نفخ شکم نوزاد و کودک موضوع رایجی است که جای نگرانی زیادی بابت آن وجود ندارد. با این‌حال، هرچقدر که بیشتر درباره‌اش اطلاعات داشته باشید، بهتر و بی‌‌دغدغه از کودک و نوزاد خود مراقبت خواهید کرد. یادتان باشد که بیشتر نوزادان و کودکان دچار نفخ و تجمع گاز در روده و معده می‌شوند. با راه‌کارهایی امکان درمان این وضعیت و پیشگیری از آن مقدور می‌شود. در صورتی که مشکل ادامه‌دار و آزاردهنده باشد هم نیاز به مراجعه به پزشک کودکان تهران و دیگر شهرهای ایران پیش می‌آید. در این مقاله، درباره نکات لازم برای مدیریت این وضعیت برایتان اطلاعات کاملی فراهم کرده‌ایم؛ با ما همراه باشید.
نفخ شکم نوزاد از کی شروع می‌شود؟
نوزادان معمولا دچار نفخ شکم می‌شوند و این موضوع در آنها کاملا عادی است. همه این‌ها به واسطه سیستم گوارشی تازه‌کار آنها است و در بیشتر مواقع جای نگرانی هم وجود ندارد. این موضوع از ۱ تا ۲ ماه نخست زندگی شروع می‌شود.
در واقع، با عبور غذا از دستگاه گوارش، روده کوچک مواد مغذی را جذب می‌کند. باکتری‌های موجود در روده بزرگ هم مواد دیگر را تجزیه می‌کند و با این کار منجر به آزادشدن هیدروژن و دی‌اکسید کربن می‌شود که همراه با تولید گاز و نفخ شکم است.
نفخ شکم نوزاد تا چند ماهگی ادامه دارد؟
سیستم گوارشی یک نوزا شیرخواره بسیار جدید است و هنوز به بلوغ کامل نرسیده و در نتیجه، نفخ و تجمع گاز در آن بسیار عادی است. این روند از همان یک‌ماهگی شروع می‌شود و تا سنین کودکی هم می‌تواند ادامه پیدا کند. با این حال، زمانی که بچه به حوالی ۴ تا ۶ماهگی می‌رسد، این مشکل کمتر نمود پیدا می‌کند.
نفخ شکم نوزاد تازه متولد شده
از همان هفته‌های نخست تولد، تجمع گاز در روده‌ها و نفخ شکم نوزادان ممکن است و معمولا چنین موقعیتی برای همه بچه‌ها پیش می‌آید. نوزادان در هنگام مصرف غذا که همان شیر است، مقدار زیادی هوا را هم وارد دستگاه هاضمه خود می‌کنند. این موضوع هم در نفخ شکمشان بی‌اثر نیست.
باد شکم نوزاد تازه متولد شده
علاوه بر اینکه دستگاه گوارش نوزادان تازه و نابالغ است و هنگام صرف غذا، مقداری هوا وارد بدنشان می‌شود، نوع شیرخشکی که مصرف می‌کنند و رژیم غذایی مادرشان که به آنها شیر می‌دهد هم در شکل‌گیری باد شکمشان اثرگذار است.
باد شکم نوزاد همراه با درد
در بعضی از موارد، باد شکم نوزاد باعث بروز درد و ناراحتی در او می‌شود و علائمی نظیر بی‌قراری را در او منعکس می‌کند. در چنین موقعیت‌هایی باید خونسرد باشید اما بدانید که احتمالا پای مشکل دیگری به‌میان است که نیاز به پیگیری دارد.
نفخ شکم کودکان چگونه است؟
نفخ شکم نوزاد و کودک شایع است و به ندرت خبر از مشکلی جدی دارد. با این حال، گاهی وجود چنین مشکلی در کودک باعث می‌شود که شب بیدار بماند و اذیت شود. تجمع گاز در مجاری گوارشی موجب نفخ می‌شود و به مرور و بی‌نیاز از اقدامی خاص هم معمولا از بین می‌رود.
نفخ شکم کودک سه ساله
نوع غذایی که کودکان مصرف می‌کنند روی وضعیت نفخ شکمشان اثرگذار است. در سن ۳سالگی و بالاتر، معمولا تنوع غذاها و مواد خوراکی مصرفی از سوی کودک هم بیشتر می‌شود. در این دوره سنی، باید از دادن غذاهای نفاخ به کودک جلوگیری کنید تا مشکل تجمع گاز در مجاری گوارشی‌اش به وجود نیاید.
نفخ شکم کودک دو ساله
در کودکان دوساله هم مشکلاتی نظیر نفخ رخ می‌دهد. این مورد در رده سنی ۲سال هم مشکلی ندارد و جای نگرانی بابت آن نیست. با این حال، اگر علائم دیگری مانند درد و استفراغ هم در کودک دیده شود، نیاز به پیگیری جدی به وجود می‌آید.
نفخ شکم کودک یک ساله
در تمام رده‌های سنی، امکان نفخ شکم نوزاد و کودک وجود دارد. در یک‌سالگی هم این وضعیت از بچه‌ها دور نیست. اگر دیدید که نفخ شکم آنها با یبوست و مشکلات دیگر همراه است، باید موضوع را جدی‌تر پیگیری کنید.
علائم نفخ شکم نوزاد و کودک چیست؟
نشانه‌هایی وجود دارد که در زمان نفخ شکم نوزاد و کودک پررنگ می‌شود. با شناخت آنها، بهتر می‌توانید به خروج بچه‌ها از این وضعیت کمک کنید:
- بی‌قراری و گریه کودک برای ساعت‌ها یا بیشتر از یک روز
- ناراحتی و کج‌خلقی مداوم کودک یا نوزاد
- بروز اختلالاتی در خواب و خوراک بچه
- گریه‌کردن کودک که دلیل مشخصی ندارد
- جمع‌کردن پای کودک در شکمش
دلایل نفخ شکم در بچه‌ها چیست؟
باد شکم نوزاد و کودک به دلایل متنوعی رخ می‌دهد. از جمله این علت‌ها باید به موارد زیر هم اشاره کنیم:
- ورود هوا به بدن
- سیستم گوارش نابالغ
- حساسیت زیاد
- جویدن آدامس
- حرکت در حین خوردن
- مشکلات ریشه‌ای
ورود هوا به بدن
نوزادان و کودکان در زمان شیرخوردن یا گریه‌کردن، حجم زیادی هوا را وارد شکم و دستگاه گوارشی می‌کنند. این روند باعث می‌شود که شکمشان دچار نفخ شود و گازها در آن تجمع کنند. این یکی از دلایل عمده و اصلی نفخ شکم در بچه‌ها به‌شمار می‌رود.
سیستم گوارش نابالغ
دستگاه گوارش نوزادان و کودکان هنوز کامل و بالغ نشده است. برای همین، غذا به سرعت از این دستگاه عبور می‌کند و امکان تجزیه‌نشدن درست و کامل مواد خوراکی در این سیستم وجود دارد. چنین روندی با تولید گاز همراه می‌شود.
حساسیت زیاد
بعضی از انواع شیر خشک و مواد غذایی باعث بروز حساسیت و نفخ شکم بچه‌های شیرخواره و کودکان می‌شوند. این هم اگرچه نسبت به دو دلیل پیشین رایج نیست اما می‌تواند مشکلات نفخ را به همراه بیاورد.
جویدن آدامس
این عامل در کودکان بزرگتر باعث باد شکم می‌شود. هضم شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در آدامس‌های بدون قند برای برخی از کودکان دشوار است. آنها در روده بزرگ به دام می‌افتند و به شکل گاز روده تخمیر می‌شوند. جویدن آدامس احتمال بلع هوای اضافی را هم بالا می‌برد.
حرکت در حین خوردن
بعضی از کودکان عادت دارند که در هنگام غذاخوردن جنب‌وجوششان را حفظ کنند. آنها در حرکت هستند و این باعث می‌شود که مقادیری هوا وارد سیستم گوارشی‌شان شود. چنین چیزی منجر به بروز باد شکم می‌شود.
مشکلات ریشه‌ای
یبوست و مشکلات رودوی مختلف از جمله ابتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر از جمله دلایل نفخ شکم نوزاد و کودک هستند. اگر نفخ با درد و مشکلات دیگر همراه شود، نیاز به پیگیری جدی وجود خواهد داشت.
تشخیص نفخ در کودکان و نوزادان چطور است؟
برای تشخیص نفخ در شکم نوزاد و کودک به پزشک اطفال مراجعه کنید. آنها با بررسی گاز خروجی از بدن، درد شکم و علائمی مانند اسهال، یبوست یا استفراغ می‌توانند درباره علت وقوع این مشکل به نتیجه‌گیری برسند.
همان‌طور که پیش‌تر هم عنوان شد، نفخ در بسیاری از مواقع جای نگرانی ندارد و یکی از وضعیت‌ها و بیماری‌های شایع کودکان به شمار می‌رود.
باد شکم نوزاد همراه با درد
اگرچه نفخ مشکل شایعی درمیان نوزادان و کودکان است اما اگر با درد شدید و قابل‌توجه همراه باشد، امکان دارد که خبر از مشکلی جدی بدهد. مطرح‌کردن این وضعیت با پزشک حتما ضروری است. گاهی پای مشکلاتی جدی مانند ابتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر به میان است.
درمان نفخ شکم نوزاد و کودک چگونه است؟
برای درمان نفخ شکم نوزاد و کودک می‌توانید از راه‌کارهای متنوعی بهره ببرید. یادتان باشد که دست به دارودرمانی نزنید و برای استفاده از محصولات موجود در این زمینه، با پزشک اطفال مشورت کنید.
دارودرمانی
از چه مواد دارویی برای درمان نفخ بچه‌ها استفاده می‌شود؟ به موارد زیر دقت کنید:
- پروبیوتیک‌ها؛ محصولات لبنی با این ویژگی می‌توانند گزینه مناسبی برای درمان نفخ و مشکلات گوارشی باشند.
- محلول و قطره گریپ؛ این محلول ترکیبی از آب، جوش شیرین و گیاهان دارویی مانند زنجبیل و رازیانه است. مصرف آن باید با تجویز پزشک باشد.
- آنتی‌اسیدها؛ این دارو هم می‌تواند با خنثی‌کردن اسید معده و از بین‌بردن مشکلاتی مانند سوزش دهانه معده موجود در کنار گاز و نفخ شکم به درمان کودک کمک کند. مصرف این مورد هم در گروی توصیه و تجویز پزشک است.
- سایمتیکون هم از داروهای رایج برای رفع نفخ شکم است که باید به تنهایی مصرف شود و دستور پزشک برای استفاده از آن موجود باشد.
درمان خانگی
برای درمان نفخ در بچه‌ها به تغذیه‌شان دقت کنید و حواستان باشد که اگر نوزاد هستند، در زاویه‌ای مناسب و با سرعتی معمولی و غیرتند به آنها شیر بدهید تا مانع از ورود هوا به دستگاه گوارششان شوید.
ماساژ
با ماساژ هم می‌توانید باعث رفع نفخ شوید. حواستان باشد که شکم نوزاد را در بخش بالای ناف به طور ساعت‌گرد ماساژ دایره‌ای بدهید و بگذارید که باد و هوای موجود در شکم با این کار راهی به بیرون پیدا کند و تخلیه شود.
در طب سنتی چه چیزی برای نفخ شکم کودکان خوب است؟
در تجویزات طب سنتی از موادی مانند رازیانه، بابونه و بادرنجبویه برای رفع نفخ استفاده می‌شود. این مواد می‌توانند باعث بهبود اوضاع شوند. البته استفاده از آنها در گروی اجازه متخصص اطفال است. بدیهی است که این توصیه‌ها برای نوزادان کاربرد ندارند. آنها تا رسیدن به چندماهگی فقط می‌توانند از شیر به عنوان تغذیه استفاده کنند.
پیشگیری از نفخ و بادکردن شکم نوزاد و کودک چگونه است؟
روش‌های مختلفی برای پیشگیری از بروز نفخ در شکم نوزادان و کودکان وجود دارد. به موارد زیر دقت کنید:
- سعی کنید که در طول غذادادن به بچه‌ها و بعد از آن با روش‌های مناسب و مرسوم، باد بدنشان را خارج کنید و در اصطلاح خودمانی، آروغشان را بگیرید.
- در زمان شیردهی با پستان یا شیشه هم باید به آرامی این فرایند دقت کنید تا مانع از ورود مقادیر زیادی هوا به بدن بچه شوید.
- برای کودکان در سنین بالاتر که غذا می‌خورند هم به رژیم غذایی‌شان دقت کنید. یادتان باشد که موادی مانند لوبیا، کلم، سیر و غذاهای سرخ‌شده نفاخ هستند و بهتر است که با احتیاط و برنامه‌ریزی از آنها در رژیم غذایی بچه‌ها استفاده کنید.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نفخ شکم نوزاد و کودک با علائم دیگری مانند بی‌قراری مداوم، درد و اسهال یا نشانه‌هایی مانند وجود خون در مدفوع همراه باشد، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. این امکان وجود دارد که مشکلاتی جدی‌تر باعث بروز نفخ شده باشند.
برای ملاقات با بهترین پزشکان هم می‌توانید از سایت نوبت دهی اینترنتی سایت دکتردکتر کمک بگیرید. با وجود چنین بستری، به سادگی می‌توانید وقت معاینه و ملاقات با پزشکان متخصص را تعیین کنید.
درباره نفخ شکم بچه‌ها اطلاعاتی در اختیارتان قرار دادیم. اگر کماکان پرسشی در این‌باره در ذهنتان وجود دارد از ما بپرسید تا در رسیدن به پاسخ به شما کمک کنیم.
منابع:
