مانند تمامی ویتامین ها، ویتامین c نقش حیاتی برای بدن انسان ایفا می کند و کمبود آن می تواند باعث مشکلات بیشماری در سلامتی شود. یکی از این بیماری ها که در اثر کمبود ویتامین c ایجاد می شود، بیماری اسکوربورت است. اسکوربوت بیشتر به عنوان کمبود شدید ویتامین C شناخته می شود.
ویتامین C یا اسید اسکوربیک یک ماده مغذی ضروری در رژیم غذایی است. این ویتامین در توسعه و عملکرد چندین ساختار و فرآیندهای بدن از جمله موارد زیر نقش دارد:
- تشکیل کلاژن یعنی پروتئینی که به ساختار و ثبات بافت های بدن کمک می کند.
- متابولیسم کلسترول و پروتئین
- ایجاد انتقال دهنده های عصبی مانند دوپامین و اپی نفرین
- جذب آهن
- التیام زخم
- عمل آنتی اکسیدانی
علائم اسکوربوت
به طور معمول نشانه های اسکوربوت پس از حداقل چهار هفته کمبود شدید و مستمر ویتامین C آغاز می شود. اما به طور کلی سه ماه یا بیشتر طول می کشد تا علائم شدید تر شوند.
علائم هشدار دهنده زودهنگام
علائم هشدار دهنده زودهنگام اسکوربوت عبارتند از:
- ضعف
- خستگی بدون توضیح
- کاهش اشتها
- تحریک پذیری
- پا درد
- تب درجه پایین
علائم بعد از یک تا سه ماه
علائم رایج اسکوربوت درمان نشده پس از یک تا سه ماه عبارتند از:
- کم خونی، هنگامی که خون فاقد سلول های قرمز یا هموگلوبین به اندازه کافی است
- لثه های قرمز و متورم که به راحتی خونریزی می کنند
- خونریزی پوست، یا خونریزی در زیر پوست
- کبودی اغلب روی ساق پا
- پوسیدگی دندان
- مفاصل متورم
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- خشکی چشم، سوزش، و خونریزی در سفیدی چشم ها (ملتحمه) یا عصب بینایی
- دیر بهبود یافتن زخم و ضغف سیستم ایمنی بدن
- حساسیت به نور
- تاری دید
- نوسانات خلق و خوی، اغلب تحریک پذیری و افسردگی
- خونریزی گوارشی
- سردرد
توجه داشته باشید که در صورت عدم درمان، اسکوربوت می تواند بسیار خطرناک و تهدید کننده برای زندگی باشد.
عوارض شدید
علائم و عوارض مرتبط با اسکوربوت طولانی مدت و درمان نشده عبارتند از:
- زردی شدید، که زرد شدن پوست و چشم است
- درد و تورم عمومی بدن
- همولیز، نوعی کم خونی که در آن سلول های قرمز خون از هم می پاشند
- تب
- از دست دادن دندان ها
- خونریزی داخلی
- نوروپاتی، یا بی حسی و درد معمولاً در اندام های پایینی
- تشنج
- نارسایی عضو
- هذیان
- کما
- مرگ
اسکوربوت در نوزادان
نوزادان مبتلا به اسکوربوت تحریک پذیر و مضطرب هستند و به سختی تسکین می یابند. آنها همچنین ممکن است در حالی که دست ها و پاهای خود را تا نیمه دراز کرده اند، فلج به نظر برسند. همچنین نوزادان مبتلا به اسکوربوت استخوان های ضعیف، شکننده، مستعد شکستگی و خونریزی دارند.
عوامل خطر ابتلا به اسکوربوت در نوزادان عبارتند از:
- مادرانی که دچار سوء تغذیه هستند
- عدم تغذیه مناسب
- نیازهای غذایی محدود کننده یا خاص
- اختلالات گوارشی یا جذبی
عوامل بیماری
بدن شما نمی تواند ویتامین C بسازد؛ این بدان معناست که شما باید تمام ویتامین C مورد نیاز بدن خود را از طریق غذا یا نوشیدنی یا با مصرف مکمل به دست آورید.
اکثر افراد مبتلا به اسکوربوت به میوه ها و سبزیجات تازه دسترسی ندارند یا رژیم غذایی سالمی ندارند. اسکوربوت افراد زیادی را در کشورهای در حال توسعه تحت تاثیر قرار می دهد. بررسی‌های اخیر سلامت عمومی نشان داده است که اسکوربوت ممکن است در کشورهای توسعه‌یافته بسیار بیشتر از آن چیزی باشد که تصور می‌شد، به ویژه در بخش‌های پرجمعیت که شرایط پزشکی و عادات سبک زندگی مناسب وجود ندارد خطر ابتلا به این بیماری بیشتر است.
شرایطی که می تواند منجر به اسکوربورت شود:
- کودکان یا افراد 65 سال به بالا
- مصرف روزانه الکل
- استفاده از مواد مخدر غیر قانونی
- زندگی به تنهایی
- رژیم های غذایی محدود کننده یا مشخص شده
- درآمد کم و کاهش دسترسی به غذاهای مغذی
- بی خانمانی یا پناهنده بودن
- زندگی در مناطقی با دسترسی محدود به میوه ها و سبزیجات تازه
- اختلالات خوردن یا شرایط روانی که شامل ترس از غذا می باشد
- شرایط عصبی
- معلولیت
- اشکال بیماری التهابی روده (IBD)، از جمله سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، بیماری کرون، یا کولیت اولسروز
- شرایط گوارشی
- شرایط ایمنی بدن
- زندگی در جایی که رژیم غذایی در آن فرهنگ تقریبا به طور کامل از کربوهیدرات مانند نان، ماکارونی، و ذرت تشکیل شده است
- اسهال مزمن
- کم آبی بدن
- سیگار
- شیمی درمانی و پرتودرمانی
- دیالیز و نارسایی کلیه
روش های تشخيص اسکوربوت
اگر مشکوک به بیماری اسکوربوت هستید، به پزشک مراجعه کنید و یا از طریق ویزیت آنلاین با یک پزشک متخصص صحبت کنید. پزشک در مورد سابقه رژیم غذایی شما سؤالاتی می پرسد، علائم این بیماری را بررسی می کند و آزمایش خون را تجویز می کند. آزمایش خون برای بررسی سطح ویتامین C در سرم خون شما استفاده می شود. به طور کلی، افراد مبتلا به اسکوربوت سطح سرمی ویتامین C کمتر از 11 میکرومول در لیتر دارند.
درمان اسکوربوت
اگرچه علائم می تواند شدید باشد، درمان اسکوربوت نسبتاً ساده است.
ویتامین C به طور طبیعی در بسیاری از میوه ها و سبزیجات یافت می شود. همچنین اغلب به آب میوه ها، غلات و غذاهای میان وعده اضافه می شود. اگر به یک مورد خفیف اسکوربوت مشکوک هستید، خوردن حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات در روز ساده ترین راه برای درمان این بیماری است. برای اینکه رژیم غذایی مناسبی دریافت کنید مشاوره آنلاین پزشکی داشته باشید.
مکمل های خوراکی ویتامین C نیز به طور گسترده در دسترس هستند و این ویتامین در اکثر مولتی ویتامین ها وجود دارد. اگر علائم پس از چند روز تغییر رژیم غذایی ادامه یافت، حتما با پزشک خود مشورت و یا با دکتر آنلاین صحبت کنید.
برای موارد شدید و مزمن اسکوربوت، پزشک ممکن است دوزهای بالایی از مکمل های خوراکی ویتامین C را برای چند هفته تا چند ماه توصیه کند. در این خصوص باید گفت که هیچ اتفاق نظری در مورد دوز درمانی خاص برای اسکوربوت شدید وجود ندارد و بسته به نظر پزشک انجام می شود.
بهبود اسکوربوت
اکثر افراد پس از شروع درمان نسبتاً سریع بهبود می یابند. شما باید طی یک یا دو روز پس از درمان شاهد بهبود برخی علائم باشید، از جمله:
- درد
- خستگی
- سردرگمی
- سردرد
- نوسانات خلق و خوی
علائم زیر ممکن است چند هفته طول بکشد تا بهبود یابد:
- ضعف
- خونریزی
- کبودی
- یرقان
میزان مناسب مصرف ویتامین C
توصیه های روزانه ویتامین C به سن، جنسیت و سایر شرایط سلامتی بستگی دارد. برای بزرگسالان این میزان بین 65 تا 120 میلی گرم است. افرادی که سیگار می کشند یا مشکلات گوارشی دارند معمولاً حداقل 35 میلی گرم در روز بیشتر از افراد غیرسیگاری به این ویتامین نیاز دارند.
منابع ویتامین C
مرکباتی مانند پرتقال، لیموترش و لیمو به طور سنتی برای پیشگیری و درمان اسکوربوت استفاده می شود. چندین میوه و سبزی دیگر نسبت به مرکبات دارای دوز بالاتر ویتامین C هستند. بسیاری از غذاهای آماده، مانند آب میوه ها و غلات نیز حاوی ویتامین C هستند.
میوه هایی با سطح بالای ویتامینC شامل موارد زیر هستند:
- فلفل شیرین
- گواوا و پاپایا
- سبزی های تیره به خصوص کلم و اسفناج
- بروکلی
- جوانه بروکسل
- توت، به خصوص تمشک، توت فرنگی، و توت سیاه
- آناناس و انبه
- گوجه فرنگی، به ویژه پوره گوجه فرنگی یا آب میوه ها
- طالبی و بیشتر خربزه ها
- نخود سبز
- سیب زمینی
- گل کلم
ویتامین C در آب حل می شود. پخت و پز، کنسرو کردن و نگهداری طولانی مدت می تواند محتوای ویتامین در غذاها را تا حد زیادی کاهش دهد. بهتر است غذاهای غنی از ویتامین C را به صورت خام یا تا حد امکان نزدیک به آن مصرف کنید.
نتیجه گیری
اسکوربوت به دلیل کمبود مزمن ویتامین C ایجاد می شود. این بیماری در اکثر موارد خفيف است و معمولا در افراد با رژیم های غذایی نامتعادل دیده می شود و به راحتی با تغییرات غذایی و یا استفاده از مکمل قابل درمان است.
اسکوربوت مزمن در صورت درمان نشدن می تواند عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند. شایان ذکر است که دوز درمانی خاصی برای ویتامین C وجود ندارد. مقدار توصیه شده روزانه برای اکثر افراد بین 75 تا 120 میلی گرم در روز است.
منبع:healthline
