اگر به نوزاد خود شیر خشک می‌دهید، نکات مهمی وجود دارد که باید بدانید، مانند نحوه انتخاب شیر خشک و تهیه و نگهداری آن. تغذیه نوزاد با شیر خشک از گزینه‌های در دسترس برای بزرگ‌کردن کودکی سالم و سرحال است. گاهی هم برخی از افراد از ترکیب شیر مادر و شیر خشک برای تغذیه بچه استفاده می‌کنند. با بررسی وضعیت مادر و بچه، متخصص اطفال در این زمینه، توصیه‌های مناسبی خواهد داشت. در این مقاله هم درباره شیر خشک و موضوعات پیرامونش برایتان بیشتر صحبت خواهیم کرد.
آشنایی با شیرخشک
شیر خشک جایگزینی برای شیر مادر است که از پودر شیر خشک مخصوص تهیه میشود. ترکیب شیر خشک نوزادان شامل شیر گاو، ویتامین‌ها و مواد معدنی است. شیر خشک را با آب جوشیده سردشده مخلوط می‌کنند و در یک شیشه یا فنجان به نوزادان می‌دهند.
مواد مغذی موجود در شیر خشک به رشد کودک در ۶ ماه اول کمک می‌کند. پس از رسیدن به شش‌ماهگی، نوزاد می‌تواند شروع به خوردن مواد جامد کند، اما نباید تا دست‌کم ۱۲ماهگی شیر گاو معمولی بخورد.
منابع اصلی پروتئین در شیر خشک از شیر گاو تأمین میشود. این نوع از شیر شامل چربی روغن‌های گیاهی هم هست که به رشد نوزاد کمک شایانی می‌کنند. پس برای شیردهی نوزاد می‌توانید از شیر خشک هم استفاده کنید.
برخی از شیر خشک‌ها منابعی غیر از شیر گاو دارند، مانند سویا یا برنج. این محصولات ویژه تغییر پیدا کرده‌اند و بنابراین هضمشان آسان‌تر است. ضمن اینکه برای نوزادانی مفیدند که نمی‌توانند پروتئین شیر گاو یا لاکتوز را تحمل کنند.
برخی از انواع شیر خشک با ویتامین‌ها و مواد مغذی خاصی غنی می‌شوند که به رشد و تکامل کودک کمک می‌کنند. غنی شده به این معنی است که ویتامین‌ها و مواد مغذی مانند ویتامین D و آهن به فرمول محصول اضافه می‌شوند.
ویتامین D به قوی‌شدن استخوان‌ها و دندان‌های کودک کمک و از بیماری استخوانی به نام راشیتیسم جلوگیری می‌کند. آهن هم در حفظ سلامت خون کودک نقش دارد.
به چه کودکانی می‌توان شیرخشک داد؟
بیشتر شیر خشک‌ها با شیر گاو درست می‌شوند. اگر کودک نارس (قبل از هفته ۳۷ بارداری) به دنیا آمده یا دارای شرایط سلامتی خاصی است (مثلا حساسیت به شیر یا بیماری به نام گالاکتوزمی)، باید شیر خشک مصرف کند. نوزادان مبتلا به گالاکتوزمی نمی‌توانند قند موجود در شیر را هضم کنند.
انواع شیرخشک
سه نوع شیر خشک وجود دارد که برای مصرف نوزادان در بازار عرضه می‌شوند:
- فرمول مایع آماده مصرف؛ این شیر خشک را مستقیما در شیشه شیر کودکتان می‌ریزید.
- فرمول مایع غلیظ؛ قبل از دادن شیر خشک به کودکتان، آب را به آن اضافه می‌کنید.
- فرمول پودری؛ قبل از دادن پودر به کودک، آب را به آن اضافه می‌کنید. برای اندازه‌گیری مقدار مناسب از پیمانه‌ای استفاده میشود که به همراه محصول در جعبه موجود است.
فواید تغذیه با شیرخشک
مزایای تغذیه نوزاد با شیر خشک چیست؟ راحتی و توانایی تنظیم تغذیه برای نوزادان از مزایای اصلی آن است. در صورتی که شیردهی توسط پزشک توصیه نشود، شیر خشک راه جایگزینی برای تغذیه کودک ارائه می‌دهد. شیر خشک بدون لاکتوز و شیر خشک ضدحساسیت برای نوزادان با نیازهای خاص موجود است.
مادرانی که ممکن است به دلیل داروها، بیماری‌ها یا جراحی‌ها نیاز به توقف شیردهی داشته باشند، می‌توانند نوزادان خود را با شیر خشک تغذیه کنند. در واقع تغذیه نوزاد با شیر خشک از بدو تولد هم مقدور است. مطالعات نشان داده که شیر خشک می‌تواند به نوزادان نارس هم کمک کند تا رشد کوتاه مدت و افزایش وزن داشته باشند.
عوارض تغذیه نوزاد با شیر خشک
تغذیه نوزاد با شیر خشک ارزان نیست و عوارضی هم دارد. برای نمونه، آنتی‌بادی‌هایی که شیر مادر به بدن نوزاد منتقل می‌کند، در این روش در اختیارش قرار نمی‌گیرد.
مشکلات گوارشی نه‌چندان حادی هم برای نوزادان مصرف‌کننده شیر خشک به وجود می‌آید. برخی از نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند هم در معرض خطر ابتلا به اختلالی گوارشی به نام انتروکولیت نکروزان (Necrotizing enterocolitis) هستند که می‌تواند کشنده باشد.
نحوه شیرخشک دادن به نوزاد
برای تغذیه نوزاد با شیر خشک باید مراحل زیر را با دقت طی کنید:
- اطلاعات روی بسته شیر خشک را بخوانید تا مطمئن شوید که متوجه نحوه آماده‌کردن آن شده‌اید.
- دست‌های خود را خوب بشویید و خشک کنید.
- آب تازه را در کتری یا روی اجاق گاز بجوشانید. اجازه دهید آب تا دمای اتاق خنک یا ولرم شود. برای تهیه شیر خشک می‌توانید از آب بطری تازه، ساده و باز نشده (نه آب معدنی یا گازدار طبیعی یا گازدار) استفاده کنید.
- آب را در بطری‌های از قبل استریل‌شده بریزید. مطمئن شوید که از مقدار مناسبی آب برای نیازهای کودکتان استفاده می‌کنید.
- بطری های آب دربسته را می‌توانید تا ۲۴ ساعت در قسمت اصلی یخچال نگهداری کنید. درست قبل از شیردادن به کودکتان، تعداد صحیح قاشق شیر خشک را اضافه کنید.
- فقط از پیمانه‌ای استفاده کنید که با ظرف شیر خشک و در بسته آن ارائه شده است و دستورالعمل‌های سازنده را دنبال کنید.
- پیمانه را پر کنید تا تراز شود و یادتان باشد که نباید آن را زیاد یا کمتر پر کنید. هر پیمانه را پر کنید و با لبه در یا یک چاقوی تمیز و استریل‌شده آن را صاف کنید.
- بطری را روی سطحی مناسب بگذارید و صبر کنید تا پودر شیر در آن ته‌نشین شود.
- در شیشه را ببندید و خوب تکان دهید تا تمام شیر به خوبی در آب حل شود.
- قبل از اینکه شیر خشک را به کودک خود بدهید، دمای شیر خشک را روی مچ دست خود آزمایش کنید.
اگر شیر خشک از نوع مایع است هم که دیگر نیازی به پیش‌برد چنین اقداماتی نیست.
استریل کردن شیشه شیر
اگر نیاز به نگهداری شیر خشک دارید، آن را در یخچال و جایی قرار بدهید که دما اندک است. فقط از شیشه‌ها و وسایل تغذیه‌ای استفاده کنید که شسته و استریل شده‌اند.
هر بار که به کودک خود شیر می‌دهید، شیشه شیر و لوازمش را استریل کنید. بعد از هر بار استفاده، شیشه‌ها و پستانک چسبیده به آن را با آب گرم و کف (یا در ماشین ظرفشویی) بشویید.
اگر شیری را آماده و گرم کرده‌اید و یک ساعت از آمادگی‌اش گذشته، دیگر آن را مصرف نکنید و دور بریزید. شیشه‌های نیمه خالی شیر خشک را نگه ندارید چون آلوده می‌شوند.
همیشه شیر را طبق دستورالعمل روی بسته درست کنید. اگر شیر خشک خیلی رقیق باشد، باعث رشد ضعیف بچه میشود و اگر خیلی غلیظ باشد هم می‌تواند منجر به یبوست و اضافه وزن کودک شود.
استریل کردن آب برای شیرخشک
اگر از منزل بیرون می‌روید، آب سردشده، جوشانده و پودر شیر خشک را جداگانه حمل کنید. این دو را درست قبل از تغذیه مخلوط کنید. در غیر این صورت، شیر خشک تهیه شده را در یک ظرف مناسب نگهداری در فضای سرد و خنک بگذارید.
گرم کردن شیشه شیر
لازم نیست شیر خشک را قبل از تغذیه گرم کنید، اما برخی از نوزادان شیر گرم را ترجیح می‌دهند. برای گرم‌کردن شیشه می‌توانید:
- شیشه را برای چند دقیقه زیر آب بسیار گرم یا داغ قرار بدهید.
- شیشه‌های کودک را در یک ظرف آب داغ قرار دهید. قبل از قرار دادن شیشه در آن، حتما ظرف را از منبع حرارت خارج کنید.
- از گرمکن‌های شیشه استفاده کنید. اینها روی میز در خانه قرار می‌گیرند یا قابل‌حمل هستند.
- هرگز از مایکروویو برای گرم‌کردن بطری‌ها استفاده نکنید. این کار می‌تواند شیشه را بسوزاند و محتوایش را داغ کند.
قبل از گرم‌کردن شیشه، آن را تکان دهید. سپس دمای شیر خشک را با چکاندن یک یا دو قطره در داخل بازو یا مچ دست خود آزمایش کنید. شیر باید ولرم (به سختی گرم) باشد نه داغ.
تعداد دفعات شیردادن به نوزاد
تغذیه نوزاد با شیر خشک در چه دفعاتی انجام میشود؟ هر زمان که گرسنه به نظر می‌رسند، نیاز به تغذیه با شیر خشک وجود دارد. به این می‌گویند تغذیه بر حسب تقاضا.
پس از چند روز نخست زندگی، بیشتر نوزادان سالم هر ۲ تا ۳ ساعت شیر می‌خورند. با بزرگ‌ترشدن و افزایش توانایی معده برای نگهداری شیر، معمولا هر ۳ تا ۴ ساعت غذا می‌خورند.
اگر در مورد تغذیه کودک خود نگرانی دارید، به خصوص اگر او بسیار کوچک است، وزن اضافه نمی‌کند یا زود به دنیا آمده (نارس) با پزشک خود صحبت کنید.
ترکیب شیر مادر و شیرخشک
امکان تغذیه نوزاد با شیر خشک و شیر مادر به طور هم‌زمان وجود دارد. بسیاری از خانواده‌ها این نوع روش تغذیه ترکیبی را چه به دلیل ضرورت (مثلا کمبود شیر مادر)، راحتی یا صرفا انتخاب شخصی انتخاب می‌کنند.
این روند برای مادرانی مناسب است که باید کودک را به دلیل رفتن به سر کار و موارد مشابه در ساعاتی از روز ترک کنند. در برخی از موارد هم پزشک چنین توصیه‌ای به مادر دارد. مشورت با متخصص اطفال در این زمینه خالی از لطف نیست. فایده شیر خشک در کنار شیر مادر را دست‌کم نگیرید.
تفاوت شیرخشک با شیرمادر
شیر خشک غذای کاملی برای نوزادان است. بسیاری از محصولات شیر خشک حاوی مواد اضافی هستند تا بیشتر با شیر مادر مطابقت داشته باشند.
یکی از تفاوت‌های اصلی بین شیر خشک و شیر مادر این است که در شیر مادر آنتی‌بادی هایی برای محافظت از کودک در برابر طیف وسیعی از بیماری‌ها وجود دارد. برخلاف شیر خشک که محتوای غذایی‌اش ثابت می‌ماند، میان شیر مادر و بدن نوزاد در طول زمان هماهنگی‌هایی به وجود می‌آید.
این را هم بدانید که شیر مادر نسبت به شیر خشک پروتئین کمتری دارد. انتخاب شیر خشک با پروتئین کمتر، خطر اضافه وزن یا چاق‌شدن نوزاد را با افزایش سن کاهش می‌دهد.
چه شیرخشکی برای فرزندم مناسب است؟
وقتی شیر خشکی پیدا کردید که کودکتان دوست دارد، فقط از آن برند استفاده کنید. آزمون و خطا در این زمینه زیاد جایز نیست. اگر نوزادتان گاز، بثورات پوستی، اسهال یا استفراغ دارد، با پزشک تماس بگیرید. اینها می‌توانند شواهدی باشند که نشان می‌دهند شیر خشک برای کودک مناسب نیست.
برای رسیدن به انتخاب مناسب می‌توانید از پزشک اطفال هم کمک بگیرید. یکی از بهترین روش‌ها برای دریافت وقت از پزشکان هم استفاده از سیستم دریافت نوبت دکتر از سایت دکتردکتر است.
اگر پرسش و ابهامی در زمینه تغذیه نوزاد با شیر خشک برایتان باقی مانده است، ما را در جریان بگذارید تا در رسیدن به نتیجه به شما کمک کنیم.
منابع:
