مهم‌ترین دلایل درد مثانه؛ چه زمانی مشکل جدی است؟

مثانه یک عضله توخالی و بادکنکی شکل در وسط لگن است که با پر شدن و تخلیه ادرار منبسط و منقبض می‌شود. مثانه به عنوان بخشی از سیستم ادراری، ادراری که از کلیه‌ها از طریق دو لوله کوچک به نام حالب به آن منتقل می‌شود را تا قبل از خروج از مجرای ادرار نگه می‌دارد. درد مثانه در مردان و زنان دیده می‌شود و علت‌های مختلفی دارد. در بعضی موارد، علت درد بیماری‌ ساده‌ای مانند عفونت مثانه است که با مصرف یک دوره آنتی بیوتیک درمان می‌شود، اما در برخی موارد نشان از مشکل پیچیده‌تری مانند سنگ مثانه دارد. به همین دلیل بهتر است بیماران، با دکتر اورولوژی مشورت کنند تا علت دردشان را بفهمند و اقدامات لازم برای درمان را انجام بدهند. در این مقاله علت‌های مختلف احساس درد در مثانه را بررسی می‌کنیم و روش‌هایی که برای درمان هر دلیل مورد استفاده قرار می‌گیرد را توضیح خواهیم داد..

دلایل درد مثانه چیست؟

همانطور که گفتیم، علت‌های مختلفی منجر به درد در مثانه می‌شود که در اغلب موارد با تکرر ادرار هم همراه است. در اغلب موارد، این علت‌ها قابل درمان هستند، اما گاهی بیماری که منجر به درد شده، مزمن است و به درمان بلند مدت نیاز دارد. در بعضی موارد مانند درد مثانه در بارداری طبیعی است، زیرا جنین به مثانه فشار وارد می‌کند و مادر دچار دردهای شکمی و تکرر ادرار می‌شود. در قسمت‌‌های بعدی علت‌های مختلفی که باعث این درد می‌شوند را مورد بررسی قرار می‌دهیم. به طور کلی مهم‌ترین دلایل درد مثانه عبارت است از:

• عفونت ادراری (در بخش مثانه)
• سیسیت بینابینی یا سندروم مثانه دردناک
• سرطان مثانه
• سنگ مثانه

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که علت‌ها و علائمی که توضیح می‌دهیم، صرفا برای اطلاعات عمومی شما هستند. برای تشخیص دقیق مشکل لازم است تا به دکتر اورولوژی رزرو کنید و با انجام آزمایش‌های لازم و نشان دادن نتیجه به پزشک، علت اصلی درد را پیدا کنید. پزشک بعد از پیدا کردن علت، راهکار درمان را نیز به شما ارائه می‌دهد.

درد مثانه چگونه است؟

نوع درد مثانه به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال افرادی که به عفونت مثانه مبتلا هستند، معمولا هنگام ادرار کردن درد و سوزش را احساس می‌کنند. در مقابل کسانی که به سنگ مثانه مبتلا هستند، درد دائمی دارند. درد مثانه معمولا قسمت تحتانی لگن را درگیر می‌کند و در اغلب موارد بعد از شروع، با احساس نیاز به دفع ادرار فوری همراه است. این درد هنگام پر شدن مثانه تشدید می‌شود و بعد از تخلیه، تسکین پیدا می‌کند. همچنین ممکن است بیمار هنگامی که نشسته، درد بیشتری نسبت به حالت خوابیده داشته باشد. این موضوع بخاطر فشاری است که در موقعیت نشسته به زیر شکم وارد می‌شود. در ادامه، شایع‌ترین دلایل درد مثانه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

عفونت مجاری ادراری

عفونت دستگاه ادراری (UTI) یک عفونت باکتریایی است که احتمال وقوع آن در قسمت‌های مختلف دستگاه ادراری، از جمله مثانه، وجود دارد. عفونت می‌تواند علت درد مثانه در زنان و مردان باشد، اما این موضوع در خانم‌ها شایع‌تر است. عفونت ادراری توسط باکتری‌هایی به نام E-coli ایجاد می‌شود که به صورت طبیعی روی پوست بدن یا دیواره‌های روده وجود دارند، اما اگر از طریق مجرای ادرار وارد مثانه شوند. عفونت ایجاد می‌کنند. اگر باکتری‌های مثانه به موقع از بین نروند، امکان انتقال آن‌ها به کلیه‌ها و جریان خون وجود دارد. در این صورت بیمار با عوارض جدی مواجه خواهد شد.

علائم عفونت ادراری

عفونت ادراری ممکن است علاوه بر درد، علائم دیگری هم داشته باشد که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم:

• تکرر ادرار
• درد و سوزش هنگام دفع ادرار
• درد کمر
• احساس فشار در لگن
• رنگ کدر ادرار
• بوی بدتر از حالت معمول ادرار
• خون در ادرار

روش‌های تشخیص عفونت ادراری

اگر علت درد مثانه، عفونت دستگاه ادراری باشد، پزشک می‌تواند آن را با استفاده از آزمایش ادرار تشخیص دهد. اگر در ادرار عفونت یا خون وجود داشته باشد، بدین معنی است که فرد به عفونت مثانه مبتلاست. پزشک همچنین ممکن است از کشت ادرار برای تعیین نوع باکتری موجود استفاده کند.

اگر عفونت ادراری مکرر دارید، پزشک ممکن است آزمایشات بیشتری را برای بررسی ناهنجاری های مثانه یا دستگاه ادراری تجویز کند. بعضی از آزمایشات کاربردی در این زمینه عبارتتد از:

• سونوگرافی
• ام آر آی
• سی تی اسکن
• سیستوسکوپی
• اوروگرام داخل وریدی (تزریق رنگ از طریق مجرای ادرار و معاینه مثانه و حالب‌ها با استفاده از اشعه ایکس)

درمان عفونت‌های ادراری

عفونت مثانه با آنتی بیوتیک‌های خوراکی درمان می‌شود؛ عفونت‌های ادراری مکرر ممکن است به دوره مصرف آنتی بیوتیک طولانی‌تری نیاز داشته باشد. یک دوره مصرف ۳ تا ۷ روزه برای موارد معمولی و دوره ۷ تا ۱۴ روزه برای موارد شدید کفایت می‌کند؛ در صورتی که بیماران بعد از این مدت، همچنان درد یا سایر علائم را داشته باشند،‌ باید دوباره به پزشک کلیه و مجاری ادراری مراجعه کنند. همچنین ممکن است پزشک برای تسکین درد و سوزش داروی مسکن تجویز کند.

سیستیت بینابینی/ سندرم مثانه دردناک

سیستیت بینابینی که به آن سندرم مثانه دردناک نیز گفته می‌شود، بیماری مزمنی است که علائم دردناک ادراری ایجاد می‌کند. بر اساس منابع معتبر موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK)، این بیماری بیشتر زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علائم سیستیت بینابینی

علائم این بیماری می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. متداول‌ترین علائم سندرم مثانه دردناک عبارت است از:

• احساس فوریت شدید برای ادرار کردن
• تکرر ادرار
• سوزش هنگام ادرار و ادامه درد مثانه بعد از ادرار
• درد مثانه
• درد لگن
• درد شکم
• درد بین واژن و مقعد (زنان)
• درد بین کیسه بیضه و مقعد (مردان)
• رابطه جنسی دردناک

تشخیص سیستیت بینابینی

پزشکان از آزمایشات زیر برای تشخیص سیستیت بینابینی استفاده می‌کنند:

• سابقه پزشکی
• معاینه لگن (زنان)
• معاینه پروستات (مردان)
• آزمایش ادرار برای بررسی عفونت
• سیستوسکوپی برای مشاهده پوشش مثانه
• تست عملکرد ادرار
• تست حساسیت پتاسیم

پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند بیوپسی را برای تشخیص سرطان به عنوان علت علائم انجام دهد. این کار معمولاً در طی سیستوسکوپی یا سیتولوژی ادرار برای بررسی سلول‌های سرطانی انجام می‌شود.

درمان سیستیت بینابینی

هیچ درمان قطعی برای سیستیت بینابینی وجود ندارد. بهترین روش‌ها برای تسکین علائم این بیماری را در ادامه نام می‌بریم.

• تغییر سبک زندگی: ترک سیگار، اجتناب از الکل، تغییرات رژیم غذایی، ورزش ملایم و کاهش استرس روزانه.
• دارو: داروهای مسکن بدون نسخه (OTC)، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و پنتوسان پلی سولفات سدیم (Elmiron) توسط FDA برای درمان این بیماری تایید شده است. البته همه این داروها باید تحت نظارت پزشک متخصص مصرف شود.
• آموزش مثانه: تمریناتی که پزشک به شما می‌دهد، به مثانه کمک می‌کند ادرار بیشتری را نگه دارد. این تمرینات شامل پیگیری تعداد دفعات دفع ادرار و افزایش تدریجی زمان بین این دفعات است.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست متخصص در لگن، عضلات کف لگن بیمار را تقویت می‌کند و با این کار اسپاسم و فشار وارد بر لگن را کاهش می‌دهد.
• القای مثانه: مقدار کمی مایع حاوی دارو برای کاهش سوزش در مثانه قرار داده می‌شود و به مدت تقریباً 15 دقیقه داخل مثانه باقی می‌ماند، بعد از آن، دارو باید مانند ادرار دفع شود.
• کشش مثانه: در این روش مثانه  با مایع پر می‌شود تا کشش داشته باشد. سپس به فرد دارویی داده می‌شود تا کمک کند مایع را نگه دارد و کشش را تحمل کند. برخی از افراد پس از کشش مثانه، تسکین موقت علائم را تجربه می‌کنند.
• تحریک مغناطیسی: یک تحقیق کوچک در سال 2018 نشان داد که تحریک مغناطیسی  درد مزمن لگن و اختلالات ادراری افراد مبتلا به سندرم درد مثانه را کاهش می‌دهد.
• عمل جراحی: جراحی تنها در صورتی توصیه می‌شود که سایر شیوه‌های درمانی بی فایده باشند. جراحی ممکن است شامل بزرگ کردن مثانه، سیستکتومی برای برداشتن مثانه یا انحراف ادرار برای تغییر مسیر جریان ادرار باشد.

سرطان مثانه

سرطان مثانه زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های این عضو به طور غیرقابل کنترلی رشد کنند. انواع مختلفی از سرطان مثانه وجود دارد، اما سرطان ادراری که به عنوان کارسینوم سلول انتقالی نیز شناخته می‌شود، شایع ترین نوع آن است. این بیماری در سلول‌های ادراری موجود در پوشش مثانه شروع می‌شود و کم‌کم پیشرفت می‌کند. سرطان به عنوان علت درد مثانه در مردان شایع‌تر از زنان است و اغلب پس از 55 سالگی رخ می‌دهد. همچنین افرادی که سیگار می‌کشند، دو تا سه برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری دچار این بیماری می‌شوند.

علائم سرطان مثانه

وجود خون بدون درد در ادرار شایع‌ترین علامت سرطان مثانه است. این بیماری در مراحل اولیه، معمولا درد یا علامت دیگری ندارد. سایر علائمی که به مرور زمان ایجاد می‌شوند را در ادامه نام می‌بریم.

• نیاز به دفعات بیشتر ادرار کردن
• سوزش یا درد مثانه هنگام ادرار
• فوریت برای ادرار کردن حتی زمانی که مثانه شما پر نیست
• مشکل در ادرار کردن و خای نشدن کامل مثانه
• جریان ضعیف ادرار

سرطان مثانه پیشرفته می‌تواند سایر اندام‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین ممکن است علائمی که در ادامه نام می‌بریم نیز وجود داته باشد:

• ناتوانی در دفع ادرار
• کمردرد در یک طرف
• درد استخوان
• درد شکم یا لگن
• از دست دادن اشتها
• ضعف یا خستگی
• درد مثانه شدید

تشخیص سرطان مثانه

پزشک از روش‌های زیر برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کند:

• سابقه پزشکی کامل و بررسی سابقه ژنتیکی ابتلا به این نوع سرطان
• سیستوسکوپی
• آزمایش ادرار
• کشت ادرار
• سیتولوژی ادرار
• آزمایشات نشانگر تومور ادرار
• تست‌های تصویربرداری (MRI، سونوگرافی و CT Scan)
• بیوپسی

درمان‌های سرطان مثانه

درمان سرطان مثانه به نوع سرطان، میزان پیشرفت بیماری و عوامل دیگر بستگی دارد. معمولا پزشکان از یک یا چند مورد از روش‌هایی که در ادامه نام می‌بریم برای درمان این بیماری استفاده می‌کنند:

• عمل جراحی: نوع جراحی مورد استفاده برای درمان سرطان مثانه به میزان پیشرفت آن بستگی دارد. ممکن است پزشک در جراحی تومور، بخشی از مثانه یا کل مثانه را از بدن خارج کند.
• پرتو درمانی:  این روش برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی بیشتر برای درمان سرطان مثانه در مراحل اولیه کاربرد دارد؛ همچنین به عنوان جایگزینی برای افرادی که نمی‌توانند جراحی کنند، به کار می‌رود و معمولاً با شیمی درمانی ترکیب می‌شود.
• شیمی درمانی: داروهای شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی تجویز می‌شود. شیمی درمانی سیستمیک به دو روش خوردن قرص یا تزریق وریدی (IV) انجام می‌شود. شیمی درمانی داخل مثانه نیز روش دیگری است که برای سرطان در مراحل اولیه کاربرد دارد و داروها مستقیماً به مثانه وارد می‌‌شود.
• ایمونوتراپی: دارو‌هایی که در این روش تجویز می‌شود، وظیفه کمک به سیستم ایمنی بدن بیمار برای شناسایی و کشتن سلول‌های سرطانی را برعهده دارد.

سنگ مثانه

آخرین دلیل درد مثانه، وجود سنگ در این عضو است. سنگ مثانه توده‌های سختی است که از مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل شده و در صورتی تشکیل می‌شود که ادرار برای مدت طولانی در مثانه باقی بماند. سنگ‌های خیلی کوچک، هنگام ادرار کردن از مثانه خارج می‌شوند و علامت خاصی هم ندارند. اما سنگ‌های بزرگ بخاطر مسدود کردن مسیر ادرار یا چسبیدن به دیواره مثانه، معمولا با علائم دردناک همراه هستند. احتمال ابتلا به سنگ مثانه در آقایان بالای ۵۰ سال، به دلیل بزرگ شدن پروستات بیشتر است. البته خانم‌ها نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند و دور از خطر نیستند.

علائم سنگ مثانه

• درد زیر شکم و مثانه که در اغلب موارد شدید است (آقایان ممکن است در آلت تناسلی خود نیز درد احساس کنند)
• درد و سوزش شدید هنگام دفع ادرار
• درد مثانه و تکرر ادرار به خصوص از شب تا صبح
• رنگ ادرار تیره یا کدر
• خون در ادرار

کودکان و نوجوانان کم‌تر از بزرگسالان به این بیماری مبتلا می‌شوند. کودکانی که سنگ مثانه دارند، معمولا شب ادراری را تجربه می‌کنند و نوجوانان پسری که به این بیماری مبتلا می‌شوند نیز اختلال نعوظ دائمی (پریاپیسم) را تجربه می‌کنند.

روش‌های تشخیص سنگ مثانه

آزمایش‌های مناسب برای تشخیص این بیماری عبارتند از:

• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• تصویربرداری با اشعه ایکس
• سونوگرافی
• سیتوسکوپی

روش‌های درمان سنگ مثانه

جراحی متداول‌ترین روش برای درمان سنگ مثانه است، اما شیوه جراحی را پزشک بر اساس شرایط بیمار تعیین می‌کند. در این روش،‌ پزشک ابتدا دستگاه سیتوسکوپ را از طریق مجاری ادراری یا پوست وارد مثانه می‌کند تا سنگ‌های موجود را بشکند؛ امکان شکستن سنگ‌ها با اشعه فراصوت و لیزر هم وجود دارد. سپس اقدامات لازم برای خارج کردن سنگ‌ها را انجام می‌دهد. در صورتی که بیمار مرد مبتلا به بزرگی پروستات باشد یا سنگ مثانه بزرگی داشته باشد، احتمال سیستوستومی باز نیز وجود دارد.

بیمار بعد از در آوردن سنگ مثانه، باید سبک زندگی مناسبی را در پیش بگیرد تا دوباره به این مشکل مبتلا نشود. احتمال ایجاد سنگ مثانه در افرادی که یک بار تجربه این موضوع را داشته‌اند، بیشتر از افرادی است که مثانه سنگ‌ساز ندارند.

درد مثانه در زنان بیشتر است یا مردان؟

درد مثانه در زنان بیشتر از مردان است. این وضعیت احتمالا به این دلیل است که دو علت شایع درد، یعنی عفونت دستگاه ادراری و سیستیت بینابینی، بیشتر خانم‌ها را درگیر می‌کند. همچنین به دلیل تماس مستقیم مثانه با دستگاه تناسلی زنان، ممکن است شدت علائم بیشتر باشد و مثانه خیلی سریع تحریک شود. تفاوت آناتومی بدن زنان با مردان، خطر عفونت مثانه را در آن‌ها افزایش می‌دهد. کوتاهی مجرای ادرار در زنان به این معنی است که باکتری‌ها به مثانه نزدیک‌تر هستند و احتمال ورودشان به داخل مثانه بیشتر است. همچنین مجرای ادرار زن به روده و واژن که باکتری‌های عامل عفونت مثانه در آن زندگی می‌کنند، نزدیک‌تر است.

تشخیص علت درد مثانه و درمان آن را به پزشک متخصص بسپارید

علت‌های مختلف درد مثانه، علائم مشابهی ایجاد می‌کنند. به همین دلیل فقط پزشکان متخصص با تجویز آزمایش‌های لازم می‌توانند علت اصلی مشکل را تشخیص بدهند. در اغلب موارد، این درد بخاطر عفونت‌های جزئی ایجاد می‌شود، اما اگر نشان از یک بیماری جدی‌تر داشته باشد، باید سریعا درمان شود. هرچقدر درمان بیماری‌های مزمن سریع‌تر شروع شود، احتمال بهبود آن‌ها بیشتر خواهد بود. بنابراین در اولین اقدام، به یکی از متخصصان اورولوژی شهرتان مراجعه کنید. برای یافتن یک متخصص کلیه خوب و باتجربه هم نگران نباشید. چراکه، در تمام شهرهای ایران، متخصصان اورولوژی خوب شناسایی شده و در حال فعالیت هستند. برای مثال، با گرفتن نوبت از بهترین دکتر اورولوژی تهران می‌توانید مورد ارزیابی‌های تخصصی‌تر قرار بگیرید.

منبع:

webmd