ناباروری چیست و چه علائمی دارد؟ درمان قطعی نازایی

بنا به تعریف ناباروری در پزشکی، زمانی این مشکل رخ می‌دهد که یک زوج در طول 12 ماه، رابطه‌ مکرر و محافظت نشده جنسی داشته‌ باشند، اما منجر به بارداری نشود. ناباروری، مشکلی شایع است و دلایل مختلفی در بروز آن، نقش دارند. تشخیص ناباروری، با بررسی سلامت جسمی زن و مرد شروع و با بررسی موضوعاتی مانند هورمون‌های زنانه و مردانه، مشکلات ژنتیکی و باروری و البته آزمایش‌های تشخیص ناباروری، همراه می‌شود. گاهی‌اوقات، پای عفونت‌های مقاربتی زوج‌ها به‌میان است.

در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره انواع ناباروری، پیشگیری از ناباروری و تمام مسائل مربوط به این موضوع برایتان گفته‌ایم. باید بدانید که علائم ناباروری در مردان و زنان چگونه است و چه روش‌های تشخیصی و درمانی در این میان وجود دارد. برای مطالعه درباره نقش هورمون‌ها در باروری، تغذیه و باروری و مشکلات سلب‌کننده، احتمال بارداری مانند اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی کیستیک و… با ما همراه باشید.

مطالعه این مطلب، به ۷ دقیقه زمان نیاز دارد.

اگر سوالی درباره نازایی و عوارض جانبی درمان ناباروری دارید، در پایان این مقاله بپرسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر، به شما پاسخ دهد. 

ناباروری یا نازایی چیست؟

نازایی (Infertility) زمانی رخ می‌دهد که زوجی به‌مدت حداقل یک سال، برای بچه‌دارشدن تلاش کنند و خبری از بارداری نباشد. ناباروری می‌تواند در نتیجه اختلال در دستگاه تناسلی زن یا مرد رخ بدهد. زوج‌های نابارور موفق به لقاح اسپرم و تخمک نمی‌شوند، یعنی اسپرم مرد با تخمک زن ترکیب نمی‌شود و لقاح رخ نمی‌دهد. نازایی می‌تواند در اثر عوامل جسمی، هورمونی، ژنتیکی، یا حتی عوامل محیطی و سبک زندگی باشد. ناباروربودن با موضوعاتی مانند سقط جنین یا ناتوانی در نگه‌داشتن نطفه شکل‌گرفته متفاوت است.

چه زمانی می‌گوییم یک مرد یا زن نابارور است؟

لقاح، فرآیند پیچیده‌ای است و به عوامل زیادی بستگی دارد. هنگامی که دستگاه تناسلی زن یا مرد دچار مشکل شود، احتمال بروز نازایی قوت می‌گیرد. اگر زوج‌ها بیش از یک سال است که برای باردارشدن تلاش می‌کنند اما این اتفاق نمی‌افتد، ممکن است یکی از آن‌ها یا هر دو نابارور باشند. در افراد بالای ۳۵ سال، زمان تعریف نازایی متفاوت است. به‌عبارت دقیق‌تر، اگر افراد بالای این سن، به‌مدت ۶ ماه به‌طور مکرر برای بارداری تلاش کنند و نتیجه‌ای نبینند، احتمالاً نازایی به‌میان است.

علائم و نشانه‌های ناباروری چیست؟

شاید بتوان گفت که مهم‌ترین علائم اولیه ناباروری، همان باردارنشدن بعد از تلاش‌های مکرر است. گاهی دیده می‌شود که هیچ علائم واضح دیگری وجود ندارد. در برخی موارد هم علائم و نشانه‌های ناباروری با سایر بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط است؛ برای مثال، موارد زیر در نابارورشدن افراد نقش دارند و بروز علائم آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از نازایی هم باشد:

• ابتلا به بیماری کلامیدیا و درمان‌نشدن آن
• دچاربودن به انواع بیماری التهابی لگن (PID)
• انسداد لوله‌های رحمی و جلوگیری از شکل‌گیری لقاح

شرایط متعددی وجود دارد که می‌تواند منجر به نازایی در مردان و زنان شود. علائم و نشانه‌های هر یک نیز ممکن است بسیار متفاوت‌ از هم باشند.

علائم ناباروری در زنان

یکی از آشکارترین علائم ظاهری نازایی در زنان، پریودهای نامنظم است. معمولا چرخه پریود زنان ۲۸روزه است. البته ممکن است این دوره در بعضی از ماه‌ها متفاوت باشد. گاهی‌اوقات، زنان مبتلا به نازایی، دوره‌های قاعدگی نامنظم مثل چرخه خیلی طولانی ۳۵روزه یا بیشتر یا خیلی کوتاه و کمتر از ۲۱روز را تجربه می‌کنند. اگر زنی دوره‌های پریود نامنظمی دارد و حتی نمی‌تواند دور‌ه‌ پریود خود را حدس بزند، شاید مبتلا به مشکلات هورمونی یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) باشد. گاهی اوقات هم زنان تاخیر طولانی در پریود (حتی تا یک‌ماه) را تجربه می‌کنند. عواملی مانند استرس یا تمرینات ورزشی سنگین می‌توانند منجر به به تاخیر پریود شوند.

از دیگر نشانه‌های نازایی در زنان می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• مشکلات پوستی
• کاهش تمایلات جنسی
• رشد موهای صورت
• نازک‌شدن مو
• افزایش وزن
• درد در طول رابطه جنسی

با اینکه برخی از خانم‌ها رابطه جنسی دردناک را طبیعی می‌دانند، اما باید بگوییم که این‌طور نیست. چنین مشکلی می‌تواند مربوط به مسائل هورمونی، آندومتریوز یا سایر شرایطی باشد که به ناباروری منجر می‌شوند.

علائم ناباروری در مردان

از علائم ناباروری در مردان می‌توانیم به درد بیضه یا تورم در آن‌ها اشاره کنیم. بیضه‌ها اسپرم یک مرد را در خود جای داده‌اند و سلامت آن‌ها برای باروری مردان مهم است. گاهی‌اوقات، برخی شرایط می‌توانند منجر به درد یا تورم در بیضه‌ها شوند. بسیاری از آن‌ها با ناباروری در ارتباط هستند. داشتن بیضه‌های کوچک و سفت هم نشانه‌ ظاهری دیگری است که باید جدی گرفته شود. از علائم دیگر نازایی مردان باید به این‌ها هم دقت کنیم:

• مشکلات حفظ نعوظ
• اختلال در انزال

توانایی هر مرد در حفظ نعوظ اغلب با سطح هورمون‌های او مرتبط است و ناتوانی در این زمینه می‌تواند نشانه‌ای از علائم ناباروری باشد.

ناباروری چند نوع دارد؟

دو اصطلاح ناباروری اولیه، ناباروری ثانویه، ایمونولوژیک و ژنتیکی در زمینه باروری، زیاد شنیده می‌شوند؛ این‌ها، انواع ناباروری و نازایی هستند. در ادامه، هریک از آن‌ها را در ادامه توضیح خواهیم داد:

ناباروری اولیه

این نوع ناباروری زمانی تشخیص داده می‌شود که یک زوج هرگز نتوانسته‌اند بارداری موفقی داشته باشند. به عبارت دیگر، پس از 1 سال تلاش برای بارداری (یا 6 ماه اگر زن بالای 35 سال باشد)، هیچ بارداری‌ای رخ نداده است.

ناباروری ثانویه

 ناباروری ثانویه، زمانی اتفاق می‌افتد که یک زن نتواند پس از حداقل یک بارداری موفق دوباره باردار شود. توجه کنید که ناباروری ثانویه همیشه ناشی از نازایی اولیه نیست.

در این رابطه، سازمان بهداشت جهانی WHO می‌گوید:

درباره باروری ثانویه می‌گوید که برخی زوج‌ها بدون نیاز به درمان باروری باردار شده‌اند، اما برای رسیدن به بارداری و فرزندان بعدی به درمان ناباروری نیاز پیدا می‌کنند.

اگر برای داشتن فرزند اول به درمان باروری نیاز داشتید، به این معنی نیست که برای باردارشدن مجدد در آینده به درمان باروری نیاز خواهید داشت. یادتان باشد که ناباروری بدون علت هم نیاز به پیگیری دارد.

ناباروری ایمونولوژیک

اختلالات سیستم ایمنی و بیماری‌های خود ایمنی هم می‌توانند باعث ناباروری در مردان و زنان شوند. اغلب اوقات، تشخیص ناباروری ایمونولوژیک بسیار پیچیده است. با‌این‌حال، تخمین‌زده می‌شود که حدود ۲۰درصد از موارد نازایی غیرقابل توضیح به دلایل ایمونولوژیک اتفاق می‌افتند. ناباروری ناشی از این عامل می‌تواند به شکل‌های مختلف از جمله موارد زیر خود را نشان بدهد:

• تخریب سلول‌های تناسلی فرد مبتلا
• جلوگیری از لانه‌گزینی جنین
•  ایجاد سقط مکرر

تغییرات زیادی در سیستم ایمنی بدن اتفاق می‌افتند که بسیاری از آنها می‌توانند بر باروری مردان و زنان تاثیر بگذارند. مثلا بدن زن ممکن است اسپرم یا جنین را به عنوان جسمی خارجی تشخیص دهد. این موضوع می‌تواند منجر به شکست مکرر لانه‌گزینی یا سقط جنین در سه‌ماهه اول شود. از مهم‌ترین انواع ناباروری ایمونولوژیک به موارد زیر دقت کنید.

با مراجعه به متخصص، امکان تشخیص و شناسایی دلایل نازایی مقدور خواهد شد.

ناباروری ژنتیکی

بسیاری از زوج‌ها، به‌خاطر مشکلات ژنتیکی قادر به بچه‌دارشدن نیستند. ناباروربودن زنان می‌تواند دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، مشکلات مربوط به تخمک‌گذاری، اندومتریوز یا تغییرات ساختاری در سیستم تولیدمثل داشته باشد. برخی از موارد دیگر نیز از جمله سن، وزن، یا سابقه بیماری‌های مقاربتی هم بر ناباروری زنان تاثیر می‌گذارند. در نهایت، ژنتیک در حدود ۱۰درصد ناباروری زنان نقش دارد. برخی از عوامل ژنتیکی که بر نازایی زنان تاثیر می‌گذارند، عبارت‌اند از:

• تغییر کروموزوم ارثی یا یک نوع تک ژنی که از والدین به فرزند منتقل می‌شود.
• اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های خاصی مانند یائسگی زودرس یا اندومتریوز را دارید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به همان مشکلات نیز باشید.

به‌طور کلی، شرایط ژنتیکی خاص و مسائل کروموزومی مانند نارسایی تخمدان که می‌توانند باعث نازایی زنان شوند، عبارت‌اند از:

• سندرم ترنر
• نارسایی تخمدان اولیه مرتبط با X شکننده (FXPOI)
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
• بازآرایی کروموزومی

ژنتیک در حدود ۱۵درصد ناباروری مردان نقش دارد. شرایط ژنتیکی خاص و مسائل کروموزومی که ممکن است باعث نازایی مردان شود، عبارت‌اند از:

• سندرم کلاین فلتر (KS)
• سندرم کالمن
• فیبروز کیستیک (CF)
• ریزحذف‌ها در کروموزوم Y
• بازآرایی کروموزومی

ناباروری مردان می‌تواند ناشی از تولید کم اسپرم، عملکرد غیرطبیعی آن یا انسدادی هم باشد که از انتقال اسپرم جلوگیری می‌کند. عوامل دیگری مانند بیماری‌های مزمن، آسیب‌ها، انتخاب‌ سبک زندگی و ژنتیک نیز در ناباروری مردان نقش دارند.

ناباروری بدون علت چیست؟

ناباروری غیرقابل توضیح یا همان بدون علت، زمانی رخ می‌دهد که آزمایش‌های استاندارد نازایی دلیلی برای باردارنشدن پیدا نکرده باشند. ناباروری بدون علت، به‌عنوان ناباروری ایدیوپاتیک (Idiopathic) نیز شناخته می‌شود. برآوردها نشان می‌دهند که بین ۱۵ تا ۳۰درصد از زوج‌هایی که ناباروری را تجربه می‌کنند، دچار نابارورشدن غیرقابل‌توضیح هستند. برخی از پزشکان باروری هم معتقدند که علت احتمالی نازایی غیرقابل توضیح ریشه در ناقص‌بودن آزمایش‌های تشخیصی دارد.

چرا ناباروری شیوع پیدا کرده است؟

ناباروری ۱۰ تا ۱۵درصد زوج‌ها در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است. همین آن را به یکی از شایع‌ترین مشکلات جهانی برای افراد بین ۲۰ تا ۴۵ سال تبدیل کرده است. تخمین زده می‌شود که از هر ۱۰ زن بین ۱۵ تا ۴۴سال، یک نفر برای باردارشدن مشکل دارد. در ایران هم از ۲۶ میلیون زوج کشور، ۴ میلیون زوج نابارور هستند. از جمله دلایل شیوع ناباروری، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش سن بارداری

بسیاری از افراد تصمیم می‌گیرند که بارداری را به تأخیر بیندازند و در سنین بالاتری بچه‌دار شوند. با افزایش سن، کیفیت و تعداد تخمک‌ها در زنان کاهش می‌یابد و خطر مشکلات مرتبط با باروری افزایش می‌یابد. همچنین، مردان نیز با افزایش سن ممکن است با کاهش کیفیت اسپرم مواجه شوند.

عوامل محیطی و سبک زندگی

عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، استفاده از مواد شیمیایی در محصولات خانگی و صنعتی، و مواجهه با مواد سمی می‌توانند تأثیر منفی بر باروری داشته باشند. سبک زندگی ناسالم مانند مصرف دخانیات، مصرف زیاد الکل، تغذیه ناسالم و کمبود فعالیت بدنی نیز می‌تواند باروری را تحت تأثیر قرار دهد.

افزایش نرخ چاقی

چاقی و اضافه‌وزن می‌توانند تعادل هورمونی بدن را مختل کنند و منجر به مشکلات باروری شوند. در زنان، چاقی می‌تواند باعث مشکلات تخمک‌گذاری شود و در مردان نیز می‌تواند تولید و کیفیت اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد.

افزایش نرخ بیماری‌های مقاربتی

عفونت‌های مقاربتی (STIs) مانند کلامیدیا و گونوره می‌توانند به آسیب به لوله‌های فالوپ در زنان و انسداد مجاری اسپرم در مردان منجر شوند که هر دو می‌توانند ناباروری را ایجاد کنند.

استرس و فشار روانی

استرس مزمن و فشارهای روانی می‌توانند بر تعادل هورمونی بدن تأثیر بگذارند و عملکرد جنسی و باروری را مختل کنند. این عوامل می‌توانند بر تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای مربوط به باروری نیز تأثیرگذار باشند.

مشکلات بهداشتی و بیماری‌های مزمن

بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا و اختلالات تیروئید می‌توانند باروری را تحت تأثیر قرار دهند. درمان‌های مربوط به برخی از این بیماری‌ها نیز ممکن است باروری را مختل کنند.

ناباروری چه علتی دارد؟

علت ناباروری در زوج‌ها می‌تواند به یک یا هر دو طرف برگردد. نازایی در یک سوم مواقع ناشی از عوامل زنانه و حدود یک سوم مواقع هم بر اثر مشکلات زنانه و مردانه است. در ادامه هر یک از این دلایل را به تفکیک، بررسی خواهیم کرد:

علت ناباروری در مردان

علل ناباروری در مردان علاوه‌بر کارکرد ضعیف هورمون‌های مردانه، می‌تواند ناشی از دلایل زیر باشد:

به غیر از موارد گفته‌شده در جدول، دلایل دیگر ناباروری مردان شامل موارد زیر می‌شوند:

•  آنتی‌بادی‌های ضداسپرم سلول‌های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم را به عنوان عوامل خطرناک و مضر به بدن معرفی می‌کنند و سعی در ازبین‌بردن آن‌ دارند.
• سرطان و تومورها نیز ممکن است منجر به ناباروری در مردان شوند. در واقع تومورها می‌توانند از طریق غده‌هایی مانند غده هیپوفیز (هورمون‌های مربوط به تولیدمثل را آزاد می‌کنند) یا به دلایل ناشناخته به‌طور مستقیم روی اندام‌های تولیدمثل مرد تاثیر بگذارند.
• جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها می‌تواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد.
• نبود تعادل هورمونی، نقص در مجرای حمل اسپرم و نقص کروموزوم، مشکلات مربوط به مقاربت جنسی، بیماری سلیاک و مصرف داروهای خاص نیز بر نازایی مردان تاثیرگذار هستند.

مجرای حمل اسپرم می‌تواند به دلایل مختلف از جمله موارد زیر مسدود شود:

• آسیب ناخواسته در اثر جراحی
• عفونت‌های قبلی
• تروما

رشد غیرطبیعی مانند فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مشابه هم باعث مسدودشدن مجرای حمل اسپرم می‌شوند. انسداد می‌تواند در هر سطحی از جمله در بیضه، در لوله‌هایی که بیضه را تخلیه می‌کنند، در اپیدیدیم‌، در نزدیکی مجاری انزال یا مجرای ادرار رخ دهد.

علت ناباروری در زنان

شایع‌ترین علت ناباروری در زنان فقدان تخمک‌گذاری است که در ۴۰% از زنان مبتلا به ناباروری رخ می‌دهد. ممکن است تخمک‌ها به دلایل مختلفی از جمله چاقی یا کمبود پروتئین‌های خاص، بالغ نشوند. گاهی‌اوقات، تخمک نابالغ در زمان صحیح آزاد نمی‌شود یا نمی‌تواند از لوله‌های فالوپ خارج و منجر به باروری شود. از دیگر دلایل فقدان تخمک‌گذاری می‌توان به شرایط نامناسب تخمدان مانند موارد زیر اشاره کرد:

• نارسایی اولیه تخمدان (POI)
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
• اختلالات غدد درون‌ریز مانند بیماری تیروئید
• مشکلات هیپوتالاموس
• پیری و افزایش سن

مشکلات ساختاری سیستم تولیدمثل از دیگر علل ناباروری در زنان است. مشکلات ساختاری معمولا شامل وجود بافت غیرطبیعی در لوله‌های فالوپ یا رحم می‌شود. اگر لوله‌های فالوپ مسدود شوند، تخمک‌ها قادر به حرکت از تخمدان‌ها به رحم و اسپرم‌ها نیز قادر به رسیدن به تخمدان برای لقاح نخواهند بود. مشکلات ساختاری در رحم می‌توانند باعث نازایی شوند. برخی از مشکلات ساختاری خاص که می‌توانند باعث ناباروری شوند عبارت‌اند از:

• آندومتریوز
• پولیپ‌ها
• عفونت‌ها
• فیبروم‌های رحمی

در جدول زیر، به مهم‌ترین دلایل نازایی در زنان، اشاره خواهیم کرد:

جراحی‌های رحم و وجود زخم در آن هم از جمله دلایلی هستند که می‌توانند روی باروری اثرات منفی بگذارند. شاید برایتان جالب باشد که گاهی ارتباط تغذیه در ناباروری هم پررنگ می‌شود. این موضوع پیچیدگی زیادی دارد.

چه عواملی باعث افزایش خطر ناباروری می‌شوند؟

همان‌طور که اشاره کردیم گاهی‌اوقات، نازایی بدون هیچ علت قابل‌شناسایی اتفاق می‌افتد، از‌این‌رو شما باید با عوامل افزایش خطر ناباروری آشنا باشید تا بتوانید از آن پیشگیری کنید. از جمله عوامل افزایش خطر ناباروری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قرار گرفتن در معرض حرارت زیاد بیضه‌ها ناشی از لباس‌های تنگ یا استفاده مکرر از جکوزی و سونا
• سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)، کیست تخمدان و نارسایی اولیه تخمدان
• سن (بالای ۳۵ سال برای زنان و بالای ۴۰سال برای مردان)
• اختلالات خوردن، از جمله بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
• قرارگرفتن در معرض سموم محیطی مانند سرب و آفت‌کش‌ها
• مشکلات رحمی، از جمله اندومتریوز، فیبروم رحم و پولیپ رحم
• وریدهای بزرگ شده (واریکوسل) در کیسه بیضه
• اختلالات غده هیپوفیز، مانند سندرم کوشینگ
• پرتودرمانی یا سایر درمان‌های سرطان
• اختلالات ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک
• مشکلات وزن (چاقی یا کمبود وزن)
• پریود غیرطبیعی در زنان
• عفونت‌های مقاربتی
• مصرف بیش‌ازحد الکل
• بیماری التهابی لگن
• ورزش بیش‌ازحد
• سیگار کشیدن
• سوء‌مصرف مواد
• بیماری سلیاک
  بیماری کلیوی
• بیماری تیروئید
• دیابت
• فشار

حواس‌تان به موضوعاتی مانند کم‌خونی در بارداری هم باشد، این عامل هم امکان ناباروری را بالا می‌برد.

نازایی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بیشتر زوج‌ها، طی یک‌سال و پس از داشتن رابطه جنسی منظم و محافظت‌نشده، فرزنددار می‌شوند. رابطه جنسی محافظت‌نشده منظم یعنی داشتن رابطه جنسی هر ۲ تا ۳ روز، بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری. اگر بعد از یک سال تلاش بارداری رخ ندهد، نیاز به مراجعه به متخصص زنان خواهد بود. پزشک زنان می‌تواند با ارزیابی اولیه‌، علت نازایی را تشخیص دهد و اقدامات بعدی را برای باردارشدن توصیه کند. اگر هم مشکل از آقا باشد، باید به یک متخصص اورولوژ هم مراجعه کرد. در موارد جدی‌تر، نیاز به تشخیص با آزمایش‌های مربوط است.

ناباروری زنان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

باروری در زنان به آزادسازی تخمک‌های سالم توسط تخمدان‌ها بستگی دارد. دستگاه تناسلی باید اجازه دهد تا تخمک به لوله‌های فالوپ رفته و برای لقاح به اسپرم بپیوندد. آزمایش‌های نازایی زنان راهی برای تشخیص فرایندهای مذکور هستند. آزمایش‌های زیر برای ارزیابی وضعیت کاربرد دارند:

• هیستروسالپنگوگرافی (Hysterosalpingography) یا عکس‌برداری رنگی از رحم برای ارزیابی وضعیت رحم، لوله‌های فالوپ و انسداد آن‌ها
• آزمایش AMH یا ذخیره تخمدان برای ارزیابی سطح هورمون‌های تخمک‌گذاری و هورمون‌های هیپوفیز
• سونوگرافی لگن و معاینه آن برای بررسی بیماری رحم یا تخمدان
• آزمایش تخمک‌گذاری برای اندازه‌گیری سطوح هورمونی
• هیستروسکوپی برای بررسی بیماری‌های رحم
• لاپاراسکوپی برای بررسی تخمدان‌ها و رحم
• سونوگرافی ترانس واژینال
• آزمایش خون

از روش‌های معاینه فیزیکی هم برای بررسی وضعیت استفاده می‌شود.

ناباروری مردان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

باروری مردان مستلزم آن است که بیضه‌ها به اندازه کافی اسپرم سالم تولید کنند. پس از آن اسپرم به داخل واژن فرستاده می‌شود و به‌سوی تخمک می‌رود. آزمایش‌های مربوط به ناباروری مردان نشان می‌دهند که آیا هریک از این فرآیندها مختل شده‌اند یا خیر. ممکن است، پزشک با معاینه فیزیکی مشکل را تشخیص بدهد. برای تشخیص قطعی و بهتر، آزمایش‌های باروری زیر هم استفاده می‌شوند:

• تجزیه و تحلیل مایع منی
• آزمایش هورمونی
• آزمایش ژنتیک
• تصویربرداری

 در موارد خاص هم بیوپسی بیضه برای شناسایی ناهنجاری‌های مؤثر در نازایی یا بازیابی اسپرم برای تکنیک‌های کمک باروری، مانند رفع نازایی و آی وی اف (IVF) انجام می‌شود.

چگونه می‌توان از نازایی پیشگیری کرد؟

خوشبختانه، تغییرات کوچکی در سبک زندگی‌ می‌توانند در پیشگیری از ناباروری مؤثر باشند:

• رژیم غذایی متعادل و حفظ وزن مناسب‌
• کنارگذاشتن مصرف الکل
• ترک سیگار و مواد مخدر
• درمان بیماری‌های مقاربتی
• فعالیت بدنی و ورزش‌کردن

با رعایت سبک زندگی سالم، امکان دورماندن از نازایی بیشتر خواهد بود.

ناباروری چگونه درمان می‌شود؟

در مواردی که حاملگی خودبه‌خود اتفاق نمی‌افتد، معمولا زوج‌ها از فناوری کمک باروری برای باردان شدن استفاده می‌کنند. درمان نازایی معمولاً هزینه‌ زیادی دارد و فرایندی است که از نظر جسمی و روانی کمی خسته‌کننده خواهد بود. بااین‌حال، این روزها روش‌های متنوعی وجود دارد و تلاش‌های زوج‌ها معمولاً به نتیجه دلخواه و مطلوب می‌رسد. در ادامه، روش‌های درمان نازایی در زنان و مردان را به تفکیک، مورد بررسی قرار خواهیم داد:

روش‌های درمان ناباروری در زنان

برای درمان نازایی زنان، روش‌های مختلفی وجود دارد:

ممکن است، اندومتریوز، چسبندگی‌های لگنی و فیبروم‌های بزرگتر به جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی با برش بزرگتر شکم نیاز داشته باشند. همچنین، اگر برایتان سوال است که چرا باید برای درمان ناباروری زنان به تخصص زنان مراجعه کنید، پیشنهادی می‌کنیم تا مطلب تخصص زنان چیست را مطالعه کنید تا با حوزه وظایف این تخصص، آشنا شوید.

روش‌های درمان نازایی در مردان

تغییر سبک زندگی و برخی عادت‌ها در مردان از جمله قطع برخی داروها، کاهش یا حذف مواد مضر، بهبود دفعات و زمان مقاربت یا ورزش منظم می‌تواند شانس بارداری را بهبود بخشد. در ادامه، روش‌های درمان نازایی در مردان را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

این روزها، روش‌های متنوع و گزینه‌های درمانی مختلفی موجودند که بنا به شرایط هر زوج به آن‌ها پیشنهاد می‌شوند. همچنین با مطالعه مطلب تخصص اورولوژی چیست، می‌توانید اطلاعات لازم و کافی درباره این تخصص و حوزه درمانی آن، به دست بیاورید.

برای درمان ناباروری چه بخوریم؟

تغذیه، نقش مهمی در بارورشدن زنان و مردان دارد. با‌این‌حال، حتی سالم‌ترین رژیم غذایی مناسب برای باروری هم نمی‌تواند شرایط جدی‌تری را درمان کند که باعث ناباروری در مردان و زنان شده‌ است. برای مثال، اگر لوله‌های فالوپ یک زن مسدود شده و از بارورشدن تخمک توسط اسپرم جلوگیری می‌کند، تغییرات رژیم غذایی هیچ کمکی به رفع این انسداد نمی‌کند. خوشبختانه، مواردی از این دست می‌توانند با خدماتی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) درمان شوند. درهرحال، نباید تاثیر تغذیه در ناباروری و سایر انتخاب‌های مربوط به سبک زندگی بر باروری را نادیده گرفت. مصرف موارد زیر به زوج‌ها توصیه می‌شود:

غذاهای گیاهی

از مواد سالمی که باید در رژیم غذایی زوج‌ها وارد شوند، موارد زیر اهمیت زیادی دارند؛ این‌ها منابع غنی از فیبر و ویتامین هستند و برای درمان نازایی توصیه می‌شوند:

• سیب بدون پوست
• موز
• پرتقال
• توت فرنگی
• تمشک
• انبه
• آناناس

از سبزیجات مفید برای نازایی نیز می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• گوجه‌فرنگی
• سیب‌زمینی
• پیاز
• تربچه
• ذرت
• هویج
• خیار
• کلم‌بروکلی
• اسفناج
• گل‌کلم
• کاهو
• لوبیا
• نخود‌فرنگی
• بادمجان
• مارچوبه

مصرف میوه‌ها و سبزیجات به تقویت باروری در افراد کمک شایانی می‌کند.

منابع پروتئینی

غذاهای دریایی که حاوی اسیدهای چرب امگا۳ هستند و مواد زیر هم در بارورشدن نقش دارند:

•  ماهی سفید
•  بلغور جو دوسر
• برنج قهوه‌ای
• چاودار و گندم کامل
•  آجیل‌هایی مثل بادام و بادام هندی
• حبوباتی از جمله لوبیا و عدس

با رعایت رژیم غذایی متعادل به تقویت قدرت باروری کمک می‌شود.

ناباروری همان عقیم‌بودن است؟

ناباروربودن یا نازایی و عقیم‌بودن، اصطلاحاتی هستند که اغلب به صورت مترادف به‌جای یکدیگر مورداستفاده قرار می‌گیرند. در واقعیت، این دو با هم متمایز هستند. در تعریف ناباروری، زوج نابارور کسانی هستند که بیش از ۱۲ ماه برای باردارشدن با رابطه جنسی مکرر و محافظت‌نشده اقدام کرده‌، اما موفق نشده‌‌اند. این محدوده زمانی برای افراد بالای ۳۵سال، ۶ ماه درنظرگرفته می‌شود.

نازایی مشکل بسیار شایعی است و بیشتر زوج‌های دچار آن، پس از تشخیص ناباروری و درمان، موفق به فرزندآوری می‌شوند. اما شخصی که از نظر بالینی عقیم در‌نظر‌گرفته می‌شود، چه با درمان ناباروری به‌شکل دارویی و چه جراحی قادر به فرزندآوری نیست. عقیم بودن معمولا نتیجه وضعیت پزشکی یا عمل جراحی مانند وازکتومی (بستن لوله مردان)، هیسترکتومی یا برداشتن رحم است. نازایی مقوله پیچیده‌ای است و با شناخت اصطلاحات آن و کسب اطلاعات درباره‌اش می‌توانید در مسیری درست به نتایج دلخواه برسید. زوج‌ها باید به علائم ناباروری و پیشگیری از آن‌ها هم دقت کنند و با رعایت ارتباط تغذیه و باروری یا در نظرگرفتن رژیم غذایی مناسب، برای باروری به نتیجه مطلوب برسند.

گاهی با رفع عفونت‌های مقاربتی یا با انجام آزمایش‌های تشخیص ناباروری است که امکان رفع مشکلات ژنتیکی و ناباروری مقدور می‌شود. در نتیجه، دیگر خبری از سقط جنین و بروز علائم نازایی نخواهد بود و ناباروری در مردان و زنان حل می‌شود. این روزها، حتی ناباروری در سنین بالا هم در بسیاری از موارد قابل درمان است.

نازایی درمان قطعی دارد؟

درمان قطعی برای نازایی (ناباروری)، بستگی به علت و نوع نازایی دارد. در بسیاری از موارد، نازایی قابل درمان است، اما در برخی موارد دیگر، ممکن است درمان قطعی امکان‌پذیر نباشد. درمان‌های موجود شامل روش‌های دارویی، جراحی و فناوری‌های کمک‌باروری هستند. تحریک تخمک‌گذاری، رفع انسداد لوله‌های فالوپ، برداشتن فیبروم‌های رحمی، لقاح خارج رحمی (IVF)، تزریق اسپرم به داخل سیتوپلاسم تخمک (ICSI) یا استفاده از رحم جایگزین (Surrogacy)، برخی از روش‌های مطمئن درمان نازایی هستند. البته لازم به ذکر است که با توجه به علائم ناباروری، باید درمان مناسب انتخاب شود.

اگر دچار مشکل نازایی هستید، توصیه می‌کنیم تا هر چه سریع‌تر، با یک دکتر مشاوره کنید تا سریع‌تر، در مسیر درماتن قرار بگیرید. در این مسیر، می‌توانید از پلتفرم دکتردکتر، کمک بگیرید.

منابع:

cdc.gov

mayoclinic.org

who.int

سوالات متداول ناباروری