عوامل و علل فشار خون پایین چیست؟

برخی افراد به طور طبیعی دارای فشار خون پایین هستند که هیچ علامتی ندارد. با این حال، هنگامی که فشار خون بالا به طور ناگهانی پایین می آید، می تواند باعث نگرانی شود. با این حال، اگر فشار خون بیش از حد کم باشد، می تواند بر روی جریان خون در سراسر بدن اثر بگذارد.

فشار خون پایین

افرادی که فشارخون پایین‌تری دارند خطر کمتری آنها را برای ابتلا به بیماری کلیوی، سکته، بیماری قلبی تهدید می‌کند. ورزشکاران، افرادی که وزن مناسبی دارند و افرادی که سیگار نمی‌کشند اکثراً فشارخون کمتری دارند. فشارخون پایین تا زمانی که ایجاد علائم نکند و به اندامهای بدن آسیب نرساند بی خطر می‌باشد.

خواندن فشار خون شامل دو عدد است: فشار سیستولیک و فشار دیاستولیک. فشار سیستولیک شماره بالا یا اول در خواندن فشار خون شماست و نشان دهنده فشار درون شریان ها در زمان پمپ خون توسط قلب است. فشار دیاستولیک، عدد کوچکتر است و نشان دهنده فشار در شریان ها در زمان پر شدن قلب از خون است.  اگر فشار خون شما 120 بر 80 میلیمتر جیوه (mmHg) یا کمتر باشد، فشار خون شما طبیعی است. اصطلاح فشار خون پایین معمولاً به فشار خون سیستولیک کمتر از ۹۰ میلیمتر جیوه و فشار دیاستولیک کمتر از ۶۰ میلیمتر گفته می‌شود البته به شرط آنکه فرد علائم یا مشکلاتی نظیر ضعف و گیجی داشته باشد. بعضی از بزرگسالان به طور مرتب دارای فشار خون در محدوده ی فشار خون پایین هستند، اما هیچ علامتی ندارند و نیازی به درمان ندارند. با این حال، در موارد جدی، زمانی که فشارخون به حدی پایین باشد که سبب ایجاد نقصان در رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به ارگان‌های مختلف مثل مغز، قلب، کلیه و… شود اندام‌ها نمی‌توانند عملکرد طبیعی خود را انجام داده و بتدریج صدمه می‌بینند.

فشار خون پایین در بعضی از افراد ممکن است مطلوب باشد و هیچ مشکلی ایجاد نکند. با این حال، برای بسیاری از افراد، فشار خون غیرمعمول (فشار خون پایین) می تواند موجب سرگیجه و غش کردن شود. در موارد شدید، فشار خون پایین می تواند خطرناک باشد. علل فشار خون پایین ممکن است از کمبود آب تا اختلالات جدی پزشکی یا جراحی باشد.

علائم فشار خون پایین

برای برخی افراد، فشار خون پایین نشانه یک مشکل اساسی است، به ویژه هنگامی که به طور ناگهانی دچار افت فشار خون شوند. علائم و نشانه ها افت فشار خون عبارتند از:

• سردرد یا سرگیجه (مقاله‌ مربوط به علت سرگیجه را نیز بخوانید)
• غش
• تاری دید
• حالت تهوع
• خستگی
• عدم تمرکز
• شوکه شدن

داشتن فشار خون پایین شدید می تواند تهدید کننده زندگی شود. نشانه ها و علائم آن عبارتند از:

• سردرگمی، به خصوص در افراد مسن
• پوست رنگ پریده، سرد، مرطوب
• تنفس سریع و کم عمق
• نبض ضعیف و تند

علل فشار خون پایین

در طول روز، فشار خون متغیر است، بسته به موقعیت بدن، ریتم تنفسی، سطح استرس، وضعیت فیزیکی، داروهایی که مصرف می کنید، آنچه که می خورید و می نوشید. فشار خون معمولا در شب ها پایین است و در بیداری بالا می رود. کاهش ناگهانی فشار خون می تواند خطرناک باشد. تغییر فقط 20 میلی متر جیوه در فشار خون می تواند باعث افت فشار خون شود و می تواند موجب سرگیجه و غش کردن شود. از جمله علل فشار خون پایین از دست دادن خون زیاد از بدن می باشد، همچنین از دیگر علل فشار خون پایین می توان به عفونت های شدید یا واکنش های آلرژیک را نام برد که تهدید کننده زندگی هستند.

شرایطی که می توانند از جمله علل فشار خون پایین باشند

شرایط پزشکی که می تواند از جمله علل فشار خون پایین باشد عبارتند از:

بارداری. از آنجا که سیستم گردش خون به سرعت در طول حاملگی گسترش می یابد، فشار خون به احتمال زیاد کاهش می یابد. این حالت طبیعی است و پس از تولد، فشار خون معمولا به سطح قبل از بارداری باز می گردد.

مشکلات قلبی برخی از بیماری های قلبی که می توانند به فشار خون پایین منجر شوند شامل ضربان قلب بسیار کم (برادی کاردی)، مشکلات دریچه های ​​قلب، حمله قلبی و نارسایی قلبی.

مشکلات غدد درون ریز. شرایط تیروئید مانند بیماری پاراتیروئید، نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون)، قند خون پایین (هیپوگلیسمی) و در برخی موارد دیابت می تواند احتمال فشار خون پایین را افزایش دهد.

کم آبی بدن. از جمله علل فشار خون پایین کم آبی بدن است کهمی تواند موجب ضعف، سرگیجه و خستگی شود. تب، استفراغ، اسهال شدید، مصرف بیش از حد دیورتیک ها و ورزش های شدید می تواند منجر به کم آبی شود.

از دست دادن خون نیز یکی دیگر از علل فشار خون پایین است، از جمله یک آسیب عمده یا خونریزی داخلی، مقدار خون را در بدن کاهش می دهد و منجر به کاهش شدید فشار خون می شود.

عفونت شدید. از دیگر علل فشار خون پایین می توان به عفونت شدید (سپتیکمی) اشاره کرد. هنگامی که یک عفونت در بدن وارد جریان خون می شود، می تواند منجر به کاهش خطرناک فشار خون به نام شوک سپتیک شود.

واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) نیز از جمله علل فشار خون پایین است. منشاء مشترک این واکنش شدید و بالقوه تهدید کننده زندگی عبارت است از غذاها، داروهای خاص، نیش حشرات. آنافیلاکسی می تواند مشکلات تنفسی، خارش، گلودرد و کاهش خطرناکی از فشار خون ایجاد کند.

کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی مانند فقدان ویتامین های B-12 و فولات نیز می توانند از علل فشار خون پایین باشد.

مصرف بعضی از داروها نیز می توانند از علل فشار خون پایین باشند.

انواع فشار خون پایین

پزشکان افت ناگهانی فشارخون یا هیپوتانسیون را با توجه به یک سری علل و عوامل مرتبط به دسته‌های مختلف تقسیم می‌کنند. برخی از انواع فشارخون پایین را با هم مرور می‌کنیم.

فشار خون پایین وضعیتی (orthostatic)

این افت فشار خون ناگهانی، هنگام تغییر وضعیت بدن شما بروز می‌کند، مثل وقتی که به شکل ناگهانی از حالت ایستاده به حالت نشسته تغییر وضعیت می‌دهید یا بلافاصله دراز می‌کشید. به طور معمول وقتی بدن در حالت ایستاده است نیروی جاذبه خون را به سوی قسمت‌های پایینی پا می‌کشاند. بدن برای جبران کمبود خون در قسمت‌های بالایی سعی می‌کند ضربان قلب را بالا ببرد تا مطمئن شود مغز به اندازه‌ی کافی خون دریافت می‌کند. این مکانیسم جبرانی در افراد دچار فشارخون وضعیتی با شکست مواجه می‌شود و فرد دچار افت ناگهانی فشارخون می‌شود در نتیجه سرگیجه، سبکی سر و تاری دید را تجربه می‌کند و حتی ممکن است غش کند. افت فشار وضعیتی ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد. از دست دادن آب بدن، دراز کشیدن‌های طولانی، بارداری، دیابت، مشکلات قلبی، سوختگی، گرمازدگی شدید، واریس پیشرفته (که در آن رگ‌ها به شدت گشاد می‌شوند) و اختلالات عصبی خاص از جمله دلایل افت فشار خون هستند.

فشار خون پایین پس از غذا خوردن (postprandial hypotension)

افت فشارخون بعد از غذا، در واقع افت ناگهانی در فشارخون بعد از خوردن است و معمولاَ در بزرگسالان پیر دیده می شود. همان‌طور که گفته شد وقتی بدن در حالت ایستاده قرار دارد به دلیل وجود نیروی جاذبه، خون در پا جمع می‌شود. از طرف دیگر بعد از خوردن غذا باید مقدار زیادی خون به دستگاه گوارش بدن برسد. بدن برای رساندن خون به دستگاه گوارش، معمولاَ ضربان قلب را بالا می‌برد. از طرف دیگر توانایی رگ‌های خونی در انتقال خون محدود است به همین دلیل این مکانیسم در برخی افراد مختل می‌شود. به این ترتیب این افراد دچار سرگیجه و غش می‌شوند.

فشار خون پایین ناشی از سیگنال‌های مغزی معیوب (افت فشار عصبی)

این اختلال باعث افت فشار خون بعد از ایستادن‌های طولانی می‌شود. سرگیجه، تهوع و غش کردن از جمله علائم و نشانه‌های این اختلال هستند. علت وقوع عارضه افت فشار عصبی، ایجاد اختلال در رابطه قلب و مغز است و بیشتر در جوانان دیده می‌شود.

فشار خون پایین ناشی از آسیب دیدگی سیستم عصبی

تشخیص فشار خون پایین

هدف از  انجام آزمایش‌های مربوط به فشار خون پایین ، شناخت عوامل زمینه‌ای و نهفته است. علاوه بر گرفتن سابقه‌ی پزشکی، انجام معاینه‌ی بالینی و اندازه گیری فشار خون، پزشک انجام روش‌های زیر را پیشنهاد خواهد داد. 

آزمایش خون: این روش تشخیصی باعث به دست آوردن اطلاعاتی در مورد وضعیت کلی سلامتی شخص خواهد شد. با آزمایش خون احتمال ابتلای فرد به قند خون بالا یا دیابت   و قند خون پایین  و تعداد کم گلبول‌های قرمز خون یا کم خونی (anemia) بررسی خواهد شد. همه‌ی موارد ذکر شده روی فشار خون فرد اثر گذاشته و باعث کاهش آن خواهند شد. 

الکتروکاردیوگرام یا نوار قلبی : این روش تشخیصی بدون درد و غیر تهاجمی است و برای انجام آن الکترودهایی روی قسمت سینه، بازوها و پاها قرار می‌گیرند. این پدها سیگنال‌های قلبی را دریافت کرده و دستگاه آن‌ها را ضبط کرده و روی کاغذ و یا صفحه نمایش نشان می‌دهد. 

نوار قلب می‌تواند  ناهنجاری‌های موجود در ریتم قلبی و ضربان قلبی نامنظم را نشان خواهد داد. اگر ساختاری غیر طبیعی در قلب وجود داشته باشد و یا اگر خون و اکسیژن مورد نیاز عضلات قلبی به درستی تامین نشود با این روش قابل تشخیص خواهد بود. علاوه بر این سابقه داشتن حمله قلبی در نوار قلبی قابل مشاهده است. 

ضربان قلب نامنظم ممکن است  گذرا  باشد و شاید نوار قلب قادر به تشخیص آن نباشد.به همین علت  از شخص خواسته می‌شود یک مانیتور هولتر را برای 24 ساعت با خود به همراه داشته باشد، این دستگاه سیگنال‌های قلبی را در طی یک روز ضبط می‌کند. 

اکو کاردیوگرام یا اکوی قلبی : در اکوی قلب از امواج صوتی برای سونوگرافی سینه استفاده می‌شود. تصاویر حاصل، می‌توانند عملکرد و ساختار قلب را با جزئیات خوبی نشان بدهند

تست استرس : برخی از مشکلات قلبی که باعث افت فشار خون می‌شوند،زمانی که  قلب سریع‌تر از حد ممکن کار می‌کند، تشخیص داده می‌شوند. در طی انجام تست استرس از فرد خواسته می‌شود که روی تردمیل راه برود یا یک حرکت ورزشی را انجام دهد. اگر فرد قادر به ورزش نباشد، به او دارویی داده می‌شود که باعث کارکردن سریع‌تر قلب می‌شود. 

زمانی که قلب سریع‌تر از حالت طبیعی کار می‌کند، نوار قلب یا اکوی قلب از شخص گرفته می‌شود. همچنین میزان فشار خون فرد هم به صورت دقیق اندازه گیری می‌شود. 

مانور والسالو : در این روش بعد از چندین دور تنفس عمیق همراه با زور زدن ، ضربان قلب و فشار خون آنالیز میشود تا عملکرد سیستم عصبی خودگردان  بررسی شود. در این روش ابتدا فرد با یک دم عمیق هوا را وارد ریه‌های خود می‌کند و بعد در حالی که یک بازدم عمیق می‌کشد یک بادکنک را باد می‌کند.

تست سطح شیب دار : اگر فرد در هنگام ایستادن و یا به علت سیگنال‌های مغزی معیوبدچار افت فشار خون می‌شود، آزمون سطح شیب دار یا آزمون تیلت، نشان می‌دهد که بدن چگونه به تغییر موقعیت واکنش نشان می‌دهد. 

در جریان این آزمایش فرد روی یک تخت مخصوص دراز می‌کشد که این تخت قسمت بالا تنه را در سطح بالاتری قرار داده و تغییر وضعیت از حالت افقی به حالت ایستاده را تحریک می‌کند. 

درمان فشار خون پایین

اگر افت فشار خون باعث بروز علایم خاصی نشود و یا نشانه‌ها و اثرات آن خفیف باشد، نیازی به درمان خاصی ندارد. 

اگر فرد علائم بیماری را نشان دهد، درمان به نوع عوامل زمینه‌ای بستگی دارد. برای مثال اگر مصرف دارویی خاص باعث افت فشار خون شده باشد، مصرف دارو متوقف و یا نوع دارو و میزان مصرف آن تغییر می‌کند. 

اگر دلیل کاهش فشار خون مشخص نباشد و روش درمانی خاصی وجود نداشته باشد، هدف نهایی بالا بردن فشار خون و کاهش علائم و نشانه‌ها خواهد بود. بسته به سن فرد، وضعیت سلامتی و نوع فشار خون پایین، راه‌های زیادی برای درمان این مشکل وجود دارد. 

استفاده از نمک بیش‌تر: پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که نمک زیاد مصرف نشود، چرا که سدیم موجود در این ماده می‌تواند فشار خون را تا حد زیادی بالا ببرد. اما استفاده از نمک زیاد برای افراد مبتلا به فشار خون پایین کمک کننده خواهد بود. 

اما از آن‌جایی که مقدار زیاد سدیم به نارسایی قلبی به خصوص در افراد مسن منجر خواهد شد، قبل از افزایش میزان نمک مصرفی در رژیم غذایی حتماً با پزشک مشورت کنید. 

نوشیدن مقدار آب بیش‌تر: مایعات حجم خون را بالا خواهد برد و از دهیدراته شدن بدن جلوگیری خواهد کرد. هر دوی این عوامل به درمان افت فشار خون کمک خواهد کرد. 

پوشیدن جوراب‌های متراکم مخصوص: جوراب‌های پلاستیکی مخصوصی که معمولاً برای تسکین درد واریس از آن‌ها استفاده می‌شود به درمان افت فشار خون هم کمک شایانی می‌کنند. 

داروها: داروهای زیادی برای مدیریت افت فشار خون در حالت ایستاده  وجود دارد. برای مثال داروی فلودروکورتیزون (fludrocortisone) با افزایش حجم خون به درمان این نوع از کاهش فشار خون کمک خواهد کرد. 

اگر فرد به نوع مزمن هیپوتانسیون ارتوستاتیک یا کاهش فشار خون پس از ایستادن مبتلا باشد، برای بالابردن فشار خون در این حالت از داروی مدیدورین (midodrine) استفاده می‌شود. این دارو با محدود کردن توانایی گشاد شدن رگ‌ها فشار خون را افزایش خواهد داد. 

سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای درمان فشار خون پایین

بر حسب اینکه چه عاملی باعث فشار خون پایین شده است، فرد می‌تواند با انجام اقداماتی شدت علایم را کم کرده و یا از آن جلوگیری کند.

نوشیدن آب بیش‌تر و الکل کم‌تر: الکل باعث از بین رفتن آب بدن و یا دهیدارته شدن می‌شود و همین مسئله باعث کاهش فشار خون خواهد شد، مصرف الکل حتی در مقادیر کنترل شده هم چنین اثری به دنبال خواهد داشت. نوشیدن آب به مقدار کافی اما خطر دهیدراته شدن را از بدن دور کرده و فشار خون را افزایش خواهد داد. 

داشتن یک رژیم غذایی سالم: با مصرف مقدار کافی از مواد غذایی مختلف، مواد مغذی مورد نیاز برای داشتن یک بدن سالم تامین خواهد شد. حتماً غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و گوشت مرغ و ماهی کم چربی را در رژیم غذایی خود قرار دهید. 

ساختار قامتی درست داشته باشد: به آهستگی وضعیت خود را از حالت دمر خوابیده یا نشسته به ایستاده تغییر دهید و این کار را به سرعت و با شدت انجام ندهید. هیچگاه در حال پا روی پا انداخته، ننشینید. 

بعد از بیدار شدن از خواب شبانه، اول به مدت چند دقیقه نفس عمیق کشیده و بعد پیش از ایستادن، به آرامی روی تخت بنشینید. 

وعده‌های غذایی کوچک کم کالری مصرف کنید: برای پیشگیری از افت فشار خون بعد از غذا خوردن، سعی کنید در طول روز وعده‌های غذایی متعدد در اندازه‌های کوچک مصرف کنید. مصرف مواد غذایی پر از کربوهیدرات از جمله سیب زمینی، برنج، پاستا و نان را محدود کنید. 

همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که به صورت موقت و برای بالا بردن فشار خون به همراه وعده‌های غذایی قهوه‌ی کافئین دار یا چای سبز بنوشید. ولی از آن جایی که کافئین ممکن است باعث بروز مشکلات دیگری شود، حتماً پیش از مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار با پزشک مشورت کنید.
سر تخت را کمی بالاتر از حالت معمول قرار دهید، این کار کمک می‌کند تا با اثر جاذبه مقابله کنید. 

اگر در هنگام ایستادن علائم افت فشار خون خود را نشان می‌دهند، با پاهای خود حرکت قیچی را انجام دهید و به آن‌ها فشار وارد کنید، یا اینکه یک پای خود را روی یک لبه یا صندلی قرار داده و تا حد ممکن به جلو خم شوید. این حرکات باعث جریان خون از پاها به سمت قلب خواهد شد. 

آماده شدن برای ویزیت پزشک 

برای اینکه فشار خون فرد بررسی شود، نیاز به انجام هیچگونه آماده سازی قبلی و خاص نیست. بدون مشورت با پزشک مصرف داروهایی که فکر می‌کنید روی فشار خون شما تاثیر می‌گذارد را مصرف نکنید. 

برای اینکه برای ملاقات با پزشک آماده شوید، موارد زیر را حتماً در نظر بگیرید:

چه کاری باید انجام داد؟

لیست تهیه کنید 

• علایم خود را یادداشت کنید، حتی نشانه‌هایی که به فشار خون پایین مرتبط نیستند هم باید با پزشک مطرح شوند. 
• اطلاعات مهم شخصی، شامل سابقه‌ی خانوادگی فشار خون پایین، تغییرات بزرگ زندگی و وقایع ایجاد کننده‌ی استرس که به تازگی رخ داده‌اند را با پزشک در میان بگذارید.

• داروها؛ ویتامین‌ها و دیگر مکمل‌های مصرفی به همراه مقدار مصرفی مهم هستند و باید به اطلاع پزشک برسند. 
• سوالات خود را یادداشت کنید

در صورت ابتلا به فشار خون پایین، سوالات اساسی و مهمی که باید پرسیده شوند، شامل:

• چه عواملی باعث بروز علایم بیماری من شده است؟
• سایر عوامل ایجاد کننده‌ی مشکل چه می‌تواند باشد؟
• چه آزمایش‌هایی باید انجام شود؟
• بهترین درمان برای فشار خون پایین چیست؟
• هر چند وقت یکبار باید برای فشار خون پایین چکاپ صورت گیرد؟
• من به بیماری دیگری هم مبتلا هستم، چگونه این دو را در کنار هم مدیریت کنم؟
• آیا پرهیز غذایی و یا محدودیت مخصوصی برای رعایت وجود دارد؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کرد؟
• از چه کتابچه و یا وب سایتی برای به دست آوردن اطلاعات درست در مورد بیماری می‌توان استفاده کرد؟

اگر به جز این سوالات، ابهامات دیگری برای شما مطرح است، حتماً آن را با پزشک در میان بگذارید. 

از پزشک چه انتظاری دارید؟

پزشک احتمالاً سوالاتی از این قبیل را از شما خواهد پرسید:

• آیا به صورت مکرر علایم و نشانه‌های بیماری را تجربه می‌کنید یا این موضوع برخی اوقات اتفاق می افتد؟
• علایم شما تا چه حد شدید است؟
• چه عواملی باعث بهبود و بدتر شدن علایم می‌شود؟
• آیا سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های قلبی دارید؟

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر فشار خون شما همیشه پایین است و شما هیچ کدام از علائم بالا را ندارید، معمولا هیچ دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. طبیعی است که فشار خون شما در طول زمان افزایش پیدا کند و بدن شما معمولا قادر به فشار خون شما به حالت عادی است. اگر فشار خون شما به طور ناگهانی کاهش پیدا کند و علائم مانند سرگیجه را تجربه کردید، باید حتما برای تشخیص عوامل و علل فشار خون پایین به پزشک مراجعه کنید. آنها می توانند وضعیت شما را ارزیابی کنند و مشکلات اساسی مانند خونریزی داخلی، عفونت جدی یا واکنش های آلرژیک را رد کنند. ما در سایت دکتر دکتر برای آسایش و راحتی شما و دسترسی آسان به پزشکان متخصص قلب و عروق، لیست بهترین و متخصص های قلب و عروق را برایتان فراهم کردیم، شما می توانید از این لیست پزشک معالج خود را انتخاب کنید.

بر گرفته از:

کاهش فشار خون به چه علت رخ می دهد؟

فشار خون پایین به چه علت رخ می دهد