برای اسهال چه بخوریم ؟ بررسی مواد غذایی + نکات مهم

ارائه پاسخ صحیح به سوال برای اسهال چه بخوریم یا برای رفع اسهال چه بخوریم، نیازمند این است که در مورد رژیم غذایی اسهال آگاهی کسب کنیم. برای مثال، آشنایی با غذا‌های مناسب اسهال و غذا‌های مضر برای اسهال از این دست هستند. علاوه‌بر تغذیه، مراقبت‌های خانگی اسهال و مصرف دارو‌های اسهال نیز حائز اهمیت است. برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را برای پاسخ به سوال «برای درمان اسهال چه بخوریم» اختصاص می‌دهیم. 

اگر در این خصوص سوال دارید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ دهد. 

چه مواد غذایی باعث درمان اسهال می شوند؟

برای درمان اسهال، دقت به تغذیه و رعایت رژیم غذایی اولین نکته‌ای است که باید به آن توجه داشته باشید. همچنین، باید بدانید که چه چیزی برای اسهال خوب است. برای مثال، نوجه به هیدراتاسیون و آب‌رسانی بدن، نخستین مرحله دقت به تغذیه در ایام اسهال است. برای افزایش هیدراتاسیون بدن خود، می‌توانید نوشیدنی‌هایی مانند آب نارگیل، آب هویج و سایر نوشیدنی‌های مناسب اسهال را میل کنید. البته مصرف غذا‌های آبکی مانند سوپ مرغ نیز بسیار مفید است. هرکدام از این مواد غذایی، با بهبود مشکلات دستگاه گوارش، اسهال را درمان می‌کنند. در قدم بعدی، مصرف نان تست، موز، برنج، سیب‌زمینی و ماست پروبیوتیک نیز برای درمان اسهال بسیار مفید هستند. 

نکته! در صورتی که به اسهال مزمن و اسهال حاد مبتلا هستید، مشکل شما با تغذیه رفع نمی‌شود. درنتیجه حتماً در اولین فرصت به دکتر گوارش مراجعه کنید. 

موز

موز، یکی از مهم‌ترین میوه‌های ضد اسهال حاوی پتاسیم است که عملکرد دستگاه گوارشی را بهبود می‌بخشد. این میوه، در تأمین مواد مغذی و مایعات از دست‌رفته بدن و  در بازگرداندن تعادل الکترولیتی بدن نقش مهمی ایفا می‌کند. سایر ویژگی‌های مهم موز را برای درمان خانگی اسهال بررسی می‌کنیم:

• جلوگیری از خستگی و ضعف با تامین پتاسیم بدن
• حاوی ترکیبات پکتین ( فیبر محلول )
• کمک به جذب آب در روده 
• بازسازی تعادل میکروبی روده 
• تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن 
• کاهش التهاب دستگاه گوارش

میوه موز، همچنین به دلیل دارا بودن خاصیت ضد التهابی، در کاهش التهاب معده و روده نیز موثر است. این ویژگی، به‌ ویژه برای افرادی که اسهال ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی را متحمل می‌شوند بسیار مفید است. 

برنج سفید

برنج سفید، یکی از بهترین غذاهای سفت کننده مدفوع است که به تثبیت عملکرد گوارشی نیز کمک می‌کند. برنج سفید به دلیل زود هضم بودن، فشار‌های سیستم گوارشی را کاهش داده و از التهاب و تحریک روده‌ها نیز جلوگیری می‌کند. همچنین برای درمان دل پیچه نیز بسیار مفید است. سایر ویژگی‌های برنج سفید را بررسی می‌کنیم:

• کمک به جذب آب اضافی در روده 
• سفت‌تر کردن مدفوع
• جلوگیری از شدت و تکرر اسهال
• تامین انرژی بدن 
• کاهش تحریکات روده
• کمک به بهبود تعادل مایعات بدن
• کاهش خطر التهاب روده
• کاهش حالت تهوع

برنج سفید با کمک به عملکرد صحیح معده و روده‌ها، از بروز حالت تهوع و تحریک‌های معده جلوگیری می‌کند. 

نان تست

نان تست به دلیل دارا بودن ترکیبات ساده، یک غذای مناسب برای اسهال و استفراغ بزرگسالان است. شاید برایتان سوال ایجاد شود که چرا از بین انواع مختلف نان، تست را بررسی می‌کنیم. این نوع از نان، به دلیل زود هضم بودن و بهبود وضعیت گوارشی، برای درمان اسهال مفید است. سایر دلایل مفید بودن نان تست را بررسی می‌کنیم:

• افزایش جذب آب و مایعات اضافی (سفت شدن مدفوع)
• کاهش تحریک‌های معده
• تسهیل روند گوارش
• تامین انرژی مورد نیاز بدن (چون کربوهیدرات است)

در زمان اسهال، بدن به‌ علت دفع زیاد مایعات و مواد مغذی ضعیف می‌شود. درنتیجه، نان تست به‌عنوان یک منبع کربوهیدرات ساده، انرژی مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند. مصرف نان تست، همچنین به رفع خستگی بدن و به بازیابی سریع‌تر انرژی بدن از خستگی ناشی از اسهال کمک می‌کند.

سس سیب

سس سیب، یکی از مواد غذایی محبوب و مؤثر برای درمان اسهال بوده و برای  و برای تسکین مشکلات گوارشی بسیار مفید است. این ماده غذایی سرشار از پتکین بوده و با جذب آب در روده، مدفوع را سفت می‌کند. چند مورد از مهم‌ترین ویژگی‌های سس سیب را بررسی می‌کنیم:

• هضم آسان
• ملایم بودن برای معده
• کمک به تنظیم قند خون
•  تامین سریع انرژی
• تقویت سیستم ایمنی
• کاهش التهابات روده
• غذایی مناسب برای کودکان

سس سیب، یکی از بهترین گزینه‌های درمانی برای اسهال کودکان است. کودکان، معمولاً هنگام بروز اسهال بسیار بی‌حال و بی‌قرار هستند و در نتیجه علاقه چندانی به خوردن غذا‌های مفید نشان نمی‌دهند. سس سیب، نوعی غذای خوش طعم و مقوی برای کودکان است که وضعیت گوارشی آنها را بهبود می‌بخشد. 

نکته مهم! مواردی که تاکنون بررسی کردیم، در اصل اجزای رژیم غذایی رفع اسهال را شامل می‌شوند. این  رژیم که رژیم BRAT نام دارد، شامل موز، برنج سفید، سس سیب و نان تست است. این غذاها به‌دلیل ساده بودن و کم‌چرب بودن، به تثبیت روده‌ها و کاهش علائم اسهال کمک می‌کنند.

عصاره مرغ و گوشت

عصاره مرغ و گوشت، یکی از بهترین منابع غذایی برای درمان اسهال است. این عصاره‌ها، به دلیل دارا بودن ترکیبات مغذی به دستگاه گوارش کمک می‌کند تا آب و الکترولیت‌های از دست رفته بدن را جبران کند. عصاره مرغ و گوشت، همچنین حاوی مقادیر زیادی از سدیم و پتاسیم بوده و برای تنظیم الکترولیت‌های بدن نیز موثر است. سایر ویژگی‌های مهم این منبع غذایی را بررسی می‌کنیم:

• زود هضم بودن؛ عصاره رقیق، دارای ترکیبات سبک و مقدار چربی پایین است. درنتیجه، معده و روده را تحریک نمی‌کند و به آسانی هضم می‌شود. این غذا همچنین دستگاه گوارش را تسکین داده و به بدن اجازه می‌دهد تا بدون فشار اضافی مواد مغذی را جذب کند.
• تامین انرژی و مواد مغذی؛ عصاره مرغ و گوشت اگر چه منبع غذایی بسیار ساده است، ولی به دلیل دارا بودن پروتئین و آمینو اسیدهای مفید، در بازسازی و ترمیم بافت‌های بدن نیز موثر است. این ویژگی کمک می‌کند تا بدن، به سرعت انرژی از دست‌رفته خود را بازسازی کند.

عصاره مرغ و گوشت، همچنین به عنوان نوعی کمک جذب برای غذاهای دیگر نیز موثر است.

ماست کم‌چرب

زمانی که افراد، به دلیل برهم خوردن تعادل در باکتری‌های روده دچار اسهال می‌شوند، مصرف ماست کم‌چرب بسیار مفید است. دلیل مفید بودن ماست کم‌چرب، به وجود پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های مفید) در ماست مربوط است. پروبیوتیک‌ها، می‌توانند تعادل طبیعی باکتری‌ها روده را بازسازی کرده و از طریق به درمان اسهال کمک می‌کنند. 

کمپوت گلابی

کمپوت گلابی، گزینه‌ای مناسب برای رژیم غذایی در دوران اسهال است. البته توجه به دو نکته مهم در این خصوص ضروری است. نخست اینکه کمپوت گلابی خانگی باشد و دوم، میزان شکر آن نیز پایین باشد. مزایای کمپوت گلابی برای اسهال را بررسی می‌کنیم:

• دارای فیبر محلول
• دارای آب زیاد و مفید
• زودهضم
• مفید برای عملکرد دستگاه گوارش

کمپوت گلابی معمولاً نرم است و هضم آسانی دارد. درنتیجه، برای افرادی که معده‌شان به دلیل اسهال ضعیف شده است می‌تواند مفید باشد.

مواد غذایی برای رفع اسهال کودکان

اسهال در کودکان، مسئله‌ای شایع است و آزاردهنده است که باید والدین به آن توجه داشته باشند. در بسیاری از موارد، حتی علائم کم‌آبی بدن کودکان نیز به اسهال مربوط می‌شود. برای رفع اسهال کودکان، بایستی مواد غذایی ضد اسهال را در برنامه غذایی او بگنجانید. این موارد غذایی، شامل رژیم BRAT، هویج پخته، سیب زمینی پخته (پوره)، ماست پروبیوتیک (به دلیل وجود پروبیوتیک‌ها)، مرغ پخته یا آب‌پز و یکسری مواد غذایی دیگر است. سه مورد را به صورت خلاصه بررسی می‌کنیم:

• مرغ آب‌پز یا پخته شده؛ مرع پخته بدون پوست و چربی، منبع پروتئین سبک و قابل هضم بوده و برای درمان اسهال کودک مفید است.  مصرف پروتئین برای بازسازی و تقویت بدن کودک لازم است، اما توجه داشته باشید که کودک هرگز نباید گوشت‌های چرب یا غذا‌های سرخ شده میل کند. 
• ماست پروبیوتیک؛ این نوع از لبنیات، در بازیابی باکتری‌های مفید روده موثر است. پروبیوتیک‌ها، همچنین با تقویت فلور روده، التهابات گوارشی را کاهش می‌دهند. 
• سیب‌زمینی پخته؛ یک منبع عالی و زودهضم کربوهیدرات است که به تأمین انرژی کودک کمک می‌کند.  بهتر است که سیب‌زمینی را بدون هیچ‌گونه افزودنی و ادویه در رژیم غذایی کودک خود بگنجانید.  

همچنین، اوتمیل نیز برای درمان اسهال کودکان موثر است. زیرا به‌راحتی هضم شده و انرژی لازم کودک را تامین می‌کند. 

مواد غذایی برای رفع اسهال نوزاد 

درمان اسهال نوزادان، به دلیل سیستم گوارشی حساس و تکامل نیافته آنان بسیار حساس است. هنگام بروز اسهال، بدن نوزدان بیشتر از سایر گروه‌های سنی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. درنتیجه، توجه به تغذیه نوزادان امری ضروری و مهم است. برای مثال، جبران کم‌آبی بدن نوزاد، حفظ تعادل مایعات بدن نوزاد و نوع تغدیه از این دست هستند. نوع تغذیه نوزاد در دوران بروز اسهال، به سن نوزاد بستگی دارد. با‌آینجال، ما رایج‌ترین غذا‌های مناسب برای اسهال نوزادان را بررسی می‌کنیم: 

• شیر مادر؛ بهترین تغذیه برای نوزاد در زمان اسهال، تغذیه با شیر مادر است. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌ها و مواد مغذی ضروری است که با تقویت سیستم ایمنی نوزاد، سرعت روند درمان اسهال را افزایش می‌دهد.
• شیر خشک؛ مصرف شیرخشک در دوران اسهال مفید است. التبه تا زمانی که پزشک متخصص توصبه دیگری برای تغذیه نوزاد نداشته باشد. در صورت حساسیت کودک به لاکتوز، پزشک استفاده از شیر خشک بدون لاکتوز را توصیه می‌‌کند. 
• محلول‌های آبرسان خوراکی (ORS)؛ در صورت بروز کم‌آبی شدید در بدن نوزاد، اسنفاده از محلول ORS بسیار مهم است. زیرا تعادل بین میزان آب و نمک بدن نوزاد را بازمی‌گرداند. توجه داشنه باشید که مصرف ORS، بایستی تحت نظر پزشک انجام شود.  

همچنین پوره هویج،  پوره سیب و  موز له شده نیز برای درمان اسهال کودکان موثر است. به یاد داشته باشید برای درمان اسهال و دل پیچه در کودکان مگر با مجوز پزشک از دارو یا قرص دل پیچه استفاده نکنید.

برای اسهال شدید و آبکی چه بخوریم؟ 

درمان اسهال آبکی را بایستی جدی بگیرید. به این دلیل که بدن در این مدت آب زیادی را از دست می‌دهد. درنتیجه برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، رعایت رژیم غذایی و پیگیری درمان بسیار مهم است. در دوران اسهال آبکی، مواد غذایی مصرفی شما باید ۳ ویژگی مهم داشته باشند:

• آب اضافی روده‌ها را جذب کنند؛
• حرکات روده را کاهش دهند؛
• تعداد الکترولیت‌ها را به حالت طبیعی بازگردانند. 

موز و نان تست سفید، دو منبع غذایی جدانشدنی برای درمان خانگی اسهال آبکی هستند. سایر مواد غذایی را باهم بررسی خواهیم کرد.

مصرف محلول آبرسانی خوراکی (ORS)

محلول‌های آبرسان خوراکی (مانند ORS) مهم‌ترین و موثرترین گزینه برای جلوگیری از کم‌آبی بدن در اسهال شدید و آبکی هستند. ORS، در اصل ترکیبی از آب، نمک و شکر است که با افزایش تعادل الکترولیت‌ها، آب از دست‌رفته را جبران می‌کند. 

آب برنج

آب برنج نیز یک نوشیدنی عالی برای کاهش اسهال شدید است. به این دلیل که عملکرد روده‌ها را در حالت تعادل نگه داشته و در تامین مایعات و الکترولیت‌های از دست‌رفته موثر است. 

هویج پخته یا آب هویج

هویج حاوی فیبر محلول و پکتین است؛ این دو ویژگی در سفت شدن مدفوع موثر هستند. همچنین، آب هویج یک نوشیدنی مغذی و آبرسان است که می‌تواند مواد مغذی و مایعات لازم را به بدن بازگرداند.

سوپ سبزیجات ساده

سوپ‌هایی که از مواد لازم آنها شامل هویج، کدو، یا سیب‌زمینی است، منابع مناسبی برای تامین مایعات و مواد مغذی هستند. این نوع از سوپ‌ها، سیستم گوارش را بهبود بخشیده و اسهال آبکی را کاهش می‌دهند. لازم به ذکر است که بهتر است به سوپ خود ادویه نزنید. 

کدام دسته از مواد غذایی برای درمان همزمان اسهال و استفراغ مناسب‌ هستند؟

زمانی که افراد اسهال و استفراغ را همزمان تجربه می‌کنند، بایستی دقت و حساسیت بیشتری به رژیم غذایی خود داشته باشند. زیرا این افراد، آب و الکترولیت‌های زیادی را از دست می‌دهند. در نتیجه، اولین نکته‌ در مورد رژیم غذایی شامل مصرف آب و مایعات فراوان است. مایفی موارد را بررسی می‌کنیم:

• محلول‌های الکترولیت؛ محلول‌های حاوی نمک و شکر (مانند ORS) در بازیابی سریع بازگشت سریع آب و الکترولیت‌های از دست رفته موثر است. این محلول‌ها در واقع دارو‌های اسهال هستند. 
• آب نارگیل؛ یک منبع طبیعی و عالی از الکترولیت‌ها که به هیدراته ماندن بدن کمک می‌کند.

همچنین، مصرف سوپ رقیق با عصاره مرغ و گوشت نیز به منظور بهبود اسهال و استفراغ بسیار مناسب است. برای پاسخ کامل‌تر به سوال «برای درمان اسهال و حالت تهوع چی بخوریم» می‌توانید به دکتر گوارش نیز مراجعه کنید.

مصرف کدام غذا‌ها هنگام درمان اسهال مضر است؟

همانطور که تاکنون بررسی کردیم، عملکرد دستگاه گوارش در افرادی که دچار اسهال می‌شوند با مشکل مواجه است. در نتیجه هرچقدر که نسبت به تغذیه خود حساس‌تر باشید، در سریع‌ترین زمان ممکن بهبود خواهید یافت. بعضی از مواد غذایی، به دلیل نوع طبخ و داشتن ترکیبات خاص برای دوران اسهال مضر هستند. برای مثال غذاهای چرب و سرخ‌شده، منابع لبنی پرچرب، غذا‌های تند و ادویه‌دار از این دست هستند. 

غذا‌های پرچرب و سرخ‌شده

در حالت عادی، هضم غذا‌های پرچرب و سرخ‌شده برای سیستم گوارشی چالش برانگیز است. زیرا چربی‌های موجود در این غذا‌ها به دلیل ساختار‌های شیمیایی خاص، زمان بیشتری را برای هضم نیاز دارند. بدیهی است که این شرایط، در مواقعی فرد دچار اسهال است تا چه اندازه می‌تواند برای دستگاه گوارشی مشکل‌ساز باشد. چند مورد از مهم‌ترین دلایل مضر بودن غذا‌های پرچرب را هنگام اسهال بررسی می‌کنیم:

• هضم دشوار
• افزایش التهاب معده و روده‌ها
• تشدید علایم اسهال و استفراغ
• تاثیر منفی بر حرکات روده
• افزایش تولید گاز شکم
•  نفخ شکم 
• تحریک معده و بروز حالت تهوع 

از جمله غذا‌های پرچرب مضر، می‌توانیم به پیتزا، همبرگر، سیب‌زمینی سرخ‌کرده، و مرغ سوخاری، گوشت‌های پرچرب، پیراشکی و سمبوسه اشاره کنیم. 

سبزیجات خام

مصرف سبزیجات خام به دلیل هضم دشوار و میزان فیبر بالا در زمان بروز اسهال و استفراغ ممکن است برای برخی افراد مشکلات گوارشی ایجاد کند. سبزیجات خام، همچنین به دلیل داشتن فیبر‌های نامحلول حرکات روده را تحریک کرده و تعداد دفعات دفع را افزایش می‌دهند. هرچقدر تعداد دفعات دفع بیشتر باشد، فرد مبتلا آب و الکترولیت بیشتری از بدن خود را از دست می‌دهد. سایر دلایل مهم را بررسی می‌کنیم:

افزایش تولید گاز؛ بعضی از سبزیجات خام، به‌ویژه سبزیجاتی مانند کلم، بروکلی، گل‌کلم و کلم‌پیچ، معمولاً  تولید گاز در روده را افزایش دهند. این گاز ممکن است باعث بروز نفخ و درد شکمی شود که در دوران اسهال و استفراغ ناخوشایند و ناراحت‌کننده خواهد بود.

احتمال وجود باکتری‌ها؛ سبزیجات خام ممکن است حاوی باکتری‌های مضر باشند. در صورتی که سبزیجات خام را به درستی نشویید، نه‌تنها اسهال بلکه عفونت‌های گوارشی نیز ایجاد می‌کنند. زیرا در زمانی که شما دچار اسهال و استفراغ هستید، سیستم ایمنی شما ضعیف‌تر بوده و بدنتان نسبت به عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر است. چند مورد از سبزیجاتی را که نباید در دوران اسهال مصرف کنید باهم بررسی می‌کنیم:

• سبزیجات برگ‌دار خام؛ مانند اسفناج، کلم، کاهو
• سبزیجات خانواده کلم؛ مانند کلم بروکلی، گل‌کلم، کلم‌پیچ
• سبزیجات خام نشاسته‌ای؛ مانند ذرت و نخودفرنگی

نکته مهم! می‌توانید به جای سبزیجات خام، سبزیجات پخته‌شده یا بخارپز میل کنید.برای مثال هویج پخته، سیب‌زمینی آب‌پز و کدو از این دست هستند. 

سایر غذا‌های مضر در دوران اسهال شامل لبنیات ( به جز ماست)، غلات کامل، آجیل و دانه ها، لوبیا و حبوبات، پیاز و سیر، میوه خشک، نوشابه های گازدار، قهوه، مرکبات و آب میوه و در نهایت نوشیدنی‌های الکلی هستند.

در چه صورتی برای درمان اسهال به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت بروز اسهال، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. به‌ این دلیل که دریافت دارو درمانی همراه با مراقبت‌های خانگی اسهال، سرعت روند بهبود را افزایش می‌دهد. برای درمان اسهال، باید به دکتر گوارش مراجعه کنید. این پزشک با معاینه بالینی و بررسی شرایط جسمانی شما، دارو‌درمانی را همراه با مراقبت‌های خانگی توصیه خواهد کرد. 

ما در این مطلب، سعی داشتیم به سه سوال مهم برای اسهال چه بخوریم، برای رفع اسهال چه بخوریم و برای درمان اسهال چه بخوریم پاسخ‌های کامل و کاربردی ارائه دهیم. اگر باز هم در این خصوص سوال دارید، می‌توانید با مراجع به سامانه نوب‌دهی آنلاین مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، از پزشکان گوارش در سراسر ایران زمان مشاوره و ویزیت دریافت کنید.

منابع:

gastroconsa.com

clevelandclinic.org

verywellhealth.com

سوالات متداول برای اسهال چه بخوریم