غرش معده یا صدای شکم اتفاقی طبیعی است، اما اگر این صداها مکرر و بلند باشند، احتمال دارد که پای ابتلا به نوعی بیماری زمینه‌ای به میان باشد. صدای غرغر شکم معمولاً در نتیجه تحرکات روده کوچک و بزرگ، در طول هضم غذا ایجاد میشود. روده‌ها محفظه‌هایی توخالی‌اند و صدایشان در طول فرایند هضم غذا، اغلب شبیه صدای حرکت آب در لوله‌ها است. در این مقاله، از دلیل صدای شکم در نتیجه عملکرد دستگاه گوارش و بیماری‌های روده می‌گوییم. در صورت وجود مشکلی جدی، باید به دکتر گوارش مراجعه کنید.
مطالعه مقاله به حدود ۴ دقیقه زمان نیاز دارد.
در پایان، پرسش‌هایتان را در بخش نظرات بپرسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
آیا صدای شکم طبیعی است؟
صداهای شکم ناشی از حرکات روده است. روده‌ها توخالی‌اند و صدای حرکت غذا و مواد زائد در آن‌ها، به شکل صدای غرغر یا انواع اصوات دیگر شنیده میشود. بیشتر صداهای روده نشانه خطر و بیماری نیستند، اما گاهی علامتی از ابتلا به یک مشکل جدی هستند. برای مثال، ایلئوس (Ileus) وضعیتی است که در آن، روده‌ها به درستی وظایف خود را انجام نمی‌دهند. در این صورت، گاز در روده جمع میشود و محتویات و مایعات موجود در آن، دیواره‌اش را پاره می‌کنند. صداهای روده می‌توانند نشانه کاهش فعالیت روده هم باشند. اختلال در عملکرد روده‌ها (بیش‌فعالی یا کم‌فعالی) منجر به صداهایی عجیب میشود. افزایش صداهای روده (بیش‌فعالی) در برخی از افراد بدون گوشی پزشکی و در حالت عادی هم شنیده میشود؛ این یعنی روده‌ها بسیار فعال شده‌اند. چنین وضعیتی هم بعد از غذاخوردن یا در صورت ابتلا به مشکلاتی مانند اسهال رخ می‌دهد. در صورتی که صداهای روده غیرعادی است، باید به دکتر گوارش مراجعه کنید.
علت ایجاد صدای شکم چیست؟
بیشتر صداهایی که از معده و روده خود می‌شنوید، به دلیل هضم طبیعی و عملکرد دستگاه گوارش است. پس معمولاً جای نگرانی وجود ندارد. اما برخی از بیماری‌های روده هم باعث چنین وضعیتی می‌شوند و برای همین، اگر شدت و تُن صدای شکم غیرعادی شده و تغییر کرده، بهتر است که به دنبال علت باشید و حتماً سری به متخصص گوارش بزنید. گاهی اوقات، بیش‌فعالی و در برخی موارد هم کم‌فعالی روده یا اختلالات گوارشی موجب می‌شوند که صداهایی غیرعادی بشنوید.
گرسنگی
صدای شکم نوعی سیگنال داخلی است. در بسیاری از مواقع، یعنی بدن گرسنه است و غذا می‌خواهد. وقتی گرسنه هستید، مواد هورمونی در مغز، میل به خوردن را فعال می‌کنند. این مواد سیگنال‌هایی را به روده و معده می‌فرستند. در نتیجه ماهیچه‌های دستگاه گوارش شما منقبض می‌شوند و صداهایی ایجاد می‌کنند.
انسداد در اندام‌های مختلف
رگ‌های خونی مسدود مانع از جریان خون مناسب به سوی روده می‌شوند. به عنوان مثال، لخته‌شدن خون می‌تواند باعث انسداد شریان مزانتریک (mesenteric) شود. انسداد مکانیکی روده هم در اثر فتق، تومور، چسبندگی یا شرایط مشابهی ایجاد میشود که روده‌ها را مسدود می‌کنند.
در پایگاه علمی دانشگاه هاوایی، درباره صدای شکم آمده است:
گاهی اوقات، صداهای شکم ناشی از مشکلات جدی دستگاه گوارش و نشانه بیماری‌هایی مانند سرطان روده است.
با وجود چنین مواردی، در صورت شدیدبودن صداهای روده و معده باید به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از سرطان‌ها در صورت تشخیص به موقع، سریع و برای همیشه درمان می‌شوند؛ پس نترسید و هوشیار باشید.
کم‌فعالی روده‌ها
در برخی مواقع، روده‌ها نمی‌توانند عملیات و وظایف خود را پیش ببرند. در این صورت، فقدان حرکات طبیعی آن‌ها باعث بروز صدای شکم میشود. برای مثال، ایلئوس فلجی یک مشکل در اعصاب روده است. این بیماری حرکات روده را کند و باعث ایجاد صداهایی در آن میشود.
سایر علل صداهای کم فعالی روده عبارتند از:
- بیهوشی عمومی و تابش اشعه به شکم
- بی‌حسی نخاعی و جراحی در شکم
مصرف برخی از داروها مانند اپیوئیدها (از جمله کدئین)، آنتی کولینرژیک‌ها و فنوتیازین‌ها هم باعث صدای شکم میشود.
ابتلا به بیماری‌های روده
بسیاری از بیماری‌های روده هم می‌توانند موجب صدای شکم شوند. با درمان و کنترل بیماری‌های دستگاه گوارش، احتمال اینکه صداهای شکم همچنان برقرار باشند، بسیار اندک خواهد شد. از جمله بیماری‌هایی که در این زمینه نقش دارند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- اسهال و آلرژی غذایی
- بیماری آرتریت عفونی
- کولیت زخمی روده
- بیماری کرون
خونریزی گوارش هم در ایجاد صداهای شکمی نقش دارد و می‌تواند مشکلاتی به همراه بیاورد.
دلیل صدای شکم هنگام درازکشیدن
زمانی که دراز می‌کشید، احتمالاً صدای شکم خود را شنیده‌اید. در واقع، چنین صدایی در موقعیت درازکش بدن، بیشتر شنیده میشود. حرکت روده‌ها و ماهیچه‌های معده در این شکل از قرارگیری بدن بیشتر خواهد بود. این عضلات برای حرکت‌دادن غذا و مایعات در دستگاه گوارش منقبض می‌شوند. زمانی که انقباضات با هوا یا مایعات داخل روده برخورد می‌کند، صداهایی شکل می‌گیرند. در حالت درازکش، حرکات روده‌ها آسان‌تر می‌شوند و محتویات روده و معده به خاطر جاذبه، به سمت پایین حرکت می‌کنند. این‌ها عوامل احتمالی افزایش صدا در زمان درازکشیدن هستند. در حالت دراز کشیده، گازهای تولیدی در روده‌ها راحت‌تر حرکت می‌کنند و می‌توانند صداهای بیشتری به وجود بیاورند.
علائم همراه با صدای شکم
اگر معده شما گاهی در حوالی زمان ناهار یا بعد از مصرف وعده‌ای غذایی غرغر می‌کند، هیچ ایرادی ندارد. این وضعیت یعنی سیستم گوارشتان کارش را خوب بلد است. اما وجود نشانه‌ها و علائم زیر در همراهی با اصوات معده، نیاز به ارزیابی این سمفونی ناخوشایند دارد و باید پیگیری شود:
- تب و تهوع
- اسهال مکرر
- گاز روده زیاد
- صداهای بلند
- استفراغ‌کردن
- سوزش سردل
- احساس سیری
- یبوست و مدفوع خونی
کاهش وزن ناخواسته و ناگهانی هم از نشانه‌های قابل پیگیری همراه با صدای شکم است. اگر این علامت‌ها را در کنار غرغر شکم مشاهده می‌کنید، باید حتماً نزد پزشک بروید.
تشخیص دلیل صدای شکم
اگر تغییراتی در میزان صدا و وقوع صداهای روده خود احساس کردید، یا اگر صداهای غیرطبیعی شکم همراه با علائم دیگر رخ داد، با یک متخصص گوارش صحبت کنید. پزشک ابتدا در مورد سابقه پزشکی خانوادگی با شما صحبت می‌کند و سؤالاتی درباره بسامد و شدت علائم می‌پرسد. او بعد از شنیدن صدای شکم با گوشی پزشکی، احتمالا از آزمایش‌های زیر هم استفاده می‌کند:
- سی‌تی اسکن
- اشعه ایکس
- آندوسکوپی
- آزمایش خون
به جدول زیر در مسیر تشخیص دلیل صدای شکم توجه کنید:
| علائم | دلایل احتمالی | آزمایش‌های ممکن |
|---|---|---|
| صدای شکم مداوم و شدید، همراه با درد شکمی، نفخ، اسهال یا یبوست | سندرم روده تحریک‌پذیر، انسداد روده، التهاب روده، عفونت | آزمایش خون، آزمایش مدفوع، آندوسکوپی، کولونوسکوپی، تصویربرداری |
| صدای شکم همراه با کاهش وزن، خستگی، یا خون در مدفوع | سرطان روده بزرگ، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو | آزمایش خون، آزمایش مدفوع، کولونوسکوپی |
| صدای شکم پس از خوردن غذاهای خاص | حساسیت غذایی، عدم تحمل لاکتوز | آزمایش خون، آزمایش آلرژی |
درمان و کنترل صدای شکم
غرغر معمولی نیازی به درمان ندارد. با این حال، برخی تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌توانند به توقف صدای شکم کمک کنند. محدودکردن مصرف غذاهای نفاخ در این زمینه موثر است. از خوردن غذاهایی که باعث تجمع گاز در روده می‌شوند، خودداری کنید. در ادامه به روش‌های دیگر کنترل صدای شکم هم اشاره می‌کنیم.
تغییرات سبک زندگی
تغذیه و تاثیر آن بر صدای شکم را نادیده نگیرید. با تغییراتی مانند کم‌کردن حجم وعده‌های غذایی یا جلوگیری از کم‌آبی بدن می‌توانید از مشکل صدای شکم پیشگیری کنید. حتماً آهسته غذا بخورید و خوراکی‌ها را به خوبی بجوید. سعی کنید از نِی چیزی ننوشید و نوشیدنی‌ها را هورت نکشید. این دو باعث ورود هوا و تجمع گاز در دستگاه گوارش می‌شوند. پیاده‌روی بعد از غذاخوردن هم راهی برای جلوگیری یا کنترل صداهای شکمی است.
کنترل وضعیت عدم تحمل غذایی
اگر دچار عدم تحمل غذایی هستید، و مثلا نمی‌توانید مواد حاوی لاکتوز، گلوکز یا هیستامین مصرف کنید، باید در انتخاب رژیم غذایی دقت به خرج دهید. سعی کنید که از غذاهای ممنوعه و محرک دور بمانید و نگذارید که معده نسبت به خوراکی‌های دریافتی واکنش نشان دهد و عملکردش تغییر کند. در نتیجه فشار وارد بر معده، امکان بروز صداهایی در روده به وجود خواهد آمد.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
اگر با یک بیماری مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو دچار هستید، احتمالاً برای کمک به درمان علت زمینه‌ای و تسکین علائم به دارو نیاز خواهید داشت. پزشکان با بررسی وضعیت و تشخیص مشکل اصلی، اقدام به درمان آن می‌کنند. در جریانِ مداوای بیماری زمینه‌ای، عوارض آن مانند صدای شکم هم از بین خواهند رفت. در برخی موارد، امکان دارد که برای برداشتن انسدادها به جراحی نیاز داشته باشید.
برای درمان صدای شکم به چه دکتری مراجعه کنید؟
اگر صداهایی غیرعادی از شکمتان به گوش می‌رسد یا بسامد تکرار آن‌ها زیاد است، به متخصص گوارش مراجعه کنید. با علم به اینکه تخصص گوارش چیست، سعی کنید از میان متخصصان این حوزه، به موردی ماهر و باتجربه مراجعه داشته باشید. متخصصان گوارش انواع صدای شکم را می‌شناسند و می‌توانند به شما در یافتن علت کمک کنند. دلیل صدای شکم که مشخص شود، تجویز دارو یا شروع مسیر درمان به جریان می‌افتد. صدای غرغر شکم مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، اما اگر به دلیل بیماری‌های دستگاه گوارش رخ دهد، یعنی عملکرد روده یا معده درست نیست. برای بررسی عملکرد دستگاه گوارش و تشخیص بیماری‌های روده به متخصصی کاربلد مراجعه کنید. اگر علائمی مانند خونریزی راست روده، حالت تهوع، اسهال یا استفراغ را تجربه می‌کنید، حتماً به متخصص گوارش مراجعه داشته باشید. او با بررسی انواع صدای شکم و معاینات به نتیجه‌گیری خواهد رسید.
راه شناسایی چنین دکتری و رفع صدای شکم، مراجعه به سامانه دکتردکتر است. در این پلتفرم اینترنتی، بیماران پیشین هر دکتر، نظراتشان را درباره او مطرح و امتیازاتی برایش ثبت کرده‌اند. با مرور نظرات و نمرات، شناسایی بهترین دکتر مقدور میشود. ضمن اینکه می‌توانید از او، به طور آنلاین نوبت و وقت بگیرید.
منابع:
mountsinai.org
healthline.com
hawaii.edu
سوالات متداول صدای شکم
غرغر معده می‌تواند نشانه گرسنگی باشد یا اینکه دستگاه گوارش در حال هضم غذا است. همه چیز به شدت صدای شکم و بسامد آن هم مرتبط است. دفعات زیاد غرغر یا صدای خیلی بلند آن، می‌تواند نشانه ابتلا به بیماری‌های گوارشی باشد.
این صدا در حالت معمولی و بعد از صرف غذا یا با خالی‌بودن معده نشان می‌دهد که دستگاه گوارشتان به خوبی عمل می‌کند. در حالات غیرعادی می‌تواند نشانه انسداد روده و مشکلات گوارشی باشد.
بنا به دلیل صدای شکم از داروهای آنتی‌اسید، ضداسهال و یبوست و ضداسپاسم عضلانی روده استفاده میشود. پروبیوتیک‌ها هم برای بهبود سلامت روده و کاهش نفخ موثرند. معمولاً رژیم غذایی مناسب هم در درمان راه‌گشا خواهد بود.
ممکن است، معده در شب غرغر کند، چون در حال هضم غذاهایی است که برای شام خورده‌اید. اگر برای مدتی غذا نخورده‌اید هم صدای شکم نشانه گرسنگی است.
تاثیر استرس بر دستگاه گوارش مستقیم است. این وضعیت باعث بروز اختلالاتی مانند اسهال یا تهوع میشود. در نتیجه حرکات روده تغییر می‌کنند و ممکن است که صداهایی به وجود بیاورند.
احساس میکنم دیگه داره سر غرغر شکمم آبروم جلوی پارتنرم میره. راه حل سریعی نداره؟
سلام عزیزم
به علت نفخ شکم معمولا صدا ایجاد میشود.
از غذاهای نفاخ و ادویه جات پرهیز کنید
ماست پروبیوتیک استفاده کنید
قرص دایمتیکون هر ۸ ساعت یکعدد و کپسول فمی لاکت بعد از نهار یک عدد مصرف کنید
و در صورت عدم بهبود به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید