اگر متوجه لکههای سفیدی در اطراف دهان یا ناحیه پوشک نوزاد خود شدید، شاید با برفک طرف باشد. این عارضه یک عفونت قارچی است که در بدن همه وجود دارد، اما به لطف باکتریهای طبیعی بدن خنثی میشود. اگر تعادل این باکتریها به هم بریزد، با بروز برفک دهان نوزاد مواجه خواهید شد. اما آیا این عفونت خطرناک یا دردناک است؟ یا به درمان فوری نیاز دارد؟ در ادامه همه چیز را درباره این اختلال رایج بررسی میکنیم.
علت برفک دهان نوزاد چیست؟
برفک دهان نوزاد ناشی از قارچی به نام کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans) است و شامل عفونت گلو، زبان و دیواره دهان میشود. البته در موارد شدید میتواند به مری نیز گسترش پیدا کند. با اینکه وجود این قارچ در بدن همه ما طبیعیست، نوزدان به دلیل سیستم ایمنی نابالغ خود، بیشتر در معرض ابتدا به برفک قرار دارند. اگر تعادل این قارچ با باکتریها و قارچهای دیگری که در بدن ما زندگی میکنند به هم بریزد، بیرویه رشد خواهد کرد و عفونت ایجاد میکند. این تعادل میتواند به دلیل عوامل زیر دچار اختلال شود:
- داروهایی مانند استروئیدها و آنتیبیوتیکها
- ضعف سیستم ایمنی به دلیل بیماری یا درمانهای پزشکی
- دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ کنترل نشده
برخی نوزادان نیز هنگام فرایند زایمان و عبور از کانال واژن، دچار برفک دهان میشوند؛ چرا که این قارچ به طور طبیعی در واژن یافت میشود. همچنین ممکن است به دلیل مکیدن اشیاء آلوده یا سینه آلوده مادر دچار برفک شوند.
نکته: برفک دهان نوزاد در ۲ سال اول زندگی بسیار رایج است و معمولا به راحتی بین کودکان منتقل نمیشود.
مطالعه بیشتر: همه چیز در مورد تغذیه نوزاد با شیر خشک
علائم برفک دهان نوزاد
تشخیص برف دهان نوزادان کار دشواری نیست، چرا که میتوانید علائم آن را به وضوح ببینید. این علائم در کودکان بالای ۱ سال به این شکل بروز پیدا میکنند:
- نقطهها یا لکههای سفید در دهان، که پاک نمیشوند؛
- نقطههایی که به یکدیگر متصل میشوند تا یک لکه بزرگتر ایجاد کنند یا زرد شدهاند؛
- در صورت تلاش برای پاک کردن نقاط سفید، لکهای قرمز به جای میگذارد که ممکن است خونریزی کند؛
- قرمز یا دردناک شدن دهان بدون لکههای سفید، مخصوصا بعد از مصرف استروئید یا آنتیبیوتیکها؛
- تغییر مزه غذاها نسبت به قبل؛
- چالش در خوردن و آشامیدن.
در نوزادان زیر ۱ سال، احتمالا با علائم زیر مواجه میشوید، هرچند که بعضی نوزادان هیچ علائم واضحی ندارند:
لایهای سفید روی زبان نوزاد که پاک نمیشود (ممکن است شبیه شیر باشد اما لکه شیر به راحتی پاک خواهد شد)؛
- نقطههای سفید در دهان نوزاد؛
- مقاومت در برابر شیر خوردن؛
- راش پوستی در ناحیه پوشک؛
- جاری شدن آب دهان، در صورتی که قورت دادن آن برایشان دردناک باشد.
اگر نوزاد مبتلا به برفک دهان هنوز شیر میخورد، ممکن است این عفونت به نوک یا هاله سینه مادر نیز منتقل شود.
آیا برفک دهان نوزاد درد دارد؟
برفک دهان معمولا بیخطر است و برای نوزاد دردناک نیست. البته در موارد نادر میتواند باعث درد در ناحیه دهان شود و در این صورت، ممکن است مکیدن و شیر خوردن نوزاد کاهش یابد. اگر نوزاد شما دچار اختلال تغذیه شود یا آزرده به نظر برسد، احتمالا پزشک او ژل یا قطره ضد قارچ تجویز خواهد کرد.
برفک دهان نوزاد در چه نواحی دیده میشود؟
در نوزادان مبتلا به برفک دهان، معمولا لکههای سفید و شیری را در این نواحی مشاهده میکنید:
- گونهها؛
- زبان؛
- لبها.
همچنین ممکن است زبان و دهان نوزاد قرمز یا ملتهب شود. گاهی اوقات علائم آن را در ناحیه پوشک نیز مشاهده میکنید.
تفاوت برفک دهان با آفت یا لکههای شیر خشک چیست؟
ممکن است ابتدا فکر کنید که لکههای سفیدی که میبینید ناشی از شیر باقیمانده روی زبان نوزاد باشند، اما لکه شیر با لکه برفک تفاوتهایی کلیدی دارد:
- پاک شدن: لکه باقیمانده شیر معمولا به آسانی پاک خواهد، در حالی که لکه برفک به راحتی از بین نمیرود.
- مکان و پراکندگی: لکه شیر عموما روی سطح زبان دیده میشود، اما برفک به سایر قسمتهای دهان گسترش مییابد.
- علائم دیگر: ممکن است برفک با علائم دیگری مانند راش پوشک همراه باشد، که نشانه عفونت قارچی در نواحی دیگر است.
به طور کلی، اگر فقط زبان نوزاد شما سفید بود، احتمالا ناشی از برفک دهان نباشد. لکههای مربوط به شیر کاملا طبیعی هستند و زمانی که نوزاد شروع به خوردن غذای جامد میکند از بین خواهند رفت. علائمی مانند بالا آوردن شیر پنیری در نوزادان نیز نشانه عارضههای دیگری هستند.
درمان برفک دهان نوزاد
اگر برفک دهان نوزاد خفیف باشد، معمولا بدون درمان برطرف میشود و نیاز به دارو ندارد. البته اگر بعد از چند روز خوب نشد، بهتر است به پزشک اطفال مراجعه کنید. میتوانید از این درمانها نیز کمک بگیرید:
درمان خانگی برفک دهان نوزاد
بعضی روشهای طبیعی میتوانند به بهبود علائم کمک کنند؛ اما قبل از هر چیز باید حتما با پزشک اطفال مشورت کنید. سیستم ایمنی نوزاد هنوز نابالغ است و ممکن است بعضی درمانهای خانگی یا طبیعی برای او خطرناک باشند. پس برای ایجاد هر تغییری در تغذیه یا استفاده از هر ترکیب طبیعی، ابتدا با یک متخصص مشورت کنید. به طور کلی، این موارد به عنوان درمان خانگی برفک دهان نوزاد کاربرد دارند:
تغییر در رژیم غذایی
اگر کودک غذای کمکی میخورد، با نظر پزشک مقدار قند رژیمش را کم کنید. قارچ کاندیدا از قند تغذیه میکند، پس محدودکردن میوههای خیلی شیرین، قند افزوده، آبمیوهها و کربوهیدراتهای خیلی غلیظ میتواند به کنترل برفک کمک کند.
محلول آب نمک
نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید. با گوشپاککن تمیز، خیلی آرام این محلول را روی لکههای سفید دهان بزنید؛ هم اثر ضدعفونیکننده دارد و هم کمی سوزش را کم میکند.
محلول جوششیرین
نصف قاشق چایخوری جوششیرین را در یک لیوان آب گرم حل کنید و با گوشپاککن روی نواحی درگیر بزنید. بعضی منابع میگویند مادر میتواند (با تأیید پزشک) کمی از این محلول را موقتاً روی نوک سینه بگذارد و قبل از شیردهی آن را کامل پاک کند.
روغن نارگیل
اگر مطمئن هستید نوزاد به نارگیل حساسیت ندارد، میتوانید مقدار کمی روغن نارگیل را با گوشپاککن روی لکههای سفید بمالید. بعد از اولین استفاده، نوزاد را از نظر قرمزی، خارش یا هر واکنش غیرعادی زیر نظر بگیرید.
ماست و پروبیوتیکها
برای نوزادانی که میتوانند ماست بخورند، ماست ساده و بدون شکر منبع خوبی از باکتریهای مفید است و به تعادل فلور دهان کمک میکند. اگر نوزاد هنوز خیلی کوچک است، فقط با نظر پزشک لایهای بسیار نازک از ماست یا پروبیوتیک مخصوص نوزاد را روی نواحی درگیر استفاده کنید.
در تمام این روشها، اول نظر پزشک را بپرسید؛ برفک شدید، تب، بیاشتهایی یا کاهش وزن، حتماً نیاز به ارزیابی تخصصی دارد و درمان خانگی بهتنهایی کافی نیست.
درمان دارویی برفک دهان نوزاد
پزشک عمومی میتواند برای برفک دهان نوزاد، یکی از این درمانها را تجویز کند:
- شربت ضدقارچ: پزشک ممکن است یک محلول یا شربت ضدقارچ تجویز کند تا قارچ داخل دهان نوزاد از بین برود.
- کرم ضدقارچ برای ناحیه پوشک: اگر همزمان با برفک دهان، روی پوست ناحیه پوشک هم دانه یا قرمزی قارچی دیده شود، پزشک معمولاً یک کرم ضدقارچ مخصوص پوست تجویز میکند.
- درمان بیشتر یا داروی ضدقارچ دیگر: اگر بعد از حدود ۷ روز، عفونت خوب نشود یا بهبودی کمی یافته باشد، پزشک میتواند دارو را عوض کند یا دوره درمان را ادامه دهد.اگر در حال شیردهی هستید، حتماً این موضوع را به پزشک بگویید. او میتواند برای شما کرم ضدقارچ مناسب تجویز کند تا از برفک نوک سینه پیشگیری یا آن را درمان کنید.
برفک دهان نوزاد چقدر طول میکشد تا خوب شود؟
پس از شروع درمان، برفک دهان معمولاً طی حدود ۴ تا ۵ روز خوب میشود. اگر هیچ درمانی انجام نشود، ممکن است بین ۲ تا ۸ هفته طول بکشد تا این عفونت خودبهخود بهبود بیابد.
آیا برفک دهان نوزاد خطرناک است؟
برفک دهان نوزاد شایع و عموما بیخطر است؛ حتی ممکن است به درمان نیز نیاز نداشته باشد. یکی از عوارض جدی آن، انتقال عفونت به سینه مادران است که میتواند باعث خشکی، لکههای سفید و زخم در نوک سینه شود.
نکته: اگر نوزاد شما مدام دچار برفک دهان میشود، مخصوصاً اگر بیشتر از ۹ ماه سن دارد، حتماً با پزشک صحبت کنید. این حالت میتواند نشانه یک مشکل زمینهای دیگر در سلامت کودک باشد و نیاز به بررسی دقیقتر دارد. همچنین میتوانید درباره انواع بیماری در نوزادان بیشتر بخوانید.
چه زمانی باید برای برفک دهان نوزاد به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فکر میکنید کودکتان برفک دهان دارد، در اولین فرصت با پزشک او صحبت کنید؛ مخصوصاً اگر سنش کم است یا همزمان علائم دیگری هم میبینید.
فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید اگر:
- به کمآبی مشکوک هستید؛ مثلا بیشتر از ۸ ساعت پوشک خیس نشده، ادرار خیلی تیره است، دهان خیلی خشک است یا موقع گریه، اشک نمیآید.
- سن کودک کمتر از ۱ ماه است و هر طور غیرعادی به نظر میرسد یا رفتار میکند (خیلی بیحال، خیلی بیقرار، خوب شیر نمیخورد و…).
- کودک از نظر شما خیلی بدحال به نظر میرسد، طوری که نگران جان یا وضعیت کلیاش هستید.
- حستان میگوید مشکل جدی است و کودک فوراً باید معاینه شود.
در ۲۴ ساعت آینده با پزشک تماس بگیرید اگر:
- نوزاد کمتر از ۴ ماه سن دارد و علائم برفک دهاندیده میشود.
- لکههای سفید دهان بعد از یک هفته درمان هیچ بهبودی نشان نمیدهند یا گستردهتر میشوند.
- کودک در بلعیدن مشکل دارد و موقع شیر خوردن یا غذا خوردن اذیت میشود.
- کودک تب دارد یا بهطور کلی بیحال و ناخوش به نظر میرسد.
- خونریزی در دهان میبینید (مثلاً روی لثه یا اطراف لکهها).
- کودک نسبت به همیشه کمتر شیر یا مایع میخورد و به نظر میرسد اشتهایش کم شده است.
چطور از برفک پیشگیری کنیم؟
برفک دهان در نوزادان شایع است، اما با چند نکته ساده میتوانید خطر آن را کمتر کنید:
اگر به نوزاد شیرخشک میدهید یا از پستانک استفاده میکنید، بعد از هر بار استفاده، سرشیشه و پستانک را با آب داغ خوب بشویید یا در ماشین ظرفشویی بگذارید. این کار کمک میکند اگر قارچ روی این وسایل رشد کرده باشد، دوباره به دهان نوزاد برنگردد. شیر و شیشههای آمادهشده را همیشه در یخچال نگه دارید تا محیط رشد قارچ فراهم نشود.
اگر شیرده هستید و نوک سینهتان قرمز، دردناک یا حساس شده، ممکن است خود شما هم عفونت قارچی داشته باشید و این عفونت بین شما و نوزاد، رفتوبرگشت پیدا کند. در این حالت حتماً اصول تغذیه نوزاد را رعایت کرده و با پزشک مشورت کنید؛ پزشک ممکن است برای شما کرم ضدقارچ و برای نوزاد محلول ضدقارچ تجویز کند تا هر دو همزمان درمان شوید و عفونت دوباره برنگردد.
کلام آخر دکتردکتر
در نهایت میتوان گفت برفک دهان نوزاد آنقدرها هم نگرانکننده نیست و فقط باید حواستان باشد که با علائم بیشتری همراه نشود. با اینحال، وقتی پای سلامت نوزادتان در میان باشد، مشورت با پزشک ضرری ندارد. اگر میخواهید نظر پزشک متخصص اطفال را به صورت سریع و کاملا آنلاین بدانید و از گزینههای درمانی موثر آگاه شوید، میتوانید با ویزیت آنلاین با متخصص اطفال در دکتردکتر، خیال خود را راحت کنید.
سوالات متداول
