حساسیت پوستی چه انواع، دلایل و درمان‌هایی دارد؟

درباره حساسیت پوستی یا آلرژی چه می‌دانید؟ شاید شما هم با بروز لکه‌ها یا جوش‌های قرمز روی پوست خودتان یا دیگران مواجه شده باشید و احتمالاً خودتان و اطرافیانتان از لفظ آلرژی یا حساسیت هم زیاد استفاده کرده‌اید. با این حال، امکان دارد که به‌ طور دقیق ندانید، منظور از حساسیت یا آلرژی چیست. گاهی‌ اوقات، باید برای کشف علت این بروزات پوستی باید به دکتر پوست مراجعه کنید. در این مقاله هم سعی کرده‌ایم که اطلاعات کاملی درباره حساسیت پوستی و انواعش در اختیارتان بگذاریم. دلایل و درمان‌های هریک را مطرح می‌کنیم تا به طور دقیق از اوضاع و احوال پوست‌تان باخبر شوید.

حساسیت پوستی چیست؟ چقدر احتمال خطرناک شدن آن وجود دارد؟

زمانی که سیستم ایمنی نسبت به محرکی پاسخ می‌دهد، امکان دارد که دچار حساسیت‌های پوستی شویم. معمولاً محرک‌هایی که باعث بروز حساسیت می‌شوند، خطرات آنچنانی ندارند و مشکلاتی جدی به وجود نمی‌آورند.

واکنش‌های سیستم ایمنی که به واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت معروف‌اند، علائمی مانند خارش، قرمزی و بثورات پوستی ایجاد می‌کنند. تورم، سوزش و خارش هم از نشانه‌های دیگر بروز حساسیت پوستی هستند. از انواع حساسیت‌های پوستی در ادامه نام می‌بریم.

انواع حساسیت پوستی را می‌شناسید؟

حساسیت پوست می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. دسته‌بندی‌های کلی برای این موضوع شامل موارد زیر می‌شود:

• درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis) یا همان اگزما
• درماتیت تماسی
• کهیر
• آنژیوادم (Angioedema)
• تبخال

 درماتیت آتوپیک

این حساسیت پوستی با نام اگزما هم شناخته می‌شود و با خشکی و خارش پوست همراه است. اگزما یا درماتیت آتوپیک از رایج‌ترین مشکلات پوستی است و بیشتر در کودکان رخ می‌دهد. برای درمان حساسیت پوستی در کودکان باید نظر دکتر پوست را جویا شوید.

عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند باعث ابتلا به این حساسیت شوند. بروز درماتیت آتوپیک با آسم، حساسیت‌های غذایی و فصلی هم در ارتباط است. به عبارت دیگر، این‌ها می‌توانند باعث تحریک بدن و ایجاد حساسیت شوند. این حساسیت ممکن است در همه نقاط رخ بدهد. به عنوان مثال اگزمای دور چشم یکی از انواع اگزما است.

مصرف غذایی خاص یا محرک‌های دیگری نظیر استرس، لوسیون‌ها و صابون‌ها، سرما و هوای خشک می‌توانند موجبات ابتلا به درماتیت آتوپیک را فراهم کنند.

درماتیت تماسی

تماس موادی حساسیت‌زا با پوست می‌توانند باعث بروز درماتیت تماسی شوند. اگر بخواهیم از عوامل حساسیت‌زایی نام ببریم که این حساسیت پوستی را شغله‌ور می‌کنند، باید اشاره‌ای به فلز نیکل داشته باشیم.

بعضی از افراد به برخی از فلزات مانند نیکل حساسیت دارند. با لمس‌کردن این فلز و استفاده از وسایلی مانند گوشواره‌هایی از این جنس، امکان بروز درماتیت تماسی به وجود می‌آید.

حساسیت به پیچک و بلوط سمی هم میان افراد پرشماری رایج است. برای درمان حساسیت پوستی به بدلیجات باید استفاده از آنها را کنار بگذارید و برای موارد دیگر هم تماستان با ماده سمی و حساسیت‌زا را قطع کنید.

کهیر

حساسیت‌داشتن به بعضی از خوراکی‌ها باعث بروز برآمدگی‌هایی روی سطح پوست می‌شود که کهیر نام دارند. بدن در مواجهه با محرک‌های حساسیت‌زا، ماده‌ای موسوم به هیستامین ترشح می‌کند. ظهور برجستگی‌های پوستی هم به همین خاطر است. نیش‌زدن حشرات هم می‌تواند محرکی برای سیستم ایمنی و بروز کهیر باشد.

آنژیوادم

ورم‌های شدید پوستی هم از انواع حساسیت هستند و آنژیوادم نام دارند. چنین شکلی از حساسیت معمولاً در لب‌ها، پشت چشم و گلو رخ می‌دهند. در بسیاری از موارد، با بروز آنژیوادم، کهیر هم به‌ طور هم‌زمان رخ می‌دهد.

برای مطالعه بیشتر درباره آنژیوادم می‌توانید مقاله‌ آنژیوادم چیست و در چه شرایطی منجر به مرگ می‌شود؟ را در مجله دکتردکتر مطالعه کنید.

علائم حساسیت پوستی چیست؟

نشانه‌های حساسیت پوست بنا به ریشه آن متفاوت خواهد بود. در ادامه از علائم آلرژی در هریک از انواع حساسیت می‌گوییم:

اگزما یا درماتیت آتوپیک

اگر دچار این نوع از حساسیت شوید، پوست‌تان حالتی زبر، خشک و قرمز پیدا می‌کند. خارش هم از علائم شایع اگزما است. این نوع از آلرژی بیشتر صورت، زانوها، دست‌ها و آرنج را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد. گاهی هم از زخم‌های این حساسیت مایعی بی‌رنگ ترشح می‌شود.

درماتیت تماسی

بثورات و زخم‌هایی که با وجود درماتیت تماسی ظاهر می‌شوند هم خارش‌زا و هم در بیشتر موارد دردناک هستند. امکان دارد که این زخم‌ها با تاول و برآمدگی همراه باشند. تماس با محرک‌ها یا بلافاصله یا ۴۸ ساعت بعد از تماس باعث بروز این حساسیت پوستی می‌شوند.

کهیر

برآمدگی‌های برجسته یا صافی که خارش‌زا هستند هم در دسته‌بندی‌های حساسیت کهیری قرار می‌گیرند. بروز چنین حساسیتی معمولاً پرده از وجود مشکلی جدی‌ و قابل‌پیگیری برمی‌دارد.

اگر دوست دارید درباره کهیر بیشتر بدانید، دکتردکتر مقاله‌ای در این‌باره برایتان آماده کرده است؛ مطالعه آن را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

آنژیوادم

این نوع از حساسیت با ورم بخشی از بدن همراه می‌شود؛ برای مثال، پشت چشم‌ها ورم می‌کند یا در ناحیه گلو التهاب و تورم به وجود می‌آید. اگر آنژیوادم در گلو رخ بدهد، تنفس را با مشکل روبه‌رو می‌کند. در این حالت، نیاز فوری به مراجعه به پزشک وجود دارد.

تبخال

تبخال یک بیماری ویروسی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس است و به طور کلی به عنوان حساسیت پوستی محسوب نمی‌شود. این بیماری با ایجاد زخم‌های دردناک و تاول‌های کوچک در نواحی مختلف بدن، به ویژه در اطراف لب‌ها و نواحی تناسلی، همراه است. حساسیت پوستی معمولاً به واکنش‌های سیستم ایمنی به مواد آلرژی‌زا مربوط می‌شود، در حالی که تبخال نتیجه عفونت ویروسی است و نیاز به درمان خاص ضدویروسی دارد.

دلایل بروز حساسیت‌های پوستی چیست؟

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، انواع مختلفی از حساسیت پوستی وجود دارد. مجموعه‌ای از عوامل رایج برای ابتلا به حساسیت‌های پوستی وجود دارد:

• مصرف برخی از داروها باعث بروز حساسیت می‌شود. برای درمان حساسیت پوستی به دارو باید به پزشک مراجعه کنید.
• تماس با بعضی فلزات مانند نیکل هم روی پوست آلرژی ایجاد می‌کند. برای درمان حساسیت پوستی به بدلیجات باید استفاده از آنها را کنار بگذارید و کمی صبر کنید تا عوارض بهبود پیدا کنند.
• بعضی از افراد به پلاستیک حساسیت دارند و استفاده از موادی از این جنس می‌تواند باعث بروز آلرژی پوستی برای آنها شود.
• حساسیت به نور فرابنفش خورشید هم از جمله مواردی است که در بعضی از افراد دیده می‌شود. اگر عوارضی جدی بابت این آلرژی می‌بینید، برای درمان حساسیت پوستی به آفتاب باید به پزشک مراجعه کنید.

برخی از افراد هم به بزاق، سلول‌های پوستی و فضولات حیوانات حساسیت دارند. اگر نشانه‌های این مشکل سریع رفع نشود، برای درمان حساسیت پوستی به حیوانات خانگی هم باید به پزشک مراجعه کنید.

برای آشنایی با دارو برای خارش بدن، می‌توانید مطلبی تحت همین عنوان را در مجله دکتردکتر مطالعه کنید.

چه زمانی باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید؟

کهیر و آنژیوادم معمولاً نشانه‌ای از مشکلی جدی در بدن هستند. اگر علائم زیر از آنها را مشاهده کردید، سریع با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:

• تمام بدنتان با کهیر پر شده است.
• به سختی نفس می‌کشید.

در موارد زیر هم به پزشک مراجعه کنید:

• بثورات و علائم پوستی حساسیت بعد از ۲ تا ۳ هفته بهبود پیدا نمی‌کنند.
• علائم و نشانه‌های اگزما آزاردهنده شده‌اند و نمی‌توانید آنها را کنترل کنید.
• زخم‌هایتان خون‌ریزی یا چرک زردرنگ دارند و حالتی عفونی پیدا کرده‌اند.
• به حساسیتی دچار شده‌اید که تازه است و قبلاً آن را تجربه نکرده‌اید.

در تمامی این شرایط، باید هرچه‌زودتر با بهترین متخصص پوست شهر خود ملاقات کنید. شما در هر شهری از ایران که ساکن باشید، به‌راحتی به بهترین متخصصان شهر خود دسترسی خواهید داشت. برای مثال، اگر در تهران زندگی می‌کنید، می‌توانید از میان بیش از 111 دکتر پوست تهران به بهترین متخصص پوست مورد نظر مراجعه کرده و مراقبت‌های پزشکی و تخصصی دریافت کنید.

تشخیص حساست پوستی چگونه صورت می‌گیرد؟

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، حساسیت‌های پوستی در اثر بروز واکنش سیستم ایمنی به محرک‌ها به وجود می‌آیند. برای کشف دلیل باید پزشک پوست را معاینه کند و آزمایش‌هایی انجام بدهد. در این مسیر، پزشکان:

• درباره نشانه‌ها، وضعیت پوست و زمان ظهور علائم از شما سؤالاتی می‌پرسند.
• برای بررسی وضعیت اقدام به معاینه پوست در نواحی چشم، گردن، گلو و سینه می‌کند.

از آزمایش‌های زیر هم برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت استفاده می‌شود؛ آزمایش‌های:

• خراش یا پریک پوست (Skin prick test)
• زیرپوستی (Intradermal)
• خون
• چالش
• برچسب

آزمایش خراش یا پریک پوست

اگر مشکوک به حساسیت باشید، پزشک اندکی از ماده حساسیت‌زا را روی پوست‌تان قرار می‌دهد و به آرامی پوست را می‌خراشد. اگر نسبت به ماده حساسیت داشته باشید، بدن در عرض ۱۵ دقیقه نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد.

واکنش به شکل بروز خارش، زخم و قرمزی پوست بروز می‌کند. شاید کهیر هم روی پوست به وجود بیاید. اگر آثار ناشی از کهیر بزرگ باشند، تشخیص حساسیت ساده‌تر می‌شود. این را هم بدانید که نتیجه این آزمایش به طور قطعی نشان از حساسیت ندارد.

آزمایش زیرپوستی

اگر در آزمایش خراش یا پریک پوستی چیزی نشان داده نشود از آزمایش زیرپوستی کمک می‌گیرند. در واقع، زمانی که آزمایش قبلی چیزی نشان ندهد و همچنان مشکوک به ابتلا به آلرژی باشید، این آزمایش هم انجام می‌شود. در این روش، پزشک یا پرستار مقداری از مواد محرک را زیر پوست تزریق می‌کنند تا واکنش بدن نسبت به آن مشخص شود.

آزمایش خون

با گرفتن نمونه‌ای خون و بررسی آن در آزمایشگاه مشخص می‌شود که ابتلا به حساسیت پوستی وجود دارد یا خیر. در آزمایشگاه با اضافه‌کردن مواد حساسیت‌زا به خون منتظر واکنش می‌شوند. در بسیاری از موارد این آزمایش برای تشخیص حساسیت قابل اعتماد نیست چون گاهی بدون وجود حساسیت، باز هم نتیجه مثبت می‌شود. به چنین حالتی مثبت کاذب (false positive) گفته می‌شود.

آزمایش چالش

در مطب پزشک به شما ماده‌ای حساسیت‌زا داده می‌شود تا با مصرف آن واکنش بدنتان ارزیابی شود. پزشک در آنجا حضور دارد و واکنش‌هایتان را ارزیابی می‌کند.

آزمایش برچسب

از آزمایش برچسب برای ارزیابی ابتلا به درماتیت تماسی استفاده می‌شود. پزشک اندکی ماده حساسیت‌زا روی پوست قرار می‌دهد و روی آن را با باند می‌پوشاند. این باند ۲ تا ۴ روز روی پوست می‌ماند و بعد از آن وضعیت بدن نسبت به ماده حساسیت‌زا مورد بررسی قرار می‌گیرد. معمولاً وجود بثورات و زخم‌هایی روی پوست نشان از دچارشدن به حساسیت دارد.

درباره انواع مختلف تست و آزمایش حساسیت پوستی می‌توانید در مطلبی تحت همین عنوان در مجله دکتردکتر بیشتر مطالعه کنید.

درمان حساسیت پوستی چگونه است؟

بنا به اینکه به چه نوعی از حساسیت دچار هستید، روش‌های درمانی مختلفی هم برایتان در نظر گرفته می‌شود. با این حال، دو رویکرد کلی برای درمان حساسیت پوستی وجود دارد:

• دوری‌کردن از ماده حساسیت‌زای مشکوک
• استفاده از داروها و کرم‌ها برای رهایی از خارش، تورم یا درد

در ادامه به درمان‌های اختصاصی هر نوع از حساسیت‌ها اشاره می‌کنیم:

درمان حساسیت پوستی اگزما

• از خاراندن، مالیدن و شست‌وشوی ناحیه حساس بپرهیزید.
• پوست را چندبار در روز با کرم یا لوسیون‌هایی بدون الکل، رایحه و رنگ مصنوعی مرطوب کنید. بعد از خروج از حمام هم زمانی که پوست هنوز مرطوب است از این محصولات استفاده کنید.
• پوشیدن لباس‌های پشمی هم باعث تحریک پوست حساس می‌شوند و بهتر است که آنها را کنار بگذارید.
• از صابون و شامپوهای ملایم استفاده کنید.
• برای درمان حساسیت پوستی به خاک و غبار باید تماستان را با محیط حاوی آنها قطع کنید.
• مدت‌زمان حمام‌کردن را کوتاه کنید و با آب ولرم خودتان را بشویید.

درمان کهیر و آنژیوادم

• اگر دچار حساسیت شدید هستید، مصرف آنتی‌هیستامین‌ها برایتان تجویز می‌شود.
• علت بروز حساسیت نامشخص است. بعضی از افراد در تماس با الکل یا مصرف داروهای غیراستروئیدی و آسپرین دچار حساسیت می‌شوند. با قطع مصرف آنها امکان بهبود وجود دارد.
• از پوشیدن لباس‌های تنگ پرهیز کنید و پوست را خنک نگه دارید. درباره آنژیوادم در یکی از مقالات مجله دکتردکتر برایتان گفته‌ایم، مطالعه این مطلب را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

درمان درماتیت تماسی

• این نوع از حساسیت نیاز به درمانی مشخص ندارد اما معمولاً ۱۴ تا ۲۸ روز تا بهبود کامل طول می‌کشد.
• اگر با ماده حساسیت‌زایی مانند پیچک سمی تماس داشتید هم باید سریع محل تماس را با آب و صابون بشویید.
• پزشکان برای کنترل علائم و عوارض از آنتی‌هیستامین‌ها هم استفاده می‌کنند. با این حال، حدود چند هفته طول می‌کشد تا عوارض ناشی از حساسیت از بین بروند.
• لوسیون کالامین و کمپرس سرد هم می‌توانند باعث تسکین درد و خارش شوند.
• حمام در وان حاوی آب و بلغور جوی دوسر هم آرامش‌بخش است.

جلوگیری از حساسیت پوستی

بهترین روش برای پیشگیری از حساسیت پوستی دوری از مواد محرک و حساسیت‌آور است. با این حال، گاهی چنین امکانی وجود ندارد و دچار حساسیت می‌شوید. برای پیشگیری از اگزما هم باید پوست را مرتب چرب کنید تا علائم آن ظاهر نشوند یا بازگشت نکنند.

برای پیشگیری و درمان حساسیت پوستی به زنجبیل و مواد خوراکی دیگر باید مصرف آن را ترک یا قطع کنید. با این کار، علائم حساسیت بهبود پیدا می‌کنند اما اگر وضعیت بهبود پیدا نکرد، نیاز به مراجعه به پزشک دارید.

حساسیت پوستی در بیشتر مواقع جدی نیست اما به علائم توجه کنید

یادتان باشد که حساسیت پوستی در بیشتر مواقع مشکلی جدی و خطرناک نیست اما با این حال، در بعضی موارد هم عوارض خطرناکی دارد و باید آن را پیگیری کنید.

برای ملاقات با پزشکان پوست و متخصصان دیگر می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید. اگر هم تجربه یا پرسشی درباره حساسیت‌های پوستی دارید، حتماً با ما درمیان بگذارید.

منابع:

mayoclinic.org

intermountainhealthcare.org