آب آوردن شکم یا آسیت، وضعیتی است که مایعات اضافی در حفره شکمی جمع می‌شوند. این حالت میتواند با علائمی مانند ورم و شکم درد، افزایش وزن، احساس سنگینی در شکم، تنگی نفس و موارد دیگر همراه باشد. آب آوردن شکم به دلیل ابتلا به بیماریهای کبدی مانند سیروز، نارسایی قلبی، بیماریهای کلیوی، سرطان‌ها و بعضی از انواع عفونت‌ها بروز میکند. به منظور درمان سریع این مشکل، فرد باید به متخصص گوارش مراجعه کند. این پزشکان بعد از بررسی وضعیت و تشخیص علت آب آوردن شکم، روش‌های درمانی مناسب را برای کاهش علائم پیشنهاد می‌دهند.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی کامل آب آوردن شکم یا آسیت اختصاص می‌دهم.
اگر سوال داشتید، در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
آب آوردن شکم یا آسیت چیست؟ با چه علائمی همراه است؟
آب آوردن شکم، وضعیتی است که در نتیجه تجمع مایعات اضافی در حفره شکمی بروز میکند. هنگام بروز این بیماری، کبد نمی‌تواند پروتئین‌های لازم را برای حفظ مایعات بدن تولید کند. در نتیجه مایعات در شکم جمع می‌شوند. درمان این مشکل به علت بروز آن بستگی داشته و پزشک متخصص بعد از تشخیص علت، روش‌های درمانی لازم را تجویز میکند. علائم این بیماری بین چند روز تا چند هفته بروز می‌کنند. درد شکم، از شایع‌ترین علائم این وضعیت است.
سایر علائم آب آوردن شکم، عبارتند از:
- ورم شکم
- نفخ شکم
- یبوست
- سوءهاضمه
- تکرر ادرار
- احساس تنگ نفس و خستگی
- کمردرد
- ورم پاها
- افزایش وزن
- احساس پری بعد از غذا خوردن
نکته! بعضی اوقات، این مشکل با التهاب صفاق باکتریایی (یک بیماری جدی)، همراه است. در این حالت، بیمار علائمی مانند تب، حساس بودن شکم به لمس و حس گیجی را نیز تجربه میکند.
علت آب آوردن شکم چیست؟
شایع‌ترین و مهم‌ترین علت آسیت، ابتلا به چندین بیماری از جمله سیروز کبدی است. همچنین، ابتلا به انواع سرطان‌ها، نارسایی کلیوی، عفونت و التهاب لوزالمعده نیز از این دست هستند. با این حال، دسته‌بندی کلی علت آسیت، عبارتند از:
بیماریهای کبدی
بیماری‌ها و مشکلات کبدی مانند سیروز کبدی و کبد چرب، از علل شایع بروز آسیت هستند. در صورتی که فرد به دلیل آسیب‌های کبدی به آسیت مبتلا شود، احتمالا علائمی مانند زردی پوست و چشم‌ها را نیز تجربه میکند. مهم‌ترین دلایل بروز آسیت در بیماران کبدی را بررسی می‌کنیم:
- افزایش فشار روی ورید پرتال (رگ حامل خون از اندام‌های گوارشی به کبد)
- اختلال در عملکرد کلیه در نتیجه افزایش فشار ورید پرتال
- ناتوانی کبد در کنترل مایع
- ورود اجباری مایع به حفره شکمی
- بروز آسیت یا آب آوردن شکم
نکته! علت آب آوردن شکم در سرطان کبد نیز افزایش فشار روی ورید پورتال است.
بیماریهای کلیوی
کلیه‌ها نقش مهمی در حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها در بدن دارند. زمانی که عملکرد کلیه‌ها دچار اختلال شود، بدن قادر به دفع آب اضافی نخواهد بود. در نتیجه، مایعات در بافت‌های بدن از جمله حفره شکمی تجمع می‌یابند. علایم آسیت ناشی از بیماریهای کلیوی عبارتند از:
- ورم پاها و مچ پا؛ به دلیل تجمع مایعات در اندام‌های تحتانی
- خستگی و ضعف؛ به دلیل تجمع سموم در بدن
- تنگی نفس؛ به دلیل تجمع مایعات در ریه‌ها
- کاهش حجم ادرار؛ به دلیل کاهش عملکرد کلیه‌ها
تشخیص به موقع بیماریهای کلیوی، میتواند در بروز مشکلات جدی‌تر و جلوگیری از ابتلا به آسیت موثر باشد.
عفونت‌های شکمی
آسیت ناشی از عفونت‌های شکمی معمولاً به دلیل التهاب لوزالمعده، پارگی زائده آپاندیس و انتشار عفونت در حفره شکمی بروز میکند. با این حال، مهم‌ترین دلایل آسیت ناشی از عفونت‌های شکمی عبارتند از:
- عفونت پرده صفاق (پرده پوشاننده اندام‌های شکمی)؛ در نتیجه نفوذ سلول‌های سرطانی به این پرده و تولید مایعات اضافی
- عفونت‌های لگنی؛ مانند بروز عفونت در اندام‌های تولید مثلی زنان
این عفونت‌ها، با افزایش التهاب و نفوذپذیری عروقی خونی در حفره شکمی، موجب نشت مایعات به داخل حفره شکمی می‌شوند.
ابتلا به انواع سرطان‌ها
علت آب آوردن شکم در بیماران سرطانی، گسترش سلول‌های سرطانی به اندام‌های شکمی است. علاوه‌بر این، تومورهای سرطانی می‌توانند موادی را ترشح کنند که باعث افزایش نفوذپذیری عروق خونی و نشت مایع به داخل حفره شکمی شوند.
به نقل از مجله موسسه ملی سلامت و پزشکی آمریکا (NIH)،
آسیت، اغلب با سرطان‌های معده، تخمدان، پانکراس، روده بزرگ، کبد و آندومتر مرتبط است.
در نتیجه، آسیت ناشی از سرطان به عنوان آسیت بدخیم شناخته میشود. در ادامه، جزئیات را بررسی خواهیم کرد.
آسیت ناشی از سرطان معده
در بیماران مبتلا به سرطان معده، زمانی که سلول‌های سرطانی به اندام‌های اطراف مانند کبد، پانکراس یا پوشش داخلی شکم (صفاق) نفوذ کنند، می‌توانند باعث تحریک تولید مایع و التهاب در شکم شوند. آسیت آب آوردن شکم در سرطان معده، با علائمی مانند درد شکم، کاهش وزن، کاهش اشتها، یبوست یا اسهال، تهوع و استفراغ و خستگی و ضعف عمومی همراه است.
آسیت ناشی از سرطان تخمدان
مراحل بروز آسیت ناشی از سرطان تخمدان را بررسی می‌کنیم:
- گسترش مستقیم تومورهای سرطانی
- انسداد عروق لنفاوی
- تولید مواد شیمیایی توسط تومورهای سرطانی
- تجمع مایعات و بروز آسیت
درد شکم، کاهش اشتها، یبوست، اسهال، خستگی مزمن و ضعف عمومی از علائم شایع آسیت ناشی از سرطان تخمدان است.
ابتلا به انواع هپاتیت
هپاتیت‌های ویروسی آسیب جدی به کبد وارد می‌کنند. به اندازه‌ای که اگر کنترل و درمان نشوند، به بروز سیروز کبدی نیز منجر خواهند شد. مهم‌ترین انواع هپاتیت که به بروز آسیت منجر می‌شوند، عبارتند از:
هپاتیت B و C
مراحل بروز آسیت در بیماران مبتلا به هپاتیت B و C، عبارتند از:
- حمله ویروس‌های هپاتیت B و C به سلول‌های کبدی
- ایجاد التهاب در سلول‌ها وتخریب کردن آنها با گذشت زمان
- جایگزین بافت سالم کبد با بافت اسکار‌شده
- بروز سیروز کبدی
- افزایش فشار در سیاهرگ حامل خون از روده‌ها به کبد
- نشت مایع از رگ‌های خونی به داخل حفره شکم در نتیجه افزایش فشار
- بروز آسیت
علاوه‌بر موارد فوق، سیروز کبدی ناشی از آسیت به آنسفالوپاتی کبدی نیز منجر میشود.
هپاتیت خودایمنی
در بعضی موارد، علت بروز آسیت به بیماریهای خود ایمنی مانند هپاتیت خود ایمنی نیز مرتبط است. در این بیماری‌ها، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبد حمله کرده و کبد آسیب می‌رساند. در موارد پیشرفته، این آسیب‌ها احتمالاً به سیروز کبدی و آسیت منجر می‌شوند.
آسیت ناشی از نارسایی مزمن قلبی همراه با احتقان کبد
بروز آسیت، یکی از شایع‌ترین عوارض نارسایی قلبی مزمن همراه با احتقان کبد است. مراحل بروز آسیت را در این بیماری بررسی می‌کنیم:
- قلب به اندازه کافی خون را پمپاژ نمی‌کند؛
- خون در رگ‌ها جمع میشود؛
- تجمع خون موجب افزایش فشار در سیاهرگ باب میشود؛ (سیاهرگ حامل خون از روده‌ها به طحال و کبد)
- درنتیجه فشار سیاهرگ باب، مایع از عروق خونی به حفره داخل شکم نشت میکند؛
- بدن با آسیت درگیر میشود.
در این موقعیت، حتما باید به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
ابتلا به بعضی از بیماریهای ژنتیکی
ابتلا به بعضی از بیماریهای ژنتیکی، یکی دیگر از عوامل بروز آسیت هستند. این بیماری‌ها عبارتند از:
- ویلسون؛ ناتوانی بدن در دفع مس و تجمع آن در کبد
- هموکروماتوز؛ جذب بیش از اندازه آهن و آسیب به کبد
- کمبود آلفا و آنتی‌تریپسین؛ کاهش حفاظت از کبد و آسیب کبدی
تشدید این بیماری‌ها، همراه با آسیب کبد به بروز آسیت منجر می‌شوند.
اختلالات ناشی از سوء مصرف الکل
بدیهی است که مصرف بیش‌ازحد الکل، مستفیماً به کبد آسیب می‌رساند و در طولانی‌مدت به سیروز کبدی منجر میشود. این بیماری بافت سالم کبد را با بافت اسکار جایگزین کرده و عملکرد طبیعی کبد را مختل میکند.
آسیت چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک متخصص، آسیت شکمی را با استفاده از روش‌های زیر تشخیص می‌دهد:
- آزمایش شکمی
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی
- رادیولوژی
- بیوپسی (نمونه‌برداری)
در بعضی موارد، چند نمونه از روش‌های فوق برای تشخیص کافی هستند.
آیا آب آوردن شکم خطرناک است؟
ابتلا به آسیت شکمی در موقعیت‌های زیر میتواند خطرناک باشد:
- بیماریهای کبدی
- نارسایی قلبی
- سرطان
- عفونت و پریتونیت باکتریایی
بنابراین، تشخیص و درمان به موقع این بیماری برای جلوگیری از خطرات احتمالی ضروری است.
عوارض آسیت شکمی
عوارض آسیت شکمی، معمولاً به دلیل فشار مایعات اضافی بر اندام‌های داخلی، اختلال در عملکرد بدن و افزایش خطر عفونت بروز میکند. مهم‌ترین عوارض آسیت را همراه با توضیحات در جدول زیر آورده‌ایم:
| عوارض | توضیحات |
| درد شکم | به دلیل فشار مایعات اضافی بر اعصاب شکمی |
| تنگی نفس | به دلیل فشار مایعات بر دیافراگم |
| کاهش اشتها و سوءتغذیه | درنتیجه بزرگ‌شدن شکم، احساس سیری زودرس و کاهش اشتها |
| یبوست و نفخ | فشار مایعات اضافی بر روده‌ها و ایجاد اختلال در عملکرد آنها |
| تورم پاها | نفوذ مایعات به پاها و متورم‌کردن آنها |
| عفونت پرده شکم (پریتونیت) | به دلیل رشد باکتری‌ها در نتیجه تجمع مایعات در شکم و بروز عفونت |
| فتق | به دلیل فشار مایعات بر عضلات شکم |
| سندرم کبدی کلیوی | هنگام ابتلا و سیروز کبدی و آسیت شدید، احتمال تشدید نارسایی پیش‌رونده کلیه |
| پلورال افیوژن (آب آوردن ریه) | به دلیل بروز مشکلات تنفسی ناشی از تجمع مایعات |
محدود‌شدن فعالیت روزمره، کاهش وزن، خستگی و کاهش کیفیت زندگی، سایر عوارض آسیت شکمی را شامل می‌شوند.
بررسی روش‌های درمان آب آوردن شکم
درمان آسیت شکمی به وضعیت بیمار و شدت بیماری بستگی دارد. یعنی پزشک متخصص، بر این اساس روش درمان را تعیین میکند. لازم به ذکر است که درمان سریع آب آوردن شکم چندان ممکن نیست. زیرا سرعت درمان آن به موارد متعددی بستگی دارد که زمان‌بر هستند.
در ادامه، مهم‌ترین روش‌های درمان آسیت را بررسی خواهیم کرد.
نمونه برداری
نمونه‌برداری یکی از ابتدایی‌ترین مراحل برای تشخیص آسیت شکم است. در این روش، مقداری از مایع جمع‌شده در شکم را با استفاده از سرنگ خارج می‌کنند. سپس این مایع، برای بررسی عوامل ایجاد‌کننده آسیت مانند وجود عفونت یا سلول‌های سرطانی، آزمایش میشود.
تخلیه آب شکم
تخلیه آب شکم یا پاراسنتر، برای خارج کردن مایعات اضافی شکم انجام میشود. در این روش، پزشک با استفاده از یک سوزن بلند و نازک، مایع اضافی شکم را خارج میکند. این اقدام، فشار روی اندام‌های داخلی را کاهش داده و تنفس فرد را بهبود می‌بخشد.
جراحی و پیوند کبد
هنگامی که درمان‌های اولیه برای آسیت موثر واقع نشوند، پزشک متخصص روش‌های درمانی جدی‌تر مانند جراحی را به کار می‌گیرد. برای مثال، اگر آسیت ناشی از بیماریهای کبدی باشد، پیوند کبد احتمالاً تنها گزینه درمانی است. همچنین، اگر آسیت ناشی از نارسایی قلبی باشد، جراحی قلب انجام می‌گیرد.
کاهش مصرف سدیم
کاهش مصرف سدیم، یکی از موثر‌ترین روش‌های درمانی برای آسیت است. به این دلیل که با کاهش مصرف سدیم، بدن میزان آب کمتری را در خود نگه می‌دارد. در نتیجه مقدار مایعات اضافی در حفره شکمی کاهش می‌یابد.
نکته! بیماران مبتلا به آسیت، در طول روز باید کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم سدیم مصرف کنند.
دارودرمانی
اهداف دارودرمانی شامل:
- کاهش مصرف سدیم
- تکرر ادرار
از این رو، مصرف داروهایی مانند اسپیرونولاکتون (آلداکتون) و فوروزماید (لازیکس)، میتواند موثر باشد.
آیا پیشگیری از آسیت در بیماران کبدی و کلیوی امکان‌پذیر است؟
اگرچه پیشگیری از تمام عوامل خطر آسیت امکان‌پدیر نیست، اما توجه به نکات زیر می‌توانند در کاهش خطر ابتلا له آن موثر باشند:
- رژیم غذایی کم‌چرب و کم‌نمک
- افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه
- پرهیز از مصرف غذاهای بسیار فرآوری‌شده
- حفظ تناسب وزن
- ورزش منظم
- مراقبت از ابتلا به هپاتیت (با تزریق واکسن هپاتیت و استفاده از کاندوم حین رابطه جنسی)
- پرهیز از مصرف الکل
برای کسب آگاهی بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کنید.
برای آب آوردن شکم به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای درمان آب آوردن شکم یا آسیت باید به دکتر گوارش مراجعه کنید. متخصصین این حوزه با معاینه دقیق و تشخیص علت، روش‌های درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهند. همچنین در طول روند بیماری نیز می‌توانید تمام سوالات و مشکلات خود را از آنها سوال کنید.
برای دریافت نوبت حضوری و آنلاین از بهترین متخصصین گوارش در سراسر ایران، به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
hopkinsmedicine.org
webmd.com
healthline.com
داروی بدون نسخه هم داره؟
سلام
خیر! نیاز به بررسی دقیق و ازمایش دارن تا علت زمینه ای اون شامل علل کبدی و عفونت ها و…بررسی شود
سلام وقت بخیر
آیا آب آوردن شکم (آسیت) همیشه نشونه بیماریهای جدی مانند سیروز کبدی یا سرطانه؟
سلام عزیز
خیر میتونه در زمینه علل دیگر که خطر کم تری هم دارند ایجاد شه
اما اغلب علل اون مهم و جدی هستند