک مراجعه کنید.

• خونریزی واژینال به رنگ قرمز روشن،
• تب شدید،
• حالت تهوع یا استفراغ شدید،
• تکرر ادرار یا احساس سوزش هنگام ادرارکردن،
• درد شدید و غیر طبیعی،
• قرمزشدن، تورم یا التهاب محل بخیه،

توجه داشته باشید که در جراحی هیسترکتومی نیز مانند سایر جراحی‌ها ممکن است به بافت‌های اطراف آسیب وارد شود. در این عمل، احتمال آسیب‌دیدن مثانه، مجاری ادراری و روده وجود دارد که پس از جراحی در صورت مشاهده علائم غیر طبیعی، می‌توانید مشکلات احتمالی را با پزشک خود در میان بگذارید. برای آشنایی با تخصص زنان مقاله دکتر زنان کیست را مطالعه کنید.

آیا هیسترکتومی روی رابطه جنسی بیمار تأثیر منفی می‌گذارد؟

بیمار پس از هیسترکتومی ساده همچنان می‌تواند به ارگاسم و انزال برسد، البته برداشته‌شدن تخمدان‌ها همراه رحم می‌تواند باعث خشکی واژن شود که استفاده از روان‌کننده می‌تواند راهکار خوبی برای بهبود شرایط باشد. اگر هیسترکتومی به خاطر سرطان انجام شده باشد، ممکن است شکل کانال واژن تغییر کند و موجب شود بیمار رابطه جنسی دردناکی داشته باشد که در این حالت بهتر است با پزشک زنان و زایمان برداشته شود.

حالت دیگری که خشکی واژن باعث درد و ناراحتی می‌شود، بعد از یائسگی است. در مطلب خونریزی بعد از یائسگی به‌طور کامل در اینباره توضیح داده‌ایم؛ مطالعه این مطلب را توصیه می‌کنیم.

بعد از عمل جراحی برداشتن رحم، هنوز هم زندگی ادامه دارد …

در طی هیسترکتومی، رحم و گاهی بافت‌های اطراف آن برداشته می‌شوند. هیسترکتومی ممکن است به دلایل مختلفی مانند سرطان رحم، پریود بسیار دردناک، لیومیوم یا افتادگی رحم انجام شود. بسته به شرایط رحم بیمار پزشک می‌تواند در سه روش هیسترکتومی شکمی، لاپاراسکوپی و واژینال عمل جراحی را انجام دهد.

پس از هیسترکتومی بیمار باید تا مدت مشخصی از داشتن رابطه جنسی، برداشتن اجسام سنگین، رانندگی و ورزش خودداری کند و بعد از بهبود نسبی می‌تواند به روال عادی زندگی برگردد.

در صورتی که به مشورت و ویزیت دکتر زنان احتیاج دارید، با استفاده از سیستم نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر، می‌توانید از بین هزاران پزشک متخصص در سراسر ایران، وقت ویزیت بگیرید.

حال نوبت شماست تا بگویید که چه تجربه‌ای هیسترکتومی دارید؟ توصیه‌ها و پیشنهادات خود را با ما درمیان بگذارید. اگر هم در این زمینه سوالی دارید، از مشاور سلامتی مجله دکتردکتر بپرسید.

منابع:

my.clevelandclinic.org