یکی از پیچیده‌ترین و جالب‌ترین دورانی که اکثر بانوان در طول زندگی خود تجربه می‌کنند، بارداری است. بدن هر خانمی به‌عنوان میزبان تولدی جدید، دچار یک سری تغییرات هورمونی و غذایی می‌شود. یعنی روند طبیعی قسمت‌هایی از بدن تغییر یافته و ذائقه غذایی زن باردار عوض می‌شود. اما از ویژگی‌های مشترک اغلب بانوان در این دوران، ویار بارداری یا ویار حاملگی است. اصطلاحی که نه تنها بانوان، بلکه اکثر مردان متاهل نیز با شرایط آن آشنا هستند؛ به‌قول معروف حتی اگر زن طلب شیرمرغ داشته باشد، همسر او باید آن را پیدا کند!
اما موضوع همیشه به‌همین سادگی نیست و گاهی باید به یک دکتر متخصص زنان و زایمان برای بررسی مراجعه کرد. ویار در بارداری موضوع خطرناکی نیست و بسیار طبیعی است اما به‌منظور انتقال آگاهی در این رابطه، در این مطلب از مجله دکتردکتر به بررسی زوایای مختلف آن می‌پردازیم.
ویار بارداری چیست؟
اغلب مردم بر این باورند که ویار حاملگی همان هوس‌کردن خوراکی‌های مختلف است که زن حامله در دوران بارداری دلش می‌خواهد. اما برخلاف تصور عامه، به تهوع و استفراغ زن باردار در هفته‌های ابتدایی از حاملگی ویار گفته می‌شود.
این حساسیت‌های روحی که از عوارض بارداری هستند در اثر یک سری تغییرات ایجاد شده در بدن رخ می‌دهد. مثلا شاید قبلا خوردن یک غذا لذت‌بخش بوده است؛ اما پس از بارداری از آن بیزار شده و باعث استفراغ و حالت تهوع می‌شود. زیاد شدن میل به خوردن یک خوراکی نیز در همین دسته قرار می‌گیرد.
در مرور راهنمای بارداری، تمامی این موارد از نشانه‌های ویار بارداری هستند. پس اگر اول صبح از خواب بیدار شده و به یکباره هوس خوردن غذای ترش و شیرین یا شکلات در دوران بارداری به سرتان زد، خیلی تعجب نکنید.
ویار بارداری چه زمانی شروع و تمام می‌شود؟
معمولا داشتن ویار بارداری در بانوان یک امر طبیعی و از علائم بارداری است. چون بیش از ۵۰ تا ۷۰ درصد بانوان در دوران حاملگی، تجربه ویار را دارند؛ که البته جای نگرانی نیست. معمولا ویار بارداری از هفته ابتدایی حاملگی شروع شده و در هفته‌های نهم و دهم به اوج خود می‌رسد.
البته شدت این حساسیت در افراد متفاوت است و معمولا تا هفته شانزدهم بارداری ادامه دارد. موضوع زمانی خطرناک می‌شود که زن باردار هوس خوردن یک خوراکی ناسالم یا خطرناک را کند. در چنین شرایطی باید برای رفع چنین تمایلی به پزشک یا روانشناس متخصص مراجعه کرد.
البته نباید تمایلات پس از زایمان را با ویار بارداری اشتباه گرفت زیرا در این دوران مادر باید علاوه‌بر غذای خود به فکر شیردهی نوزادش باشد. در مراقبت های بارداری به این نکته توجه کنید.
علت ویار بارداری چیست؟
اکثر مردم دلیل ویار بارداری را در افزایش نیاز بدن به مواد معدنی و ویتامین‌ها می‌دانند. یعنی زن باردار مانند قبل نیست و باید غذای دو نفر یا بیشتر را تامین کند. پس دلیل اصلی ویار را به خاطر کمبود مواد غذایی می‌دانند. اما جالب اینجاست که تاکنون هیچ‌گونه شواهد علمی مبنی بر ارتباط بین ویار بارداری و کمبود مواد غذایی پیدا نشده است.
ویار فقط هوس‌کردن یک خوراکی نیست و گاهی اوقات با نوعی انزجار همراه است. یعنی زن حامله نسبت به بعضی خوراکی‌ها یا حتی افراد نیز حساس می‌شود به طوری‌که با دیدن آنها، حالت تهوع به او دست می‌دهد.
بنابراین باید در کنار تغییرات هورمونی بدن به دنبال دلایلی باشیم که بر روی حس چشایی و بویایی نیز تاثیر می‌گذارد. در این بین، چند نظریه مختلف برای علل ویار وجود دارد که آنها را توضیح می‌دهیم:
تغییرات هورمونی بدن
بیشتر تغییرات اساسی هورمون بدن در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهند. حالتی که بیشتر شبیه به سندروم پیش از قاعدگی البته باشدت بیشتر است. این تغییرات هورمونی باعث عوض شدن روحیه و حس بویایی زن حامله می‌شود و ولع او را نسبت به برخی خوراکی ها تغییر می‌دهد.
بر اساس همین تغییرات است که خانم‌ها در خصوص خوردن بیشتر یک غذا و یا کنار گذاشتن آنها تصمیم می‌گیرند. حتی تغییرات هورمونی در برخی بانوان باعث قوی شدن حس بویایی می‌شود. یعنی بوی برخی غذاها را از فاصله‌های دور حس می‌کنند.
تغییر باورهای ذهنی
بسیاری از هوس‌ها و بیزاری‌های دوران حاملگی، ریشه در باورهای ذهنی دارد. مادری که تا دیروز سابقه حساسیت غذایی نداشت، امروز برای محافظت از جنین داخل شکم خود برخی خوراکی ها را کنار می‌گذارد. مثلا از عوارض مصرف گوشت نیمه‌پخته برای آلودگی باکتریایی جنین مطلع است، پس آن را مصرف نمی‌کند و به‌طور کلی سمت غذاهای ناسالم مانند استیک نیمه‌پخته، قهوه و الکل نمی‌رود.
البته حالت برعکسی هم وجود دارد. یعنی مادر بر این باور است که خوردن یک غذای خاص به نفع خود او و جنین است. بنابراین میل بیشتری به خوردن آن خوراکی از خود نشان می‌دهد. پس شاید ریشه این انزجار یا هوس دوران بارداری، همان باورهای ذهنی باشد.
تغییر نیازهای تغذیه‌ای
اهمیت مصرف مواد مغذی همچون آهن و کلسیم برای زن باردار، به مراتب بیشتر از غذاهای دیگر است. چون مادر برای تقویت استخوان‌های خود و فرزندش به کلسیم نیاز دارد. یا برای اینکه دچار کم‌خونی نشود، باید آهن مورد نیاز خود و جنینش را با خوردن یک سری خوراکی‌های ارزشمند یا مکمل های بارداری تامین کند.
پس به‌همین‌خاطر سراغ غذاهایی می‌رود که حاوی چنین موادی هستند. اما هدف نهایی حفظ سلامتی است و نباید به بهانه کسب مواد مغذی، به هر خوراکی مختلفی روی آورد. مثلا برای تامین کلسیم لازم نیست که به سراغ ماست‌های پاستوریزه نشده، بستنی‌های وانیلی سرشار از کالری و یا حتی خاک رس و گچ بروید.
چون جایگزین مناسب برای این مواد غذایی خطرناک در تغذیه بارداری، ماهی پخته شده و سبزیجات دارای برگ تیره هستند. پس یکی دیگر از دلایل ویار بارداری، تلاش برای مقابله با کم خونی و فقر آهن است.
ویارهای رایج بارداری
بر اساس مطالعات انجام شده، ویار بارداری در زنان جهان بر اساس فرهنگ آنها تعیین می‌شود. مثلا ویار اکثر بانوان باردار آمریکایی، شکلات است. اما زنان حامله در ژاپن بیشتر هوس خوردن برنج را دارند. این تمایلات ریشه در روان و تغییرات هورمونی آنها دارد.
چون حس بویایی و جوانه‌های چشایی یک زن در دوران بارداری تغییر می‌کند. پس شاید این تمایلات به قدری در ذهن زن باردار تقویت شود که میل به خوردن یک غذای خاص پیدا کند. البته ذکر این نکته ضروری است که ویار بارداری در هر شخصی، می‌تواند کاملا متفاوت از سایر مادران باردار باشد و این موضوع به ملیت وابسته نیست.
بهترین غذاها برای ویار بارداری
ویار زن حامله در اغلب موارد یک خوراکی ساده و بدون ضرر است. مثلا زن به یکباره هوس خوردن یکی از خوراکی‌های زیر را می کند:
- مواد غذایی ترش
- پنیر، خامه ترش و دیگر لبنیات
- قهوه
- سبزیجات و میوه
- الکل
- کربوهیدرات‌های پرکالری و نشاسته‌ای همچون چیپس
- آبمیوه، شکلات و بستنی
- آب‌نبات و شیرینی
این خوراکی‌ها از ویارهای رایج در بین اکثر بانوان است. ولی ویار همیشه به این اندازه سالم نیست و گاهی اوقات خوراکی‌های ناسالم و غذاهای ممنوع در بارداری همچون سوسیس، کالباس، فست‌فودهای رستورانی و شکلات‌های مضر را هم شامل می‌شود. حتی گاهی اوقات ویار کمی خاص و خنده دار می‌شود. مثلا زن حامله هوس خوردن صابون یا خاک رس می‌کند. یعنی دلش چیزی را می‌خواهد که حتی جزو خوراکی‌ها نیست.
این وضعیت در اثر کمبود مواد معدنی و کم خونی رخ می‌دهد که در اصطلاح به آن «پیکا» می‌گویند. احتمال وقوع چنین وضعیتی در جوامع پیشرفته که بانوان تغذیه مناسب دارند، کم است. بهرحال برای درمان ویار بارداری در چنین شرایطی، باید با یک ماما یا پزشک متخصص زنان مشورت کرد.
تنفر غذایی در ویار حاملگی
ویار زن حامله همیشه در میل به خوردن یک خوراکی خاص خلاصه نمی‌شود. گاهی اوقات این ویار تبدیل به انزجار و حساسیت نسبت به یک نفر از عزیزان می‌شود. مثلا شاید زن باردار نسبت به بوی بدن همسر خود حساس بوده و دچار تهوع شود. یا بلافاصله پس از اینکه بوی یک ماده خاص را حس کند، حالت استفراغ داشته باشد. پس وجه دیگر ویار بارداری، تنفر است.
اگر می‌خواهید با مشاور تغذیه در مورد رژیم خود صحبت کنید ابتدا مقاله متخصص تغذیه کیست را بخوانید تا با خدماتی که این متخصص به شما خواهد داد آشنا شوید و بهترین رژیم غذایی دوران بارداری که با ویار بارداری شما تداخل نداشته باشد را برای خود تهیه کنید.
درمان ویار بارداری با استفاده از روش های خانگی
اینکه زن باردار شما هوس یک خوراکی کرده و مجبور به فراهم کردن آن شوید، مشکل یا بیماری نیست که نیازی به درمان داشته باشد. پس داشتن ویار بارداری موردی نداشته و اکثر پزشکان این موضوع را تایید کرده‌اند. پس در حالت کلی نیازی به درمان ویار بارداری نیست.
اما مشکل مربوط به زمانی است که ویار بارداری یک تغذیه ناسالم باشد. مثلا خوردن بیش از اندازه شیرینی باعث اضافه وزن، ابتلا به دیابت بارداری و پوسیدگی دندان خواهد شد. یا اگر به بهانه داشتن ویار خاک بخورید، باید منتظر مشکلات گوارشی باشید.
چیپس، قهوه، الکل، فست‌فود، لبنیات غیراستریل و انواع فست فود از جمله خوراکی‌های خطرناک برای سلامت جنین و زن باردار است. اما چگونه می‌توان از مصرف این خوراکی‌های مضر دوری کرد؟ شاید رعایت نکات زیر، کمک‌حال شما برای درمان و کنترل ویارهای بارداری نامناسب باشد:
- برای اینکه چشم شما به خوراکی‌های غیر سالم نخورد و هوس خوردن آن به سرتان نزند، از یک نفر دیگر بخواهید تا این قبیل خریدها را انجام دهد.
- از ترفند خودفریبی استفاده کنید. مثلا به جای خوردن یک همبرگر چرب در رستوران‌های شهر، خودتان یک ساندویچ را با گوشت بدون چربی در منزل درست کنید. یا برای اینکه اسیر خوردن شکلات‌های خوش قیافه موجود در آشپزخانه نشوید، به تماشای برنامه تلویزیونی بپردازید.
- ساعات خواب خود را تنظیم کرده و به قدر کافی استراحت کنید. چون معمولا میل به مصرف خوراکی‌های مضر در افراد کم خواب بیشتر از بقیه مردم است.
- وعده‌های غذایی کامل و منظم داشته باشید. مثلا به جای سه وعده غذایی مفصل در روز، شش وعده کوچک‌تر و سیر کننده داشته باشید. بهترین راهکار در این زمینه، کنترل میزان کالری مصرفی مورد نیاز بدن است.
- بیشتر از غذاهای با شاخص گلیسمی (GI) استفاده کنید. چون این غذاها باعث اضافه وزن نمی‌شوند و برای ساعت‌های طولانی حس سیر بودن خواهید داشت. نان‌های سبوس‌دار، میوه‌های تازه، جو دو سر پخته و لوبیای پخته از جمله خوراکی‌هایی هستند که باعث قطع ویار بارداری شما به خوراکی‌های ناسالم می‌شوند.
اما اگر با وجود رعایت تمامی این نکات همچنان ویار مصرف خوراکی‌های ناسالم را دارید، پس به پزشک مراجعه کنید. البته یک سری راهکارهای درمانی در طب سنتی و گیاهی وجود دارد که در ادامه یک اشاره کوتاهی به آنها خواهیم داشت.
اگر دیابت بارداری دارید باید حتما از رژیم دیابت بارداری استفاده کنید و مراقب خوردن مواد غذایی شیرین باشید.
درمان ویار بارداری با استفاده از داروهای گیاهی
بانوانی که درگیر ویار بارداری به غذاهای ناسالم هستند، لازم است که دمنوش‌های زیر را به عنوان میان وعده مصرف کنند:
- دمنوش پونه
- دمنوش نعنا و بادرنجبویه
- دمنوش میوه و برگ توت فرنگی
- دمنوش ترکیبی سیب و به
- دمنوش برگ تمشک قرمز
- دمنوش زنجبیل
با مصرف این دمنوش‌ها علاوه بر تامین مواد مغذی بدن، اشتهای زن باردار نسبت به برخی خوراکی‌ها تعدیل می‌شود.
درمان ویار بارداری در طب سنتی
در طب سنتی نیز یک سری راهکار برای کنترل ویار بارداری به مواد غذایی ناسالم وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:
- خوردن آب انار ملس در ماه‌های ابتدایی از بارداری
- خوردن انجیر خشک و تازه
- بو کردن یک تکه لیمو ترش
- خوردن ترشی‌های سالم مانند آلو خشک، رب انار و لواشک خانگی (برای بانوان گرم مزاج)
- مصرف زیاد آب و دیگر مایعات مقوی
- مصرف روغن زیتون به قدر کافی
- خوردن خرما و سنجد به صورت ناشتا
برای استفاده از بهترین مواد غذایی در دوران بارداری می‌توانید از مشاوره با دکتر تغذیه نیز استفاده کنید.
عوارض ویار بارداری چیست؟
شدت ویار بارداری در بانوان متفاوت است. مثلا نوع شدت یافته‌ای از ویار زن حامله، منجر به کاهش وزن مادر و نوزاد می‌شود. چون زن حامله نسبت به یک خوراکی حساسیت دارد و همین موضوع باعث بر هم خوردن برنامه غذایی او شده است.
البته کاهش وزن در ماه‌های ابتدایی از دوران حاملگی عادی بوده و جای نگرانی ندارد. اما شاید نوع ادامه داری از این عارضه منجر به زایمان زودرس، سقط جنین و یا کم وزنی نوزاد شود.
پیشگیری از ویار حاملگی
ویار دوران حاملگی را نمی‌توان به طور کامل حذف کرد. چون بخشی از ویار مربوط به تغییرات هورمونی بوده و اجتناب ناپذیر است. اما بخش دیگری از آن که مربوط به رژیم غذایی است را می‌توان تا حدودی کنترل کرد. یعنی برای کسب ویتامین‌های مغذی و مورد نیاز بدن خود، یک برنامه غذایی خاص داشته باشیم. چون با داشتن یک رژیم غذایی سالم در دوران بارداری، می‌توان سلامت مادر و جنین را تضمین کرد.
در واقع دوران بارداری زمان مناسبی برای گرفتن رژیم نیست. چون یک مادر علاوه بر حفظ سلامت خود، باید به فکر تغذیه نوزادی باشد که در شکم دارد. پس تمرکز خود را بر روی انتخاب غذاهای سالم بگذارید تا بدن شما توانایی زایمان و دوران نقاهت بعد از آن را داشته باشد. استفاده از مواد غذایی زیر، می‌تواند به تقویت بدن شما و رشد جنین در دوران بارداری کمک کند:
- آهن؛ بدن یک زن باردار روزانه به ۲۷ میلی گرم آهن نیاز دارد. برای تامین این میزان از آهن، بهتر است که از سبزیجات رنگ تیره، گوشت، لوبیا، غلات سبوس‌دار و آجیل استفاده کنید. اما اگر نیاز بدن شما به آهن با این مواد غذایی تامین نشد، گزینه بعدی استفاده از مکمل‌های آهنی است.
- کلسیم؛ معمولا برای تامین کلسیم مورد نیاز بدن در دوران بارداری و استفاده از خواص کلسیم، مصرف یک سری خوراکی‌ها مانند دانه کنجد، محصولات لبنی، غلات و سبزیجات برگ دار را توصیه می‌کنند. چون با خوردن میزان قابل توجهی از این مواد غذایی، نیاز روزانه شما به حدود ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم تامین می‌شود.
- پروتئین؛ بدن زن باردار در دوران حاملگی، بیشتر از هر چیزی به پروتئین نیاز دارد. یعنی به طور متوسط روزانه باید ۷۵ گرم پروتئین مورد نیاز بدن را تامین کرد. تخم مرغ، لوبیا، نخود فرنگی، گوشت، ماهی و آجیل از جمله مواد غذایی‌های سرشار از پروتئین هستند.
- اسید فولیک؛ یکی از خطرات موجود برای جنین در داخل شکم مادر، مواجه شدن با اختلالات نقص عصبی است. بدن مادر برای محافظت از جنین در برابر چنین تهدیدی، به اسید فولیک نیاز دارد. این ماده موجب افزایش خون رسانی در دوران بارداری می‌شود. یک روش ساده برای دریافت اسید فولیک، خوردن قرص‌های ویتامین است. روش دیگر، مصرف غذاهایی همچون مرکبات، لوبیا، عدس، آجیل و سبزیجات برگ سبز است.
اگر ویار بارداری شما به مواد غذایی لبنی و پروتئینی بود، از نوع پاستوریزه و پخته شده آن استفاده کنید. چون احتمال ابتلا به باکتری‌های اشریشیا و سالمونلا وجود دارد که باعث یک سری بیماری‌ها همچون توکسوپلاسموز یا لیستریا می‌شوند.
نکته بعدی مربوط به مصرف نکردن الکل است. چون مصرف هر میزان از الکل در دوران بارداری و حتی بعد از آن، سلامت جنین را به خطر می‌اندازد. البته با مشخص کردن یک رژیم غذایی مناسب در دوران بارداری، دیگر نیازی به ویار مواد غیر خوراکی نخواهد بود.
چون تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن از طریق خوراکی‌های سالم تامین می‌شود و عطش خوردن خوراکی‌های غیر سالم در زن باردار فروکش خواهد شد.
چه زمانی و به چه دکتری مراجعه کنیم؟
داشتن ویار بارداری در حالت کلی خطرناک نیست. چون این هوس خوردن و یا انزجار از یک خوراکی، ناشی از تغییراتی است در بدن زن حامله ایجاد می‌شود. اما خوراکی‌های ویار همیشه نرمال نیستند و گاهی موضوع خطرناک می‌شود.
مانند زمانی که ویار بارداری زن حامله صابون، یخ، خاک رس و یا چیزهای عجیب و غریب باشد. حتی شاید زن باردار دچار عارضه پیکا شده و خطر مسمومیت گوارشی سلامت او را تهدید می‌کند.
یا اینکه زن حامله سابقه اعتیاد به الکل دارد و ویار او در دوران بارداری مصرف مواد مخدر یا الکل باشد. موضوعی که شاید در ظاهر ساده به نظر برسد؛ اما گاهی اوقات سهل انگاری در این خصوص منجر به بروز نقص‌های احتمالی در جنین خواهد شد. با مشاهده هر کدام از این علائم در زن باردار، باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کرد. برای آشنایی با تخصص این پزشک و کمکی که به شما خواهد کرد مقاله دکتر زنان کیست را مطالعه کنید.
چون تنها یک متخصص می‌تواند درمانی مناسب برای رفع چنین تمایلاتی تجویز کند که به نفع مادر و فرزند باشد. اما اگر به متخصص زنان و زایمان دسترسی ندارید، گزینه مشاوره تلفنی هم می‌تواند راه چاره باشد. پس به راحتی مشکل خود را با این افراد در میان بگذارید تا شما را راهنمایی کنند.
ویار بارداری نسبت به شوهر چیست؟
این نوع از ویار نسبت به دیگر ویارهای رایج در دوران بارداری خاص‌تر است چون این بار ویار خوردن یک خوراکی خاص نیست؛ بلکه حساسیت نسبت به شوهر و یا یکی از نزدیکان است.
البته شاید دردسرهای این نوع ویار بیشتر از پیدا کردن خوراکی های خاص باشد. چون بهرحال ویار خوردنی را به هر قیمتی هم که شده می‌توان پیدا کرد. اما چگونه می‌توان با تنفر زن باردار نسبت به شوهرش کنار آمد؟
آیا ویار بارداری فوایدی دارد؟
داشتن ویار در حالت کلی هیچ گونه مشکلی نداشته و در اغلب موارد مفید است. چون ریشه اکثر تمایلات زن باردار، ناشی از کمبود مواد مغذی در بدن است. پس شاید با خوردن این خوراکی بخشی از این کمبودها جبران شود.
فقط زمانی ویار بارداری مضر می‌شود که خوراکی مضر و یا غیر معمول باشد. مانند مواردی که در جای جای این مطلب به آنها اشاره کردیم.
ویار بارداری، تجربه‌ای جدید برای مادران!
همانطور که مشاهده کردید، در این مطلب به طور کامل به بررسی ویار بارداری و علائم و نشانه‌های آن پرداختیم. همچنین اشاره کردیم که گاهی اوقات ممکن است ویار بارداری ناسالم بوده و سلامتی مادر به خطر بیفتد. در این مواقع می‌توانید با مراجعه به پزشک متخصص راه درمان این تمایلات ناسالم را پیدا کنید. برای این موضوع می‌توانید برای پیدا کردن بهترین دکتر، از سایت نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.
اما شما از دوران بارداری چه تجربه‌هایی دارید؟ آیا ویار را تجربه کرده‌اید؟ از چه راهی برای رفع آن اقدام کرده‌اید؟ خوشحال می‌شویم تجربیات خود را با ما و دیگر خوانندگان این مطلب در میان بگذارید.
