سرطان یکی از مهمترین چالشهای بهداشتی در زندگی زنان است و انواع مختلفی از آن میتواند بر سلامت آنها تأثیر بگذارد. رایجترین سرطانهای زنان شامل سرطان سینه، سرطان گردن رحم، سرطان رحم، سرطان تخمدان و سرطان روده بزرگ است که هر یک ویژگیها و علائم خاص خود را دارند. با این حال آگاهی از این نوع سرطانها و روشهای پیشگیری میتواند نقش بسیار مهمی در کاهش خطر ابتلا و تشخیص زودهنگام آنها ایفا کند.
روشهای پیشگیری سرطان های زنان شامل انجام معاینات منظم و آزمایشهای غربالگری مانند ماموگرافی و پاپاسمیر، حفظ سبک زندگی سالم از جمله تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و ترک مصرف سیگار است. همچنین واکسیناسیون علیه ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) میتواند در کاهش خطر ابتلا به سرطان گردن رحم موثر باشد. در صورت بروز علائم مشکوک، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع میتواند شانس بهبودی را افزایش دهد. با افزایش آگاهی عمومی درباره سرطانهای رایج در زنان و تشویق به انجام معاینات منظم میتوان امید به زندگی و کیفیت زندگی زنان را بهبود بخشید. برای پیدا کردن بهترین متخصص ها و پزشک ها در این حوزه به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.
سرطان زنانه چیست؟
با توجه به سایت cdc.gov که درباره سرطان زنانه میگوید:
«سرطان ژنیکولوژیک بیماری است که در آن سلولهای اندامهای تناسلی زنان بدون کنترل رشد میکنند. پنج نوع اصلی سرطان در زنان عبارتند از: سرطان دهانه رحم، سرطان تخمدان، سرطان رحم، سرطان واژن و سرطان فرج. (نوع ششم سرطان زنان، سرطان بسیار نادر لوله فالوپ است.)»
سرطان نوعی بیماری است که در آن سلولهای بدن بدون کنترل رشد میکنند. هنگامی که سرطان در اندامهای زنانه شروع میشود، به آن سرطان زنان می گویند. چند نوع اصلی سرطان زنان عبارتاند از:
- دهانه رحم
- تخمدان
- واژن
- فرج
گاهی اوقات، هورمون زنانه استروژن میتواند سلولهای سرطانی سینه را تحریک کند و باعث رشد آنها شود. تخمدانها، جایی که تخمکهای زنان در آن ذخیره میشوند، با شروع بلوغ شروع به تولید استروژن میکنند تا دورههای قاعدگی را تنظیم کنند.
رشد سلولهای سرطانی در این اندام هم باعث بروز سرطانهای اختصاصاً زنانه میشود. سرطان های زنان فقط منحصر به خودشان نیست و علاوه بر مواردی که گفته شد، سرطانهای دیگری هم درمیان آنها دیده میشود؛ یعنی مواردی که در مردان هم احتمال بروز دارند.
برای تشخیص هر کدام از این سرطان ها باید به متخصص زنان مراجعه کنید. اگر نمیدانید متخصص زنان چه کاری برای شما انجام میدهد مقاله دکتر زنان برای چیست را از دست ندهید.
علائم سرطان های زنان چیست؟
با شناخت نشانههای بیماری و آگاهی از اولین علائم سرطان های زنان میتوانید از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کنید. بروز سرطان های زنان با علامتهایی بهشرح زیر همراه است.
در زیر جدولی برای علائم شایع سرطانهای زنان ارائه شده است:
نوع سرطان | علائم شایع |
سرطان سینه | توده یا تغییر در ظاهر سینه، درد، ترشح از نوک سینه |
سرطان دهانه رحم | خونریزی غیرطبیعی، درد در ناحیه لگن، ترشح غیرعادی |
سرطان تخمدان | نفخ، درد شکم، تغییر در عادتهای ادراری، کاهش وزن |
سرطان رحم | خونریزی بین دورهها، درد لگنی، ترشح غیرعادی |
سرطان واژن | خونریزی غیرطبیعی، خارش، درد حین رابطه جنسی |
سرطان فرج | تغییر رنگ، زخم یا توده در ناحیه فرج، خارش |
این علائم ممکن است ناشی از شرایط دیگری نیز باشند بنابراین در صورت مشاهده هر یک از آنها مشاوره با پزشک ضروری است.
پیشگیری از سرطان های زنان
پیشگیری از سرطانهای زنان یکی از مسائل حائز اهمیت در بهداشت عمومی است. برخی از عوامل خطر سرطانهای زنان شامل سبک زندگی، رژیم غذایی نادرست و عدم فعالیت بدنی است. برای کاهش ابتلا به این بیماری زنان باید به رعایت عادات سالم توجه کنند. یکی از مهمترین روشهای پیشگیری، مصرف میوهها و سبزیجات تازه است که میتواند از بروز بسیاری از سرطانها جلوگیری کند. همچنین فعالیت بدنی منظم و وزن مناسب نیز میتوانند به کاهش خطر ابتلا به سرطانهای پستان و رحم کمک کنند.
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل به عنوان دیگر راههای موثر در کاهش عوامل خطر سرطانهای زنان شناخته میشوند. به علاوه زنان باید به طور منظم معاینات پزشکی و غربالگریهای لازم را انجام دهند تا مشکلات احتمالی در مراحل اولیه شناسایی شوند. آگاهی از تاریخچه خانوادگی نیز برای شناسایی زودهنگام سرطانهای زنان و اتخاذ تدابیر مناسب ضروری است. با رعایت این نکات و دنبال کردن یک سبک زندگی سالم میتوانند شانس بروز این بیماریها را به حداقل برسانند.
شایع ترین سرطان های زنان کدامند؟
از جمله سرطانهایی که در زنان دیده میشود، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- پوست
- پستان/ سینه
- ریه
- روده بزرگ
سرطان های دستگاه تناسلی زنان:
- واژن
- آندومتر
- دهانه رحم
- تخمدان
- فرج
- رحم ( برای آشنایی با علائم و روش درمان سرطان رحم مقاله علائم سرطان رحم را در مجله دکتردکتر بخوانید.
سرطان پستان از رایج ترین سرطان های زنان در ایران و دنیا است. با تشخیص این سرطان و موارد دیگر در موقع مناسب و پیش از توسعهشان، امکان درمان بسیار پررنگ است.
سرطان پوست
امکان ابتلا به سرطان پوست در همه وجود دارد اما افرادی که پوست روشن دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. بیشتر سرطانهای پوست در اثر قرارگرفتن مکرر و محافظتنشدن پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) نور خورشید ایجاد میشوند.
نوعی سرطان پوست به نام ملانوم نسبت به سایر انواع سرطان پوست کمتر شایع است. بااینحال، خطر بیشتری دارد چون احتمال رشد و گسترش آن بیشتر است.
برای کنترل وضعیت پوست به نکات زیر دقت کنید و خود را از سرطان های زنان دور نگه دارید:
- مهمترین راه برای کاهش خطر بیشتر سرطانهای پوست، محدودکردن قرارگرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید و سایر منابع مانند دستگاههای برنزه است.
- وقتی بیرون هستید، سعی کنید در سایه بمانید؛ به خصوص در وسط روز. اگر قرار است زیر نور خورشید باشید، از کلاه لبهدار، پیراهن آستین بلند، عینک آفتابی استفاده کنید و از کرم ضد آفتاب با طیف وسیع با SPF حداقل ۳۰ استفاده کنید.
- اگر فرزند کوچک دارید، از او در برابر نور خورشید محافظت کنید و اجازه ندهید آفتابسوخته شود.
- از تمام خالها و لکه های روی پوست خود آگاه باشید و هر گونه تغییر را فوری و سریع به پزشک اطلاع دهید.
سرطان پستان
مانند بسیاری از سرطانها، بهترین راه برای مبارزه با سرطان سینه، تشخیص زودهنگام آن است. ماموگرافی یکی از روشهای تشخیص سرطان است که با تابش پرتوهای خفیف اشعه ایکس منجر به بررسی وضعیت پستان میشود. توصیه متخصصان درباره انجام ماموگرافی برای زنان در سنین مختلف اینطور است:
- زنان ۴۰ تا ۴۴ساله؛ بهتر است که ماموگرافی سالانه را در نظر بگیرند.
- زنان ۴۵ تا ۵۴ساله که در معرض خطر متوسط هستند، باید سالانه تحت ماموگرافی قرار گیرند.
- زنان بالای ۵۵سال که در معرض خطر متوسط هستند، باید هر دو سال یکبار تحت ماموگرافی قرار گیرند.
برخی از زنان هم باید با MRI همراه با ماموگرافی غربالگری شوند، یعنی از سینه و پستانشان عکسبرداری شود و ماموگرافی که راهی تشخیصی برای شناسایی توده در این ناحیه است هم انجام بدهند.
زنانی که در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند، باید غربالگری را برای علائم سرطان سینه از سن ۴۰سالگی (یا در برخی موارد زودتر) شروع کنند و سالانه ماموگرافی انجام دهند.
عواملی که میتوانند خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش بدهند، عبارتاند از:
- ناهنجاریهای ژنتیکی ارثی مانند ژنهای BRCA1 و BRCA2
- سابقه خانوادگی سرطان سینه
- برخی از بیماریهای خوشخیم پستان، مانند بافت متراکم سینه
برای آشنایی با روش های درمان سرطان پستان در مراحل مختلف مقاله درمان سرطان سینه را در مجله دکتردکتر بخوانید.
سرطان ریه
عامل شماره یک سرطان ریه سیگار است. اگر سیگار میکشید، با پزشک خود در مورد چگونگی ترک سیگار صحبت کنید؛ هیچوقت برای ترک دیر نیست. اگرچه سیگار عامل اصلی سرطان ریه است، اما هر کسی ممکن است به این بیماری مبتلا شود. علائم عبارتاند از:
- مشکل در تنفس
- سرفه طولانی و پیوسته
- ناراحتی قفسه سینه
- خسخس سینه
- گرفتگی صدا
- مخاط خونی
اگر هر یک از این علائم را دارید یا فکر می کنید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه باشید، با پزشک خود در مورد طرح غربالگری و پیشگیری صحبت کنید.
سرطان روده بزرگ
سرطان کولورکتال(Colorectal) یا سرطان روده بزرگ سومین سرطان شایع در بین زنان است. عوامل ابتلا به آن میتواند شامل موارد زیر باشد:
- سن (بیشتر موارد در افراد بالای ۵۰ سال تشخیص داده میشود)
- سابقه پولیپ (رشد غدههای سلولی عموما خوشخیم)
- رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز
- ابتلا به بیماری التهابی روده (IBD)
- سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال
غربالگری سرطان کولورکتال یعنی آزمایشها و روشهای چکاپ و تشخیص مشکلات مختلف بدن بسیار موثر است و زمانی که این سرطان تشخیص داده شود، یکی از قابل درمانترین انواع سرطان است.
این مشکل روده از سرطان های زنان است که اگرچه در مردان هم رخ میدهد اما بسامد بالایی در جنس مونث دارد. برای ارزیابی وضعیت و بررسی اینکه به سرطان روده بزرگ دچار هستید یا خیر، غربالگری و معاینه را با روند زیر در نظر داشته باشید:
- سنین ۱۸ تا ۳۹ سال: غربالگری به طور معمول در این سن توصیه نمیشود، مگر اینکه مبتلا به IBD باشید، سابقه خانوادگی این بیماری یا یک سندرم ارثی مانند سندرم لینچ داشته باشید. در مورد مزایا و معایب غربالگری و اینکه آیا برای شما مناسب است با پزشک خود صحبت کنید.
- سنین ۴۰ تا ۴۴ سال: اگر در معرض خطر هستید یا در گذشته پولیپ داشتهاید، ممکن است که لازم باشد غربالگری را شروع کنید.
- سنین بالای ۴۵ سال: همه افراد باید در این سنین به طور منظم غربالگری شوند. غربالگری میتواند شامل کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی (آزمایش بررسی کلون یا همان روده بزرگ) و/یا آزمایش خون مدفوع سالانه باشد. در مورد اینکه کدام آزمایش برای شما مناسب است با پزشک خود صحبت کنید.
اگر سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ دارید، به خصوص اگر تشخیصها در سنین پایین و در چندین نسل وجود داشته باشد، حتما با پزشک صحبت کنید.
سرطان واژن
انواع مختلفی از سرطان واژن وجود دارد و از سلولهای واژن شروع میشود. واژن عضوی لولهای است که دهانه رحم (قسمت پایینی رحم) را به فرج (نوع تناسلی) متصل میکند. گاهیاوقات، سرطانهایی که در سایر قسمتهای بدن شروع میشوند، مانند سرطان دهانه رحم یا رحم به واژن سرایت میکنند.
انواع سرطان واژن شامل موارد زیر است:
- کارسینوم سلول سنگفرشی در سلولهای صافی که واژن شما را پوشاندهاند (سلولهای سنگفرشی) شروع میشود. کارسینوم سلول سنگفرشی شایع ترین نوع سرطان واژن است و تقریبا ۹۰٪ از موارد را تشکیل میدهد.
- آدنوکارسینوم در سلولهای غدد واژن شروع میشود. این بیماری در افراد بالای ۵۰ سال شایع است.
- ملانوما در سلولهایی شروع میشود که به واژن رنگ میدهند (ملانوسیتها). ملانوم واژن بسیار نادر است.
- سارکوم در بافت همبند و عضلانی تشکیل میشود که دیواره واژن را تشکیل میدهند. مانند ملانوم واژن، سارکوم واژن هم بسیار نادر است.
اگر پزشک زنان از وجود سرطان مطمئن شود ممکن است شما را به متخصص انکولوژی ارجاع دهد تا کارهای درمان را شروع کنید. برای آشنایی با این تخصص و کمکی که به شما خواهد کرد مقاله تخصص انکولوژی چیست را مطالعه کنید.
سرطان آندومتر
زنان ۵۵ساله و بالاتر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم/آندومتر هستند. عوامل ابتلا به این بیماری میتواند شامل موارد زیر باشد:
- مصرف استروژن بدون پروژسترون
- چاقی
- مصرف تاموکسیفن برای سرطان سینه
- دیابت شیرین
- داشتن سابقه خانوادگی سرطان یا سندرم لینچ
برای کمک به تشخیص زودهنگام این سرطان، مهم است که به دنبال علائم و نشانهها باشید:
- خونریزی یا ترشحات غیرمرتبط با قاعدگی
- دفع ادرار دردناک
- درد لگن
- درد هنگام مقاربت
اگر هر یک از این علائم را میبینید، خیلی سریع با پزشک زنان خود صحبت کنید. علاوه بر این، زنانی که مبتلا به سندرم لینچ تشخیص داده شدهاند، باید با پزشک خود در مورد آزمایش سالانه سرطان رحم/آندومتر، مانند نمونهبرداری از آندومتر صحبت کنند.
سرطان دهانه رحم
عفونت مزمن ناشی از انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مهمترین عامل سرطان دهانه رحم است. این مشکل یعنی عفونت از راه تماس پوست به پوست، مانند داشتن رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با فرد مبتلا به ویروس ایجاد میشود.
سایر عوامل سرطان دهانه رحم عبارتاند از:
- سیگارکشیدن
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف
- ابتلا به عفونت کلامیدیا (عفونت باکتریایی که از راه تماس جنسی منتقل میشود)
- اضافه وزن
- قرار گرفتن در معرض یا مصرف برخی درمانهای هورمونی، و انجام آزمایشهای منظم غربالگری سرطان دهانه رحم
از سیگار کشیدن خودداری و با استفاده از کاندوم به محافظت از خود در برابر HPV کمک کنید. واکسنهای HPV میتوانند در برابر برخی از عفونتهای HPV مرتبط با سرطان از شما محافظت کنند.
انجام آزمایشات غربالگری منظم به یافتن تغییراتی در دهانه رحم کمک میکند که قبل از تبدیلشدن به سرطان های زنان قابل درمان هستند. تستهای غربالگری سرطان دهانه رحم، تست HPV و تست پاپ است.
به این نکات هم ضمن بررسی علائم سرطان دهانه رحم دقت کنید:
- آزمایش سرطان دهانه رحم باید از ۲۵سالگی شروع شود. افراد زیر این سن نباید آزمایش شوند.
- افراد بین ۲۵ تا ۶۵ سال باید هر ۵ سال یک بار آزمایش HPV اولیه انجام دهند. اگر نمیتوانید آزمایش اولیه HPV را انجام دهید، هر ۵سال، یک بار یک آزمایش مشترک (تست HPV با تست پاپ) یا هر ۳ سال یک بار آزمایش پاپ انجام دهید.
- افراد بالای ۶۵ سال که در ۱۰ سال گذشته آزمایشهای منظم سرطان دهانه رحم را با نتایج طبیعی (یا منفی) انجام دادهاند، نباید برای سرطان دهانه رحم آزمایش شوند. آخرین آزمایش شما باید در ۳ تا ۵ سال گذشته باشد.
- افرادی که هیسترکتومی کامل (برداشتن رحم و دهانه رحم) انجام دادهاند، باید آزمایش را متوقف کنند؛ مگر اینکه جراحی برای درمان سرطان دهانه رحم یا یک پیش سرطان انجام شده باشد.
- افرادی که علیه HPV واکسینه شدهاند باید همچنان از توصیههای غربالگری برای گروه سنی خود پیروی کنند.
سرطان تخمدان
اگرچه سرطان تخمدان در هر سنی رخ میدهد، اما احتمال بروز آن با افزایش سن زنان بیشتر است. زنانی که هرگز بچهدار نشدهاند یا اولین فرزند خود را بعد از ۳۵سالگی به دنیا آوردهاند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این مورد از سرطان های زناناند.
زنانی که از استروژن به تنهایی به عنوان درمان هورمونی استفاده کردهاند هم در معرض خطر بیشتری هستند. زنانی که سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان روده بزرگ غیر پولیپوز ارثی (HNPCC یا سندرم لینچ)، سرطان تخمدان یا سینه دارند هم بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند.
به یاد داشته باشید، زنانی که هیچیک از این شرایط یا عوامل خطر را ندارند، همچنان ممکن است به سرطان تخمدان مبتلا شوند. در حال حاضر، هیچ آزمایش غربالگری سرطان توصیهشدهای برای سرطان تخمدان وجود ندارد.
تست پاپ سرطان تخمدان را شناسایی نمیکند، اما معاینه لگن باید بخشی از معاینه منظم سلامت زنان باشد. اگر بیش از چند هفته هر یک از علائم زیر را داشتید، باید خیلی زود به پزشک مراجعه کنید:
- تورم شکم همراه با کاهش وزن
- مشکلات گوارشی (از دستدادن اشتها و نفخ)
- درد شکم یا لگن
- احساس نیاز به ادرار کردن مداوم
سرطان فرج
سرطان فرج از موارد رایج در میان سرطان های زنان است و میتواند در هر قسمت از اندام تناسلی خارجی زنان رخ بدهد. این سرطان بیشتر در لابیا مینور (لبهای داخلی)، ماژور (لبهای بزرگ) و پرینه (پوست بین واژن و مقعد) ایجاد میشود.
انواع مختلفی از سرطان فرج وجود دارد:
- کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) شایعترین نوع است و از سلولهای نازک و مسطح (صفحهای) پوشاننده فرج شروع میشود.
- ملانوم ولو (مخاطی) بین ۲ تا ۴درصد از سرطانهای فرج را تشکیل میدهد و در سلولهایی شروع میشود که به پوست رنگ میدهند (ملانوسیتها) و در پوشش فرج نیز وجود دارند.
- سارکوم یک نوع نادر سرطان فرج است که در سلولهای چربی ماهیچهای و سایر بافتهای زیر پوست شروع میشود.
- آدنوکارسینوم یکی دیگر از انواع نادر سرطان فرج است که از سلولهای غده ای (مولد مخاط) در غدد فرج ایجاد میشود.
- کارسینوم سلول بازل (BCC) یک نوع بسیار نادر است و در سلولهای بلند (پایهای) لایه زیرین پوست دیده میشود.
سرطان ولو بین تمام زنان شایع نیست. این بیماری بیشتر زنانی را درگیر میکند که یائسگی را پشت سر گذاشته اند.
درمان سرطان های زنان
درمان سرطانهای زنان به نوع سرطان، مرحله آن و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. شایعترین انواع سرطانهای زنان شامل سرطان پستان، رحم و تخمدان هستند. درمان معمولاً به چند روش اصلی تقسیم میشود: جراحی، شیمیدرمانی، پرتودرمانی و درمانهای هدفمند. در جراحی بافت سرطانی از بدن خارج میشود و در برخی موارد ممکن است نیاز به برداشتن بافتهای سالم در اطراف آن نیز باشد. شیمیدرمانی شامل استفاده از داروهای قوی برای کشتن سلولهای سرطانی است و معمولاً در مراحل پیشرفتهتر سرطان یا بعد از جراحی به کار میرود.
پرتودرمانی نیز یکی از روشهای مؤثر در درمان سرطان بوده که از پرتوهای با انرژی بالا برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میکند. درمانهای هدفمند بر روی ویژگیهای خاص سلولهای سرطانی تمرکز دارد و میتواند عوارض جانبی کمتری نسبت به شیمیدرمانی ایجاد کند. علاوه بر این روشها، درمانهای مکمل مانند مشاوره، طب سنتی و فعالیتهای آرامبخش نیز میتوانند به بهبود کیفیت زندگی بیماران و تقویت روحیه آنها کمک کنند. در نهایت انتخاب بهترین روش درمانی باید با مشورت تیم پزشکی و بر اساس وضعیت خاص هر بیمار انجام شود.
کشنده ترین سرطان های زنان چیست؟
در نتیجه درباره سرطانهای زنان میتوان گفت که آگاهی و پیشگیری از انواع سرطانهای زنان همچون سرطان پستان، سرطان رحم و سرطان تخمدان اهمیت زیادی دارد. شایعترین سرطانهای زنان عمدتاً در اثر ترکیبی از عوامل خطر ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی نشأت میگیرند. لذا تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر این بیماریها میتواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیماران کمک کند.
سرطان یک چالش بزرگ برای سلامت زنان به حساب میآید اما با برنامهریزی مناسب، تغذیه سالم، ورزش منظم و دوری از عادات مضر میتوان از بروز این بیماریها جلوگیری کرد. همچنین انجام غربالگریهای منظم و مشاوره با پزشکان متخصص به شناسایی زودهنگام بیماری کمک میکند. با توجه به پیشرفتهای علمی در زمینه درمان و آگاهی عمومی امیدواریم که آیندهای با کاهش موارد انواع سرطانهای زنان و بهبود کیفیت درمان برای مبتلایان شاهد باشیم. این مهم نیازمند همکاری جامعه، نظام سلامت و خود زنان برای ارتقاء سطح آگاهی و اجرای شیوههای زندگی سالم است. برای پیدا کردن بهترین متخصص ها و پزشک ها در این حوزه به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
cancer.org.au
cancer.org
webmd.com
blog.dana-farber.org