آستیگمات چیست؟ بررسی علائم، علت و روش های درمان

نقص شایع و قابل درمان در انحنای چشم، آستیگمات نام دارد که باعث تاری دید دور و نزدیک می‌شود. برای درمان آن باید به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا با روش‌هایی مانند تجویز عینک و لنزهای تماسی یا جراحی مانع از بروز عوارض شود. تاری دید، سردردهای مکرر، خستگی چشم، حساسیت به نور و مشکل در تمرکز از علائم  اصلی آستیگماتیسم چشم است. در این مقاله از مجله سلامتی دکتر دکتر به جواب سوال آستیگمات چیست می‌پردازیم و در مورد دلایل، علائم و درمان آستیگمات با شما صحبت می‌کنیم.

اگر سوالی در رابطه با آستیگمات چشم دارید، می‌توانید در انتهای همین صفحه و در قسمت نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.

آستیگمات چشم چیست؟

با ابتلا به آستیگماتیسم (Astigmatism)، چشم پرتوهای نور را به درستی خم نمی‌کند یا نمی‌شکند. شکل نامنظم قرنیه یا عدسی چشم مانع از تمرکز نور روی شبکیه چشم به‌درستی می‌شود. شبکیه، ناحیه‌ای در پشت چشم است که نور را به سیگنال‌هایی تبدیل و برای تشخیص بصری به مغز ارسال می‌کند. شما می‌توانید دچار نزدیک‌بینی یا دوربینی باشید و به آستیگماتیسم هم مبتلا شوید.

سایت mayoclinic، آستیگمات را این گونه تعریف می‌کند:

آستیگماتیسم یک نقص شایع و به طور کلی قابل درمان در انحنای چشم است که باعث تاری فاصله و دید نزدیک می‌شود. آستیگمات زمانی رخ می‌دهد که سطح جلوی چشم (قرنیه) یا عدسی داخل چشم انحنای نامناسبی داشته باشد و به‌جای برخورداری از انحنایی مانند توپی گرد، سطح آن تخم مرغی شکل شود. چنین وضعیتی باعث تاری دید در تمام فواصل می‌شود. آستیگماتیسم اغلب در بدو تولد وجود دارد و ممکن است همراه با نزدیک بینی یا دوربینی باشد. گزینه‌های درمانی آستیگماتیسم، لنزهای اصلاحی یا جراحی است.

شایع‌ترین علامت آستیگماتیسم، تاری یا تحریف دید، هم از نزدیک و هم از راه دور است. ممکن است دید در شب هم برایتان مشکل‌تر باشد.

انواع آستیگمات چشم

آستیگماتیسم چشم، انواع مختلفی دارد. دو نوع دسته‌بندی مختلف برای آستیگمات چشم در نظر می‌شود. در دسته‌بندی اول، آستیگماتیسم به صورت قرنیه و عدسی تقسیم می‎شود که در ادامه هر یک را توضیح می‌دهیم:

• آستیگمات قرنیه: این نوع آستیگمات هنگامی که بروز می‌کند که قرنیه چشم شما بی‌نظمی یا انحنا داشته باشد.
• آستیگمات عدسی: این آستیگمات نیز موقع بد شکل بودن عدسی اتفاق می‌افتد.

دسته‌بندی دیگری برای آستیگمات وجود دارد. در این دسته‌بندی آستیگمات به دو نوع منظم و نامنظم تقسیم می‎شود. در جدول زیر به تشریح هر یک می‌پردازیم:

با مراجعه به پزشک می‌توانید از نوع آستیگمات چشم خود باخبر شوید. پزشک بر اساس نوع بیماری چشمی به شما روش درمانی پیشنهاد می‌کند.

آستیگمات چشم در کودکان

آستیگمات ممکن است در هر سنی شروع شود. آستیگمات چشم در کودکان معمولا ریشه ارثی و ژنتیکی دارد. موقعی که یکی از والدین به این مشکل بینایی مبتلا باشد، احتمال آستیگمات در فرزند نیز زیاد است. هنگامی که نوزاد با درجه خفیف از آستیگماتیسم به دنیا می‌آید، باید چشم‌هایش تکامل یابد تا بررسی شود که این مشکل بینایی کمتر شده یا پایدار مانده است.

در اکثر مواقع، تشخیص آستیگمات چشم در کودکان در مقطع پیش دبستانی یا دبستانی  انجام می‌شود که نیاز به دید دقیق دارند. تشخیص زودهنگام آستیگمات اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین باید به دکتر چشم مراجعه کرده و معاینات چشمی به صورت منظم انجام شود.

علائم چشم آستیگمات

با آگاهی از علائم چشم آستیگمات، این مشکل بینایی سریع‌تر تشخیص داده می‌شود. سردرد و تاری دید از علائم اصلی آستیگماتیسم به شمار می‌آید، اما با علائم دیگری نیز همراه است. علائم و نشانه‌های آستیگماتیسم را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

در صورت تجربه هر یک از علائم در خود و یا فرزندتان، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. قبل از انتخاب پزشک بهتر است درباره اینکه تخصص چشم پزشکی چیست اطلاعاتی کسب کنید.

علت آستیگمات چشم

مشخص نیست دلیل آستیگمات شدن چشم چیست، اما علت‌های احتمالی برای ابتلا به آستیگمات چشم وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

ژنتیک، عامل اصلی آستیگمات

ژنتیک عامل اصلی آن است. این وضعیت اغلب در بدو تولد وجود دارد، اما ممکن است در مراحل بعدی زندگی تشدید شود. پس آستیگمات چشم در نوزادان و کودکان هم دیده می‌شود.

جراحی چشم و عفونت‌های شدید

امکان دارد که آستیگمات پس از جراحی چشم هم رخ بدهد. آستیگماتیسم اغلب با نزدیک‌ بینی یا دوربینی رخ می‌دهد. در واقع جراحی چشم می‌تواند در ساختار قرنیه یا عدسی تغییر ایجاد کند. در این صورت، باید درمان اصلاحی انجام شود.

بیماری‌های چشمی مانند قوز قرنیه

گاهی اوقات، یک بیماری نادر به نام قوز قرنیه باعث آستیگماتیسم می‌شود. این بیماری چشم قرنیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث نازک‌شدن و برآمدگی بافت شفاف روی قرنیه می‌شود. چنین چیزی منجر به دید ابری یا تاری دید و حساسیت به نورهای روشن می‌شود. علت قوز قرنیه هم ناشناخته است، اما معمولا این بیماری هم به‌طور ارثی رخ می‌دهد.

رشد غیر عادی عدسی یا قرنیه

در صورتی که قرنیه یا عدسی به صورت طبیعی رشد نکند، انحنای نامنظم ایجاد خواهد شد. علت این رشد غیرطبیعی ممکن است مربوط به تغذیه نادرست، مشکلات مادرزادی و یا عوامل محیطی باشد. همه این شرایط منجر به متمرکز شدن نور به صورت نامنظم روی شبکیه می‌شود. به این ترتیب تصاویر، تار دیده خواهد شد.

ضربه یا آسیب به چشم

در صورتی که به چشم آسیب فیزیکی مثل جراحت یا ضربه وارد شود، شکل قرنیه تغییر می‌یابد و آستیگمات ایجاد می‌شود. این نوع آستیگمات به صورت ناگهانی بروز خواهد کرد.

به خاطر داشته باشید که اگرچه مطالعه با نورهای کم می‌تواند تمرکز دید را سخت‌تر کند، اما به بینایی آسیبی نمی‌رساند و باعث آستیگماتیسم نمی‌شود. با‌ این حال، اگر دچار آستیگمات چشم هستید و در نور کم مطالعه می‌کنید، ممکن است متوجه افزایش تاری شوید.

تشخیص چشم آستیگمات

اپتومتریست یا دکتر چشم‌، آستیگماتیسم را از راه معاینه جامع چشم تشخیص می‌دهد. چند تست آستیگمات چشم وجود دارد که اپتومتریست‌ها و چشم پزشکان در طول معاینه چشم برای تشخیص آستیگماتیسم از آن‌ها استفاده می‌کنند. در ادامه هر یک از روش‌های تشخیص چشم آستیگمات را توضیح می‌دهیم:

تست سنجش بینایی

در طول آزمایش ارزیابی بینایی، پزشک از شما می‌خواهد که حروف نمودار را در فاصله‌ای مشخص بخوانید. در این صورت، مشخص می‌شود که توانایی دیدتان چقدر است.

تست انکسار

آزمایش شکست یا انکسار از ابزاری به نام انکسار نوری استفاده می‌کند. این دستگاه دارای چند لنز شیشه‌ای اصلاحی با قدرت‌های مختلف است. پزشک از شما می‌خواهد در حین نگاه کردن به لنزهایی که قدرت‌های متفاوتی در بازتاب نور دارند، نموداری را بخوانید. آن‌ها در نهایت لنزی پیدا می‌کنند که دید را به درستی اصلاح می‌کند.

استفاده از کراتومتر (Keratometer)

در کراتومتری، پزشک انحنای قرنیه را اندازه‌گیری می‌کند. این اقدام با نگاه‌کردن به چشم از راه دستگاه کراتومتر انجام می‌شود. پزشک با این روش می‌تواند بهترین لنز را برای شما تجویز می‌شود.

استفاده از فوروپتر (Phoropter)

فوروپتر عنوان دستگاهی است که که مشکلات چشم را شناسایی می‌کند. این دستگاه به یک مانیتور وصل است و شماره چشم را در مدت زمان کم نمایش می‌دهد. دقت دستگاه بسیار بالا است.

استفاده از ابزار توپوگرافی قرنیه

توپوگرافی که با عنوان عارضه‌نگاری نیز شناخته می‎شود، ساختار دقیق را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و یک نقشه رنگی ارائه می‌دهد تا نوع آستیگمات، همچنین آب مروارید  قوز قرنیه را تشخیص دهد.

استفاده از اتورفراکتور (Autorefractor)

اتورفراکتور ابزاری برای بررسی وضوح بینایی است. این ابزار نور را به چشم می‌تاباند و با برگشت نور به ارزیابی میزان تغییر می‌پردازد. پزشک با کمک این ابزار می‌تواند لنز مناسب با شما را پیشنهاد کند.

تفاوت آستیگمات و ضعیفی چشم چیست؟

آستیگمات و ضعیفی چشم، هر دو باعث ایجاد اختلال در وضوح دید فرد می‎شوند، اما تفاوتی در روش‌های درمان، تشخیص و عوامل موثر در بروز آن‌ها وجود دارد. معمولا علت ایجاد ضعف چشم، گذشت زمان و رعایت نکردن بعضی از استانداردها است، اما می‌توان آستیگمات را عارضه مادرزادی به شمار آورد.

عوارض آستیگمات چشم

در صورت درمان نشدن، آستیگماتیسم می‌تواند عوارضی ایجاد کند. در ادامه عوارض آستیگمات چشم را مطرح می‌کنیم:

• تنبلی چشم: تنبلی چشم زمانی رخ می‌دهد که فرد فقط در یک چشم آستیگماتیسم داشته باشد یا آستیگماتیسم در یک چشم بدتر از چشم دیگر باشد و این وضعیت اصلاح نشود.
• سرگیجه: آستیگمات چشم و سرگیجه نیز ارتباط تنگاتنگی دارند. آستیگمات می‌تواند باعث ایجاد سرگیجه در افراد شود.
• خستگی چشم و سردرد: افراد مبتلا به این مشکل بینایی، ممکن است خستگی چشم و سردرد را نیز تجربه کنند.
• دوربینی و نزدیک بینی: آستیگمات ممکن است مشکلات دیگر چشمی مثل نزدیک بینی و دوربینی نیز ایجاد کند.

درمان و کنترل به موقع آستیگمات از بروز این عوارض جلوگیری می‌کند.

عوامل ابتلا به آستیگماتیسم

آستیگماتیسم می‌تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. در صورت داشتن هر یک از موارد زیر، ممکن است خطر ابتلا به آستیگماتیسم بیشتر شود:

• سابقه خانوادگی
• زخم یا نازک‌شدن قرنیه
• بالا رفتن سن
• نزدیک بینی بیش از حد (باعث تاری دید در فاصله دور می‌شود.)
• دوربینی بیش از حد (باعث ایجاد دید فواصل نزدیک به‌شکل تار می‌شود.)
• سابقه انواع خاصی از جراحی چشم، مانند جراحی آب مروارید (حذف عدسی تیره با جراحی)

هر یک گزینه‌های بالا، خطر ابتلا به آستیگمات را افزایش می‌دهند، بنابراین در صورت همخوانی یکی از گزینه‌های ذکر شده با شما، بهتر است تحت مراقبت پزشک باشید.

درمان آستیگمات چگونه است؟

گاهی ‌اوقات، موارد خفیف آستیگمات چشم نیازی به درمان ندارند، اما صورت نیاز، روش‌های درمانی برای رفع این مشکل وجود دارد. پیش از شرح روش‌ها باید بدانید که اطلاعات نادرست فراوانی درباره روش‌های درمان طبیعی آستیگمات چشم یا استفاده از قطره درمان آستیگمات وجود دارد که شما نباید به‌دنبال استفاده از آن‌ها بروید. در ادامه روش‌های پزشکی و خانگی درمان آستیگمات را شرح خواهیم داد:

روش‌های پزشکی برای درمان آستیگمات

استفاده از روش‌های پزشکی برای درمان آستیگمات توصیه شده توسط پزشک، بهترین راه درمانی محسوب می‎شود. روش‌های پزشکی درمان آستیگمات شامل استفاده از عینک و لنز، ارتوکراتولوژی، لیزیک، کشیدن عدسی و موارد دیگر است که در ادامه این روش‌ها را معرفی می‌كنيم:

درمان آستیگمات چشم با عینک و لنز

عینک‌های اصلاحی و لنزهای تماسی با تجویز دکتر آستیگمات چشم، رایج‌ترین و کم‌تهاجمی‌ترین درمان‌های آستیگمات چشم هستند. بیشتر افراد مبتلا به این مشکل چشمی، برای اصلاح دید خود از عینک یا لنز کمک می‌گیرند. این روش به علت کم خطر و بی‌دردسر بودن طرفداران زیادی دارد.

ارتوکراتولوژی (Ortho-K)

ارتوکرانولوژی نوعی روش درمانی است که از لنزهای تماسی سفت و سخت برای اصلاح موقت انحنای نامنظم قرنیه استفاده می‌شود. برای مدت زمان محدودی، لنزهای تماسی سفت و سختی در چشم قرار می‌گیرند. پزشک با توجه به شرایط بینایی شما می‌تواند این روش را پیشنهاد کند.

جراحی انکساری یا لیزیک

لیزیک یکی از انواع عمل های چشم محسوب می‌شود. در این روش، جراح فلپ نازکی (لایه قرنیه) را در قرنیه برش می‌دهد و سپس از لیزر برای تغییر شکل آن (قبل از بستن فلپ) استفاده می‌کند. با این روش، آستیگمات چشم برای همیشه درمان می‌شود.

کراتکتومی فوتورفرکتیو (PRK)

با روش کراتکتومی فوترفرکتیو و عمل prk ، جراح چشم از لیزر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می‌کند تا نحوه تمرکز پرتوهای نور بر روی شبکیه را بهبود بخشد. با تغییر شکل قرنیه، آستیگمات شما نیز درمان خواهد شد.

کراتکتومی زیر اپیتلیال با کمک لیزر (LASEK)

لیزر همیشه راهی برای رفع مشکلات چشمی و بینایی است. برای درمان آستیگمات می‌توان از روش کراتکتومی زیر اپیتلیال با کمک لیزر کمک گرفت. این جراحی چشم شامل شل‌ شدن پوشش محافظ قرنیه و سپس استفاده از لیزر برای رفع انحنای نادرست می‌شود. کراتکتومی زیر اپیتلیال هم رایج است.

کشیدن عدسی با برش کوچک (SMILE)

از دیگر روش‌های درمان پزشکی آستیگمات، کشیدن عدسی با برش کوچک است. جراح با استفاده از لیزر شکل قرنیه را تغییر می‌دهد تا یک قطعه بافت دیسکی شکل در زیر سطح آن به‌وجود بیاورد. به این ترتیب، آستیگماتیسم چشم شما درمان می‎شود.

اپی لیزیک

در این روش، جراح لایه بالایی یا خارجی قرنیه را برمی‌دارد و سپس از لیزر برای تغییر شکل آن استفاده می‌کند. درمان آستیگمات چشم با لیزر توانسته تحول بزرگی در درمان مشکلات بینایی به‌وجود بیاورد. پزشک بر اساس شرایط بینایی شما این روش را پیشنهاد می‎کند.

تمام جراحی‌ها خطراتی دارند. قبل از انجام عمل جراحی آستیگمات چشم با پزشک خود در مورد خطرات و فواید آن صحبت کنید. اگر آستیگماتیسم خفیف تا متوسط ​​دارید، می‌توانید کاندیدای کراتومیلوسیس درجا با لیزر (LASIK) باشید.

درمان چشم آستیگمات در خانه

برای رفع مشکل و اصلاح دید در بالاترین نمره چشم آستیگمات باید به پزشک مراجعه کنید. روش‌های خانگی در این زمینه، معمولا پاسخ‌گو نیستند. دقت به بعضی از موارد به بهبود آستیگمات کمک می‌کند. از روش‌های درمان خانگی آستیگمات چشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• به چشم‌ها در زمان مطالعه و کار با تبلت و موبایل استراحت بدهید.
• مدام پلک بزنید تا به چشم‌ها آسیبی نرسد.
• هر ۲۰دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه به چیزی در فاصله ۶ متری نگاه کنید.
• وقتی چشمانتان احساس خستگی یا خشکی می‌کنند، آن ها را ببندید و استراحت دهید.
• یوگای چشم انجام دهید.

با انجام این تمرینات و استراحت چشمی تا حدودی می‌توان آستیگمات را بهبود بخشید.

درمان گیاهی و سنتی

درمان آستیگمات چشم با سرمه و مواد دیگر هم از سوی پزشکی سنتی تجویز می‌شود، اما این راه‌کارها بدون مشورت با پزشک قابل‌اعتماد نیستند و شاید عوارض ناخوشایندی هم به‌همراه بیاورند.

رایج‌ترین روش‌های درمان گیاهی و سنتی آستیگمات عبارتند از:

• سرمه اثمد
• سرمه کافوری
• داروی شافیه
• داروی بلغم زدا

تاکید می‌کنیم که خودسرانه به دنبال روش‌های سنتی و گیاهی درمان آستیگمات نروید.

پیشگیری از آستیگماتیسم

هیچ روشی برای پیشگیری از آستیگماتیسم وجود ندارد اما به عنوان مراقبت از چشم‌ها می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• معاینه چشمی به صورت منظم: به صورت مرتب به چشم پزشک مراجعه کنید تا سلامت چشم‌های شما را بررسی کند.
• محافظت از چشم‌ها در برابر آسیب بیرونی: در هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید و ورزش از محافظ چشم استفاده کنید.
• داشتن تغذیه مناسب: برای پیشگیری از هر گونه مشکلات چشمی تغذیه سرشار از ویتامین A، C، E، زینک و اسیدهای چرب امگا-3 داشته باشید.
• داشتن عادت بصری سالم: هنگام مطالعه از نور مناسب استفاده کنید و به مدت طولانی به نمایشگر کامپیوتر یا گوشی خیره نشوید.
• رعایت بهداشت چشم: قبل از لمس چشم‌ها، حتما دست‌های خودتان را بشویید و از عینک و دیگر وسایل شخصی چشمی دیگران استفاده نکنید.

دوری از هر گونه اقدام خودسرانه برای درمان مشکلات چشمی و مالش آن‌ها نیز از جمله راهکارهای حفظ سلامت چشم‌ها به شمار می‌آید.

تاثیر ورزش در رفع آستیگمات

ورزش چشم در اصلاح بینایی نقش بسیار مهمی دارد. با انجام ورزش‌های ساده چشمی می‌توان باعث بهبود یا اصلاح بینایی شد. از آن جایی که استفاده از گوشی موبایل امروزه، رواج بسیار بالایی دارد، لذا اهمیت ورزش چشم نیز افزایش یافته است. ورزش، یوگای چشم و ماساژ را آموزش ببینید و انجام دهید. یادتان باشد که این فعالیت‌ها باید به صورت اصولی و صحیح انجام شود. بهتر است در مورد نحوه درست انجام آن‌ها با پزشک مشورت کنید.

البته قابل ذکر است که مدرک علمی معتبری در مورد تاثیر ورزش در رفع آستیگمات چشم وجود ندارد. اصلاح بینایی و تنبلی چشم با این روش‌ها امکان‌پذیر است، اما این روش‌ها، قرنیه و عدسی را اصلاح نمی‌کنند.

ضرورت کنترل و درمان آستیگمات

مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان آستیگمات اهمیت زیادی دارد. در صورتی که علائم آستیگمات چشم را در خود مشاهده کردید، هر چه سریع‌تر به دکتر چشم مراجعه کنید. پزشک بر اساس شرایط بینایی و نوع آستیگمات، روش درمانی را پیشنهاد می‌دهد. یادتان باشد که اقدام خودسرانه برای درمان آستیگماتیسم به ضرر شما تمام خواهد شد. انتخاب دکتر مناسب برای درمان و کنترل این مشکل بینایی حائز اهمیت است. برای پیدا کردن بهترین متخصص چشم از سایت دکتر دکتر کمک بگیرید.

ما در سامانه پزشکی دکتر دکتر، لیستی از بهترین پزشکان هر شهر را جمع آوری کرده‌ایم تا شما بتوانید در مدت کوتاهی به دریافت نوبت از پزشک بپردازید. نظر شما در مورد آستیگمات چیست؟ آیا تجربه درمان آن را دارید؟ اگر سوالی در ذهن شما باقی مانده است، در بخش کامنت برایمان بنویسید. مشتاقانه پاسخگوی شما هستیم.

منبع :

healthline.com

سوالات متداول دید آستیگمات