آندوسکوپی چیست؟ بررسی فواید و عوارض آندوسکوپی

پزشک‌ها با استفاده از روش به نام آندوسکوپی اندامهای داخلی و عروق بدن را مشاهده می‌کنند. در این روش از ابزاری تخصصی به نام آندوسکوپ استفاده می‌شود که شامل لوله‌ای باریک و انعطاف پذیر، به همراه یک دوربین است. آندوسکوپی معده از طریق برش جراحی یا از طریق دهان یا مقعد انجام می‌شود. از این روش برای بررسی بخش‌های مختلف بدن، از جمله مفاصل، ریه‌ها، مثانه، دستگاه گوارش و آپاندیس استفاده می‌شود. آندوسکوپی فقط برای مشاهده داخل معده و احشا بدن نیست، بلکه برای سایر اعضای بدن نیز کاربرد دارد. در این مقاله از دکتردکتر به بررسی دلیل استفاده،‌ فواید و عوارض آندوسکوپی معده و سایر اعضای بدن می‌پردازیم.

اگر سوالی در خصوص تصویربرداری از اندام‌های داخلی مثل معده و روده دارید،‌ آن را در قسمت دیدگاه‌ها درج کنید تا متخصص‌های ما در اسرع وقت شما را راهنمایی کنند.

آندوسکوپی چیست و چه موقع استفاده می‌شود؟

آندوسکوپی (endoscopy) آزمایشی است که جمع آوری نمونه‌های بافتی، تشخیص و بررسی بیماری تجویز می‌شود. بیماری‌هایی که باعث کم خونی، خونریزی، التهاب یا اسهال می‌شوند از طریق آندوسکوپی قابل بررسی هستند. آندوسکوپی با نام‌های دیگری مانند: برونکوسکوپی، کولونوسکوپی، سیستوسکوپی، لاپاراسکوپی و لارنگوسکوپی هم شناخته می‌شود. از این روش تصویربرداری برای بررسی برخی از سرطان‌های دستگاه گوارش فوقانی هم استفاده می‌شود تا بیماری تشخیص داده شود.

دلایل استفاده از آندوسکوپی

با توجه به وضعیت بیمار و نوع بیماری علت اندوسکوپی از فرد به فرد دیگر فرق می‌کند. از جمله مواردی که پزشک برای پیدا کردن علت بیماری آندسکوپی تجویز می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اندوسکوپی اندام‌های فوقانی برای تشخیص و گاهی اوقات درمان بیماری انجام می‌شود. تصویربرداری به پزشک کمک می‌کند تا علائم و نشانه‌های گوارشی مانند تهوع، استفراغ، درد شکمی، مشکلات بلعیدن و خونریزی گوارشی را تشخیص دهد. همچنین ممکن است پزشک برای جمع آوری نمونه‌های بافت (بیوپسی) از آندوسکوپی برای تشخیص بیماری‌ها و مشکلات جسمی مانند کم‌خونی، خونریزی، التهاب، اسهال یا سرطان سیستم گوارش استفاده کند.
2. آندوسکوپی گاهی یک روش درمانی است. پزشک می‌تواند از طریق آندوسکوپ، ابزار مخصوصی برای درمان مشکلات سیستم گوارش به داخل بدن وارد کند؛ سوزاندن یک منبع خونریزی برای متوقف کردن خونریزی گوارشی، قطع کردن یک پولیپ یا از بین بردن یک شی خارجی، نمونه‌هایی از اینگونه عمل‌ها هستند. علت آندوسکوپی گاهی برای کمک به سایر روش‌های درمانی مانند سونوگرافی است. یک پروب اولتراساوند ممکن است به اندوسکوپ متصل شود تا تصاویر متفاوتی از دیوار مری یا معده ایجاد شود.

گاهی علت اندوسکوپی بررسی و تشخیص علت مشکلاتی مثل درد مداوم قسمت فوقانی شکم، تهوع، استفراغ، اشکال در بلع یا سوزش سر دل است. علت اندوسکوپی می‌تواند خارج کردن جسم خارجی از دستگاه گوارش یا تشخیص ناهنجاری‌های مری، معده، دوازدهه، تومورها و سرطان‌ها (در مراحل اولیه) باشد؛ در مواردی هم به علت تشخیص عفونتاست؛ مثل عفونت هلیکو باکتر پیلوری در معده. آندوسکوپی اجازه می‌دهد تا دکتر شما به صورت بصری یک عضو را بدون نیاز به برش بزرگ ببیند. از این روش تشخیصی بیشتر برای بیماری‌های گوارشی استفاده می‌شود که بسیار زیاد هستند. این روش برای تشخیص بیماری‌ها توسط متخصص گوارش انجام می‌شود. برای آشنایی با بیماری‌هایی که توسط این پزشکان درمان می‌شود، مطلب تخصص گوارش چیست را بخوانید.

فواید و کاربردهای آندوسکوپی

از آندوسکوپی معده برای تشخیص و گاهی اوقات برای درمان بیماری‌های دستگاه گوارش استفاده می‌شود. این آزمایش فواید و کاربرد مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• تشخیص بیماری های روده ای التهابی (IBD) مانند: کولیت زخمی (UC) و بیماری کرون
• بررسی زخم معده
• تشخیص یبوست مزمن
• پانکراتیت
• خونریزی غیر قابل توضیح در دستگاه گوارش
• تومورها
• عفونت‌ها
• انسداد مری
• بیماری ریفلاکس گوارشی (GERD)
• فتق هیاتال
• خونریزی واژینال غیر معمول
• خون در ادرار

همچنین آندوسکوپی معده برای کمک به پزشک در تشخیص علت بیماری و برداشت نمونه بافت از معده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع آندوسکوپی

به طور کلی اندوسکوپی فقط برای مشاهده داخل معده نیست، بلکه برای سایر اعضای بدن هم به کار می‌رود. انواع آندوسکوپی با توجه به بخش‌های بدن تقسیم‌بندی می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• اندوسکوپی مفاصل و استخوان‌ها
• اندوسکوپی ریه‌ها
• آندوسکوپی روده بزرگ
• آندوسکوپی سیستم ادراری
• آندوسکوپی ناحیه شکم یا لگن
• آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی برای مشاهد مری و معده

همچنین این روش برای بررسی بیماری‌های مختلف مری، روده، معده، گوارش و برخی از سرطان‌ها قابل استفاده است.

انواع آندوسکوپی از نظر کاربرد در تشخیص بیماری‌های مختلف

آندوسکوپی‌ها به طور معمول بیشتر به صورت سرپایی انجام می‌شوند. اما در برخی از موارد با توجه به شرایط بیمار از بی حسی استفاده می‌شود تا درد کاهش پیدا کند. بخش‌های مختلفی از دستگاه گوارش مانند: روده کوچک، روده بزرگ، اثنی عشر، معده و مری از طریق آندوسکوپی معده بررسی می‌شوند. هر یک از این اندام‌ها با یکی از انواع آندوسکوپی بررسی می‌شوند که برای تشخیص بیماری‌های مختلف قابل استفاده هستند.

انواع آندوسکوپی و کاربرد آنها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

آندوسکوپی معده

اندوسکوپی معده برای بررسی معده و مری انجام می‌شود. آندوسکوپ یک دوربین کوچکی دارد که درون لوله قرار گرفته و برای بررسی نواحی مری و معده قابل استفاده است. پزشک متخصص برای بررسی درد‌ها و بیماری‌های مختلف، این آزمایش را تجویز می‌کند.

به گفته onlinelibrary:

آندوسکوپی می‌تواند به شناسایی التهاب، زخم و تومور کمک کند. آندوسکوپی فوقانی برای تشخیص رشد غیرطبیعی مانند سرطان و برای بررسی داخل دستگاه گوارش فوقانی از اشعه ایکس دقیق‌تر است. علاوه بر این، ناهنجاری‌ها را می‌توان از طریق آندوسکوپ درمان کرد.

در صورتی که بیمار در معاینه شفاهی علائم و نشانه‌های زیر را اعلام کند، پزشک آندوسکوپی معده را تجویز خواهد کرد:

• دل درد شدید و مزمن
• استفراغ خونی
• حالت تهوع یا استفراغ مداوم
• کاهش وزن بی دلیل
• احساس سیری بعد از خوردن کمتر از حد معمول
• مدفوع سیاه یا قیری
• برگشت دادن غذا
• درد در قسمت فوقانی شکم
• کم خونی بی دلیل
• درد یا مشکل در بلع

هریک از این مشکلات دلیل بر بیماری معده نیستند؛ اما باید بررسی شوند تا در صورت وجود بیماری به موقع برای درمان اقدام کرد.

عوارض آندوسکوپی

شما می‌توانید خطر ابتلا به عوارض اندوسکوپی را با دنبال کردن دستورالعمل پزشکان خود برای آماده شدن قبل انجام این عمل، مانند نخوردن و متوقف کردن داروهای خاص کاهش دهید. اما ممکن است که عوارض نادر آندوسکوپی رخ دهد که متداول‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• خونریزی: خطر ابتلا به عوارض خونریزی پس از اندوسکوپی افزایش می‌یابد اگر علت آندسکوپی حذف یک قطعه یا نمونه برداری بافت (بیوپسی) باشد، احتمال خونریزی وجود دارد.
• عفونت: زمانی که روش‌های اضافی انجام می‌شوند، در اثر ورود جسم خارجی به بدن خطر ابتلا به عفونت افزایش می‌یابد. اکثر عفونت‌ها جزئی هستند و می‌توان با آنتی بیوتیک آنها را درمان کرد.
• سوزش دستگاه گوارش: علائم و نشانه‌هایی که پس از آندوسکوپی ممکن است مشاهده کنید، عبارتند از:
  • تب
  • درد قفسه سینه
  • تنگی نفس
  • مدفوع خونی
  • مشکل بلعیدن
  • درد شدید یا مداوم شکم
  • استفراغ
• سایر عوارض آندوسکوپی: برخی از عوارض هم به مدت کوتاه و برای عموم بیشتر رخ می‌دهند که عبارتند از:
  • تنفس دشوار یا ناتوانی در تنفس
  • فشار خون پایین
  • ضربان قلب آهسته
  • تعریق بیش از حد
  • ‍اسپاسم حنجره

تعداد بیماری های گوارشی خیلی زیاد است و برای تشخیص اکثر آن‌ها دکتر آندوسکوپی نیاز به مشاهده اندام‌های داخلی دارد.

چه پزشکی آندوسکوپی را انجام می‌دهد؟

بسیاری از انواع آندوسکوپی می‌توانند توسط دکتر گوارش انجام گیرند. جراحان دستگاه گوارش هم می‌توانند این کار را انجام دهند. اگر پزشک برای شما آندسکوپی را تجویز کرده و شما علت آن را نمی‌دانید، بهتر است به پزشک معالج خود اعتماد کنید، شما می‌توانید برای انجام آندسکوپی و پیگیری روند درمانی خود از لیست پزشکان متخصص گوارش سامانه دکتر دکتر استفاده کرده و از دکتر مورد نظر خود نوبت بگیرید.

آشنایی با دستگاه آندوسکوپی

آندوسکوپ یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر است که در انتهای آن یک دوربین کوچک یا عدسی قرار دارد. این دوربین نور تولید کرده و تصاویر واضحی از اندام‌های داخلی بدن، مانند مری، معده و روده، ارائه می‌دهد. روی دستگاه، اهرم‌های مختلفی وجود دارند که پزشک را قادر می‌سازد تا زاویه تصویر را تغییر دهند. از این دستگاه برای تشخیص بیماری‌های مختلف گوارشی و سرطان معده استفاده می‌شود.

استفاده از دستگاه آندوسکوپی موجب تشخیص راحت‌تر بیماری انجام شود و مزایای مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. عدم نیاز به بیهوشی کامل: این روش معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود که خطرات بیهوشی را کاهش می‌دهد.
2. تشخیص دقیق و سریع: اطلاعات دقیق به پزشک کمک می‌کند تا بیماری را به‌سرعت تشخیص دهد.
3. صرفه‌جویی در وقت و هزینه: آندوسکوپی در مقایسه با روش‌های جراحی سنتی سریع‌تر و اقتصادی‌تر است.
4. دسترسی سریع و انتقال اطلاعات به دست آمده: تصاویر و اطلاعات بلافاصله قابل بررسی و تحلیل هستند.

این روش با ارائه تصاویر دقیق از دستگاه گوارش، به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری‌ها را در مراحل اولیه شناسایی کنند و درمان‌های مؤثرتری را برای بیماران پیشنهاد دهند. آندوسکوپی به‌ویژه در مواردی که علائمی مانند درد معده، ریفلاکس مکرر یا مشکلات بلع مشاهده می‌شود، نقش حیاتی دارد.

اقدامات لازم قبل از آندوسکوپی

قبل از انجام مراجعه مطلب پزشک یا کلینیک، فرد باید اطلاعات کاملی درباره وضعیت خود داشته باشد. او می‌تواند این اطلاعات را از طریق مطالعه کسب کند یا سوالات خود را از دکتر آندوسکوپی معده (گاستروسکوپی) بپرسد. اما به طور کلی یکسری اقدامات قبل از انجام آندوسکوپی لازم است که به شرح زیر هستند:

1. افراد باید با نحوه انجام آندوسکوپی، آشنایی نسبی داشته باشند و علت آن را از قبل بدانند.
2. بیمار باید ۶ تا ۸ ساعت قبل از آزمایش، مواد آشامیدنی و خوراکی مصرف نکند.
3. اگر به دارویی حساسیت دارید به پزشک خود اطلاع دهید.

حتما این نکات را قبل از آندوسکوپی رعایت کنید. در غیر این صورت،‌ با مشکل مواجه می‌شوید.

روند آندوسکوپی فوقانی به چه شکل است؟

روند آندوسکوپی معده، مری و ابتدای روده کوچک به شکل زیر انجام می‌شود:

1. شما باید راحت باشید و روی سمت چپ خود دراز بکشید.
2. به گلوی شما یک اسپری بی‌حس کننده زده می‌شود تا چیزی احساس نکنید.
3. یک قطعه کوچک محافظ در بین دندان‌های شما قرار داده می‌شود. از این رو به دندان‌های شما آسیبی وارد نمی‌شود.
4. هنگامی ‌که بیمار آماده شود، پزشک سر آندوسکوپ را روی زبان قرار می‌دهد تا به سمت گلو هدایت شود. سپس آرام ‌به داخل معده وارد می‌شود.
5. برای بزاق دهان شما، یک ساکشن وجود دارد تا فرآیند برای شما و پزشک آسان تر باشد.
6. اگر پزشک در حین آزمایش با مورد مشکوکی مواجه شود، می‌تواند به راحتی برای بررسی معده نمونه‌برداری کند. این کار بدون احساس درد است.

در انتها پزشک بعد از بررسی‌های لازم، دستگاه آندوسکوپ را از معده و مری خارج می‌کند.

نکات مهمی‌ که باید قبل از آندوسکوپی بدانید

قبل از اینکه برای تصویربرداری از اندام‌های داخلی آماده شوید، نیاز است که یکسری نکات را بدانید تا هنگام انجام آزمایش با مشکلی روبه‌رو نشوید. مهم ترین نکات قبل از آندوسکوپی به شرح زیر هستند:

1. در صورتی که بیمار به هر نوع دارویی حساسیت دارد، باید قبل این عمل، پزشک متخصص خود را از آن مطلع کند.
2. در صورتی که باردار هستید باید به پزشک اطلاع دهید.
3. اگر شکستگی بینی یا پولیپ بینی دارید، پرستار یا پزشک را مطلع کنید.
4. اگر سابقه عمل جراحی شکم، روده یا معده دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
5. اشیای قیمتی مانند طلا در عملکرد برخی از دستگاه‌ها اختلال ایجاد می‌کنند؛ قبل از انجام آندوسکوپی این اشیا را از خود دور کنید.
6. بهتر است خانم‌ها در زمان انجام این عمل لاک ناخن و رژ لب نداشته باشند.
7. اگر دندان مصنوعی یا لنز چشم دارید باید قبل از آماده شدن برای آزمایش آن‌ها را از دهان و چشم خود خارج کنید.
8. هنگام آزمایش لباس راحت بپوشید.

دقت داشته باشید که ممکن است حین انجام آندوسکوپی نیاز به بی‌حسی باشد از این رو با یک همراه به پزشک مراجعه کنید تا برای بازگشت به خانه مشکلی نداشته باشید. اگر فردی که می‌خواهد آندوسکوپی شود، بیماری خاصی مانند دیابت و فشار خون بالا دارد، باید به پزشک خود اطلاع دهد تا تمهیدات مناسب برای بیمار در نظر گرفته شود.

بعد از آندوسکوپی چه می‌شود؟

بعد از اندوسکوپی مدتی طول می‌کشد تا فرد از حالت بیهوشی خارج شود. در اغلب موارد، بیمار پس از به هوش آمدن، احساس گلودرد خفیف می‌کند که معمولا پزشک برای بهبود این مشکل، قرقره کردن آب نمک را توصیه می‌کند. همچنین ممکن است مشکلات تنفسی بعد از آندوسکوپی دیده شود. البته هر دو مشکلی که ذکر شد، خفیف و موقتی است. هنگامی که فرد کامل به هوش آمد، می‌تواند تحت نظر پزشک غذا بخورد و معمولا هیچ نوع پرهیز غذایی برای این افراد وجود ندارد؛ مگر برای چند ساعت ابتدایی یا برخی بیماران که مشکلاتی زمینه‌ای مثل دیابت دارند. پس از اندوسکوپی، ممکن است بیمار علائم و نشانه‌های ناراحت‌کننده‌ای مثل نفخ و گاز، گرفتگی و گلو درد تجربه کند.

هزینه آندوسکوپی چقدر است؟ آیا شامل بیمه می‌شود؟

آندوسکوپی همانند سایر روش‌های تشخیص و درمان انواع بیماری‌ها، با هزینه همراه است. اما میزان هزینه این آزمایش به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• نوع کلینیک یا بیمارستان خصوصی و دولتی
• تخصص یا فوق تخصص بودن پزشک
• نمونه برداری
• موقعیت جغرافیایی
• روش بیهوشی و بی حسی
• پوشش بیمه‌ای
• آزمایش‌های تکمیلی

بیشتر بیمه‌های تامین اجتماعی، بیمه تکمیلی و بیمه سلامت، آزمایش آندوسکوپی را پوشش می‌دهند؛ اما قبل از انجام آزمایش، درصد پوشش‌دهی را جویا شوید.

در صورت بروز این علائم، حتما با پزشک خود تماس بگیرید!

عوارض آندوسکوپی با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند. اگر بیش از حد احساس نگرانی یا ناراحتی داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید. در صورتی که در طی ۲۴ الی ۷۲ ساعت به درد شدید شکمی، تب، لرز، خون‌ریزی (استفراغ خونی یا مدفوع تیره رنگ)، مشکلات تنفسی شدید، اشکال یا درد در بلع دچار شدید، باید سریعا خود را به مرکز درمانی برسانید.

آندوسکوپی و سهولت در تشخیص بیماری

آندوسکوپی یکی از روش‌های تشخیص و درمان بیماری‌های گوارشی و معده است. آندوسکوپی معده برای تشخیص بیماری‌ها و نمونه برداری از بافت‌های معده تجویز می‌شود. از این رو  در صورت بروز هرگونه علائم تورم، خونریزی و دردهای شکمی‌ باید به پزشک مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق سامانه نوبت دهی آنلاین دکتردکتر از بهترین متخصص‌های گوارش و معده نوبت دریافت کنید تا مشکلاتتان بررسی شوند. به راحتی در سامانه دکتردکتر از بهترین متخصص‌های گوارش و آندوسکوپی نوبت آنلاین بگیرید. همچنین در صورتی که درباره عوارض آندوسکوپی نیاز به راهنمایی بیشتر دارید، کافی است که در انتهای همین متن و در قالب کامنت سوالات خود را از ما بپرسید.

منبع:

onlinelibrary.wiley.com

سوالات متداول