تصویر زنانی کتک‌خورده، تحقیرشده، تنها در مقابل تبعیض‌ها و اسیر در چارچوب‌های کلیشه‌ها و سنت‌ها در هیچ نقطه‌ای از دنیا تصویری غریبه نیست. شاید برخی از جوامع و کشورها با وضع قوانین و تلاش در راستای فرهنگ‌سازی، بسامد این تصاویر دلخراش و مأیوس‌کننده را کم کرده باشند اما همچنان دنیا با رسیدن به مکانی امن برای تمام جنسیت‌ها فاصله زیادی دارد. خشونت علیه زنان شکل‌ها و شیوه‌های مختلفی دارد. در این مقاله از مجله دکتردکتر می‌خواهیم از خشونت خانگی زنان بگوییم؛ خشونتی که در بسیاری از جوامع و مواقع آشکارا لمس و حس می‌شود و گاهی‌اوقات هم در بافت در هم‌تنیده سنت‌ها و رسومات، خود را به تاروپود زندگی جنس زن می‌آویزد. آثار این خشونت‌ها گاهی به‌خودی‌خود رفع نمی‌شوند و نیاز به پیگیری با مراجعه به متخصص روانشناس دارند؛ با ما همراه باشید.
خشونت علیه زنان به چه معنا است؟
منظور از خشونت علیه زنان این است که به طور کلان جامعه و افراد موجود در آن، حقوق انسانی زنان را به واسطه جنسیتشان زیر پای می‌گذارند و نادیده می‌گیرند. علاوه بر اینکه مجالی برای شکوفایی استعدادهای فردی و بهره‌مندی از حقوق اولیه زنان در نظر گرفته نمی‌شود، اعمال خشونت آنها را از داشتن حداقل فرصت‌هایی برای بهره‌مندی از آرامش هم دور می‌کند.
ابعاد این خشونت در جوامع مختلف متفاوت است. مقوله جغرافیا و مکان در این زمینه اهمیت فوق‌العاده‌ای دارند. سنت‌ها، عرف و آنچه به عنوان کلیشه‌هایی رفتاری و فکری در هر نقطه از دنیا رواج دارد هم می‌تواند روی اندازه و شکل خشونتی اثر بگذارد که به زنان آن مکان تحمیل می‌شود.
انواع خشونت علیه زنان را می‌توانیم در دسته‌بندی‌های زیر قرار بدهیم:
- خشونت خانگی زنان؛ این نوع خشونت از سوی نزدیک‌ترین افراد آشنا به فرد اعمال می‌شود.
- زن‌کُشی؛ در بسیاری از جوامع زن‌بودن تهدیدی برای جان این جنس است و به بهانه‌هایی نظیر حفظ آبرو و غیرت، توجیهاتی برای کشتار زنان وجود دارد.
- قاچاق انسان؛ قاچاق زنان در نقاط مختلف دنیا از دهشتناک‌ترین رخدادهایی است که دیده می‌شود. قاچاق زنان و دختران معمولاً با هدف سؤاستفاده و بهره‌کشی‌های جنسی صورت می‌گیرد.
- کودک‌همسری؛ ازدواج دختران در سنین کودکی هم از مواردی است که در بعضی جوامع و کشورها رواج دارد. واداشتن دختران به ازدواج در سن زیر ۱۸ سال از مصادیق نقض حقوق بشر است.
خشونت خانگی زنان چیست؟
خشونت علیه زنان به شیوه‌های مختلفی ابراز می‌شود و یکی از مصادیق نقض حقوق بشر است. با این حال، انواع مختلفی از آن از جمله خشونت خانگی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد. خشونتی که با قدمتی به‌اندازه حیات انسان روی کره زمین به زنان تحمیل شده، نگذاشته و نمی‌گذارد که این جنس از نهایت استعدادهایش در زندگی استفاده کند و از فرصت‌های مختلفی که برای رشد و پیشرفت زندگی‌اش در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، جسمانی و دیگر وجوه او وجود دارد، بهره‌مند شود.
خشونت خانگی زنان از زیرمجموعه‌های خشونت علیه این جنس است. در چنین خشونتی، زنان از سوی نزدیک‌ترین افرادی که در حلقه ارتباطاتشان در زندگی وجود دارند، دچار آسیب می‌شوند و تحت خشونت قرار می‌گیرند؛ خانواده، همسر، شریک عاطفی یا اقوام دیگر. در واقع، لفظ خانگی زمانی ضمیمه خشونت علیه زنان می‌شود که زندگی زن از سوی فردی نزدیک و آشنا به او تهدید می‌شود.
انواع خشونت خانگی علیه زنان شامل موارد زیر می‌شود:
- جسمی
- جنسی
- روانی
- اقتصادی
خشونت‌های جسمی
خشونت خانگی علیه زنان می‌تواند به شکل جسمی اعمال شود. در این نوع از خشونت، زن مورد تهدیدهای جسمانی قرار می‌گیرد. آسیب‌رساندن به بدن زن به شکل‌وشیوه‌های مختلفی مانند سوزاندن، ضربه‌زدن، هل‌دادن، کشیدن موها و بسیاری از دیگر اعمال خشونت‌آمیز انجام می‌شود.
فقط بحث کتک‌زدن نیست. دایره خشونت‌های جسمانی می‌تواند بسیار گسترده‌تر از این‌ها باشد. وادارکردن زنان به مصرف مواد مخدر یا الکل هم از مصادیق چنین خشونتی است.
یکی از خشونت‌های جسمی رایجی که به زنان روا داشته می‌شود هم در قالب دست‌کاری اندام‌ها و بدنشان است. در بعضی از نقاط دنیا، چنین چیزی در قالب تغییر اندام جنسی زنان صورت می‌گیرد. ختنه زنان با هدف دور نگه‌داشتن آنها از توانگری جنسی و ناتوان‌شدنشان از لذت جنسی در بسیاری از نقاط دنیا رواج داشته و دارد.
ختنه‌کردن و محدودسازی اندام جنسی زنان با هدف کنترل بیشتر آنها بوده و هست. چنین دستکاری‌هایی در اندام یک انسان از مصادیق بارز خشونتی عریان است که هر قبیله و جامعه‌ای را فرسنگ‌ها از انسانیت دور نگه می‌دارد.
خشونت‌های جنسی
خشونت جنسی هم از مصادیق خشونت خانگی زنان است. وادارکردن زنان به برقراری رابطه جنسی و تجاوز از مصادیق چنین خشونتی است. برقراری رابطه جنسی و وادارکردن زن به این کار به اشکال مختلف خشونت است.
رابطه جنسی با کودکان، معلولان و به‌طور کلی اشخاصی که توانایی تصمیم‌گیری و کنترل این موضوع را ندارند هم در دسته‌بندی خشونت‌های جنسی قرار می‌گیرد. ارتباط جنسی با کسی که بنا به مصرف الکل یا مواد مخدر یا هر دلیل دیگری هوشیار نیست هم نوعی خشونت تلقی می‌شود.
خشونت‌های روانی
خشونت خانگی زنان پر است از مصادیق خشونت روانی. رفتارهای متنوعی زیرمجموعه چتر این گزینه قرار می‌گیرند. برای مثال، ایجاد ترس و دلهره در زندگی یک زن، تهدیدکردن او یا عزیزانش و تخریب آنچه دوست دارند، مانند حیوان خانگی یا اموالش می‌توانند از علامت خشونت خانگی علیه زنان تعبیر شوند.
منزوی‌کردن زن و دور نگه‌داشتن او از جامعه و خانواده هم از نشانه‌های بارز خشونت علیه زنان است. پیامد های خشونت خانگی علیه زنان می‌تواند دامن تمام بخش‌های جامعه و حتی کشتی مردسالاری را بگیرد که با انداختن نیمی از سرنشینان خود به آب، مانع از برقراری تعادل در مسیر عبور از موج‌ها و طوفان‌های دریایی می‌شود.
خشونت‌های اقتصادی
یکی از زیرشاخه‌های خشونت خانگی زنان در محرومیت‌های اقتصادی جلوه پیدا می‌کند. این نوع خشونت خانگی علیه زنان ایران هم در بسیاری از خانواده‌ها دیده می‌شود. منظور زمانی است که مرد با دور نگه‌داشتن زن از حق کارکردن و تحصیل دسترسی او به درآمد را از بین می‌برد.
این شکل از خشونت دامنه و طیف گسترده‌تری هم دارد. برای مثال، زمانی که زنان از حق دسترسی به منابع مالی در زندگی دور می‌مانند، تحت خشونت اقتصادی قرار می‌گیرند.
در بسیاری از جوامع و خانواده‌ها، مردان و سرپرستان به بهانه کنترل اوضاع مالی، هیچ حقی برای دسترسی زنان به پول و منابع مالی قائل نمی‌شوند. این خشونتی عریان است که زیر لفافه سنت و فرهنگ در بسیاری از مواقع پوشانده می‌شود.
قربانیان خشونت خانگی علیه زنان و کودکان چه کسانی هستند؟
آمار خشونت خانگی علیه زنان در ایران و بسیاری از نقاط دنیا به طور دقیق و واضح در دسترس نیست. همین باعث می‌شود که امکان تولید راه‌کارهایی برای مقابله با این مشکل پرچالش‌تر و دشوارتر شود. هرچند که آمارهای مستدلی موجود نباشد و حرفی از این مشکل به‌میان نیاید باز هم پیامدهای چنین خشونتی و اثرگذاری بر تمام اعضای جامعه را نمی‌توان نادیده گرفت.
چنین خشونتی دامن تمامی افراد جامعه را می‌گیرد. زنان و کودکان در صف نخست آسیب هستند و اعمال انواع خشونت خانگی روی آنها باعث بروز مشکلات روانی، جسمانی و اجتماعی مختلف می‌شود.
در جامعه‌ای که نیمی از افراد آن در شرایطی امن و طبیعی زندگی نمی‌کنند، نیمی دیگر هم در آرامش نخواهند بود. از بین‌رفتن توازن و تعادل در هر جامعه‌ای چالش‌های فراوانی را به آن تحمیل می‌کند که خود را در ابعاد مختلف زندگی تمام آدم‌های موجود در آن نشان خواهد داد.
خشونت خانگی زنان باردار چگونه است؟
شیوع خشونت خانگی در هر جامعه می‌تواند به‌شدت گسترده شود و مشکلاتی جدی را به‌همراه داشته باشد. زمانی که چنین خشونتی به سمت زنان باردار هم اعمال می‌شود، بروز حوادثی ناگوار و فجایع مختلف دور از ذهن نخواهد بود.
بررسی خشونت خانگی علیه زنان باردار نشان می‌دهد که عواقب آن به شکل‌های مختلفی نمود پیدا می‌کند:
- آسیب‌رساندن به زن باردار و به مخاطره‌انداختن سلامت او
- تهدیدکردن سلامتی نوزاد و آسیب‌رساندن به او
- فشارهای وارد بر مادر می‌توانند روی سلامت جسمی و روانی نوزاد در آینده اثرات منفی بگذارند.
راه‌های مقابله با خشونت خانگی زنان چیست؟
مددکاری اجتماعی مداخله در بحران خشونت خانگی علیه زنان از نیازهای مدیریت و کنترل چنین خشونتی در هر جامعه است. با بررسی خشونت خانگی علیه زنان به نقش فرهنگ و سنت در این زمینه پی می‌بریم. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌تواند در زمینه پاک‌سازی جوامع از خشونت مفید واقع شود، فرهنگ‌سازی است.
آگاهی زنان و دختران از خشونت‌هایی که به آنها روا داشته می‌شود و اعلام روزهایی جهانی مانند روز مبارزه علیه خشونت خانگی از سوی سازمان‌ها و نهادهایی چون سازمان ملل متحد می‌تواند راهی برای معطوف‌کردن نگاه‌ها به این موضوع همه‌گیر جهانی باشد.
در ابعاد فردی و خُرد چه باید کرد؟ راه چاره چیست؟
چرخه را بشکنید
اگر به عنوان یک زن در شرایطی هستید که خشونت خانگی را تجربه می‌کنید:
- از سوی فردی در نزدیکی‌تان تهدید می‌شوید؛
- مورد خشونت جسمی قرار دارید؛
- گاهی حتی از شما عذرخواهی می‌شود اما دوباره روند سابق شکل می‌گیرد؛
باید بدانید که ماندن در این شرایط هیچ فایده‌ای ندارد. هر چقدر که بیشتر به حضور در چنین محیطی ادامه بدهید، دایره تجربه‌های ناخوشایندی که از خشونت دارید، شعاع بزرگ‌تری پیدا می‌کند. باید چرخه را بشکنید. چطور؟
- عوامل موثر بر خشونت خانگی علیه زنان را مرور کنید و بپذیرید که در چنین محیطی زندگی می‌کنید.
- با تعریف صورت مسأله می‌توانید راهی برای یافتن مشکل هم پیدا کنید.
- به هیچ‌عنوان حس دلسوزی نسبت به کسی را که به شما خشونت تحمیل می‌کند در خود گسترش ندهید.
- شما مقصر نیستید و نگذارید که کلیشه‌های رایج در عرف و سنت، شما را ریشه شکل‌گیری این خشونت بدانند و مقصر شوید.
- از کمک حرفه‌ای مشاوران خبره و مددکاران منصف استفاده کنید.
روز بین‌المللی مبارزه با خشونت علیه زنان
هر سال در ۲۵امین روز از ماه نوامبر (۴ آذر در ایران)، روزی به نام مبارزه با خشونت علیه زنان در دنیا مطرح می‌شود. از سال ۱۹۸۱ میلادی این روز در تقویم جهانی مشخص شده اما مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۷ام اکتبر سال ۱۹۹۹ میلادی چنین روزی را به طور جهانی اعلام کرد و باعث شد که توجه بیشتری را به خود جلب کند.
با اعلام چنین روزهایی، سعی می‌شود که نگاه‌ها در دنیا به حقوق زنان معطوف شود تا روزی فرابرسد که نابرابری‌ها از بین برود، خشونت جسمانی درست به اندازه‌ای که وحشیانه است در چشم تمام آدم‌ها زشت و نامطلوب شناخته شود و با کنارگذاشتن نگاه ابزاری به زنان، هیچ‌گونه حس مالکیتی به آنها وجود نداشته باشد.
جهان با تمام ادعایی که درباره پیشرفت و توسعه برابری داشته، در ایجاد فضایی امن و آرام برای نیمی از ساکنان خود موفق عمل نکرده است.
تغییر از شما شروع می‌شود؛ اولین قدم را بردارید!
شیوع خشونت خانگی علیه زنان در گذشته رواج بیشتری داشت اما هنوز هم در ابعاد مختلف در سراسر نقاط دنیا حس و دیده می‌شود. اگر از سوی نزدیک‌ترین افراد زندگی‌تان تهدید می‌شوید و در فضایی پرخشونت زندگی می‌کنید، باید خود را نجات بدهید.
با نپذیرفتن این شرایط به بهانه آبروداری و پیروی از سنت‌های تاریخ‌گذشته راهی برای نجات خود باز کنید. در این مسیر می‌توانید از مشاوران روانشناسی هم کمک بگیرید. برای دریافت نوبت از بهترین متخصصان، سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر هم در خدمت شما است.
همچنین پذیرای نظراتتان در این زمینه هستیم.
منابع:
