پاسخ به سوالهای تخصص علوم آزمایشگاهی چیست و دکتر علوم آزمایشگاهی کیست را با بررسی کاربردهای آزمایشهای آزمایشگاهی میتوان پیدا کرد. مهمترین وظایف متخصص علوم آزمایشگاهی، انجام انواع آزمایشهای آزمایشگاهی است. از مهمترین این آزمایشها، میتوان به آزمایش خون، آزمایش ادرار، آزمایش بافت، سیتولوژی و ایمونوپاتولوژی اشاره کرد.
تخصص علوم آزمایشگاهی بالینی، دارای زیرشاخههای میکروبشناسی، انگلشناسی، ویروسشناسی، قارچشناسی، هورمونشناسی و بیوشیمی است. هرکدام از این تخصصها، با انجام انواع آزمایشها، به تشخیص، مدیریت و غربالگری کمک میکنند.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، که به 5 دقیقه زمان نیاز دارد، به سوال بهترین متخصص علوم آزمایشگاهی کیست پاسخ خواهید داد.
اگر سوالی درباره انواع تخصصها و آزمایشهای علوم آزمایشگاهی دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.
تخصص علوم آزمایشگاهی چیست؟
تخصص علوم آزمایشگاهی، شاخهای از پزشکیست که به تحلیل و بررسی نمونههای بیولوژیکی برای تشخیص بیماری مخصوصا در سنین کودکی، میپردازد. این متخصص، درباره تجهیزات آزمایشگاهی، تکنیکهای نمونهبرداری، پردازش نمونهها و تفسیر دادههای آزمایشگاهی، آموزش میبیند.
دکتر علوم آزمایشگاهی کیست؟
دکتر علوم آزمایشگاهی، آزمایشها و تجزیه و تحلیلهای آزمایشگاهی را برای تشخیص، پیشگیری و غربالگری انجام میدهد. این متخصص، با بررسی مایعات بدن، بافتها، سلولها و تفسیر نتایج، به پزشک متخصص برای تدوین برنامه درمانی کمک میکند. دکتر علوم آزمایشگاهی، با استفاده از آموزش پزشکی و مشارکت در تحقیقات پزشکی، باعث توسعه تستهای تشخیصی و بهبود فرایند آزمایش میشود.
فوقتخصصها و فلوشیپهای تخصص علوم آزمایشگاهی چیست؟
تخصص علوم آزمایشگاهی، دارای چندین تخصص فرعیست که هرکدام بر جنبههای مختلف آزمایشها و تحلیلهای پزشکی تمرکز میکنند.
در ادامه، به معرفی اصلیترین فوقتخصصها و فلوشیپهای علوم آزمایشگاهی میپردازیم:
بیوشیمی بالینی
فوقتخصص شیمی بالینی، برای ارزیابی عملکرد بدن و شناسایی بیماریها، به تجزیه و تحلیل ترکیبات شیمیایی مایعات بدن، مانند خون و ادرار میپردازد. این فوقتخصص، برای تشخیص بیماریها، فاکتورهای بیوشیمی مانند گلوکز خون، الکترولیتها، آنزیمها، هورمونها، لیپیدها و پروتئینها را آزمایش میکند.
هماتولوژی
فوقتخصص هماتولوژی یا خونشناسی، در ارزیابی تولید، عملکرد و اختلالات خون و بافتهای خونساز تخصص دارد. این فوقتخصص، برای تشخیص، آزمایشهای شمارش کامل خون، آزمایشهای انعقادی و تجزیه و تحلیل مغز استخوان را انجام میدهد.
میکروبیولوژی
فوقتخصص میکروبیولوژی، میکروارگانیسمهای ایجادکننده عفونت مانند باکتریها، ویروسها، قارچها و انگلها را مطالعه میکند. این فوقتخصص، انواع آزمایشها مانند آزمایش حساسیت به آنتیبیوتیک، رنگآمیزی گرم، تشخیص مولکولی و انواع کشتها را انجام میدهد.
ایمونولوژی و سرولوژی
فوقتخصص ایمونولوژی و سرولوژی، به مطالعه سیستم ایمنی و تشخیص اختلالات سیستم ایمنی میپردازد. برای این کار، از آزمایشهای آنتیبادی و آنتیژن، آزمایش بیماریهای خودایمنی، آزمایش آلرژی و سرولوژی بیماریهای عفونی، استفاده میکند.
طب انتقال خون
فوقتخصص طب انتقال خون، در آزمایش فرآوردههای خونی برای انتقال خون و اطمینان از سازگاری آن تخصص دارد. این فوقتخصص، آزمایشهایی مانند تعیین گروه خونی، غربالگری اهداکننده و غربالگری آنتیبادی را انجام میدهد.
تشخیص مولکولی
فوقتخصص تشخیص مولکولی برای شناسایی اختلالات ژنتیکی، بیماریهای عفونی و سرطانها، DNA و RNA را تجزیه و تحلیل میکند. آزمایشهای موردنیاز این فوقتخصص، شامل واکنش زنجیرهای پلیمراز، تجزیه و تحلیل جهش ژنتیکی و تعیین توالی نسل بعدی هستند. فوقتخصص تشخیص مولکولی، امکان تشخیص زودهنگام و درمان هدفمندتر را فراهم کرده است.
سمشناسی بالینی
فوقتخصص سمشناسی بالینی، بر تجزیه و تحلیل نمونههای بیولوژیکی برای شناسایی و اندازهگیری غلظت داروها و سموم تمرکز دارد. بهدلیل افزایش مصرف مواد مخدر و دارویی غیرمجاز در سالهای اخیر، سمشناسی بالینی، بسیار موردتوجه قرار گرفته است.
این فوقتخصص، برای تشخیص سموم، از آزمایشهایی مانند غربالگری داروها، آزمایش سموم و ارزیابی درمانی داروها استفاده میکند.
سیتوژنتیک
فوقتخصص سیتوژنتیک، با مطالعه و تحلیل کروموزومها، به شناسایی اختلالات و ناهنجاریهای ژنتیکی میپردازد. این فوقتخصص، آزمایشهایی مانند کاریوتایپ، هیبریداسیون ژنومی مقایسهای و هیبریداسیون فلورانس درجا را با همین هدف بهکار میگیرد.
آسیبشناسی بافتی
متخصص آسیبشناسی بافتی، برای تشخیص انواع سرطانها، به آزمایش بافت مشکوک میپردازد. این فوقتخصص، برای تجزیه و تحلیل بافتها، از آزمایشهایی مانند تحلیل بافتبرداری،ایمنوهیستوشیمی و تکنیکهای رنگآمیزی ویژه استفاده میکند.
برای تشخیص و پیشگیری از چه بیماریها و مشکلاتی به دکتر علوم آزمایشگاهی مراجعه میکنیم؟
دکتر علوم آزمایشگاهی، با ارائه اطلاعات ضروری برای تشخیص و مدیریت شرایط پزشکی، نقشی حیاتی در درمان بیماری برعهده دارد.
در ادامه، به انواع اختلالات و بیماریهای قابلتشخیص توسط متخصص علوم آزمایشگاهی میپردازیم:
بیماریهای عفونی
دکتر علوم آزمایشگاهی، برای تشخیص انواع بیماریهای عفونی همچون سل، تستهای آزمایشگاهی متنوعی انجام میدهد. انواع کشتها، پیسیآر، آزمایشهای آنتیژن و آنتیبادی، آزمایشهای سرولوژیک و آزمایشهای مولکولی برای DNA، از جمله این آزمایشها هستند.
اختلالات خونی
متخصص علوم آزمایشگاهی، انواع اختلالات خونی مانند کمخونی، لوسمی، لنفوم و اختلالات انعقادی را تشخیص میدهد. این متخصص، برای شناسایی آنها، بررسی خونی، بیوپسی مغز استخوان، آزمایشهای انعقادی، فلوسایتومتری و شمارش کامل خون را انجام میدهد.
اختلالات متابولیک و غدد درونریز
دکتر متخصص علوم آزمایشگاهی، شناسایی اختلالات تیروئید، دیابت ملیتوس، هایپرکلسترولمی و هایپرتریگلیسریدمی را برعهده دارد. این متخصص، برای تشخیص این بیماریها، تست تحمل گلوکز خوراکی، TSH و پانل چربی را انجام میدهد.
اختلالات ژنتیکی
برای تشخیص کمخونی داسیشکل، هموفیلی، فیبروز سیستیک و سندرم داون، آزمایشهای متنوعی انجام میشود. تعیین توالی کروموزومی، کاریوتایپ، آمنیوسنتز، نمونهبرداری از پرزهای جفتی و غربالگری سرم مادر، مهمترین انواع این آزمایشها هستند.
سرطان
دکتر علوم آزمایشگاهی، در تشخیص انواع سرطان ریه، سینه، کولون، لوسمی و مولتیپلمیلوما تخصص دارد. این متخصص، از آزمایشهایی مانند نشانگرهای تومور، ایمونوهیستوشیمی، بیوپسی مغز استخوان و سیتوژنتیک برای شناسایی تومورها استفاده میکند.
اختلالات خودایمنی
برای درمان اختلالات خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، اریتماتوز سیستمیک و سلیاک، آزمایشهای متنوعی گرفته میشود. ارزیابی فاکتور روماتوئید، آزمایش سطح مکمل و بررسی انواع آنتیبادیها، مهمترین انواع این آزمایشها هستند.
سمشناسی و ارزیابی داروها
متخصص علوم آزمایشگاهی، انواع تستها را برای شناسایی اوردوز دارویی، مسمومیت با الکل و پایش سطح دارویی انجام میدهد. از این آزمایشها، میتوان به غربالگری سمشناسی، بررسی سطح الکل خون، آزمایشهای اختصاصی دارو و سطح خونی دارو اشاره کرد.
ارزیابی عملکرد اندامهای بدن
عملکرد نادرست اندامهای بدن مانند بیماری مزمن کلیه یا آسیب حاد کلیوی، در آزمایشگاه تشخیص داده میشود. انجام آزمایشهایی مانند بررسی کراتینین سرم، آنالیز ادرار، تستهای عملکرد کبد و تروپونین، میتواند به تشخیص این اختلالها کمک کند.
کمبودهای تغذیهای
کمبود ویتامینها و مواد معدنی، به کمک تجزیه و تحلیل سطح سرمی ویتامینها و مواد معدنی و اشباع ترانسفرین تشخیص داده میشود.
برای احنجام چه آزمایشهایی به متخصص علوم آزمایشگاهی مراجعه میکنیم؟
دکتر علوم آزمایشگاهی، با هدف تشخیص و مدیریت بیماریهای مختلف، طیف وسیعی از آزمایشها را انجام میدهد. در ادامه، به معرفی رایجترین این آزمایشها میپردازیم:
آزمایشهای خون
متخصص علوم آزمایشگاهی، انواع آزمایشهای خون را با هدف ارزیابی سلامت خون، تعادل الکترولیتها، بررسی عملکرد کبد و تیروئید انجام میدهد. این آزمایشها شامل موارد زیر هستند:
- شمارش کامل خون؛ با هدف شمارش گلبولهای سفید و قرمز، هموگلوبینها، هماتوکریت و پلاکتها
- پنل متابولیک پایه؛ با هدف ارزیابی میزان گلوکز، کلسیم، بیکربنات، نیتروژن اوره خون و کراتینین
- پنل چربی؛ با هدف بررسی کل کلسترولها و تریگلیسرید
- آزمایشهای عملکرد کبدی؛ شامل ارزیابی آلانین ترانس آمیناز، آسپارتات ترانس آمیناز، بیلیروبین و آلبومین
- آزمایشهای عملکرد تیروئید؛ با هدف بررسی هورمون محرک تیروئید
همچنین آزمایش گروه خونی و RH خون، با هدف انتقال خون و مدیریت بارداری، در این گروه آزمایشها قرار میگیرند.
آزمایش ادرار
انواع آزمایش ادرار با هدف شناسایی عفونتهای سیستم ادراری، بیماریهای کلیوی، دیابت و باکتریها و قارچهای موجود در ادرار، انجام میشود. مهمترین آزمایشهای ادرار، شامل موارد زیر هستند:
- آنالیز ادرار؛ شامل بررسی رنگ، شفافیت، اندازهگیری PH، پروتئین، گلوکز، بیلیروبین و بررسیهای میکروسکوپی
- کشت ادرار؛ با هدف شناسایی باکتریها و قارچها و آزمایش حساسیت به آنتیبیوتیک
بررسی میکروسکوپی ادرار شامل اندازهگیری سلولها، باکتریها و کریستالها میشود.
آزمایشهای میکروبیولوژی
هدف از آزمایشهای میکروبیولوژی، شناسایی عفونت خون، باکتریها، انگلهای مدفوع و عفونتهای باکتریایی گلو است. به مهمترین آزمایشهای میکروبیولوژی در ادامه اشاره کردهایم:
- کشت خون؛ با هدف شناسایی باکتریها و قارچها
- کشت مدفوع؛ با هدف تشخیص پاتوژنها
- کشت گلو؛ با هدف تشخیص بیماریهایی مانند فارنژیت استرپتوکوکی
هر سه نوع کشت بالا، با هدف آزمایش حساسیت به آنتیبیوتیکها هم انجام میشوند.
آزمایشهای ایمونولوژی و سرولوژی
آزمایشهای ایمونولوژی و سرولوژی را برای غربالگری بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس، تشخیص آرتریت روماتوئید و ایدز بهکار میگیرند. مهمترین این آزمایشها شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش آنتیبادی ضدهستهای
- آزمایش فاکتور روماتوئید
- آزمایش HIV
این آزمایشها، با هدف شناسایی آنتیبادیها و آنتیژنهای خودشان انجام میشوند.
آزمایشهای تشخیص مولکولی
متخصص علوم آزمایشگاهی، با انجام آزمایشهای تشخیص مولکولی، به شناسایی مواد ژنتیکی پاتوژنها، اختلالات ژنتیکی، بیماریهای عفونی و سرطانها میپردازد.
دو آزمایش اصلی تشخیص مولکولی شامل واکنش زنجیرهای پلیمراز و تعیین توالی نسل بعد هستند. هدف از انجام این آزمایشها، استخراج، تکثیر و تعیین توالی نمونههای DNA و RNA است.
آزمایشهای انعقادی
هدف دکتر علوم آزمایشگاهی، از انجام آزمایشهای انعقادی، ارزیابی توانایی انعقاد خون، مسیر درونی انعقاد و درمان با ضدانعقادها است. مهمترین آزمایشهای انعقادی، تعیین زمان پروترومبین و زمان نسبی ترومبوپلاستین فعال هستند. در این دو آزمایش، زمان انعقاد اندازهگیری میشود.
آزمایشهای سمشناسی
برای شناسایی وجود داروهای غیرمجاز و اندازهگیری مقدار الکل در خون، دو نوع آزمایش سمشناسی انجام میشود. در آزمایش غربالگری دارویی، ادرار، مو یا خون را برای شناسایی انواع داروها، تجزیه و تحلیل میکنند. همچنین در آزمایش سطح الکل خون، خون فرد برای اندازهگیری سطح الکل، مورد آزمایش و ارزیابی قرار میگیرد.
آزمایشهای تشخیص سرطان
دکتر علوم آزمایشگاهی، برای تشخیص سرطان، به شناسایی مواد تولیدشده توسط تومورها و بررسی نمونههای بافتی مشکوک به سرطان میپردازد. آنها برای این کار، در آزمایشگاه، شناسایی نشانگر تومور و تحلیل بیوپسی را انجام میدهند.
در آزمایش نشانگر تومور، آنتیژنهای اختصاصی هر یک از بافتهای سرطانی تشخیص داده میشود. اما در تحلیل بیوپسی، بررسیهای هیستوپاتولوژی و ایمونوهیستوشیمی انجام میگیرد.
آزمایشهای ژنتیک پیش از تولد
هدف از انجام آزمایش ژنتیک پیش از تولد، شناسایی ناهنجاریهای ژنتیکی و کروموزومی در جنین است. آزمایشهای آمنیوسنتز و نمونهبرداری از پرزهای جفتی بههمینخاطر در آزمایشگاه و توسط دکتر علوم آزمایشگاهی انجام میگیرد. در تست آمنیوسنتز، مایع آمنیوتیک و در نمونهبرداری از پرزهای جفتی، بافت جفت تحلیل میشود.
آزمایشهای بیماریهای عفونی
از مهمترین آزمایشهای بیماریهای عفونی، میتوان پنل هپاتیت و آزمایش کووید 19 را نام برد. هدف از انجام این آزمایشها، شناسایی عفونتهای هپاتیت و ویروس سارس و همچنین شناسایی آنتیژنها و آنتیبادیها است.
چه زمانی باید به متخصص علوم آزمایشگاهی مراجعه کنیم؟
مراجعه به متخصص علوم آزمایشگاهی در شرایط مختلفی مانند نیاز به تشخیص دقیق بیماریها، ارزیابی روند درمان و اطمینان از سلامت عمومی نیاز است. در جدول زیر، به این شرایط اشاره کردهایم:
مراجعه به دکتر علوم آزمایشگاهی | علت مراجعه |
علائم غیرقابل توضیح | انجام آزمایش خون یا ادرار به دلیل احساس تب، خستگی، درد و علائم با علت نامشخص |
تشخیص سریع عفونت | شناسایی عوامل ایجادکننده عفونت در عفونت ادراری و گلودرد استرپتوکوکی |
نظارت بر شرایط مزمن | ارزیابی اثربخشی درمان درصورت ابتلا به دیابت، بیماری کلیوی یا اختلالات تیروئید |
نظارت بر بارداری | انجام آزمایشهای خون، قبل از تولد برای بررسی رشد جنین |
غربالگری پیش از تولد | انجام آمنیوسنتز و نمونهبرداری از پرزهای جفتی برای تشخیص ناهنجاریهای ژنتیکی |
غربالگری سرطان | ارزیابی وجود نشانگرهای تومور |
تشخیص بیماریهای خودایمنی | مانند انجام آزمایش فاکتور روماتوئید برای بررسی بیماری آرتریت روماتوئید |
تشخیص مسمومیتها | انجام آزمایشهای سمشناسی برای شناسایی مسمومیتهای دارویی و الکلی |
ارزیابی پیش از جراحی | اطمینان از آمادگی بدن برای جراحی و کاهش عوارض آن |
ارزیابیهای بیماریهای ژنتیکی | شناسایی جهشهای ژنتیکی و ارزیابی خطرات ارثی |
ارزیابی سلامت عمومی | چکاپ دورهای برای ارزیابی سلامت و مشکلات، قبل از بروز علائم |
برای اطمینان از صحت تشخیصها و دریافت مراقبتهای درمانی اثربخش، در این شرایط، مراجعه به متخصص علوم آزمایشگاهی لازم است.
در مراجعه به دکتر علوم آزمایشگاهی انتظار چه کارهایی را باید داشته باشیم؟
هنگام مراجعه به متخصص علوم آزمایشگاهی، بسته به نوع آزمایش و هدف مراجعه، با اقدامات متفاوتی مواجه میشوید. مراحل ابتدایی هنگام مراجعه به دکتر علوم آزمایشگاهی، شامل تکمیل فرمها و ارائه اطلاعات پزشکی است. پس از این مرحله، جمعآوری نمونهها شامل آزمایش خون، ادرار، مدفوع، نمونهبرداری از بافت و سایر نمونهها انجام میشود.
بعد از تحویل نمونه به آزمایشگاه، نمونهها برای پردازش و تحلیل به محل مورد نظر انتقال مییابند. این مرحله، کمی زمانبر است. مدتزمان دریافت نتایج، بسته به نوع آزمایش متفاوت خواهد بود. درنتیجه، به شما زمان تحویل را اعلام کرده و شما میتوانید آزمایشگاه را ترک کنید.
در انتخاب بهترین دکتر علوم آزمایشگاهی چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟
انخاب بهترین دکتر علوم آزمایشگاهی، میتواند روی صحت و دقت نتایج و گزارش آزمایشها تاثیر قابلتوجهی بگذارد. بههمینخاطر، در نظر گرفتن برخی فاکتورها برای انتخاب این متخصص بسیار مهم است. این علم در حال پیشرفت روزافزون هم هست.
به گفته کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (nih)، قرار است هوش مصنوعی، ضریب کارایی این تخصص پزشکی را بالاتر هم ببرد.
با این حال، هنوز هم نکات مهمی هستند که در زمان انتخاب بهترین پزشکان علوم آزمایشگاهی، باید به آنها توجه کنیم. در ادامه، به اثربخشترین فاکتورهای انتخاب بهترین دکتر علوم آزمایشگاهی اشاره کردهایم:
- تخصص، گواهینامه و تجربه کافی در زمینه تشخیص بیماریهای مرتبط با بیماری
- توصیه سایر متخصصان
- نظرات سایر بیماران متخصص علوم آزمایشگاهی درباره عملکرد او
- برخورداری از مهارتهای ارتباطی برای برقراری تعامل درست با بیمار
- بهجا آوردن اخلاق در علوم آزمایشگاهی
- پاسخگو و در دسترس بودن دکتر علوم آزمایشگاهی درصورت نیاز بیمار
- برخورداری از پیشرفتهترین و مدرنترین تجهیزات تشخیصی و منطبق با فناوریهای روز دنیا
- بهداشت و ایمنی محیط آزمایشگاه
- حرفهای بودن کارکنان آزمایشگاه
- گزارشدهی دقیق و بهموقع
- اعلام شفاف هزینه آزمایشهای آزمایشگاهی
- بیمههای موردقبول آزمایشگاه و میزان پوششدهی آن توسط بیمه
- موقعیت جغرافیایی آزمایشگاه و دسترسی راحت آن به محل زندگی بیمار
با در نظر گرفتن این فاکتورها، میتوانید بهترین دکتر علوم آزمایشگاهی را انتخاب کنید. این متخصص، با ارائه خدمات مراقبتی بهتر و تشخیص دقیقتر بیماریها، روند درمان را بهبود میبخشد.
آیا مراجعه بهموقع به دکتر علوم آزمایشگاهی، تاثیری در مدیریت و درمان بیماری دارد؟
حتما با دریافت پاسخ سوالهای تخصص علوم آزمایشگاهی چیست و دکتر علوم آزمایشگاهی کیست، به لزوم مراجعه بهموقع به این متخصص پی بردهاید.
از مهمترین کاربردهای آزمایشهای آزمایشگاهی، تشخیص زودهنگام بیماری و غربالگری بیماری است. بههمینخاطر، با انجام بهموقع انواع آزمایشهای آزمایشگاهی مانند سیتولوژی، هیستوپاتولوژی، ایمونولوژی و آزمایش ژنتیک از بسیاری از بیماریها ایمن خواهید ماند.
اگر قصد مراجعه به دکتر علوم آزمایشگاهی دارید و نمیدانید بهترین متخصص علوم آزمایشگاهی کیست، از قابلیت جستجو سایت دکتردکتر بهرهمند شوید.
با مراجعه به سایت و یافتن متخصص علوم آزمایشگاهی، فیلتر بیشترین امتیاز را فعال کرده و شهر مورد نظر خود را انتخاب کنید. فهرستی از بهترین متخصصان علوم آزمایشگاهی شهر، برای شما به نمایش درمیآید.
سوالات متداول تخصص علوم آزمایشگاهی
منابع:
cap.org
kumc.edu
msdmanuals.com