تغییرات روحی و جسمی در سه ماه اول بارداری بسیار زیاد است. مادران باردار در این دوران به دلیل افزایش هورمون‌ها، احتمالا علائمی مانند احساس بد خلقی، عصبی بودن، هیجان زده بودن و خستگی را تجربه می‌کنند. تغییرات جسمی سه ماهه اول بارداری نیز شامل خونریزی، یبوست، ترشح، ویار، ادرار زیاد و سوزش سردل است. سه ماهه اول بارداری برای مادران چالش‌های زیادی دارد، زیرا در این بازه احتمال سقط جنین زیاد است و مادران همواره استرس و اضطراب دارند. تغذیه سه ماه اول بارداری مهم است. مادر باردار باید تغذیه اصولی داشته باشد و مواد غذایی سرشار از ویتامین‌ها و پروتئین‌ها را به بدن برساند و از انواع مکمل‌ها استفاده کند. در این مقاله از مجله سلامتی دکتر دکتر قصد داریم در مورد مراقبت‌های سه ماه اول بارداری، علائم تغییرات بدن، رشد جنین، خطرات سه ماهه اول بارداری و آزمایش‌های مورد نیاز در این بازه با شما صحبت کنیم.
بعد از خواندن این مقاله اگر سوالی در ذهن شما باقی ماند، در بخش کامنت با ما در میان بگذارید تا کارشناسان سلامت به سوال‌های شما پاسخ دهند.
تغییرات بدن در سه ماهه اول بارداری
از همان موقعی که متوجه بارداری خود شدید، بهتر است تقویم بارداری هفته به هفته را دنبال کنید. به این ترتیب می‌توانید از تغییرات هفتگی بدن و جنین خود آگاه شوید.
سایت clevelandclinic در مورد تغییرات بدن در سه ماهه اول بارداری می‌گوید:
«سه ماهه اول بارداری مملو از تغییرات جسمی و روحی زیادی است. این بازه می‌تواند زمان بسیار طاقت فرسایی باشد. هورمون‌های شما در حال افزایش هستند. در واقع، بدن شما در طول بارداری، استروژن بیشتری نسبت به کل زندگی‌تان، تولید می‌کند. این افزایش هورمون‌ها می‌تواند باعث بروز بعضی علائم ناخوشایند بارداری مانند احساس بدخلقی، نفخ و خستگی شود. در سه ماه اول، بدون ایجاد برآمدگی، رحم شما در حال بزرگ شدن است و حجم خون شما افزایش می‌یابد.»
تغییرات جسمی بدن در سه ماه اول بارداری
تغییرات جسمی محسوسی در سه ماه اول بارداری رخ می‌دهد. برخی از مادران در این بازه با چالش‌های زیادی مواجه نمی‌شوند، اما برخی دیگر از نظر سلامتی به مشکل برمی‌خورند. تجربه‌های ناخوشایندی از سه ماه اول بارداری در آن‌ها ایجاد می‌شود. در ادامه، تغییرات جسمی که ممکن است در سه ماه اول بارداری ایجاد شود را مطرح می‌کنیم:
خونریزی
یکی از علائم جسمی سه ماه اول بارداری، خونریزی یا لکه بینی خفیف است. لکه بینی بسیار خفیف در اوایل بارداری طبیعی تلقی می‌شود و به علت تغییرات در رحم است، در صورتی که خونریزی شدیدی را تجربه می‌کنید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
یبوست
مادر باردار ممکن است در سه ماه اول یبوست را تجربه کند. به دنبال افزایش هورمون پروژسترون در دوران بارداری، انقباضات ماهیچه‌ای کاهش می‌یابد و همین موضوع منجر به یبوست می‌شود.
برای کاهش و یا جلوگیری از یبوست می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف فیبر بیشتر
- مصرف مایعات بیشتر
- مصرف آهن کافی
- داشتن فعالیت بدنی
در صورتی که یبوست بیش از اندازه آزاردهنده است، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
حساسیت سینه
یکی از علائم اولیه بارداری، حساسیت سینه است. به واسطه تغییرات هورمونی ایجاد شده، در قسمت سینه نیز حساسیت‌هایی ایجاد می‌شود. دلیل ایجاد این حساسیت، آماده سازی مجاری شیر شما برای تغذیه کودک است. احتمالا در سه ماه اول بارداری درد سینه را تجربه خواهید کرد. برای این که احساس راحتی بیشتری داشته باشید، از سوتین استفاده نکنید و یا اندازه سوتین خود را بالاتر ببرید.
خستگی
اکثر مادران باردار ادعا می‌کنند که در سه ماه اول بارداری احساس خستگی بیش از حد می‌کنند. این پدیده نیز بسیار نرمال است، زیرا بدن شما برای حمایت از یک کودک در حال رشد، سخت کار می‌کند. بهتر است در این بازه استراحت کافی داشته باشید و آهن کافی دریافت کنید. در صورت دریافت نکردن آهن کافی، خستگی شما بیشتر می‌شود و در نهایت دچار کم خونی خواهید شد.
ترشحات سفید
در سه ماهه اول حاملگی ، احتمال مشاهده ترشحات رقیق و سفید شیری وجود دارد که نباید نگرانی در رابطه با این موضوع داشته باشید. در صورتی که ترشحات شما شفاف بود و یا رنگ سبز یا زردی داشت، حتما پزشک را در جریان بگذارید.
ویار به غذا
از جمله مهم‌ترین علائم سه ماه اول بارداری ، ویار به غذا است. خیلی از خانم‌های باردار هوس غذاهایی می‌کنند که قبلا علاقه‌ای به میل کردن آن‌ها نداشتند. اگر ویار به غذای سالم را تجربه می‌کنید، هیچ اشکالی ندارد. در صورتی که ویار به مواد غیر غذایی مثل خاک، یخ و خاک رس را دارید، اصلا این کار را انجام ندهید و این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
سوزش سردل
از دیگر علائمی که مادران باردار در سه ماه اول تجربه می‌کنند، سوزش سردل است. علت سوزش سردل به تولید بیشتر هورمون پروژسترون مربوط می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل، وعده‌های غذایی خود را افزایش دهید، اما مقدار غذای کمتری در هر وعده بخورید. اجتناب از غذاهای چرب تند و اسیدی نیز به کاهش سوزش سردل کمک می‌کند. همچنین برای جلوگیری از سوزش سردل نباید بعد از خوردن غذا دراز بکشید.
ادرار زیاد
با این که جنین در سه ماه اول بسیار کوچک است، اما رحم شما رشد می‌کند و همین رشد رحم به مثانه فشار می‌آورد. همین موضوع، عاملی برای ادرار زیاد است. یادتان باشد که با مشاهده این پدیده، مصرف مایعات را متوقف نکنید، زیرا بدن شما به آب و مایعات زیاد نیاز دارد. سعی کنید نوشیدنی‌های کافئین‌دار را به خصوص در هنگام شب کنار بگذارید.
حالت تهوع
شایع‌ترین علائم بارداری در سه ماه اول، حالت تهوع است. بسیاری از مادران باردار این مشکل را تجربه می‌کنند. معمولا حالت تهوع از ماه دوم بارداری (هفته پنجم) آغاز می‌شود. علت حالت تهوع در اوایل بارداری مربوط به تغییرات هورمونی در بدن مادر است. معمولا حالت تهوع در صبح بیشتر اتفاق می‌افتد که به آن حالت تهوع صبحگاهی می‌گویند. حالت تهوع در اوایل بارداری بسیار طبیعی است.
افزایش وزن
معمولا در سه ماه اول حاملگی، مادران حدود ۳ تا ۶ کیلو وزن اضافه می‌کنند. در صورتی که با کاهش وزن مواجه شدید و یا افزایش وزن شما بیش از حد بود، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. در این بازه سعی کنید کالری مورد نیاز بدن‌تان را از میوه‌ها، سبزیجات، نان سبوس‌دار، گوشت و شیر دریافت کنید.
بزرگ شدن شکم
بزرگ شدن شکم در سه ماه اول بارداری محسوس نیست. خیلی از مادران باردار هیچ تغییری در شکم خود مشاهده نمی‌کنند، اما برخی دیگر بزرگ شدن شکم بسیار جزئی را تجربه می‌کنند. بزرگ شدن شکم بعد از ماه سوم بارداری شروع می‌شود.
رشد جنین در سه ماهه اول بارداری
حال می‌خواهیم بدانیم که از ماه اول بارداری تا ماه سوم، رشد جنین به چه میزان است. یک تخمک بارور شده در طول سه ماه به جنینی با طول ۶ سانتی‌متر تبدیل می‌شود.
تغییرات جنین در سه ماه اول بارداری عبارتند از:
- شروع تپیدن قلب
- رشد روده، معده و مغز جنین
- شروع رشد دست‌ها و پاها
- تشکیل استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و تمام اعضای بدن
با پایان سه ماه اول حاملگی، جنین شما مانند یک انسان کوچک دیده می‌شود.
مراقبت های سه ماه اول بارداری
از آن جایی که سه ماه اول حاملگی اهمیت بسیار زیادی دارد، مادر باید تمامی مراقبت های بارداری مربوط به این سه ماه را به صورت کامل انجام دهد تا برای جنین و خودش مشکلی پیش نیاید.
از نکات مراقبتی مهمی که باید در طول سه ماه رعایت شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چکاپ منظم
- مصرف آب و نوشیدنی زیاد در طول روز
- داشتن رژیم غذایی سرشار از فیبر، پروتئین‌های کم چرب، سبزیجات و میوه‌ها
- استراحت بیشتر و کاهش فعالیت‌های اضافی بدن
- مدیتیشن و مراقبه روزانه
- جابه‌جا نکردن وسایل سنگین
- تقویت عضلات کف لگن با انجام ورزش کگل
- مصرف ویتامین و مکمل‌های دوران بارداری
با رعایت این نکات ساده می‌توانید سه ماه اول حاملگی را با موفقیت پشت سر بگذارید و وارد سه ماه بعدی بارداری بشوید. از همان اوایل بارداری به فکر انتخاب روش زایمان باشید. اگر مایل به آشنایی با انواع روش‌های زایمان هستید، مقاله انواع زایمان دکتر دکتر را از دست ندهید.
آزمایش‌های سه ماهه اول بارداری
در طول سه ماه اول، مادران باردار باید برای تایید سلامتی خودشان و جنین آزمایش‌هایی را انجام دهند. نمونه‌ای از این آزمایش‌ها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
| آزمایش‌های سه ماهه اول بارداری | توضیحات |
| بررسی گروه خونی | برای تعیین گروه خونی مادر این آزمایش انجام می‌شود. |
| بررسی سطح آهن خون | کم خونی مادر باید بررسی شود تا پزشک در صورت نیاز مکمل‌های آهن را تجویز کند. |
| تست مصونیت سرخک و سرخجه | پزشک برای اطمینان از وجود پادتن‌های سرخجه و سرخک تستی را انجام می‌دهد. |
| تست قند خون | این تست برای شناسایی دیابت بارداری و مدیریت قند خون در بدن مادر انجام می‌شود. قند خون از بیماری های شایع بارداری است. |
| تست ادرار | برای بررسی و تشخیص عفونت‌های دستگاه ادراری، تست ادرار انجام می‌شود. |
| تست بررسی عفونت‌های مانند هپاتیت B، سیفلیس و ایدز | از آن جایی که اون عفونت‌ها می‌توانند به جنین منتقل شوند، پزشک آزمایش‌ها و تست‌هایی را انجام می‌دهد. |
| آزمایش غربالگری ژنتیکی | مادران باردار در سه ماه اول باید آزمایش غربالگری ژنتیکی را که برای ارزیابی خطرات ژنتیکی و نقص‌های کروموزومی جنین را انجام دهند. |
با انجام این آزمایش‌ها، خیال متخصص زنان از بابت سلامتی مادر و جنین راحت خواهد شد. اگر به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد تخصص زنان هستید، مقاله دکتر زنان کیست را مطالعه کنید.
سونوگرافی در ۳ ماهه اول بارداری
سونوگرافی اول در طول سه ماه اول بارداری برای تایید بارداری و شنیدن ضربان قلب جنین انجام خواهد شد. در سونوگرافی اول، اندازه جنین، چند قلو بودن جنین و همچنین تعیین تاریخ تقریبی زایمان مشخص می‌شود. از همان سه ماه اول می‌توانید زایمان طبیعی یا جراحی سزارین را انتخاب کنید. همچنین در طول سه ماهه اول، سونوگرافی غربالگری نیز برای شناسایی مشکلات جنین انجام خواهد شد.
تغذیه سه ماهه اول بارداری
تغذیه سه ماه اول بارداری اهمیت بسیار زیادی دارد و به نوعی در سلامت جنین و مادر تاثیر می‌گذارد. در صورتی که مادر بتواند تغذیه بارداری سالمی در طول این سه ماه داشته باشد، مرحله رشد جنین به خوبی پیش می‌رود و مادر نیز در سلامت کامل به سر می‌برد.
پروتئین در طول بارداری نقش بسیار مهمی در رشد رحم و رشد عضلانی مادر دارد. منابع خوب پروتئین را شناسایی و مصرف کنید. از مواد مغذی که مقدار زیادی پروتئین دارند، می‌توان به ماست یونانی، مرغ و تخم مرغ اشاره کرد. مادر باید در رژیم غذایی خود مواد غذایی سرشار از کلسیم را نیز جای دهد. کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان اهمیت بسیار زیادی دارد.
در ادامه لیستی از تغذیه سه ماه اول بارداری را ارائه می‌دهیم:
- حبوباتی مثل لوبیا و عدس
- غلات‌های سویا
- زنجبیل مانند چای زنجبیل
- سبزیجات و میوه‌های تازه
- گوشت بدون چربی و کاملا پخته شده مثل استیک یا گوشت گاو
- ماست
مواد غذایی ذکر شده در قسمت بالا شامل پروتئین، فیبر، کلسیم و آهن است که در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد. همچنین میل کردن انجیر، تخمه آفتابگردان، خاکشیر، نارنگی، موز و آلبالو در سه ماه اول مفید واقع می‌شود. همچنین از دیگر مواد غذایی مفید در این دوران می‌توان به میگو، گوجه، میوه و انار اشاره کرد.
ممنوعیات 3 ماه اول دوران بارداری
حال می‌خواهیم با ممنوعیات سه ماه اول دوران بارداری آشنا شویم. به عنوان مثال نوشیدن الکل، مصرف سیگار و تنباکو در دوران بارداری ممنوع است. همچنین مادران باردار نباید داروهای افیونی مصرف کنند.
با این که تحرک در سه ماه اول بارداری مفید است، اما مادر باردار نباید ورزش‌های سنگینی مثل فوتبال که فشار زیادی به شکم وارد می‌کند را انجام دهد. رفتن به جکوزی، سونا و مصرف غذاهای فست فودی و کنسروی برای مادران باردار ممنوع است. همچنین مادر باردار نباید غذاهای خام مثل لبنیات غیر پاستوریزه، تخم مرغ عسلی، ماهی پر از جیوه، گوشت‌های نیم پز و سوشی را مصرف کند.
خوردن جگر در دوران بارداری به خصوص سه ماه اول بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا جگر دارای مقدار زیادی از ویتامین A رتینول است که با جمع شدن این ماده در بدن، احتمال آسیب به کودک وجود دارد. برای کاهش خطر سقط جنین از خوردن زعفران در سه ماه اول بارداری خودداری کنید، زیرا زعفران می‌تواند بر دهانه رحم تاثیر بگذارد.
مکمل های مورد نیاز در سه ماهه اول بارداری
به نقل از clevelandclinic :
«ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در غذا به رشد و تکامل جنین کمک می‌کند. اکثر متخصصان توصیه می‌کنند هنگام اقدام به بارداری، ویتامین دوران بارداری مصرف کنید. ویتامین‌های حاوی اسید فولیک، آهن و کلسیم نیز به بارداری سالم کمک می‌کند. اگر مطمئن نیستید که کدام ویتامین را قبل از تولد فرزندتان مصرف کنید، مشورت با پزشک توصیه می‌شود.»
قرص آهن یکی از مکمل‌های مورد نیاز در طول این سه ماه است، زیرا آهن از کم خونی مادر جلوگیری کرده و آهن مورد نیاز برای رشد جنین را تامین می‌کند. مصرف مکمل‌ها مانع زایمان زودرس می‌شود.
ورزش در سه ماهه اول بارداری
ورزش در طول این سه ماه، فواید بسیار زیادی برای مادر و جنین دارد. ورزش در تعیین نوع زایمان که شامل زایمان طبیعی یا جراحی سزارین است، تاثیر دارد.
از فواید ورزش در طول این سه ماه می‌توان به کمک به خواب بهتر، آمادگی برای ماه‌های بعدی حاملگی، کمک به کمتر شدن عوارض بارداری و کمک به مدیریت افزایش وزن در طول بارداری اشاره کرد. با انجام حرکت کششی و ورزش‌های سبک، بارداری آسانی را تجربه کنید. ورزش بارداری شامل پیاده‌روی، ایروبیک، یوگا، پیلاتس و دوچرخه سواری ثابت است.
خطرات و چالش‌های سه ماهه اول بارداری
یکی از خطرات و چالش‌های مهم در طول سه ماه اول حاملگی، سقط جنین است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، مقاله سقط جنین را مطالعه کنید.
علت‌های سقط جنین در سه ماه اول عبارتند از:
- ناهنجاری‌های کروموزومی
- ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی مادر مثل فیبروم، بارداری خارج از رحم و چسبندگی
سقط جنین در هفته چهارم و بعد از آن ممکن است علت‌هایی مثل دیابت، بیماری سلیاک، تیروئید، چاقی و بعضی از بیماری‌های خود ایمنی داشته باشد.
علاوه بر سقط جنین، کنده شدن جفت نیز در سه ماه اول بارداری جزء خطرات و چالش‌ها محسوب می‌شود. در صورتی که جفت از بدن جدا شود، احتمال سقط جنین افزایش می‌یابد و علائم خطر بارداری آغاز می‌شود. در این شرایط، اکسیژن جنین کاهش می‌یابد و خونریزی داخل رحمی اتفاق می‌افتد. شیاف دیکلوفناک و داروی دیمن هیدرانیت در دوران بارداری می‌تواند برای بدن مضر واقع شود، بنابراین مشورت با پزشک قبل از مصرف ضروری است.
سلامت روان در سه ماهه اول بارداری
در سه ماه اول، مادر باردار از لحاظ سلامت روان نیز چالش‌هایی را تجربه می‌کند و ممکن است به افسردگی بارداری دچار شود؛ علت این امر، تغییرات هورمونی ایجاد شده است. برای این که مادر بتواند این دوره را با سلامت پشت سر بگذارد، همراهی عزیزان اهمیت زیادی دارد. همسر، دوستان و خانواده مادر باردار باید از لحاظ روحی پشتیبان او باشند. همچنین مادر برای دوری از استرس می‌تواند یوگا انجام دهد. در کلاس‌های یوگا به آموزش مدیریت و کنترل استرس در دوران بارداری پرداخته می‌شود.
وضعیت خواب در سه ماهه اول بارداری
مادران باردار در سه ماه اول نیاز به خواب بیشتری دارند. در این دوران هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد و همین موضوع احساس خواب آلودگی را در مادر ایجاد می‌کند. برای بسیاری از مادران باردار سوال پیش می‌آید که طرز خوابیدن زن باردار در سه ماهه اول باید چگونه باشد؟ به صورت کلی، طرز صحیح خوابیدن در طول دوران بارداری خوابیدن به پهلوی سمت چپ است.
در سه ماهه اول بارداری حتما تحت نظر متخصص باشید
تحت نظر متخصص بودن در سه ماه اول بارداری اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا مادر اولین سه ماه بارداری خود را سپری می‌کند و ممکن است استرس و اضطراب شدیدی داشته باشد. همچنین با توجه به خطرات سه ماه اول بارداری مثل سقط جنین، مراجعه به متخصص زنان و تحت نظر بودن آن ضروری است. انجام آزمایش و سونوگرافی‌های لازم، خیال مادر باردار را از بابت سلامت جنین راحت می‌کند. پزشک در سه ماهه اول بارداری آزمایش‌هایی مثل تست عفونت، تست دیابت بارداری، آزمایش کم خونی، آزمایش تعیین گروه خونی، تست فشار خون بارداری و … را انجام می‌دهد.
با مشورت پزشک، بهترین تغذیه سه ماه اول بارداری را داشته باشید. تغذیه مادر در رشد جنین تاثیر بسیار زیادی دارد. قبل از شروع بارداری بهتر است بهترین متخصص زنان شهر خود را پیدا کنید و ۹ ماه با او همراه شوید. برای پیدا کردن بهترین دکتر زنان می‌توانید از سایت دکتر دکتر کمک بگیرید. ما در دکتر دکتر لیستی از بهترین متخصصان همه شهرهای ایران را آماده کرده‌ایم که شما با مشاهده این لیست می‌توانید بهترین دکتر را انتخاب کرده و از آن نوبت حضوری فوری دریافت کنید. اگر سوالی در رابطه با سه ماه اول بارداری دارید، در بخش کامنت برای ما بنویسید. مشتاقانه پاسخگوی شما هستیم.
منابع:
my.clevelandclinic.org
سوالات متداول سه ماهه اول بارداری
خونریزی، یبوست، ویار، خستگی، حالت تهوع، افزایش وزن و حساسیت سینه از علائم سه ماهه اول بارداری هستند.
سقط جنین مهم‌ترین خطر سه ماهه اول بارداری است. کنده شدن جفت نیز از خطرات این سه ماه محسوب می‌شود.
اسید فولیک، آهن و کلسیم از مهم‌ترین مکمل های سه ماهه اول بارداری است.
آزمایش برای بررسی گروه خونی، سطح آهن خون، تست قند خون، تست ادرار و مصونیت سرخک و سرخجه در سه ماه اول انجام می‌شود.
خوابیدن به پهلوی چپ بهترین وضعیت خواب در سه ماه اول بارداری است.
حبوباتی مثل لوبیا و عدس – غلات‌های سویا – زنجبیل مانند چای زنجبیل – سبزیجات و میوه‌های تازه – گوشت بدون چربی و کاملا پخته شده مثل استیک یا گوشت گاو – ماست
