بررسی محدوده پلاکت خون نرمال + عوامل تاثیرگذار بر آن

مشکلات انعقاد خون در اثر اختلال در محدوده پلاکت خون نرمال رخ می‌دهند. میزان نرمال پلاکت خون بین 150 هزار تا 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون است. کاهش پلاکت با بوجود آوردن شرایط ترومبوسیتوپنی خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. از علل کاهش پلاکت می‌توان به مشکلات مغز استخوان، عفونت‌ها و بیماری‌های خودایمنی اشاره کرد. از سوی دیگر، با افزایش پلاکت از رنج نرمال پلاکت خون و ایجاد ترومبوسیت‌ها، فرد دچار تشکیل لخته‌های غیرطبیعی خون خواهد شد. علل افزایش پلاکت را باید در التهابات مزمن و کم‌خونی ناشی از فقر آهن جستجو کرد.

دکتر خون با آگاهی از ارتباط پلاکت با لخته شدن خون و تفسیر مقدار پلاکت خون در آزمایش شمارش پلاکت، برای مراحل بعدی درمان تصمیم‌گیری می‌کند. درمان اختلالات پلاکت شامل مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و تزریق پلاکت برای شرایط پلاکت پایین‌تر از اندازه نرمال پلاکت خون است. همچنین در شرایط بالا بودن تعداد پلاکت، مصرف داروهایی مانند هیدروکسی اوره برای کاهش تولید پلاکت‌ها توصیه می‌شود.

با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی سلامتی دکتردکتر، علائم کمبود پلاکت و علائم افزایش پلاکت را خواهید شناخت.

در انتها، اگر سوالی در مورد پلاکت خون نرمال و پیشگیری از مشکلات پلاکت دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی ما به آن پاسخ خواهد داد.

پلاکت خون چیست؟

پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها) یکی از اجزای مهم خون هستند که در فرآیند لخته شدن خون نقش دارند. این سلول‌های کوچک و بی‌هسته به تشکیل لخته‌های خونی کمک کرده تا جلوی خونریزی ناشی از جراحات گرفته شود. زمانی که یک رگ خونی آسیب می‌بیند، پلاکت‌ها به محل آسیب‌دیده چسبیده و با ترشح مواد شیمیایی موجب تجمع سایر پلاکت‌ها و تشکیل لخته می‌شوند. پلاکت‌ها از مغز استخوان تولید می‌شوند و عمر متوسط آن‌ها حدود 7 تا 10 روز است.

اختلال در تعداد پلاکت‌ها، مشکلاتی مانند خونریزی بیش از حد در صورت پلاکت خون پایین یا تشکیل لخته‌های خطرناک در صورت افزایش تعداد پلاکت ایجاد می‌کند. پلاکت‌ها به‌عنوان یکی از اجزای حیاتی سیستم انعقادی بدن شناخته می‌شوند که محدوده پلاکت خون نرمال نقش مهمی در حفظ سلامت رگ‌های خونی و جلوگیری از خونریزی دارند.

میزان نرمال پلاکت خون در افراد و سنین مختلف چقدر است؟

میزان پلاکت خون نرمال در افراد به طور کلی بین 150 هزار تا 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون است. این محدوده برای بزرگسالان و کودکان مشابه است؛ اما در نوزادان مقادیر کمی متفاوت خواهد بود. در نوزادان، میزان نرمال پلاکت خون می‌تواند از 100 هزار تا 300 هزار پلاکت در هر میکرولیتر باشد.

کاهش تعداد پلاکت‌ها به کمتر از 150 هزار به وضعیت «ترومبوسیتوپنی» منجر می‌شود که خطر خونریزی را افزایش می‌دهد؛ درحالی‌که افزایش آن به بالای 450 هزار «ترومبوسیتوز» و خطر تشکیل لخته‌های غیرطبیعی را افزایش می‌دهد. عواملی مانند بیماری‌های خاص، داروها، بارداری یا برخی اختلالات ژنتیکی بر تعداد پلاکت خون نرمال تاثیر می‌گذارند. بررسی منظم میزان پلاکت‌ها در مواردی مانند خونریزی‌های مکرر یا بیماری‌های مزمن به تشخیص و درمان سریع کمک خواهد کرد.

پلاکت خون نرمال بزرگسالان

میزان نرمال پلاکت خون در بزرگسالان به عواملی مانند سن، جنسیت، شرایط سلامتی و عوامل محیطی وابسته است. به‌طور کلی، محدوده نرمال پلاکت خون بین 150 هزار تا 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون است. عواملی نظیر عفونت‌ها، کم‌خونی، بیماری‌های خودایمنی و اختلالات مغز استخوان باعث افزایش یا کاهش پلاکت می‌شوند. برخی بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های کبدی، نارسایی کلیه و سرطان‌ها هم بر میزان پلاکت خون نرمال تاثیر می‌گذارند.

همچنین مصرف داروهای شیمی‌درمانی یا داروهای ضدانعقاد خون منجر به کاهش پلاکت‌ها می‌شود. برای اطمینان از صحت وضعیت پلاکت، آزمایش خون (CBC) نیاز است تا هرگونه تغییر در تعداد یا عملکرد پلاکت‌ها توسط پزشک بررسی شده و از خطراتی مانند لخته‌های خونی یا خونریزی‌های غیرقابل کنترل جلوگیری شود.

پلاکت خون نرمال کودکان

محدوده پلاکت خون نرمال در کودکان مشابه بزرگسالان بین 150 هزار تا 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون قرار دارد. میزان نرمال پلاکت خون کودکان هم تحت تاثیر عفونت‌ها، بیماری‌های خونی یا مصرف برخی داروها قرار می‌گیرد. کودکان مبتلا به عفونت‌های شدید یا برخی از سرطان‌ها با کاهش یا افزایش غیرعادی پلاکت و در نتیجه با مشکلات لخته شدن خون یا خطر خونریزی بیش از حد مواجه می‌شوند. آزمایش شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی تعداد پلاکت‌ها و تشخیص مشکلات مرتبط با پلاکت در کودکان ضروری است.

میزان پلاکت خون نرمال در بارداری

رنج نرمال پلاکت خون در بارداری، به‌طور معمول بین 150 هزار تا 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون است. اما در طول بارداری، پلاکت‌ها به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی مانند افزایش حجم خون و تخریب پلاکت‌ها توسط طحال، به‌طور طبیعی کاهش می‌یابند. این کاهش به‌ویژه در سه‌ماهه سوم شدیدتر شده و به حدود 100 هزار تا 150 هزار پلاکت می‌رسد. اگر تعداد پلاکت‌ها به زیر 100 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون برسد، خطر ابتلا به مشکلاتی مانند ترومبوسیتوپنی بارداری یا شرایط جدی‌تر مانند پره‌اکلامپسی افزایش پیدا می‌کند.

طبق مقاله منتشرشده در سایت موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا (nhlbi)،

کاهش بیش از حد پلاکت‌های خون در بارداری باعث فشار خون بالا، رشد آهسته جنین، زایمان زودرس، جداشدن جفت از رحم مادر و از دست دادن جنین خواهد شد.

با این حال، در بیشتر موارد، این کاهش پلاکت خطرناک نیست و پس از زایمان به میزان پلاکت خون نرمال بازمی‌گردد.

میزان پلاکت خون نرمال خانم‌ها و آقایان چه تفاوتی دارد؟

میزان نرمال پلاکت خون بین خانم‌ها و آقایان تا حدودی متفاوت است. در کل، مقدار پلاکت در خانم‌ها به‌خصوص در سنین جوانی و میانسالی کمی بالاتر از مردان است. محدوده پلاکت خون نرمال در زنان 15 تا 64 ساله بین 136 هزار تا 436 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون است. درحالی‌که، محدوده پلاکت خون نرمال مردان در همین بازه سنی، بین 120 هزار تا 369 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون قرار دارد.

این تفاوت‌ها به عوامل مختلفی همچون عوامل هورمونی، چرخه‌های قاعدگی و بارداری در خانم‌ها بستگی داشته که تاثیر مستقیمی بر مقدار پلاکت خون در آزمایش برجای می‌گذارند. اما در دوران سالمندی، تفاوت‌های میان پلاکت خون نرمال در خانم‌ها و آقایان کمتر شده و هر دو گروه به محدوده‌ای مشابه از پلاکت نرمال حدود 120 هزار تا 300 هزار پلاکت نزدیک می‌شوند.

جدول پلاکت خون نرمال سنین مختلف

میزان نرمال پلاکت خون برای گروه‌های مختلف سنی و جنسیتی در جدول زیر ارائه شده است:

این مقادیر بسته به شرایط جسمانی و عوامل محیطی تغییر می‌کند. در زنان باردار، میزان پلاکت احتمالا کمی کاهش یابد؛ اما باید در محدوده نرمال باقی قرار داشته باشد.

چگونه میزان پلاکت خون تشخیص داده می‌شود؟

میزان پلاکت خون نرمال از طریق آزمایشی به نام آزمایش شمارش کامل خون (CBC) تشخیص داده می‌شود. در این آزمایش خون، نمونه خون فرد به آزمایشگاه ارسال می‌شود. آزمایشگاه به دستگاه‌های خاصی برای شمارش انواع سلول‌های خونی از جمله پلاکت‌ها مجهز است. مراحل تشخیص میزان پلاکت خون شامل موارد زیر هستند:

• گرفتن نمونه خون از رگ‌های فرد (معمولا در بازو)
• انتقال نمونه خون به دستگاهی خاص در آزمایشگاه برای شمارش تعداد پلاکت‌ها در هر میکرولیتر خون
• ثبت تعداد پلاکت‌ها همراه با نتایج دیگر سلول‌های خونی همچون تعداد گلبول‌های قرمز و سفید در گزارش CBC

این آزمایش معمولا به‌عنوان بخشی از معاینات دوره‌ای یا در صورت مشاهده خونریزی غیرعادی یا کبودی‌های بی‌دلیل انجام می‌شود. افراد مبتلا به بیماری‌های خونی یا زنان باردار، این آزمایش را باید به‌طور منظم انجام دهند.

آزمایش Platelets چیست؟

آزمایش شمارش پلاکت (Platelet Count) برای اندازه‌گیری تعداد پلاکت‌های موجود در خون و اختلاف آن با پلاکت خون نرمال استفاده می‌شود. آزمایش شمارش پلاکت به تشخیص بیماری‌هایی مانند ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت) یا ترومبوسیتوز (افزایش پلاکت) کمک می‌کند که هرکدام نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر مانند اختلالات مغز استخوان، عفونت‌ها یا مشکلات خودایمنی هستند.

این آزمایش، به‌سادگی و با گرفتن نمونه خون انجام می‌شود و نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد؛ مگر اینکه دکتر خون دستورالعمل دیگری ارائه دهد. نتیجه آزمایش شمارش پلاکت در همان روز یا چند روز بعد آماده شده و براساس آن، پزشک تشخیص و اقدامات بعدی خود را ارائه خواهد داد.

تفسیر آزمایش پلاکت خون

تفسیر آزمایش پلاکت خون به نتایج به دست آمده از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) بستگی دارد که در آن تعداد پلاکت‌ها در هر میکرولیتر خون مشخص می‌شود. تفسیر نتایج به این صورت است:

• 150 هزار تا 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون؛ محدوده پلاکت خون نرمال یعنی بدن به‌خوبی قادر به لخته شدن خون است و خونریزی یا لخته شدن غیرعادی وجود ندارد.
• کمتر از 150 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون؛ محدوده پلاکت‌های پایین‌تر از حد نرمال (ترومبوسیتوپنی) که منجر به خونریزی زیاد یا کبودی‌های غیرعادی می‌شود.
• بیشتر از 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون؛ محدوده پلاکت‌های بالاتر از حد نرمال (ترومبوسیتوز) که خطر تشکیل لخته‌های خونی را افزایش داده و به مشکلاتی مانند ترومبوز یا سکته مغزی منجر می‌شود.
• ارزیابی پارامترهای حجم متوسط پلاکت‌ها و عرض توزیع پلاکت‌ها؛ این داده‌ها به دکتر خون کمک می‌کنند تا تشخیص دقیق‌تری برای مشکلات خونی یا لخته شدن ارائه دهد.

علل پلاکت‌های پایین‌تر از پلاکت خون نرمال را می‌توان در مشکلات در مغز استخوان، عفونت‌ها، کمبود ویتامین‌ها، شیمی‌درمانی یا بیماری‌های خودایمنی یافت. همچنین، افراد دارای پلاکت خون بالا احتمالا به التهابات مزمن، عفونت‌ها، کم‌خونی ناشی از فقر آهن، بیماری‌های خونی یا بیماری‌های خاص مغز استخوان مبتلا هستند.

با توجه به سابقه پزشکی بیمار و علائم مشاهده شده، نتایج توسط دکتر داخلی یا دکتر خون تفسیر شده و درباره مراحل بعدی مانند آزمایش‌های تکمیلی یا درمان‌های احتمالی تصمیم‌گیری‌های لازم انجام خواهد شد.

اگر عدد پلاکت خون پایین باشد باید چکار کرد؟

اگر تعداد پلاکت‌های خون پایین باشد، باید از فعالیت‌های منجر به آسیب و خونریزی خودداری کنید. از این دست فعالیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پرهیز از انجام ورزش‌های تماسی
• عدم استفاده از اجسام تیز مانند قیچی و تیغ
• عدم مصرف داروهای ایجاکننده اختلال در عملکرد پلاکت‌ها مانند آسپرین و ایبوپروفن
• عدم استفاده از نخ دندان و مسواک سخت برای پیشگیری از خونریزی لثه
• توقف مصرف الکل به دلیل نقش آن در کاهش سرعت تولید پلاکت‌ها

در موارد شدید، دکتر داخلی درمان‌هایی مانند تجویز داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، تزریق پلاکت یا حتی جراحی برای برداشتن طحال را پیشنهاد خواهد داد. در صورت مشاهده علائم خونریزی مانند کبودی‌های غیرعادی، خون در ادرار و مدفوع یا خونریزی مداوم از لثه‌ها، به دکتر داخلی یا دکتر خون مراجعه کنید.

در صورت بالا بودن عدد پلاکت خون چکار کنیم؟

اگر تعداد پلاکت‌های خون شما بالا باشد، اولین قدم شناسایی علت زمینه‌ای آن است. در مواردی که تعداد پلاکت‌ها به دلیل عواملی مانند عفونت، کم‌خونی یا التهاب بالا رفته باشد، معمولا با درمان آن شرایط، سطح پلاکت‌ها به حالت طبیعی بازمی‌گردد. اگر سطح پلاکت‌ها خیلی بالا باشد، دکتر داخلی مصرف آسپرین با دوز پایین را برای کاهش خطر تشکیل لخته‌های خونی تجویز خواهد کرد. همچنین، در موارد شدیدتر، درمان پلاکت خون بالا با مصرف داروهایی مانند هیدروکسی‌اوره یا آناگرلاید برای کاهش تولید پلاکت‌ها ضروری می‌شود.

در صورت بروز علائمی مانند سردرد، درد قفسه سینه یا خونریزی غیرطبیعی از لثه‌ها و بینی، مراجعه به پزشک ضروری است. اگر تعداد پلاکت‌ها به‌قدری بالا بوده که خطر لخته شدن خون جدی باشد، دکتر خون یا دکتر داخلی به کمک فرآیندی به نام پلاکت‌فرزیس، پلاکت‌های اضافی را از خون خارج می‌کند.

بهترین پزشک برای آزمایش و درمان مشکلات پلاکت خون کیست؟

بهترین پزشک برای بررسی پلاکت خون نرمال و درمان اختلالات پلاکت خون، متخصص خون است. هماتولوژیست‌ها در تشخیص و درمان بیماری‌های خونی همچون مختل شدن عملکرد پلاکت‌ها، مانند ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت) یا ترومبوسیتوز (افزایش پلاکت) تخصص دارند. میزان نرمال پلاکت خون بین 150 هزار تا 450 هزار پلاکت است. تعداد بیشتر یا کمتر از اندازه نرمال پلاکت خون منجر به مشکلات انعقاد خون خواهد شد.

شما به محض مشاهده علائم کمبود پلاکت یا علائم افزایش پلاکت باید به دکتر داخلی مراجعه کنید. این متخصص پس از انجام بررسی‌های لازم، شما را به دکتر خون ارجاع خواهد داد. این متخصصان، با اندازه‌گیری مقدار پلاکت خون در آزمایش شمارش پلاکت، اقدامات بعدی برای درمان اختلالات پلاکت خون و رساندن آن به پلاکت خون نرمال را برنامه‌ریزی می‌کنند.

درنهایت، اگر شما هم با علائم کمبود یا افزایش پلاکت خون مواجه شده‌اید و می‌خواهید از تعداد نرمال پلاکت خون خود مطمئن شوید، به دکتر داخلی مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از متخصص داخلی یا دکتر خون، می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین این متخصصان در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.

منابع:

hopkinsmedicine.org

cks.nice.org.uk

سوالات متداول پلاکت خون نرمال