کولیت روده را بهتر بشناسید؛ از پیشگیری تا درمان

کولیت روده یا کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است که باعث التهاب و زخم‌های طولانی مدت در دستگاه گوارش می‌شود. کولیت اولسراتیو متعلق به گروهی از بیماری‌ها به نام بیماری التهابی روده (IBD) است. IBD یا التهاب روده شامل یک گروه از بیماری‌ها است که بر دستگاه گوارش اثر می‌گذارد. التهاب از راست روده آغاز و کم کم روده بزرگ را دربر می‌گیرد. منطقه سالمی ‌در بین بخش‌های درگیر وجود ندارد. بیماری کولیت اولسراتیو زمانی رخ می‌دهد که پوشش روده بزرگ رکتوم یا هر دو دچار التهاب می‌شود، به طور معمول کولیت داخلی‌ترین لایه را درگیر می‌کند و باعث التهاب آن می‌شود. این التهاب زخم‌های کوچکی روی روده بزرگ ایجاد می‌کند.

التهاب روده باعث می‌شود محتویات روده سریع‌تر دفع شود و روده به طور مکرر خالی می‌شود. همانطور که سلول‌ها روی سطح پوشش روده می‌میرند، زخم‌ها تشکیل می‌شوند. زخم‌ها ممکن است سبب خونریزی و ترشح مخاط شوند.

کولیت یک بیماری مزمن بوده که با درمان قابل کنترل است، اما درمان قطعی ندارد. این بدان معنی است که بیماری دوره طولانی دارد ولی کشنده نیست. درمان می‌تواند علائم و نشانه‌های بیماری را کاهش دهد و حتی باعث بهبودی طولانی مدت شود. اغلب مبتلایان به کولیت اولسراتیو زندگی طبیعی و مفیدی دارند. افراد در سنین مختلف می‌توانند مبتلا به این بیماری شوند، اکثر افراد مبتلا به این بیماری بین ۱۵ تا ۳۵ سال دارند. برای اینکه با علائم و نشانه‌های کولیت بیشتر آشنا شوید تا انتهای متن همراه ما باشید.

کولیت روده چیست؟

کولیت روده نوعی از بیماری است که با ایجاد التهاب و زخم در بخش پوشش‌های داخلی روده بزرگ رخ می‌دهد. کولیت روده به طور معمول بر بخش پایینی روده بزرگ تاثیر گذاشته و توانایی این را دارد که تمام روده بزرگ را درگیر کند. هر چه این بیماری قسمت‌های بیشتری از کولون را تحت تاثیر قرار دهد، علائم شدیدتری داشته و با درد و التهاب بیشتری همراه است. البته که بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، تا قبل از 30 سالگی علائم آن را تشخیص داده و تا حدودی قابل درمان است.

علائم و نشانه‌های کولیت

علائم کولیت اولسراتیو بستگی به شدت التهاب و محل التهاب دارد. نشانه‌ها و علائم شاخص کولیت برای همه افراد یکسان نیست، اما نشانه‌های کلی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• اسهال، اغلب با خون
• درد شکم و گرفتگی روده
• درد رکتوم
• خونریزی رکتال انتقال مقدار کمی‌ خون به مدفوع
• احساس فوری برای دفع مدفوع
• کاهش وزن
• خستگی
• تب
• عدم رشد در کودکان

بیشتر افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو علائم خفیف تا متوسط دارند. دوره کولیت ممکن است متفاوت باشد و برخی افراد دوره‌های طولانی مدتی دارند.

عوامل و علت‌های ایجاد کولیت اولسراتیو

علت کولیت و التهاب روده بزرگ می‌تواند ناشی از انواع بیماری‌ها و عفونت‌های مختلف باشد. برخی از شایع‌ترین علل و عوامل احتمالی کولیت به شرح زیر هستند.

کولیت عفونی

ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند عفونت‌های کولون را ایجاد کنند و علت کولیت اولسراتیو باشند. اکثر آن‌ها باعث بیماری‌های خوراکی یا مسمومیت غذایی می‌شوند. متداول‌ترین باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند شيگلا، اكولی، سالمونلا و كمپيلو باكتر نام دارند. این عفونت‌ها ممکن است باعث اسهال خون هم شوند.

عوامل ژنتیکی

با توجه به تحقیقات کلی که انجام شده است، عوامل ژنتیکی در بروز و رشد کولیت اولستراتیو نقش مهمی ‌داشته است. مطالعات نشان می‌دهند که بیماری در ژن‌های افراد تغییراتی ایجاد خواهند کرد و تفاوت‌های ژنتیکی می‌تواند باعث بروز انواع بیماری شود. به طور تقریبی یک پنجم افرادی که به بیماری کولیت روده مبتلا هستند در خانواده خود یا اقوام این بیماری را مشاهده خواهند کرد که علت اصلی آن، عوامل ژنتیکی است.

عوامل محیطی

عوامل محیطی می‌تواند بر روی ابتلا به این بیماری تاثیر زیادی بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال بروز کولیت اولسراتیو در اثر عوامل محیطی مختلف می‌تواند باعث بروز این بیماری شود.

از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار محیطی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم رعایت بهداشت مناسب
• رژیم غذایی نامناسب
• سیستم ایمنی ضعیف
• استعمال سیگار
• آلودگی هوا

البته که ویروس‌ها و باکتری‌های مختلف هم باعث می‌شود تا زندگی فرد دچار اختلال شده و باعث التهاب و ایجاد عفونت شود.

کولیت ایسکمیک

یک علت کولیت، کاهش خونرسانی به روده بزرگ است. شریان‌هایی که خون را به روده می‌رسانند همانند هر شریان دیگر در بدن هستند. شریان‌ها ممکن است به علت آترواسکلروز دچار محدودیت شوند (درست مثل رگ‌های خونی در قلب که می‌تواند باعث ایجاد آنژین قلبی می‌شود، یا عروق تنگ شده در مغز که باعث ایجاد سکته مغزی شود). هنگامی ‌که این شريان تنگ شوند، ممکن است خونرسانی به روده بزرگ دچار اختلال شده و روده بزرگ ملتهب شود.

روده بزرگ همچنین می‌تواند خون را از نظر مکانیکی از دست بدهد. از جمله بهم پیچ خوردگی مکانیکی که در آن روده به دور خود پیچیده می‌شود یا یک فتق انسدادی است، جایی که بخشی از روده بزرگ در ناحیه دیواره شکم به دام افتاده است که مانع جریان خون به قسمت آسیب دیده می‌شود. ایسکمی ‌یا فقدان خونرسانی صحیح موجب درد، تب و حرکات روده خونین می‌شود.

بیماری روده ای التهابی(IBD) و کولیت

دو نوع بیماری التهابی روده وجود دارد که با نام کولیت اولسراتیو و بیماری کرون شناخته می‌شوند. البته تصور می‌شود که علت کولیت، یک بیماری خود ایمنی باشد که در آن سیستم ایمنی بدن به روده بزرگ حمله می‌کند و باعث التهاب می‌شود. کولیت لولسراتیو در راست روده شروع می‌شود و ممکن است به تدریج در سراسر کولون گسترش یابد. علائم و نشانه‌هایی هم همانند درد شکم و حرکات روده خونین وجود دارد.

بیماری کرون ممکن است در هر بخش از دستگاه گوارش از دهان، مری و معده ایجاد التهاب کند. کرون اغلب دارای ضایعات پرشده است، یعنی مناطق آسیب دیده با مناطق بافت سالم همخوانی دارند.

کولیت میکروسکوپی

در این نوع کولیت دو نوع التهاب کولیت کلاژن و کولیت لنفوسیتی کولون رخ می‌دهد، علت کولیت در این موارد به ایجاد التهاب توسط کلاژن و لنفوسیت‌ها بر می‌گردد. اسهال آبدار، شایع‌ترین علامت این نوع کولیت است. این بیماری غیر معمول بوده که بیشتر در زنان مسن دیده می‌شود. علت کولیت میکروسکوپی هنوز ناشناخته است، اما پتانسیل خود ایمنی ممکن است وجود داشته باشد.

کولیت مولکولی

علت کولیت مولکولی، تزریق مواد خارجی به روده بزرگ است. اگر مواد شیمیایی به روده بزرگ تزریق شود، التهاب و آسیب می‌تواند رخ دهد. یکی از عوارض آن التهاب مخاطی، ناشی از مواد شیمیایی بیرونی است.

کولیت مرتبط با دارو

علت کولیت می‌تواند به علت برخی از داروهای ضد بارداری و تجویزی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)، مایکوفنولات، ایپالیمیبوب و اسید رتینوئیک باشد.

انواع کولیت اولسراتیو

پزشکان اغلب کولیت اولسراتیو را با توجه به محل رخ دادن آن طبقه‌بندی می‌کنند. انواع کولیت اولسراتیو به شرح زیر هستند:

• پروکتیت اولسراتیو به التهاب محدود به ناحیه رکتوم اشاره دارد در این نوع خونریزی متناوب رکتوم اتفاق می‌افتد. این فرم کولیت شدت خفیف‌تری دارد.
• پروکتوسیمگومیتیت التهاب شامل التهاب رکتوم و کولون سیگموئید (قسمت کوتاهی از محل به هم پیوستگی روده بزرگ به مقعد) است. علائم و نشانه‌ها شامل: اسهال خونریزی، گرفتگی شکمی، درد شکمی ‌و عدم توانایی حرکت روده‌ها به رغم تمایل به انجام این کار (تانسموس) هستند.
• کولیت چپ که شامل التهاب از رکتوم تا سیگموئید و قسمت نزولی روده بزرگ ادامه می‌یابد. علائم و نشانه‌ها شامل: اسهال خونریزی، گرفتگی شکمی‌، درد شکمی ‌در سمت چپ و کاهش وزن ناخواسته هستند.
• پانکولیت یا کولیت سرتاسری اشاره به تورم و التهاب کل روده بزرگ (کولون راست، سمت چپ روده بزرگ، کولون عرضی و مقعد) دارد. پانکولیت اغلب باعث بروز اسهال خونریزی می‌شود که ممکن است شدید باشد. از علائم دیگر آن گرفتگی شکمی، درد شکمی، خستگی و کاهش وزن قابل توجه است.
• کولیت برق‌آسا یا بدخیم یک شکل نادر ولی شدید پانکولیت است. این شکل نادر کولیت بر کل روده بزرگ تاثیر می‌گذارد و باعث درد شدید، اسهال فراوان، خونریزی، تب و ناتوانی در خوردن می‌شود.

هر یک از انواع کولیت اولسراتیو ممکن است که با دردهای مختلفی نمایان شوند که نیاز به مراجعه پزشک دارند. در نتیجه در صورت هرگونه درد و ناراحتی باید به پزشک متخصص کمک کرد.

چه وقت به دکتر مراجعه کنم؟

اگر در معرض تغییر مداوم عادت‌های روده خود هستید یا اگر علائم و نشانه‌هایی مختلفی مانند: درد شکم، خون در مدفوع، اسهال خونی و اسهال بدون درمان را دارید، باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه کنید. حتی اگر یک تب ناشناخته که بیش از یک یا دو روز طول می‌کشد را دارید بهتر است که هر چه زودتر به پزشک مراجعه کرده و علت کولیت را بررسی کنید. اگر چه کولیت اولسراتیو به طور معمول کشنده نیست، اما این یک بیماری جدی است که در بعضی موارد ممکن است شرایط زندگی را سخت کند.

چه عواملی خطر ابتلا به کولیت روده را افزایش می‌دهد؟

افراد در برخی از سنین و به دلیل ژنتیک یا عوامل محیطی ممکن است که دچار بیماری کولیت روده شوند. این بیماری بیشتر بین سن‌های 15 تا 30 سالگی دیده می‌شود که زنان و مردان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به طور کلی ریسک فاکتور‌های کولیت اولسراتیو عبارتند از:

• سن: کولیت به طور معمول قبل از سن ۳۰ سالگی شروع می‌شود، اما در هر سن ممکن است رخ دهد و بعضی افراد تا سن ۶۰ سالگی بیماری را نداشته باشند.
• نژاد یا قومیت: اگرچه سفیدپوستان بیشترین خطر ابتلا به بیماری را دارند، اما در هر نژادی ممکن است کولیت رخ دهد. جالب است بدانید که یهودیان بیشتر خطر برای ابتلا به کولیت را دارند.
• سابقه خانوادگی: اگر شما دارای یک فرد نزدیک، مانند یک والد، خواهر یا برادر، با این بیماری هستید، در معرض خطر بیشتری خواهید بود.

ممکن است که عوامل دیگری هم در کولیت روده تاثیر گذار باشند، اما موارد گفته شده شایع‌تر از عوامل دیگر است.

عوارض کولیت اولسراتیو

کولیت اولسراتیو خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد. با توجه به این افزایش خطر، پزشک شما کولونوسکوپی را انجام خواهد داد و هنگامی‌ که تشخیص بیماری کولیت داده می‌شود، سرطان را باید بررسی کرد. غربالگری منظم به کاهش خطر ابتلا به سرطان کولون کمک می‌کند. اما می‌توان با پیگیری‌های بیماری، سلول‌های پیش سرطانی را در اوایل تشخیص داد.

عوارض دیگر کولیت زخمی ‌عبارتند از:

• ضخامت دیواره روده
• سپسیس، یا عفونت خونی
• کمبود آب شدید بدن
• بیماری کبدی (نادر)
• خونریزی روده
• سنگ کلیه
• التهاب پوست، مفاصل و چشم
• پارگی کولون
• اسپوندیلیت ankylosing یا التهاب مفاصل بین استخوان‌های ستون فقرات

همچنین بهتر است بدانید که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ در مردانی که به کولیت اولسراتیو مبتلا هستند، تشدید می‌شود.

چگونه از ابتلا به بیماری کولیت اولسراتیو پیشگیری کنیم؟

رژیم‌های غذایی نمی‌توانند جلوی پیشرفت بیماری کولیت را بگیرند، اما می‌توانند در پیشگیری از بیماری موثر باشند. اگر از مواد غذایی مناسب برای تغذیه کودکان استفاده کرد، تا حد زیادی این بیماری کنترل شده و قابل پیشگیری است. برخی از مواد غذایی و رژیم‌های صحیح باعث بهبود وضعیت بیماری می‌شوند و برخی دیگر این بیماری را تشدید می‌کنند. در نتیجه باید با پزشک متخصص مشورت کرد تا از مواد غذایی که باعث تحریک بیماری می‌شوند، اجتناب کرد.

کولیت روده عصبی و کولیت روده زخمی

برخی از افراد بعد از اینکه غذا می‌خوردند با درد‌های شکمی ‌مختلفی مانند: دل پیچه، نفخ و ورم شکم روبه‌رو می‌شوند که به احتمال زیاد دلیل اصلی آن‌ها بیماری کولیت عصبی است. روده تحریک پذیر شده و به آن کولیت عصبی گفته می‌شود که این بیماری در حال حاضر بسیار شایع است. برای تشخیص این بیماری باید آزمایش آندوسکوپی را انجام داد تا مشکلات مختلف را بررسی کرد.

درد شکمی‌ یکی از نشانه‌های اصلی کولیت عصبی است که اگر به مدت سه روز پشت هم طول بکشد و در قسمت ناحیه زیر ناف اتفاق بیافتد باید پیگیری شود. به طور مثال، فردی که سندروم روده تحریک پذیر دارد، برخی از مواقع اجابت مزاج روزانه داشته و برخی از مواقع هر سه روز یک بار این اتفاق رخ می‌دهد.

از نشانه‌های دیگر روده عصبی و زخمی‌ عبارتند از:

• گاز زیاد
• نفخ
• آروغ‌های پیاپی
• احساس دفع ناکامل مدفوع

دقت داشته باشید که کولیت زخمی ‌شبیه به کولیت عصبی است، اما با آسیب دیدگی دیواره‌های داخلی روده همراه است که باعث کاهش وزن شدید می‌شود.

کولیت روده را چطور تشخیص دهیم؟

پزشک متخصص برای این بیماری سوالات مختلفی می‌پرسد و معاینه‌های فیزیکی مختلفی را انجام می‌دهد. البته اگر نیاز به آزمایش هم داشته باشید باید یکسری آزمایش انجام دهید تا بیماری به صورت دقیق تشخیص داده شود. بیماری‌های مشابه‌ای مانند سندروم روده تحریک پذیر و بیماری کرون هم علائم مشابهی از بیماری کولیت روده دارند. در نتیجه باید آزمایش‌ها و معاینه‌های فیزیکی مختلفی انجام شود تا تشخیص صحیحی از بیماری داشت. دکتر گوارش برای تشخیص بیماری کولیت روده آزمایش‌های مختلفی تجویز می‌کند که مهم‌ترین آن آزمایش خون است تا میزان عفونت و التهاب را بررسی کرد. آزمایش مدفوع یکی دیگر از راه‌های تشخیص بیماری است که برای وجود عفونت و گلبول سفید خون تجویز می‌شود.

البته که از ابزارهای مختلفی مانند کولونوسکوپی هم استفاده خواهد شد که به معاینه داخلی روده بزرگ منجر شده تا پزشک بتواند تشخیص دقیق‌تری داشته باشد.

درمان کولیت روده

روش‌های مختلفی برای درمان کولیت روده وجود دارند که استفاده از داروهای گیاهی، داروهای شیمیایی و جراحی را پیشنهاد می‌کنند. هر یک از این‌روش‌ها، تاثیرات مثبتی بر درمان بیماری دارند که هر یک به شرح زیر هستند.

درمان‌های گیاهی و سنتی کولیت اولسراتیو

استفاده از درمان‌های گیاهی و سنتی می‌تواند تا حدود زیادی از التهاب و درد‌های شکمی ‌جلوگیری کند. به کمک طب سنتی می‌توان، شدت درد کولیت روده را کاهش داده و در کنار تغذیه سالم از دم نوش‌های مختلف هم استفاده کرد. تغذیه سالم از گیاهان و طب سنتی در کنار هم باعث می‌شوند تا درمان بیماری کولیت راحت‌تر انجام شود.

برخی از داروهای گیاهی و سنتی عبارتند از:

• پروبیوتیک‌ها
• روغن ماهی
• آلوئه ورا
• زردچوبه
• جنسینگ
• دانه پسیلیوم
• بوسولیا
• چای بابونه
• دمنوش زنجبیل
• چای سبز
• دمنوش انیسون
• روغن شاهدانه
• آب علف گندم
• کندر
• نعنا
• گل قاصدک
• رازیانه
• عسل سیاه

هریک از این مواد گیاهی و درمانی برای کاهش التهاب بیماری کولیت روده مناسب است، اما توصیه می‌شود که با پزشک متخصص مشورت کرد تا در صورت تجویز داروهای شیمیایی و انجام آزمایش‌های مختلف زودتر اقدام کرد.

استفاده از داروهای شیمیایی

استفاده از داروهای شیمیایی جزئی از روند درمان بیماری است که به کمک آن‌ها می‌توان کولیت روده را درمان کرده و به روند بهبود بیماری کمک کرد. مهم‌ترین این داروها به شرح زیر هستند.

داروهای بیولوژیک

داروهای بیولوژیک به جای مواد شیمیایی از پروتئین‌ها استفاده می‌کنند تا از این طریق، تحریک‌پذیری روده راحت‌تر انجام شود.

داروهای مختلفی در زمینه داروهای بیولوژیک برای درمان بیماری کولیت روده ساخته شده‌اند که عبارتند از:

• آدالیمومب (adalimumab)
• گولیمومب(golimumab)
• سرتولیزوماب پگول (certolizumab pegol)
• اینفیلیکسیماب(infliximab)
• ودولیزوماب (vedolizumab)

این دارو‌های بیولوژیک با تجویز پزشک باید تهیه شوند و نباید به صورت خودسرانه از آن‌ها استفاده کرد.

جراحی

اگر بیماری فرد به داروهای گیاهایی و شیمیایی پاسخ ندهد و بهبود صورت نگیرد به طور حتم برای اینکه درد‌های شکمی ‌از بین بروند و عوارض مختلف کاهش پیدا کند، باید به جراحی فکر کرد. در روش جراحی با برداشتن کولون (کولکتومی) یا کولون و رکتوم (پروکتوکولکتومی) می‌توان به درمان کولیت روده کمک کرد. در روش جراحی پروکتوکولکتومی، پزشک یک کیسه کوچک از روده را به مقعد متصل می‌کند تا التهابات روده کاهش پیدا کرده و عمل دفع راحت‌تر باشد.

بیماران کولیت اولسراتیو باید از چه مواد غذایی استفاده کنند؟

بیمارانی که به کولیت مبتلا هستند باید از مواد غذایی تازه استفاده کنند. این افراد نیاز است که از پروتئین‌ها طبیعی و انواع میوه استفاده کنند تا روده شرایط بهتری داشته باشد و از هرگونه استرس دور باشند.

بهترین مواد غذایی برای بیماران کولیت اولسراتیو به شرح زیر هستند:

• طالبی
• خربزه
• موز
• میوه‌های پخته
• گوشت سفید مرغ
• تخم مرغ
• سویا
• سیب‌زمینی
• نان‌های بدون گلوتن
• پاستا بدون سبوس
• برنج سفید
• و سبزیجات کاملا پخته شده و بدون دانه
• خیار
• سیب زمینی
• مارچوبه
• کدو حلوایی

در کنار مواد غذایی و میوه‌هایی که گفته شد، می‌توان از مکمل‌های خوراکی مختلفی هم استفاده کرد تا بیماران دارای بیماری کولیت راحت‌تر به درمان پاسخ دهند.

برای یافتن علت کولیت و درمان آن به چه پزشکی مراجعه کنم؟

متخصصین گوارش، پزشکانی هستند که بیماری‌های گوارشی مانند کولیت روده را درمان می‌کنند. در برخی موارد ممکن است، کولیت توسط متخصصان مراقبت‌های اولیه یا متخصصان داخلی درمان شوند.

با توجه به نوع کولیت، متخصصان دیگر مانند متخصصان بیماری‌های عفونی یا جراحان هم ممکن است در درمان دخالت داشته باشند. متخصص اطفال و دکتر گوارش در تهران یا شهرهای دیگر در مراقبت از نوزادان، کودکان و نوجوانان مبتلا به کولیت نقش دارند. برای اینکه دسترسی کاملی به مطب‌های این پزشکان داشته باشید و در کمترین زمان، نوبت دهی انجام دهید، می‌توانید از طریق سامانه دکتردکتر برای نوبت دهی آنلاین اقدام کنید.

شما می‌توانید با استفاده از لیست بهترین و مجرب‌ترین متخصص‌های گوارش و کبد که ما در سایت دکتر دکتر برای شما تهیه کرده‌ایم، متخصص و پزشک معالج خود یا عزیزانتان را انتخاب کنید و روند درمان کولیت را آغاز کرده و علت کولیت را ریشه یابی کنید. همچنین اگر سوالی درباره چگونگی استفاده از سامانه دکتر دکتر یا بیماری کولیت دارید در انتهای همین متن و در قالب کامنت با ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول کولیت روده