بیماری کرون نوعی التهاب مزمن و پیشرونده در دستکاه گوارش است. این التهاب می‌تواند هر قسمتی از گوارش را درگیر کند؛ با این حال، معمولا روده کوچک و بزرگ، اصلی‌ترین نواحی درگیر هستند. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما نقش عوامل ژنتیکی، اختلالات سیستم ایمنی و عوامل محیطی در بروز آن به اثبات رسیده است.
این بیماری خودایمنی معمولا با علائم گوارشی همچون درد شکم و اسهال مزمن و علائم غیرگوارشی نظیر درد مفاصل، مشکلات پوستی و التهاب چشم بروز پیدا میکند. همچنین، این بیماری در کودکان و نوجوانان منجر به تاخیر در رشد میشود.
تشخیص این بیماری با انجام آزمایش‌های خون و مدفوع، کولونوسکوپی و تصویربرداری‌های پیشرفته انجام میشود و پس از تایید، درمان شامل دارودرمانی، درمان‌های بیولوژیک، تغییر سبک زندگی و در موارد شدید، جراحی آغاز میشود.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به معرفی جامع بیماری کرون، تفاوت آن با کولیت اولسراتیو، علل بروز، علائم بالینی در گروه‌های سنی مختلف، روش‌های تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
بیماری کرون چیست؟
بیماری کرون (Crohn’s disease) یک بیماری التهابی مزمن و خودایمنی است که می‌تواند هر قسمتی از دستگاه گوارش را درگیر کرده و باعث بروز بیماری‌های دهانی یا ورم مقعد شود. اما معمولا روده‌ها بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند. در افراد مبتلا به این بیماری، سیستم ایمنی بدن که به طور طبیعی وظیفه دفاع در برابر عوامل بیماری‌زای خارجی را برعهده دارد، به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های سالم دستگاه گوارش حمله میکند. این حمله منجر به التهاب مزمن، زخم و آسیب به دیواره روده میشود.
بر اساس داده‌های منتشر شده توسط کلیولند کلینیک،
حدود 6 تا 8 میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند.
این آمار قابل توجه نشان می‌دهد که این بیماری خودایمنی یکی از مشکلات مهم سلامت گوارشی به شمار می‌آید و نیازمند توجه ویژه در تشخیص و درمان است.
تفاوت کرون با کولیت اولسراتیو
بیماری کرون و کولیت اولسراتیو هر دو بیماری التهابی روده هستند که با التهاب مزمن دستگاه گوارش مشخص می‌شوند و البته هر دو، پروکتیت (التهاب پوشش رکتوم) ایجاد می‌کنند. با این حال، تفاوت‌های مهمی در محل درگیری، الگوی التهاب و عمق نفوذ التهاب بین این بیماری های روده وجود دارد که تشخیص و درمان آنها را متمایز میکند. عمده تفاوت‌های این 2 بیماری شامل موارد زیر هستند:
- محل درگیری در دستگاه گوارش: التهاب در کولیت اولسراتیو اغلب روده بزرگ (کولون) و رکتوم را درگیر میکند. این التهاب همیشه از رکتوم شروع شده و می‌تواند به صورت پیوسته به سمت بالا گسترش پیدا کند. درحالی‌که در بیماری کرون، التهاب هر بخشی از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- الگوی التهاب: التهاب در کولیت اولسراتیو به صورت پیوسته است؛ یعنی هیچ ناحیه سالم و بدون التهابی بین بخش‌های درگیر وجود ندارد. اما در کرون، الگوی التهاب معمولا قطعه‌ای است. به این معنی که نواحی ملتهب با بخش‌هایی از بافت سالم و طبیعی از یکدیگر جدا می‌شوند.
در بیماری کرون، تمام لایه‌های دیواره دستگاه گوارش درگیر خواهند شد. این درگیری عمقی‌تر منجر به عوارضی میشود که کمتر در کولیت اولسراتیو دیده می‌شوند. از جمله این عوارض میتوان به زخم‌های دهانی و تنگی مقعد اشاره کرد.
بیماری کرون چه بخش‌هایی از روده را درگیر میکند؟
در ادامه به بررسی دقیق‌تر بخش‌هایی از دستگاه گوارش که به طور معمول درگیر این بیماری می‌شوند، پرداخته‌ایم:
- روده کوچک: روده کوچک که شامل دوازدهه، ژژونوم و ایلئوم است، یکی از شایع‌ترین نواحی درگیر در این بیماری محسوب میشود.
- روده بزرگ: این بیماری، علاوه‌بر روده کوچک، معمولا روده بزرگ را که به آن کولون گفته میشود هم درگیر میکند. درگیری همزمان روده کوچک و بزرگ هم در بسیاری از بیماران مشاهده میشود.
- انتهای ایلئوم: انتهای ایلئوم که آخرین بخش روده کوچک و متصل به روده بزرگ است، یکی دیگر از محل‌های هدف این بیماری به شمار می‌رود.
انواع بیماری کرون
در مجموع، 8 نوع مختلف از این بیماری را اثرگذاری‌های متفاوت و علائم مختلف در دستگاه گوارش وجود دارد که برای راحتی خوانش و بررسی آنها، در جدول زیر به تفکیک بررسیشان کرده‌ایم:
| دسته‌بندی کرون | اسامی انواع مختلف بیماری | توضیحات |
|---|---|---|
| محل درگیری | کرون ایلئال | روده باریک درگیر شده؛ درد پایین شکم، کاهش وزن و اسهال شایع است. |
| کرون کولونال | فقط روده بزرگ درگیر است؛ اسهال خونی، دل‌درد و تب ممکن است دیده شود. | |
| کرون ایلئوکولونال | هم روده باریک و هم روده بزرگ درگیرند؛ شدیدتر و با تنوع علائم بیشتر. | |
| کرون قسمت بالایی دستگاه گوارش | درگیری معده یا دوازدهه؛ نادر است و با تهوع یا سوءهاضمه همراه میشود. | |
| رفتار بیماری | نوع التهابی (B1) | التهاب فعال بدون فیستول یا تنگی؛ اغلب با دارو کنترل میشود. |
| نوع تنگ‌کننده (B2) | باعث تنگ شدن روده میشود؛ ممکن است باعث دل‌درد یا انسداد شود. | |
| نوع فیستول‌زا (B3) | بیماری سوراخ‌هایی بین روده و اندام‌های دیگر ایجاد میکند؛ جدی‌تر است. | |
| درگیری مقعد | کرون پری‌آنال | درگیری اطراف مقعد با ترک، آبسه یا فیستول؛ درمان سخت‌تر و مزمن‌تر است. |
علت ابتلا به بیماری کرون چیست؟
علت دقیق بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناسایی نشده است. با این حال، تحقیقات گسترده نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، نقص در پاسخ سیستم ایمنی و فاکتورهای محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
نقش ژنتیک
این بیماری اغلب در خانواده‌ها به صورت ارثی مشاهده میشود، به‌طوری‌که اگر یکی از بستگان درجه اول همچون والدین یا خواهر و برادر به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرد هم افزایش پیدا میکند. طبق تحقیقات انجام شده، بیش از 200 ژن با این بیماری مرتبط شناخته شده‌اند.
واکنش سیستم ایمنی
یکی از علل احتمالی بروز این بیماری، پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن است. در برخی افراد، سیستم ایمنی به اشتباه، باکتری‌های همزیست طبیعی را که در روده زندگی می‌کنند، به‌عنوان یک تهدید شناسایی کرده و به آنها حمله میکند. این پاسخ ایمنی نابجا منجر به التهاب مزمن در دستگاه گوارش میشود که مشخصه اصلی این بیماری است. تحقیقات نشان می‌دهند که عوامل محیطی، ژنتیک و میکروبیوم روده در بروز این واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی نقش دارند.
عوامل محیطی و سبک زندگی
علاوه‌بر استعداد ژنتیکی و اختلالات ایمنی، فاکتورهای محیطی و سبک زندگی هم در ابتلا به این بیماری نقش دارند. اگرچه هیچ عامل محیطی به تنهایی به‌عنوان علت مستقیم بیماری شناخته نشده است، اما برخی عوامل می‌توانند به عنوان محرک یا تشدیدکننده عمل کنند:
- سیگار کشیدن: سیگار به طور قابل توجهی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد و شدت علائم را تشدید میکند.
- رژیم غذایی: مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی پرچرب، تا حدی با افزایش خطر ابتلا به این بیماری مرتبط است.
- استرس: اگرچه استرس به‌عنوان یک عامل مستقیم در بروز این بیماری خودایمنی شناخته نشده است، اما نقش مهمی در تشدید علائم آن ایفا میکند.
علائم بیماری کرون چیست؟
این بیماری، با طیف وسیعی از علائم خود را نشان می‌دهد که گاهی فراتر از سیستم گوارشی هستند. شناخت این نشانه‌ها برای تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر بیماری اهمیت زیادی دارد. در ادامه، به برخی از علائم بیماری کرون در زنان و مردان اشاره کرده‌ایم:
علائم گوارشی
شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری، علائم گوارشی همچون درد شکم، اسهال مزمن، صدای شکم، کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن ناخواسته هستند. همچنین، وجود خون در مدفوع یکی دیگر از علائم مهمی است که می‌تواند نشان‌دهنده التهاب در دستگاه گوارش باشد.
علائم خارج روده‌ای
این بیماری، علاوه‌بر درگیر کردن دستگاه گوارش، علائم متنوعی را در سایر نقاط بدن هم ایجاد میکند که به علائم خارج روده‌ای معروف هستند. این علائم شامل درد و التهاب مفاصل (آرتریت)، ضایعات و بثورات پوستی و التهاب چشم همچون یوئیت و اپی‌اسکلریت هستند. همچنین، در برخی موارد، این بیماری منجر به پوکی استخوان و تشکیل زائده‌های پوستی اغلب در ناحیه مقعد میشود.
علائم بیماری کرون در کودکان و نوجوانان
شایع‌ترین علائم بیماری کرون در کودکان و نوجوانان شامل موارد زیر هستند:
- درد شکم، اغلب در ناحیه پایین سمت راست
- اسهال (گاهی همراه با خون)
- خونریزی از مقعد
- تاخیر در رشد و بلوغ
- کاهش وزن
- تب
- درد مفاصل
- شقاق مقعدی
- مشکلات پوستی همچون جوش
برخی کودکان مبتلا به این بیماری، برای مدت طولانی، حتی چندین سال، هیچ علامتی ندارند که به این دوره خاموشی یا بهبود موقت گفته میشود. با این حال، بیماری همچنان فعال است و نیاز به پیگیری دارد.
با استناد به اطلاعات منتشر شده توسط کلیولند کلینیک،
این بیماری اغلب در اواخر نوجوانی تا اوایل دهه 30 زندگی افراد تشخیص داده میشود.
با این حال، لازم به ذکر است که بروز این بیماری محدود به گروه سنی خاصی نیست و می‌تواند در هر مرحله‌ای از زندگی، از دوران کودکی تا سالمندی ظاهر شود.
بیماری کرون چگونه تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص این بیماری گوارشی، ابتدا دکتر گوارش تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی میکند. در ادامه، یک معاینه فیزیکی کامل برای بررسی وجود تورم یا حساسیت در ناحیه شکم انجام میشود. بر اساس نتایج اولیه این بررسی‌ها و علائم بالینی بیمار، پزشک یک یا چند مورد از آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی زیر را تجویز میکند:
آزمایش خون و مدفوع
آزمایش خون و مدفوع از جمله آزمایش‌های اولیه و مهم در تشخیص این بیماری هستند. در آزمایش خون، شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) انجام میشود تا کم‌خونی یا افزایش گلبول‌های سفید خون که نشانه‌ای از التهاب یا عفونت است، بررسی شود. همچنین، سطح پروتئین به‌عنوان نشانگر قوی التهاب مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. آزمایش مدفوع هم به شناسایی باکتری‌ها، انگل‌ها یا سایر عفونت‌هایی که در بروز این بیماری نقش دارند، کمک میکند.
کولونوسکوپی و نمونه‌برداری
کولونوسکوپی یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص این بیماری است که امکان مشاهده مستقیم داخل کولون و بخش انتهایی روده کوچک (ایلئوم) را فراهم میکند. در طی این روش، نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت‌های مشکوک هم انجام میشود. بررسی میکروسکوپی این نمونه‌ها توسط پاتولوژیست، به شناسایی تغییرات سلولی، التهاب و سایر تغییراتی که با این بیماری مرتبط هستند، کمک میکند.
تصویربرداری
یکی دیگر از روش‌های مهم تشخیص این بیماری، استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته زیر است:
- سی‌تی اسکن: سی‌تی اسکن از دستگاه گوارش انجام میشود تا میزان و محل التهاب مشخص شود. گاهی اوقات، CT انتروگرافی برای بررسی دقیق‌تر روده کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- ام‌آرآی: این روش تصویربرداری با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی، تصاویر بسیار دقیقی از روده‌ها تهیه میکند. این روش، به‌ویژه برای تشخیص فیستول‌ها در اطراف روده کوچک و مقعد مفید است.
- آندوسکوپی کپسولی: در این روش، بیمار یک کپسول کوچک حاوی دوربین و منبع نور را می‌بلعد. این کپسول حین عبور از دستگاه گوارش، تصاویر متعددی را ثبت میکند. این تصاویر به شناسایی ضایعاتی که در سایر روش‌ها قابل مشاهده نیستند، کمک خواهند کرد.
انتخاب روش یا ترکیب روش‌های تشخیصی برای هر بیمار، به علائم بالینی، نتایج اولیه و صلاحدید پزشک متخصص بستگی دارد.
چگونه بیماری کرون درمان پیدا میکند؟
این بیماری مزمن گوارشی در حال حاضر درمان قطعی ندارد، اما روش‌های درمانی متعددی برای کنترل التهاب، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران وجود دارد. برخی از روش‌های درمانی موثر در کنترل این بیماری که معمولا توسط پزشکان تجویز و توصیه می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:
داروهای ضدالتهاب و سرکوبکننده ایمنی
یکی از اصلی‌ترین روش‌های کنترل این بیماری، استفاده از داروهای ضدالتهاب و سرکوبکننده سیستم ایمنی است. داروهایی همچون سولفاسالازین با کاهش التهاب و تنظیم پاسخ بیش‌فعال سیستم ایمنی بدن، به بهبود بیماری و تسکین علائم ناشی از آن کمک می‌کنند.
درمان بیولوژیک
درمان‌های بیولوژیک دسته دیگری از داروها هستند که به صورت تزریقی یا وریدی مصرف می‌شوند. این داروها پروتئین‌های خاصی را هدف قرار می‌دهند که عامل فعال شدن بیش از حد سیستم ایمنی هستند. انواع مختلفی از این داروها همچون Anti-TNF (مهارکننده‌های TNF)، مهارکننده‌های اینتگرین و مهارکننده‌های IL-12/23 و IL-23 در دسترس هستند که هر کدام سازوکار متفاوتی برای کنترل التهاب دارند.
تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی
تغذیه مناسب نقش مهمی در کنترل علائم بیماری کرون شدید دارد. برخی پزشکان پس از انجام آزمایش‌های لازم و بررسی نیازهای تغذیه‌ای فرد، یک رژیم غذایی اختصاصی را برای مدیریت نیازهای تغذیه‌ای و کاهش تحریک روده تجویز می‌کنند. علاوه‌بر تغذیه، تغییرات مثبت در سبک زندگی همچون ترک سیگار و کاهش استرس هم در پیشگیری بیماری کرون و هم در کاهش شدت علائم آن موثر هستند.
جراحی در موارد شدید
گزینه جراحی معمولا زمانی مطرح میشود که این بیماری، عوارض جدی همچون سوراخ شدن روده، فیستول، تنگی‌های شدید یا انسداد روده ایجاد کرده باشد. گرچه جراحی، این بیماری را به طور کامل درمان و ریشه‌کن نمی‌کند، اما نقش بسزایی در تسکین علائم و بهبود قابل توجه وضعیت بالینی بیماران ایفا خواهد کرد.
رژیم غذایی مناسب برای بیماران کرون
سیستم گوارش، کانون اصلی فعالیت این بیماری است و به همین دلیل، غذاهای مصرفی تاثیر مستقیمی بر علائم آن دارند. رژیم غذایی بیماری کرون که شامل غذاهای مفید و پرهیز از غذاهای محرک است، به کاهش دفعات عود بیماری و تسکین علائم آن کمک میکند.
در جدول زیر، لیستی از غذاهای مضر و مفید برای افراد مبتلا به این بیماری را مشاهده می‌کنید:
| گروه غذایی | غذاهای مفید | غذاهای مضر |
| غلات | برنج، پاستای برنجی، بلغور ذرت و جو دوسر | نان سبوس‌دار، پاستای سبوس‌دار، چاودار و محصولات آن، جو |
| میوه‌ها و سبزیجات | موز، پوره سیب، خیار پوست‌کنده، فلفل دلمه‌ای، کدو، کدو تنبل، سبزیجات پخته‌شده | سیب با پوست، بروکلی، کلم، گل‌کلم، گیلاس، هلو، آلو |
| پروتئین و گوشت | تخم‌مرغ، ماهی (به ویژه ماهی‌های چرب همچون سالمون و ساردین)، صدف، کره بادام‌زمینی، مرغ بدون پوست و چربی، بوقلمون، توفو | گوشت قرمز، سوسیس، مرغ با پوست |
| لبنیات | لبنیات گیاهی (شیر سویا، شیر بادام، شیر نارگیل)، ماست کم‌چرب، کفیر کم‌چرب | کره، خامه، لبنیات پرچرب، مارگارین |
| نوشیدنی‌ها | آب ساده، آب گازدار (در صورت تحمل)، دمنوش بدون کافئین | قهوه، چای سیاه، نوشابه‌های گازدار، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، آب میوه‌های صنعتی، الکل |
| ادویه‌ها | زردچوبه، زنجبیل، پیازچه، زیره، پوست لیمو، سبزیجات تازه، خردل | فلفل سیاه، فلفل قرمز، پودر چیلی، سیر، پیاز خام (سفید، زرد، بنفش)، پاپریکا، واسابی |
توجه: نحوه آماده‌سازی غذاها هم در این بیماری بسیار حائز اهمیت است. در مورد نحوه مصرف غذاهای مفید (خام، پخته یا بخارپز)، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
این بیماری، اغلب با سوء جذب مواد مغذی در دستگاه گوارش همراه است. این اختلال در جذب، حتی با رعایت رژیم غذایی سالم و اجتناب از غذاهای مضر، منجر به کمبود مواد مغذی در بدن میشود. در چنین شرایطی، مصرف مکمل‌های غذایی به جبران این کمبودها کمک میکند. برخی از مکمل‌های پیشنهادی برای افراد مبتلا به این بیماری گوارشی، شامل موارد زیر هستند:
- ویتامین B12
- روی (زینک)
- فولات (ویتامین B9)
- ویتامین D
مشاوره با پزشک و انجام آزمایش‌های لازم برای تشخیص کمبودهای تغذیه‌ای و تجویز مکمل‌های مناسب ضروری است. خوددرمانی با این مکمل‌ها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
بیماری کرون چه عوارضی دارد؟
این بیماری التهابی روده، در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع و موثر، منجر به عوارض جدی و خطرناکی میشود. در ادامه، برخی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین عوارض این بیماری را معرفی کرده‌ایم.
تنگی روده و انسداد
یکی از شایع‌ترین عوارض این بیماری، تنگی (استریکچر) و انسداد روده است. التهاب مزمن ناشی از این بیماری می‌تواند تمام لایه‌های دیواره روده را درگیر کند و منجر به ضخیم شدن بافت روده شود. این تغییرات، به تدریج قطر داخلی روده را کاهش داده و مانع عبور طبیعی محتویات گوارشی می‌شوند.
در صورت عدم رسیدگی و درمان مناسب، این بیماری زمینه‌ساز عفونت‌های خطرناک، سوراخ شدن روده یا شوک سپتیک میشود که تهدیدی برای جان بیمار به شمار می‌رود. به همین دلیل، رابطه‌ای مستقیم میان پیشرفت کنترل‌نشده بیماری کرون و مرگ در برخی بیماران وجود دارد.
فیستول و آبسه
فیستول یکی دیگر از عوارض پیچیده و ناتوان‌کننده این بیماری است که در نتیجه پیشروی التهاب و زخم‌های عمیق در دیواره روده ایجاد میشود. این زخم‌ها گاهی به قدری عمیق می‌شوند که دیواره روده را به طور کامل سوراخ کرده و یک مسیر غیرطبیعی (فیستول) بین دو بخش از بدن که به طور معمول به هم متصل نیستند، ایجاد می‌کنند.
در برخی موارد، این فیستول‌ها منجر به تشکیل آبسه (کیسه‌های چرکی) در ناحیه شکم یا اطراف مقعد می‌شوند که در صورت عدم درمان به موقع، خطرناک و حتی کشنده است. فیستول‌های پری‌آنال (اطراف مقعدی) از شایع‌ترین انواع فیستول در افراد مبتلا به این بیماری التهابی هستند.
افزایش ریسک سرطان روده در بلندمدت
افراد مبتلا به بیماری کرون روده، به خصوص آن‌هایی که گرفتار التهاب مزمن روده بزرگ هستند، در مقایسه با افراد دیگر، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند. برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سرطان روده بزرگ در افراد مبتلا به این بیماری، غربالگری منظم با کولونوسکوپی ضروری است.
مراجعه به دکتر گوارش را به تعویق نیاندازید!
بیماری کرون یک اختلال التهابی مزمن و پیچیده در دستگاه گوارش است که با علائم متنوع گوارشی و پوستی همراه است. عوامل ژنتیکی، نقص‌های سیستم ایمنی و سبک زندگی دلایل مهم بروز آن محسوب می‌شوند. تشخیص این بیماری به کمک روش‌هایی مانند کولونوسکوپی، آزمایش خون و تصویربرداری صورت می‌گیرد و درمان آن شامل دارودرمانی، تغذیه هدفمند، تغییر سبک زندگی و در موارد شدید، جراحی است. شناسایی زودهنگام و مدیریت موثر می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند فیستول، انسداد روده و افزایش خطر سرطان پیشگیری کند.
اگر هر یک از علائم این بیماری را تجربه کرده‌اید، می‌توانید برای بررسی سلامت دستگاه گوارشش خود از دکتر گوارش آنلاین کمک بگیرید. برای این کار به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و نوبت خود را ثبت کنید.
منابع:
