گرمازدگی یکی از مشکلات شایع در فصول گرم سال است که می‌تواند سلامت و حتی جان افراد را تهدید کند. شناخت علائم، روش‌های پیشگیری و درمان سریع آن اهمیت زیادی دارد. در این روزهای گرم تابستان ایران، قصد داریم تا در این مقاله از مجله دکتردکتر، به‌طور کاربردی به سوالات متداول درباره گرمازدگی پاسخ می‌دهیم تا در مواقع ضروری بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید.
اگر هم سوالی دارید، بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
گرمازدگی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟
گرمازدگی (Heat stroke) یکی از شدیدترین مشکلات مرتبط با گرماست که در صورت عدم درمان فوری، می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که دمای مرکزی بدن به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد و هم‌زمان، اختلالاتی در عملکرد سیستم عصبی مرکزی مانند گیجی، کاهش سطح هوشیاری یا تشنج دیده شود. گرمازدگی یک اورژانس پزشکی محسوب میشود و نیاز به مداخله سریع دارد.
در حالت طبیعی، بدن با تعریق و گشاد شدن عروق پوستی، گرمای اضافی را از طریق پوست دفع می‌کند. اما در شرایطی خاص، این مکانیسم‌های تنظیم دما دچار اختلال می‌شوند. زمانی که فرد در محیطی بسیار گرم قرار بگیرد، یا در هوای گرم و مرطوب فعالیت شدید بدنی انجام دهد، بدن ممکن است دیگر نتواند گرمای اضافی را به اندازه کافی دفع کند و این علت گرمی بدن است.
تفاوت گرمازدگی با گرمی بدن و آفتاب زدگی
مفهوم گرمازدگی نباید با احساس گرمی یا اصطلاحاتی مانند آفتاب‌زدگی اشتباه گرفته شود. احساس گرمی یا افزایش موقتی دمای بدن معمولاً خطرناک نیست و با استراحت و خنک‌سازی به‌راحتی بهبود پیدا می‌کند. آفتاب‌زدگی نیز بیشتر به التهاب پوست ناشی از تابش مستقیم و طولانی‌مدت نور خورشید گفته میشود؛ علائم آفتاب زدگی شامل قرمزی، درد و سوزش پوست است.
در مقابل، گرمازدگی یک اختلال سیستمیک و بالقوه مرگ‌بار است که در آن، تنظیم دمای بدن از کنترل خارج میشود.
برخلاف آفتاب‌زدگی، گرمازدگی ممکن است حتی بدون تماس مستقیم با آفتاب و صرفاً بر اثر فعالیت شدید در هوای گرم یا محیط‌های بسته و کم‌تهویه نیز ایجاد شود.
چرا این حالت بیشتر در فصل تابستان بیشتر رخ می‌دهد؟
افزایش دمای محیط در ماه‌های گرم سال، به‌ویژه در تابستان، باعث بالا رفتن خطر بروز گرمازدگی میشود. در این زمان، قرار گرفتن طولانی‌مدت در فضای باز، فعالیت‌های ورزشی یا شغلی سنگین و استفاده ناکافی از مایعات، عواملی هستند که می‌توانند به از دست رفتن آب بدن، کاهش توانایی تعریق و در نهایت افزایش دمای بدن منجر شوند.
علائم گرمازدگی چگونه شناخته می‌شوند؟
علائم گرمازدگی معمولاً به‌صورت ترکیبی از نشانه‌های فیزیکی و عصبی بروز می‌کنند و در صورت مشاهده علائم گرمی بدن، باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. علائم اصلی گرمازدگی عبارتند از:
- تب بالا با دمای بدن بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد
- افزایش شدید و غیرقابل کنترل دمای مرکزی بدن
- خشکی پوست حتی در صورت تعریق
- احساس سرگیجه به دلیل کاهش فشار خون و ناتوانی بدن در تنظیم دما
- کاهش سطح هوشیاری
- تهوع و استفراغ
- عرق سوز شدن
- تپش قلب سریع
- تشنج در موارد شدید
علت گرمازدگی یا گرمی بیش از حد بدن چیست؟
گرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که توانایی بدن در تنظیم دمای خود به‌درستی عمل نکند و دمای مرکزی بدن به شکل خطرناکی افزایش یابد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث علت داغی بدن شوند:
- فعالیت شدید بدنی همچون انجام ورزش‌های سنگین یا کارهای فیزیکی در محیط‌های گرم و مرطوب
- قرار گرفتن طولانی در معرض نور خورشید
- مصرف برخی داروها مانند داروهای ادرارآور، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد روان‌پریشی و داروهای قلبی
- ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌آبی شدید، پرکاری تیروئید، مشکلات قلبی و عروقی یا اختلالات عصبی
گرمازدگی در کودکان و سالمندان چه تفاوتی دارد؟
کودکان و سالمندان نسبت به دمای بالا حساس‌تر هستند زیرا سیستم تنظیم دمای بدنشان ضعیف‌تر عمل می‌کند. این حالت در در کودکان با علائمی همچون بی‌قراری، خشکی زبان و کاهش هوشیاری است که نیاز به توجه فوری دارد.
در سالمندان نیز باعث میشود تا تعریق کاهش یافته و در صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، خطر بروز مشکل بیشتر شود.
چگونه این دسته از افراد را در این شرایط می‌توان ایمن نگه داشت؟
برای مراقبت از کودکان و سالمندان، به این توصیه‌ها توجه کنید:
- قرار دادن این دسته از گروه‌های سنی در محیط خنک و سایه
- نوشیدن مرتب مایعات
- پوشیدن لباس سبک و نخی
- اجتناب از فعالیت شدید در ساعات گرم روز
- نظارت دقیق بر علائم گرمازدگی
این مراقبت‌ها از بروز مشکلات جدی پیشگیری می‌کند.
گرمازدگی چند روز طول می‌کشد؟
مدت زمان بهبودی از گرمازدگی به شدت آسیب وارده، سن، وضعیت سلامت عمومی فرد و سرعت انجام اقدامات درمانی بستگی دارد. معمولاً موارد خفیف‌تر گرمازدگی طی چند ساعت تا یک روز با مراقبت‌های مناسب بهبود می‌یابند. در جدول زیر، این مورد را کامل بررسی کرده‌ایم:
| وضعیت گرمازدگی | مدت زمان بهبودی | توضیحات و نکات مهم |
| موارد شدید (دمای بالا و آسیب اندام‌ها) | ۳ تا ۵ روز یا بیشتر | نیاز به مراقبت پزشکی و بستری در بیمارستان دارد |
| نکات مهم | — | در صورت باقی ماندن علائم مانند سرگیجه مداوم، ضعف شدید، اختلال هوشیاری، تپش قلب یا تهوع پایدار باید به پزشک مراجعه شود. |
اخطار! در صورت بروز عوارضی مانند نارسایی کلیه، آسیب کبدی یا علائم عصبی جدید، پیگیری پزشکی فوری لازم است.
برای درمان گرمازدگی چه باید کرد؟
در مواجهه با گرمازدگی، اقدامات فوری و صحیح می‌تواند جان فرد را نجات دهد و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. مهم‌ترین گام‌ها که اتفاقا با روش‌های درمان گرمازدگی در خانه مشترک هستند، عبارتند از:
- خنککردن بدن؛ سریع‌ترین و موثرترین روش برای کاهش دمای بدن است. این کار می‌تواند با استفاده از آب سرد، پوشاندن بدن با پارچه مرطوب، یا قرار دادن فرد در محوطه‌ای با جریان هوای خنک باشد.
- انتقال به سایه یا محیط خنک؛ بردن فرد به مکانی با دمای پایین‌تر و تهویه مناسب به کاهش گرما و استرس ناشی از گرما کمک می‌کند.
- درآوردن لباس‌های اضافی؛ کم کردن پوشش‌های غیرضروری باعث تسهیل تبادل حرارت و افزایش تبخیر تعریق میشود.
- نوشیدن آب خنک؛ تامین مایعات بدن و جبران آب از دست رفته از طریق تعریق اهمیت بالایی دارد؛ آب خنک به بازگشت تعادل مایعات کمک می‌کند.
برای درمان گرمازدگی چه بخوریم؟
رژیم غذایی و نوشیدنی‌های مناسب پس از مرحله اورژانسی گرمازدگی به بهبود وضعیت کمک می‌کند و از بروز کم‌آبی و ضعف بیشتر جلوگیری می‌نماید:
- آب خنک؛ بهترین نوشیدنی برای جبران مایعات از دست رفته و خنک کردن بدن؛
- دوغ؛ منبع الکترولیت و مایعات موثر؛
- شربت خاکشیر؛ برای خنک‌سازی بدن و رفع عطش؛
- شربت آب‌لیمو؛ تامین ویتامین C با خاصیت خنک‌کنندگی طبیعی؛
- آبمیوه‌های طبیعی؛ حاوی ویتامین‌ها و مایعات کافی برای تامین انرژی و آبرسانی؛
- غذاهای سبک میوههای آبدر؛ خوراکیهای کم‌چرب و آسان‌هضم
چه چیزهایی را نخوریم؟
برای پیشگیری از بدتر شدن علائم گرمازدگی، باید از مصرف برخی خوراکیها و نوشیدنی‌ها اجتناب کرد:
- نوشابه‌های گازدار و شیرین؛ ممکن است باعث تشدید کم‌آبی و اختلال در تعادل الکترولیتی شوند.
- قهوه و چای پررنگ؛ به دلیل خاصیت ادرارآوری می‌توانند موجب دفع بیشتر آب بدن و کم‌آبی شوند.
- خوراکیهای پرچرب و پرنمک؛ هضم این غذاها دشوار است و می‌تواند باعث افزایش تشنگی و فشار روی کلیه‌ها شود.
بهترین شربت یا دارو برای گرمازدگی چیست؟
در شرایط گرمازدگی، هدف اصلی برقراری تعادل مایعات و الکترولیت‌ها و کمک به خنک‌سازی بدن است. برخی داروها و شربت‌ها که در این زمینه معمولاً توصیه می‌شوند عبارتند از:
- محلول خوراکی او آر اس (ORS)؛ پودر او آر اس، ترکیبی استاندارد از الکترولیت‌ها و قند است که به سریع‌تر جبران کم‌آبی و اصلاح اختلالات الکترولیتی کمک می‌کند.
- شربت برای گرمازدگی باریج اسانس با عصاره‌های خاکشیر، تخم شربتی و عرق کاسنی؛ برای کاهش تب، رفع عطش و تعادل مایعات بدن
توجه! درمان‌های خانگی و داروهای گیاهی تنها در مراحل اولیه و به عنوان کمک مکمل قابل استفاده‌اند. در نهایت، گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی است و در صورت بروز علائم شدید یا ادامه‌دار، باید سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنید.
برای سفارش آنلاین دارو، شربت گرمازدگی و محلول او آز اس، می‌توانید از داروخانه آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.
همچنین برای سفارش مستقیم محلول او آر اس از برندهای مختلف، می‌توانید از بین انواع مکمل های درمانی داروخانه دکتردکتر، خرید خود را انجام دهید.
روش‌های پیشگیری از گرمازدگی در تابستان
برای پیشگیری از گرمازدگی در تابستان، رعایت چند نکته ساده اما موثر در زندگی روزمره بسیار اهمیت دارد. نکاتی همچون:
- پوشیدن لباس نخی و روشن؛ لباس‌های سبک و رنگ روشن گرمای کمتری جذب می‌کنند و به تبخیر عرق کمک می‌کنند.
- نوشیدن منظم مایعات؛ بدون انتظار برای احساس تشنگی، به طور مرتب آب یا نوشیدنی‌های مناسب بنوشید تا بدن دچار کم‌آبی نشود.
- اجتناب از بیرون رفتن در اوج گرما؛ ساعات بین ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر که هوا گرم‌تر است، فعالیت‌های بیرون از خانه را محدود کنید.
- همراه داشتن محلول آب و نمک؛ در صورت فعالیت یا بودن طولانی‌مدت در محیط گرم، آب و مواد حاوی الکترولیت مانند نمک، دوغ رقیق یا شربت خاکشیر به همراه داشته باشید.
- استفاده از کلاه و عینک آفتابی؛ برای محافظت از سر و چشم‌ها در برابر تابش مستقیم خورشید، این لوازم اهمیت ویژه‌ای دارند.
- استراحت در سایه؛ در فواصل فعالیت، به مکان‌های خنک و سایه‌دار مراجعه کنید.
رعایت این نکات ساده کمک می‌کند تا از گرمازدگی و عوارض ناشی از گرما در تابستان پیشگیری شود.
اگر گرمازدگی درمان نشد باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟
اگر گرمازدگی به موقع درمان نشود و علائم آن شدید یا ادامه‌دار باشد، باید هرچه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کنید تا متخصصان حاضر، هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی لازم را با هماهنگی پزشکانی همچون دکتر عمومی انجام دهند.
اگر هم نیاز به مشاوره آنلاین دارید، می‌توانید ویزیت آنلاین دکتر عمومی از طریق دکتردکتر داشته باشید.
در انتها، توصیه می‌کنیم با رعایت این نکات در این روزهای گرم، مراقب سلامت خود باشید.
منابع:
