اختلالات غدد درون ریز چیست ؟

سیستم غدد درون ریز مجموعه ای از غدد و اندام هایی است که فرآیندهای بدن را با استفاده از هورمون ها تنظیم می کنند. هورمون ها پیام رسان های شیمیایی هستند که از طریق جریان خون حرکت می کنند تا بر فرآیندهای بدن تأثیر بگذارند.

بخش های اولیه سیستم غدد درون ریز عبارتند از:

• هیپوتالاموس
• بدن صنوبری
• غده هیپوفیز
• تیروئید و پاراتیروئید
• تیموس
• غده فوق کلیوی
• پانکراس
• تخمدان ها
• بیضه ها

این بخش‌ها و سایر بخش‌های سیستم غدد درون‌ریز طیفی از فرآیندها از جمله متابولیسم، تنفس، رشد، تولید مثل، ادراک حسی و حرکت را تنظیم می کنند. عدم تعادل هورمونی دلیل زمینه ای برای طیف گسترده ای از شرایط پزشکی است.

غدد درون ریز هم بر هورمون ها و هم بر بسیاری از غدد و بافت هایی که آنها را تولید می کنند تمرکز می کند.

انسان بیش از 50 هورمون مختلف دارد.

هیپوتالاموس

هیپوتالاموس درست بالای ساقه مغز و زیر تالاموس قرار دارد.

این غده عملکردهای غیرارادی بدن از جمله تنفس، ضربان قلب، اشتها، خواب، دما و چرخه های شبانه روزی یا ریتم های روزانه را فعال و کنترل می کند. هیپوتالاموس سیستم عصبی را از طریق غده هیپوفیز متصل به سیستم غدد درون ریز پیوند می دهد.

تخمدان ها و بیضه ها

تخمدان ها در دو طرف رحم در زنان قرار دارند. آنها هورمون های استروژن و پروژسترون را ترشح می کنند.

این هورمون ها رشد جنسی، باروری و قاعدگی را تقویت می کنند. بیضه ها در کیسه بیضه و زیر آلت تناسلی مردان قرار دارند. آنها آندروژن ترشح می کنند که عمدتاً تستوسترون است. آندروژن ها رشد جنسی، بلوغ، موهای صورت، رفتار جنسی، میل جنسی، عملکرد نعوظ و تشکیل سلول های اسپرم را کنترل می کنند.

پانکراس

لوزالمعده که در شکم قرار دارد، هم غده درون ریز و هم یک اندام گوارشی است. و وظیفه انتشار موارد زیر را دارد :

• انسولین
• سوماتواستاتین
• گلوکاگون
• پلی پپتید پانکراس

دیابت و مشکلات گوارشی در صورت بروز اختلال در لوزالمعده پدید می آیند.

غدد فوق کلیوی

غدد فوق کلیوی نیز بالای کلیه ها قرار دارند. آنها به دو منطقه تقسیم می شوند. غده سمت راست مثلثی و سمت چپ هلالی شکل است. غدد فوق کلیوی مسئولیت ترشح این موارد را دارد:

کورتیکواستروئیدها، استروئیدهای دخیل در پاسخ به استرس، سیستم ایمنی بدن، التهاب و غیره

کاتکول آمین ها، مانند نوراپی نفرین و اپی نفرین، در پاسخ به استرس

آلدوسترون که بر عملکرد کلیه تأثیر می گذارد

آندروژن ها یا هورمون های جنسی مردانه از جمله تستوسترون.

غدد پاراتیروئید

این غدد درون ریز کوچک واقع در گردن، هورمون پاراتیروئید تولید می کنند که کلسیم و فسفات خون را تنظیم می کند.

ماهیچه ها و اعصاب تنها در صورتی می توانند به طور ایمن و موثر عمل کنند که این مواد شیمیایی در سطوح مناسب باشند.

بدن صنوبری یا غده صنوبری

یک غده درون ریز کوچک است که در اعماق مغز قرار دارد. ملاتونین ترشح می کند و به کنترل الگوی خواب بدن و سطح متوسط ​​هورمون های تولید مثل کمک می کند.

غده هیپوفیز

یک غده درون ریز متصل به هیپوتالاموس در پایه مغز.

هیپوفیز هورمون هایی ترشح می کند که بر رشد جنسی، عملکرد تیروئید، رشد، رنگدانه های پوست و عملکرد قشر آدرنال تأثیر می گذارد. اگر هیپوفیز قدامی کم کار باشد، می تواند منجر به توقف رشد در دوران کودکی و کم کاری در سایر غدد درون ریز شود.

هیپوفیز خلفی یا عقبی، اکسی توسین ترشح می کند، هورمونی که انقباضات رحم را افزایش می دهد و هورمون ضد ادرار (ADH) که کلیه ها را به جذب مجدد آب تشویق می کند.

غده تیموس

تیموس یک غده درون ریز است که در زیر استخوان سینه یا جناغ سینه قرار دارد.

لنفوسیت های T، نوعی سلول ایمنی، در اوایل زندگی بالغ شده و در غده تیموس تکثیر می شوند. بعد از بلوغ، غده کوچک می شود.

غده تیموس در سیستم ایمنی نقش دارد که از بدن در برابر بیماری و عفونت محافظت می کند.

غده تیروئید

غده‌ای پروانه‌ای شکل که درست زیر سیب گردن قرار دارد، تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که نقش کلیدی در تنظیم فشار خون، دمای بدن، ضربان قلب، متابولیسم و ​​نحوه واکنش بدن به هورمون‌های دیگر بازی می‌کنند.

غده تیروئید از ید برای تولید هورمون استفاده می کند. دو هورمون اصلی که تولید می کند تیروکسین و تری یدوتیرونین هستند.

همچنین این غده کلسی تونین تولید می کند که به تقویت استخوان ها و تنظیم متابولیسم کلسیم کمک می کند

اختلالات غدد درون ریز زمانی رخ می دهد که یک یا چند بخش از سیستم به درستی کار نکند. این مورد به طور معمول باعث بالا یا پایین بودن سطوح هورمون های خاص می شود یا باعث می شود بدن به درستی به هورمون های خاص پاسخ ندهد. این امر می تواند منجر به بروز مشکلاتی در اطراف بدن شود.

اختلالات غدد درون ریز بسته به شرایط، علل مختلفی دارند.

به عنوان مثال، آکرومگالی و سندرم کوشینگ اغلب از یک تومور در غده فوق کلیوی یا هیپوفیز ناشی می شوند. این تومورها معمولاً غیرسرطانی هستند، اما همچنان برای کنترل شرایط نیاز به برداشتن دارند.

برخی از مشکلات ناشی از عدم تعادل هورمونی است. به عنوان مثال، پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید به میزان هورمون های تیروئیدی که غده تیروئید تولید می کند و اینکه بیش از حد فعال است یا کم کار، مربوط می شود. همچنین، سطوح بالای آندروژن در زنان می تواند باعث سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شود.

در برخی موارد، یک بیماری خودایمنی باعث مشکلات غدد درون ریز می شود. به عنوان مثال، بیماری گریوز یک بیماری خود ایمنی است و می تواند منجر به پرکاری تیروئید شود.

اختلالات شایع غدد درون ریز

انواع مختلفی از اختلالات غدد درون ریز وجود دارد. برخی از نمونه ها شامل موارد زیر است :

دیابت

دیابت وضعیتی است که باعث افزایش سطح گلوکز خون می شود، زیرا بدن قادر به تولید یا استفاده کافی از انسولین برای تنظیم گلوکز نیست. دو مورد از رایج ترین انواع دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 هستند.

دیابت علائمی را ایجاد می کند که عبارتند از:

• افزایش تشنگی و ادرار
• افزایش گرسنگی
• تغییرات وزن غیر منتظره
• زخم های مداوم
• بی حسی یا گزگز در دست ها یا پاها
• خستگی
• تاری دید

بیشتر درمان‌های دیابت شامل ترکیبی از عوامل سبک زندگی و داروها است. افراد مبتلا به دیابت ممکن است به داروهای منظم انسولین برای کمک به تنظیم سطح گلوکز خود نیاز داشته باشند.

پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید هورمون های زیادی تولید کند. این عارضه چندین علت احتمالی دارد، از جمله التهاب غده تیروئید یا بیماری گریوز.

هورمون های تیروئید به تنظیم مصرف انرژی در سراسر بدن کمک می کنند. این به این معنی است که این بیماری می تواند طیف گسترده ای از علائم را ایجاد کند، از جمله:

• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• مشکل در خوابیدن
• تحریک پذیری و عصبی بودن
• خستگی
• تنظیم دمای ضعیف
• حرکات مکرر روده
• کاهش وزن با افزایش اشتها
• گواتر

درمان پرکاری تیروئید به علت آن، علائم و سلامت کلی فرد بستگی دارد. روش های درمانی می توانند شامل داروها، درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید باشند.

کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید زمانی رخ می دهد که تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند. این شایع ترین اختلال تیروئید است و می تواند باعث کند شدن فرآیندهای بدن شود.

علائم  کم کاری تیروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• حساسیت به سرما
• گفتار آهسته
• افتادگی پلک و تورم صورت
• پوست خشک
• ضربان قلب آهسته
• گرفتگی عضلات
• گیجی
• یبوست
• افزایش وزن
• سوزن سوزن شدن در دست ها

پزشک ممکن است درمان این بیماری را با دوزهای اضافی هورمون تیروئید برای کمک به مدیریت علائم پیشنهاد دهد.

سندرم کوشینگ

سندرم کوشینگ زمانی رخ می دهد که هورمون کورتیزول بیش از حد باشد. کورتیزول به بدن کمک می کند تا به استرس واکنش نشان دهد، فرآیندهای متابولیک را تنظیم کند و فشار خون را حفظ نماید.

کورتیزول بیش از حد در افراد مبتلا به سندرم کوشینگ می تواند علائمی ایجاد کند که عبارتند از:

• افزایش وزن
• دست ها و پاهای لاغر
• صورت گرد
• یک توده چربی بین شانه ها
• رشد بیش از حد مو
• ضعف عضلانی
• تاری دید
• کاهش باروری و میل جنسی
• خستگی
• کبودی آسان

متداول‌ترین روش درمانی برای سندرم کوشینگ، جراحی برای برداشتن توموری است که این مشکل را ایجاد می‌کند.

آکرومگالی

آکرومگالی زمانی رخ می دهد که بدن هورمون رشد بیش از حد تولید کند. این اختلال می تواند منجر به رشد غیرعادی استخوان ها، اندام ها و سایر بافت های اطراف بدن شود. به عنوان مثال، می تواند چنین علائمی داشته باشد:

• دست ها و پاهای متورم
• تغییرات استخوانی، مانند بیرون زدگی فک
• پوست ضخیم و خشک
• تعریق شدید و بوی بدن
• صدای کلفت تر

شیوه درمان‌ می‌تواند شامل جراحی، داروها و پرتودرمانی برای کنترل تومور ایجادکننده این بیماری باشد.

PCOS

سندرم تخمدان پلی کیستیک زمانی اتفاق می‌افتد که عدم تعادل در منبع معتبر هورمون‌های تولید مثل ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در تخمدان‌ها شود.

این اختلال می تواند علائمی ایجاد کند که عبارتند از:

• سیکل های قاعدگی نامنظم
• موهای زائد
• آکنه
• نازک شدن مو
• افزایش وزن یا مشکل در کاهش وزن
• تیره شدن پوست
• برچسب های پوستی

برای درمان PCOS، پزشک ممکن است قرص های هورمونی ضد بارداری، داروهای ضد آندروژن یا متفورمین را پیشنهاد کند.

اختلالات غدد درون ریز طیف وسیعی از علائم را ایجاد می کنند. بسیاری از این علائم با علائم سایر بیماری ها همسان هستند. این امر می تواند تشخیص اختلالات غدد درون ریز را دشوار کند و تشخیص دقیق بیماری ممکن است به تعدادی ابزار و آزمایش نیاز داشته باشد.

برای مثال، پزشک ممکن است اختلال غدد درون ریز را با استفاده از موارد زیر تشخیص دهد:

• آزمایشات ادرار
• اسکن های تصویربرداری، مانند اسکن MRI
• آزمایشات ژنتیکی
• تست های هورمونی
• آزمایشات خون

چه زمانی با پزشک تماس بگیریم؟

تشخیص اختلالات غدد درون ریز به دلیل طیف گسترده ای از علائم و شباهت آنها به سایر بیماری ها دشوار است. اگر علائم در شما تشدید شد و زندگی روزمره‌تان را مختل کرد، هرچه زودتر به پزشک متخصص مراجعه نمایید. بسیاری از اختلالات غدد درون ریز قابل درمان هستند، اما برخی از آنها به درمان مادام العمر نیاز دارند.