درمان خانگی اسهال یا diarrhea، معمولا با مواد خوراکی همچون سیب پخته، برنج کته شده، موز یا داروهای بدون نسخهای همچون لوپرامید انجام میشود. این روشها، در درمان فوری اسهال تاثیر دارند اما راهحلهای خانگی دیگری هم هست که هم بر اساس درمان اسهال بزرگسالان و کودکان، متفاوتند و هم در عین حال، تاثیری فوری دارند. مثلا سیبزمینی آبپز، باعث درمان سریع اسهال کودکان میشوند اما در بزرگسالان، چنین تاثیری ندارد.
در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، راههای مختلف درمان اسهال در خانه برای سنین مختلف بررسی خواهیم کرد؛ با ما همراه باشید.
در پایان، اگر سوالی دارید، در انتها مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ دهد.
برای درمان خانگی اسهال چه کار باید کرد؟
درمان خانگی اسهال، بر پایهی حمایت از بدن بهمنظور بهبود سیستم گوارش و جلوگیری از عوارض جدی مانند کمآبی استوار است. اسهال باعث کم شدن مایعات بدن از جمله آب میشود؛ برای آگاه شدن درباره ماهیت این عارضه، پیشنهاد میکنیم مطلب اسهال چیست را مطالعه کنید.
در بیشتر موارد برای بند آمدن سریع اسهال، راهکارهای درمان خانگی اسهال کافی هستند. مثلا استفاده از داروهای ضد اسهال بدون نسخه (OTC) همچون لوپرامید یا پرهیز از مصرف غذاهای نامناسب همچون غذاهای تند یا فست فودها، میتوانند باعث رفع این مشکل شوند.
در ادامه، روشهای درمان خانگی اسهال را به شما معرفی خواهیم کرد اما قبل از آن، در جدول زیر میتوانید خلاصهای از این مقاله را بخوانید:
درمان خانگی | توضیحات | مناسب برای |
---|---|---|
مایعات فراوان | نوشیدن آب، آبمیوه رقیقشده، محلولهای آبرسان و سوپهای سبک | بزرگسالان و کودکان |
رژیم BRAT | موز، برنج سفید، سیب، نان تست (کمفیبر و نشاسته بالا) | بزرگسالان و کودکان |
پروبیوتیکها | استفاده از ماست و غذاهای تخمیرشده برای بهبود عملکرد روده | بزرگسالان و کودکان |
چای گیاهی | چای بابونه، چای سبز، چای بادرنجبویه برای درمان اسهال آبکی | بزرگسالان |
داروهای بدون نسخه | لوپرامید، بیسموت سابسالیسیلات، ریفاکسمین و سیپروفلوکساسین | بزرگسالان |
آب هویج | کاهش شدت اسهال و کمک به بازسازی انرژی بدن | بزرگسالان |
غذاهای سبک و کمفیبر | موز، برنج کته، سیب، نان تست برای کاهش تحریکات گوارشی | بزرگسالان و کودکان |
اجتناب از برخی غذاها | پرهیز از لبنیات، غذاهای تند و چرب، نوشیدنیهای کافئیندار و الکلی | بزرگسالان و کودکان |
سیبزمینی آبپز | درمان سریع اسهال در کودکان | کودکان |
هیدراته نگه داشتن | نوشیدن مایعات و آبگوشت برای جلوگیری از کمآبی | کودکان |
رژیم غذایی برای کودکان زیر ۲ سال | مراقبت ویژه، بهویژه مصرف مایعات و غذاهای ملایم | کودکان زیر ۲ سال |
برای درمان سریع اسهال چه بخوریم؟
در زمان بروز اسهال، انتخاب صحیح غذا و تعداد وعدهها اهمیت زیادی دارد؛ زیرا اشتباه در انتخاب میتواند وضعیت را بدتر کند.
بهگفته بنیاد بینالمللی اختلالات گوارشی (IFFGD)،
برای درمان فوری اسهال، رژیم غذایی با وعدههای غذایی کوچک و مکرر، بهتر از خوردن ۳ وعده غذایی حجیم در روز است.
بر اساس دستورالعملهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) و منابع معتبر، نکات زیر مفید هستند:
رژیم برت برای درمان فوری اسهال در خانه
رژیم BRAT هم به درمان اسهال کمک میکند. در این رژیم، از موز، برنج، سس سیب و نان تست استفاده میشود. این مواد غذایی، فیبر کم و نشاسته بالایی دارند. برای همین، ممکن است به تولید حرکات جامد روده کمک کند. ضمن اینکه حاوی مواد مغذی مفیدی مانند پتاسیم و پکتین هستند.
آب هویج برای اسهال بزرگسالان
آب هویج به دلیل دارا بودن پکتین، میتواند در درمان اسهال بزرگسالان مفید باشد و از شدت اسهال بکاهد. همچنین درمان خانگی آب هویج برای اسهال بزرگسالان به دلیل خاصیت ضد التهابی و مغذی بودنش، به بازسازی انرژی بدن کمک کرده و ممکن است از کمآبی ناشی از اسهال جلوگیری کند.
با این حال، مصرف بیش از حد آب هویج یا سایر آبمیوهها ممکن است برای برخی افراد ناراحتی ایجاد کند، بنابراین بهتر است در مقادیر معتدل مصرف شود.
اجتناب از مصرف برخی غذاها
لازم است بدانیم که در زمان اسهال چه غذاهایی نباید بخوریم. پرهیز از مصرف موارد زیر را بهخاطر بسپارید:
نوع ماده غذایی/نوشیدنی | توضیحات |
---|---|
محصولات لبنی | برخی افراد قادر به هضم محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و بستنی نیستند که میتواند باعث ایجاد ناراحتی گوارشی شود. |
غذاهای تند و چرب | غذاهای تند، چرب یا سرخشده به سختی هضم میشوند و ممکن است موجب تحریک معده و روده شوند، که به درمان اسهال آسیب میزند. |
غذاهای پرفیبر | غذاهای پرفیبر مانند غلات کامل، میوههای خام و سبزیجات میتوانند حرکت رودهها را افزایش دهند و اسهال را تشدید کنند. |
کافئین و الکل | نوشیدنیهای کافئیندار و الکلی به عنوان ادرارآور عمل کرده و منجر به کمآبی بدن میشوند و ممکن است سیستم گوارشی را تحریک کنند. |
غذاها و نوشیدنیهای حاوی قند | غذاهای شیرین مانند آبنبات، شیرینی و نوشیدنیهای شیرین میتوانند باعث جذب آب به داخل رودهها شده و اسهال را تشدید کنند. |
شیرینکنندههای مصنوعی | شیرینکنندههای مصنوعی مانند سوربیتول موجود در آبنباتهای بدون قند و آدامسها میتوانند اثر ملین داشته و علائم اسهال را بدتر کنند. |
اگر فردی به عدم تحمل لاکتوز مبتلا باشد، باید از مصرف لبنیات حاوی لاکتوز اجتناب کند. مصرف مواد لبنی باعث بدترشدن اوضاع او خواهد شد. اگر در هنگام مسافرت با اسهال مسافرتی رو به رو شدید سعی کنید از غذاهای محل سفر و مخصوص آب کمتر استفاده کنید و حتما توسط پزشک عمومی معاینه شوید.

نوشیدن مایعات فراوان
اولین درمان موثر خانگی اسهال، هیدراتاسیون بدن یا همان نوشیدن آب به اندازه کافی است. با وقوع اسهال، بدن الکترولیتهایی مانند سدیم و کلرید را از دست میدهد و برای جبران آن، باید مایعات مختلف از جمله آب نوشید.
نوشیدن آب میوه رقیقشده، محلولهای آبرسانی بدون نسخه مثل ORSیا نوشیدنیهای ورزشی هم به هیدراتاسیون بدن کمک میکند.
در زمان اسهال، این نوشیدنیها را نخورید!
از نوشیدن هر چیزی که باعث تحریک بیشتر دستگاه گوارش میشود، خودداری کنید، مانند:
- الکل
- نوشابههای گازدار
- نوشیدنی با کافئین
- نوشیدنیهای بسیار گرم
مصرف پروبیوتیکها
پروبیوتیکهای موجود در ماستها و سایر غذاهای تخمیرشده در درمان خانگی اسهال، تاثیر دارند. پروبیوتیکها، میکروارگانیسمهایی هستند که برای سیستم گوارش فواید بسیاری دارند.
پروبیوتیکها به عملکرد بهتر روده کمک میکنند و در روند مبارزه با عفونتها اثرگذارند. استفاده از این مواد در درمان خانگی اسهال هم کاربرد دارد و به بهبود کنترل دفعات خروج مدفوع و تغییر در شکل و ساختار مدفوع اسهالی کمک میکند.
پرهیز از حرکات ورزشی
بهتر است که در زمان ابتلا به اسهال، از ورزشکردن پرهیز کنید. بدن در این اوضاع، نیاز به استراحت دارد. فعالیتهای روزانهتان را انجام بدهید، اما به تن خود فشار نیاورید و کالری اضافی نسوزانید. امکان دارد که بعد از ورزش، اسهال تشدید شود.
دضمن اینکه نیاز به بدن به آب هم بیشتر میشود و در نتیجه، این وضعیت اسهال را تشدید و وخیمتر میکند. در حین یا بعد از دویدن در مسیرهای طولانی، وضعیتی موسوم به اسهال دونده رخ میدهد. پس بهتر است که تا بهبودی کامل، ورزش نکنید.
درمان خانگی اسهال آبکی
دمنوشهای گیاهی زیر در قالب سرد یا گرم میتوانند به کنترل و درمان اسهال آبکی در منزل کمک کنند:
- چای بابونه؛ بابونه به تسکین ناراحتی معده و اسهال کمک میکند.
- چای سبز؛ چای سبز بروز اسهال را در افرادی کاهش میدهد که رادیوتراپی سرطان دریافت میکنند.
- چای بادرنجبویه؛ ساقه و برگ بادرنجبویه در قالب جوشانده به کاهش علائم آزاردهنده اسهال کمک میکند.
دقت کنید که درمان خانگی اسهال با دمنوشها برای همه مفید نیست. اگر نسبت به این مواد حساسیت داشته باشید یا با دستگاه گوارشتان سازگار نباشند، احتمال دارد که عوارض ناخوشایندتری هم تجربه کنید.
در واقع، هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری درباره اثرگذاری هریک از این موارد روی درمان اسهال وجود دارد. بهبهانه اینکه این مواد گیاهیاند، نباید سرخودانه و با خیال راحت بهسراغ مصرفشان برویم. با شناخت اینکه تخصص گوارش و کبد چیست، در زمان بروز مشکلاتی نظیر اسهال شدید، به متخصص مراجعه کنید.
استفاده از داروهای بدون نسخه برای درمان خانگی اسهال
انواع مختلفی از قرص ضد اسهال برای متوقفکردن این عارضه در داروخانهها موجودند. در جدول زیر نمونههایی از قرصهای ضد اسهالی بدون نسخه که در داروخانههای ایران موجود هستند همراه با مدت زمان اثر یا روند بهبود آمده است. لازم به ذکر است که زمانهای ذکر شده تقریبی بوده و بسته به شرایط فردی ممکن است متغیر باشند:
دارو | عملکرد و کاربرد |
---|---|
لوپرامید (Loperamide) | کاهش فعالیت روده و افزایش جذب مایعات توسط روده برای کنترل علائم گوارشی |
بیسموت سابسالیسیلات (Bismuth subsalicylate) | کمک به کاهش التهاب و اسهال با خاصیت ضد باکتریایی و ضد التهابی |
ریفاکسمین (Rifaximin) | آنتیبیوتیک برای درمان عفونتهای گوارشی ناشی از باکتریها |
سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) | آنتیبیوتیک برای درمان عفونتهای باکتریایی در دستگاه گوارش |
پوسته اسفرزه | فیبر طبیعی که به جذب آب در روده کمک کرده و از اسهال جلوگیری میکند. |
قرص ضد اسهال یدوکینول (Iodoquinol) | داروی ضد عفونتهای انگلی برای درمان اسهال ناشی از عفونتهای انگلی |
استفاده از این داروها صرفاً برای کنترل علائم است و درمان علت اصلی اسهال را تضمین نمیکند. در صورت تداوم علائم یا بروز علائم هشداردهنده مانند تب بالا، درد شدید شکم یا وجود خون در مدفوع، حتماً به اورژانس مراجعه کنید.
درمان خانگی اسهال و استفراغ بزرگسالان
برای درمان خانگی اسهال و استفراغ بزرگسالان، جایگزینی مایعات و الکترولیتهای از دست رفته ضروری است. نوشیدن آب همراه با الکترولیت، آبمیوههای مناسب (مانند آب هویج) و آبگوشت میتواند به بهبود وضعیت کمک کند.
اگر مصرف مایعات باعث تشدید تهوع یا استفراغ شود، ممکن است نیاز به سرمدرمانی باشد. آب به تنهایی کافی نیست؛ زیرا باید سدیم و پتاسیم نیز تأمین شوند. سوپها منبع خوبی برای جبران سدیم هستند و آبمیوههای مناسب مانند آب هویج به تأمین پتاسیم کمک میکنند.
بااینحال، برخی آبمیوهها ممکن است اسهال را تشدید کنند، بنابراین انتخاب نوشیدنی مناسب اهمیت دارد. در صورت تداوم علائم، مشورت با پزشک ضروری است.
درمان سریع اسهال بزرگسالان
برای درمان سریع، میتوانید نمک مصرف کنید زیرا نمک دارای سدیم است و به حفظ سطح مایعات بدن کمک میکند. بیسکویتهای ترد یا کراکرهای نمکی و چوب شور میتوانند بهسرعت، سطح سدیم بدن را افزایش بدهند. ضمن اینکه این مواد برای معده هم ضرری ندارند و باعث تحریک آن نمیشوند. استفاده از آب گوشت و سوپ مرغ حاوی نمک هم به درمان سریعتر کمک میکند.
البته ما توصیه میکنیم که برای درمان فوری و سریع اسهال، با پزشک مشورت کنید. برای مشاوره فوری با دکتر گوارش بهصورت متنی یا تلفنی، میتوانید از سامانه دکتردکتر استفاده کنید.
درمان خانگی دل پیچه و اسهال بزرگسالان
درمان خانگی اسهال کودکان
برای هیدراته نگهداشتن کودک مبتلا به اسهال، مایعات زیادی به او بدهید. مصرف آب زیاد یا مایعاتی مانند آبگوشت و سوپ در این زمینه مفید خواهد بود. استفاده از این مواد در رژیم غذایی کودک هم به بهبود وضعیت اسهال در او کمک میکند:
- سیب (بدون پوست)
- موز، لوبیا، نخودفرنگی
- جو و جو دوسر
- سیب زمینی آب پز
سیب زمینی شیرین و بدون پوست هم در صورتی که در دسترس باشد، گزینه خوبی خواهد بود.
درمان خانگی اسهال کودکان زیر دو سال
درمان خانگی اسهال در کودکان زیر دو سال باید با احتیاط انجام شود تا از کمآبی و عوارض جدی جلوگیری شود. مهمترین اقدامات شامل موارد زیر است:
- جبران مایعات از دسترفته با شیر مادر یا شیر خشک یا پودر ORS
- رژیم غذایی سبک و کمفیبر مانند موز، برنج، سیبزمینی پخته و ماست پروبیوتیک
هشدار! داروهای ضداسهال بدون تجویز پزشک برای کودکان زیر دو سال توصیه نمیشود.
درمان سریع اسهال کودکان
در درمان سریع خانگی اسهال کودکان باید به حفظ تعادل مایعات بدن کودک دقت کنید. اگر میخواهید که اوضاع زود تحت کنترل دربیاید، باید به او مایعات بدهید و نگذارید که بهسراغ خوراکیهای شیرین و تنقلات برود. برای وعدههای غذایی هم از کته با ماست یا مرغ پخته استفاده کنید. سوپ مرغ هم بدون شیر گزینه خوبی خواهد بود.
درمان خانگی اسهال نوزادان
در بیشتر موارد، اسهال نوزاد خودبهخود بهتر میشود و نیازی به درمان پزشکی ندارد. انجام این اقدامات در خانه هم به روند بهبودی کمک میکند:
- نوزاد را هیدراته نگه دارید. اگر شیر میدهید، به شیردهی ادامه دهید. اگر با شیرخشک تغذیه میشود هم به او شیر خشک بدهید.
- برای جبران مایعات و نمکهای از دست رفته هم باید فکری کرد. در موارد عادی اسهال، شیر مادر یا شیر خشک برای جبران اینها کافی است. در موارد شدید، برای تأمین سدیم و پتاسیم از محلول او آر اس (ORS) با مشورت پزشک استفاده کنید.
پوشک کودک خود را زود به زود عوض کنید. سعی کنید آن را تا حد امکان خشک نگه دارید تا از ایجاد بثورات پوشک جلوگیری کنید.
درمان خانگی اسهال نوزاد دو ماهه
درمان خانگی اسهال در نوزاد دو ماهه باید با احتیاط ویژه انجام شود، زیرا نوزادان در این سن بسیار حساس هستند و خطر کمآبی بدن آنها را تهدید میکند. بنابراین قبل از خود درمانی، حتما با پزشک مشورت کنید. با این حال، توجه به نکات زیر حائز اهمیت است:
- ادامه تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک
- جبران مایعات از دسترفته با محلول او آر اس (ORS)
- پرهیز از مصرف داروهای ضد اسهال
هشدار! اگر اسهال بیش از ۲۴ ساعت طول کشید، نوزاد تب داشت، مدفوع حاوی خون یا مخاط بود یا علائم کمآبی مشاهده شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
درمان سریع اسهال در بارداری
اگر در این دوران به اسهال دچار شدید، نکات تغذیهای زیر را در نظر بگیرید و مواد زیر را مصرف کنید:
- غذاهای نشاستهای مانند سیب زمینی، غلات شیریننشده و کراکر
- سبزیجات پخته از جمله هویج، کدو سبز پوست کنده، لوبیا سبز، چغندر
- سوپهای بدون شیر با سبزیجات
- گوشت لخم و کمچربی
- تخم مرغ پخته
- ماست
یادتان نرود که دوران بارداری بسیار حساس است و نباید سرخودانه اقدام به مصرف دارو کنید. درمان خانگی اسهال در بارداری نباید شامل مصرف قرصها و داروهایی شود که از عوارضشان باخبر نیستید.
درمان سریع اسهال در مسافرت
در صورت ابتلا به اسهال مسافرتی، نوشیدن مایعات را فراموش نکنید. نگذارید که آب از دسترفته از بدن باعث وخیمترشدن علائم و وضعیتتان شود. علاوهبر این، استفاده از محلول OSR هم بیتأثیر نیست.
در طول سفر، معمولاً جنبوجوش زیادی دارید. برای اینکه بهبودی سریعتر حاصل شود، باید کمی به خودتان استراحت بدهید. بدن در دوران ابتلا به اسهال باید آرام و بیتنش باشد.
درمان خانگی اسهال و استفراغ
آب نارگیل، جوشانده زنجبیل، ماست ساده، چای نعنا و سرکه سیب، به درمان فوری و خانگی اسهال و استفراغ در کنار هم، کمک میکنند.
درمان فوری دل درد و اسهال
برای درمان فوری اسهال و شکمدرد میتوانید سیبی را پوست بگیرید و آن را رنده کنید. مصرف این خوراکی میتواند به رفع دلدرد و اسهال کمک کند. نوشیدن چای و عسل هم در کنترل سریع علائم مفید است.
مخلوط آب لیمو با زنجبیل و کمی شکر هم برای درمان سریع شکم درد و اسهال ایده بدی نیست. استفاده از پد یا کیسه آب گرم روی شکم هم به تسکین درد کمک میکند. اگر فکر میکنید که شکمدردتان ناشی از وضعیتی جدیتر از اسهالی ساده است، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
درمان سریع شکم درد و اسهال
برای درمان سریع شکم درد و اسهال، میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- مایعاتی مانند آب، آب نبات، الکترولیتهای خوراکی مانند گلوکز و نمک یا نوشیدنیهایی مانند سوپ دوغ و چای زنجبیل مصرف کنید؛
- نان تست و آرد، برنج، موز و سوپهای گلوکز دار مصرف کنید؛
- از مصرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید؛
- استراحت کنید؛
- از داروهای ضد اسهال مانند لوموتیل یا امودیوم (به عنوان مثال) برای کنترل اسهال استفاده کنید.
درمان خانگی اسهال ویروسی
هشدار! اگر اسهال خونی یا تب دارید، شاید پای بیماری جدی دیگری بهمیان باشد و نباید از داروهای نامبرده استفاده کنید.
در صورت عدم درمان خانگی اسهال در خانه باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟
گاهیاوقات، روشهای درمان خانگی اسهال کفایت نمیکنند. در این صورت به جای درمان اسهال در خانه، باید به پزشک مراجعه کنید. در بیشتر موارد، علائم اسهال در عرض ۵ تا ۷ روز متوقف میشود. با اینحال، اسهال دلایل مختلفی دارد که پزشک به رفع آنها کمک میکند.
اگر اسهال طی چند روز ادامه پیدا کرد یا به درمان خانگی پاسخ نداد، باید با دکتر گوارش تماس بگیرید. دلایل دیگر مراجعه به پزشک برای اسهال عبارتند از:
- تب و بروز علائم کمآبی بدن، مانند تشنگی شدید و خشکی دهان
- اسهال مزمن و اسهال در خواب
- وجود خون یا چرک در مدفوع
- کاهش وزن قابل توجه
- درد شدید شکم
میتوانید متخصصان شهرتان را پیدا کنید و بهراحتی، نوبت بگیرید. مثلا اگر ساکن کرمان هستید، نوبت دکتر گوارش کرمان را بهصورت آنلاین برای ویزیت حضوری و غیرحضوری، ثبت کنید. در کرمان، بیش از 10 متخصص گوارش فعالیت میکنند. در سامانه دکتردکتر، پزشکان برتر را شناسایی کنید و بهطور آنلاین، از آنها نوبت بگیرید.
منابع:
mayoclinic.org
health.com
verywellhealth.com
سلام خسته نباشید
من دو روز پیش ورزش خیلی سنگین انجام دادم و
فرداش بدن درد شدیدی گرفتم و اسهال خیلی شدید گرفتم
علت اسهال چیه؟؟؟؟؟؟
نگرانم
سلام ارادت 🧡 شما به دکتر مراجعه کنید.
با سلام و خسته نباشید
من دو روزه اسهال گرفتم دیروز دوتا قرص لوپرامید خوردم قطع شد ولی امروز بازم شروع شد قرصم خوردم قطع نمیشه چیکار کنم؟
سلام برای اسهال شدید چی خوبه تقریبا همه روش هارو امتحان کردیم
سلام
اسهال شدید خصوصا در اطفال نیاز به مراجعه به پزشک و ازمایش و سرم درمانی داره
چون با اسهال شدید آب بدن سریع از دست میره و جبران اون برای بدن سخته
به پزشک عمومی مراجعه کنید
سلام وقت بخیر آب آناناس برای اسهال خوبه
بعد آب آناناس رو چجوری تهیه کنم از پاکتی ها یا خودم داخل خونه درست کنم ممنون
سلام
ابمیوه شرکتی اثر ندارد
میتونین خود آناناس یا میوه کمپوت رو مصرف کنید
با سلام و تشکر
آیا هویج پخته و یا سنجد به تنهایی می توانند اسهال را برطرف کنند؟
ممنون
سلام
خیر
سلام من الا ن یک سال ورم معده وسرمعده ام باز هست واسیدبالایی دارم دهانم تلخ میشه سینه ام میسوزد احساس می کنم گلوم گرفته می شود پنتوپرازول وفاموتیدین هم مصرف می کنم خواهشتا راهنماییم کنید چه کار کنم تا از این بیماری خوب بشوم دست شما درد نکند
سلام
اگر با این داروها خوب نمیشین باید بررسی میکروب معده بشین و به متخصص" داخلی مراجعه کنید