بیماری یرقان یا زردی چیست؟ آیا این بیماری خطرناک است؟

بیماری یرقان یا بیماری زردی حالتی است که پوست، سفیدی چشم‌ها و حتی مخاط بدن زرد می‌شوند. این تغییر رنگ به دلیل افزایش سطوح ماده‌ای به نام بیلی‌روبین است. مهم‌ترین عوامل بروز این یبماری شامل عفونت‌های ویروسی، هپاتیت، سنگ کیسه صفرا و مصرف زیاد الکل است. بیماری زردی در بزرگسالان می‌تواند خطرناک باشد. به‌ویژه اگر با نشانه‌هایی مانند درد شکم، کاهش ناگهانی وزن، تب و خستگی بروز کند. زیرا ممکن است نشان‌دهنده بیماری‌های جدی مانند نارسایی کبد، انسداد مجاری صفراوی یا حتی سرطان کبد باشد. 

برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی کامل بیماری زردی و نکات مهم مرتبط، اختصاص می‌دهیم. 

اگر سوالی داشتید، در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

 یرقان یا زردی چیست؟

بیماری یرقان، نوعی اختلال بالینی است که با زرد شدن پوست، سفیدی چشم‌ها و در موارد شدید، سفید شدن مخاط‌های بدن بروز می‌کند. این تغییر رنگ ناشی از افزایش سطح بیلی‌روبین در خون است. بیلی‌روبین، ماده‌ای زرد رنگ است که از تجزیه هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز قدیمی و مرده تولید می‌شود. پردازش این ماده بر عهده کبد است. با این حال، زمانی که کبد نتواند آن را به درستی پردازش کند یا میزان تولید آن در خون زیاد از حد باشد، فرد به بیماری زردی مبتلا می‌شود. زیرا این ماده در خون تجمع می‌کند.

نکته! این بیماری می‌تواند نشانه‌ای از ابتلای فرد به بیماری‌های جدی‌تری باشد. از این رو مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

بیماری یرقان در بزرگسالان با چه علائمی بروز می‌کند؟

مهم‌ترین علائم بیماری زرد در بزرگسالان را بررسی می‌کنیم:

• زردی پوست؛ به‌ویژه در پوست صورت و بعضی نقاط بدن
• زردی سفیدی چشم‌ها؛ زردی ملتحمه
• تیرگی ادرار؛ تغییر رنگ مایل به سیاه یا قهوه‌ای تیره، اختلال در فرآیند دفع بیلی‌روبین
• رنگ‌پریدگی مدفوع؛ روشن‌شدن رنگ مدفوع به خاکستری یا حتی بی‌رنگ‌شدن
• خستگی و ضعف؛ به دلیل کاهش فعالیت کبد
• خارش پوست؛ به دلیل تجمع بیلی‌روبین
• درد شکم در قسمت فوقانی راست؛ به دلیل مشکلات کبدی یا انسداد مجاری صفراوی
• تهوع و استفراغ؛ (در برخی افراد)

نکته! برخی افراد، ممکن است با علائم مربوط به سایر بیماری‌‌های گوارشی نیز مواجه شوند.

علت یرقان در بزرگسالان

در حالت کلی، علت بروز این بیماری در بزرگسالان شامل اختلال در فرآیند تجزیه و دفع بیلی‌روبین است. توجه داشته باشید که شناسایی علت بیماری زردی بسیار مهم است. بیلی‌روبین بالا یکی از مهم‌ترین علل بروز بیماری یرقان یا زردی است. زمانی که سطح بیلی‌روبین در خون افزایش می‌یابد، پوست و سفیدی چشم‌ها به رنگ زرد درمی‌آیند.

وبسایت پزشکی clevelandclinic.org، در این خصوص می‌گوید:

 زردی خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از اختلالات مختلف است که می‌تواند از شرایط خوش‌خیم تا بیماری‌های تهدیدکننده زندگی متغیر باشد.

به همین دلیل، مراجعه فوری به دکتر گوارش، بلافاصله بعد از مشاهده علائم اولیه بیماری، تشخیص علت و شروع درمان مناسب، حائز اهمیت است.

علل اصلی بیماری یرقان در بزرگسالان، عبارتند از:

• سوء مصرف الکل
• سرطان کبد
• تالاسمی
• زخم کبدی یا سیروز کبدی
•  تشکیل سنگ‌های کلسترول
• هپاتیت A
• هپاتیت B
• هپاتیت C
• هپاتیت D
• هپاتیت E
• سرطان پانکراس
• کمبود آنزیم G6PD (نوعی اختلال ژنتیکی)
• انسداد مجاری صفراوی
• کم‌خونی سلول داسی شکل
• ابتلا به پانکراتیت حاد یا مزمن
• واکنش ناسازگاری گروه خونی
• کم‌خونی ناشی از مصرف مواد مخدر
• تب زرد (نوعی بیماری ویروسی و خطرناک)
• بعضی اختلالات خونی (مانند تخریب سلول‌های قرمز، کاهش تعداد آنها)
• ابتلا به کبد چرب

نکته! در صورت ابتلای فرد به کد چرب، پزشک می‌تواند با بررسی علائم کبد چرب در چهره، بیماری یرقان را تشخیص دهد. 

بررسی انواع مختلف زردی در بزرگسالان

انواع بیماری زردی را به همراه توضیحات لازم در جدول زیر آورده‌ایم:

دکتر گوارش با انجام آزمایش‌ها و معاینات لازم، هرکدام از انواع فوق را تشخیص داده و مراحل درمان را آغاز می‌کند. برای کسب آگاهی از روش فعالیت این پزشک و سایر نکات مهم، می‌توانید مطلب دکتر گوارش کیست را مطالعه کنید.

عوارض بیماری یرقان چیست؟

بیماری یرقان اگر به موقع تشخص و درمان نشود، ممکن است با بروز عوارض زیر همراه شود:

• نارسایی کبد؛ به دلیل آسیب جدی به کبد، ناتوانی کبد در انجام وظایف خود، احتمال بروز عوارض جدی‌تر مانند حالت کما یا مرگ
• ضعف عمومی بدن؛ به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین، حالت تهوع و استفراغ، کاهش اشتها، کاهش وزن ناخواسته
• تاثیرات روانی؛ احساس اضطراب، افسردگی و خستگی روانی
• خارش پوست؛ به ویژه در شب‌ها، به دلیل تجمع بیلی‌روبین

به‌ منظور پیشگیری از عوارض جدی‌تر، مراجعه به دکتر متخصص زردی بسیار مهم است. این پزشکان با بررسی دقیق وضعیت بیمار، برنامه درمانی مناسبی ارائه داده و به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.

آیا زردی در بزرگسالان خطرناک است؟

در بعضی موارد، یرقان در بزرگسالان می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی و حتی خطرناک باشد. از آنجایی که یکی از دلایل بروز زردی، ابتلا به بیماری‌های کیسه صفرا است، ممکن است فرد با انسداد مجاری صفراوی نیز درگیر شود. همچنین اگر بیماری به دلیل عفونت، التهاب و نارسایی کبد بروز کند، احتمالاً خطرناک است.

آیا زردی کبد خطرناک است؟

درصورتیکه که زردی کبد، نشانه‌ای از بیماری‌هایی مانند هپاتیت ویروسی، سیروز کبدی یا سرطان کبد باشد، احتمالاً خطرناک است. زیرا می‌تواند خطری جدی برای سلامتی باشد. برای درمان زردی کبد، ابتدا باید علت زردی مشخص شده و سپس مراحل درمانی آغاز شوند.

روش‌های درمان زردی کبد، عبارتند از:

• مصرف داروهای ضد التهاب
• ایجاد تغییرات در رژیم غذایی
• درمان‌های پیچیده‌تر مانند ترانسفوزیون خون

در صورت زردی کبد مراجعه به پزشک بسیار مهم است.

یرقان در نوزادان و کودکان چگونه است؟

بیماری یرقان، معمولاً در نوزادان تازه متولد‌شده شایع است و می‌تواند به دلیل کبد نابالغ و نارسایی کبدی بروز کند. زردی معمولاً در روزهای اول زندگی نوزاد بروز می‌کند و ممکن است به صورت زردی خفیف تا شدید باشد.

در صورتیکه یرقان نوزاد شدید و پایدار باشد، ممکن است نوزاد به مشکلات جدی‌تری مانند آسیب به مغز و بیماری‌های کبدی (مانند سیروز کبدی) منجر شود. از این رو، والدین باید برای کسب آگاهی از علائم و پیگیری دقیق سلامتی نوزادان، به پزشک مراجعه کنند.

دلایل بروز یرقان در نوزادان

مهم‌ترین دلایل بروز یرقان در نوزادان را بررسی می‌کنیم:

• زایمان زودرس
• گروه خونی نامناسب بین مادر و نوزاد
• مشکلات و بیماری‌های کبدی
• نارس بودن کبد نوزاد
• توانایی پایین نوزاد در دفع بیلی‌روبین
• عفونت‌ها
• اختلال‌های متابولیک

نکته! بیماری زردی نوزاد، می‌تواند زنگ خطری برای بیماری‌های نادر مانند سرطان پانکراس باشد. در نتیجه، مراجعه به پزشک اطفال در اسرع وقت حائز اهمیت است.

روش‌های تشخیص بیماری یرقان

تشخیص یرقان معمولاً در چند مرحله انجام می‌گیرد که عبارتند از:

• بررسی تاریخچه پزشکی بیمار
• ارزیابی علائم
• انجام معاینه فیزیکی (مانند بررسی رنگ پوست و چشم‌ها)
• آزمایش خون (برای اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین و سایر آنزیم‌های کبدی)
• انجام سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن (در بعضی موارد برای بررسی ساختار کبد و صفرا)

برای انجام‌ روش‌های درمانی، تشخیص به موقع بیماری بسیار مهم است.

یکی از علائم بارز یرقان زردی چشم است که در آن سفیدی چشم‌ها به رنگ زرد تغییر می‌کند.

بیماری یرقان یا زردی چگونه درمان می‌شود؟

درمان بیماری زردی در نوزادان و بزرگسالان به دلیل تفاوت در علل و شرایط بیماری متفاوت است. برای مثال درمان یرقان در کودکان، معمولاً شامل نور درمانی و در موارد شدیدتر تبادل خون است. همچنین، تغذیه مناسب نوزاد با شیر مادر یا شیر خشک نیز برای کاهش میزان بیلی‌روبین خون نوزاد کارساز است. با این حال، روش‌های درمان این بیماری در بزرگسالان، به علت زمینه‌ای بروز آن بستگی دارد.

نکات مهم را بررسی می‌کنیم:

• یرقان ناشی از عفونت‌های ویروسی؛ نیاز به درمان‌های خاص
• یرقان ناشی از مصرف الکل یا داروها؛ قطع مصرف
• یرقان ناشی از ضعف و خستگی؛ پیروی از رژیم غذایی سالم و افزایش فعالیت بدنی

در حالت کلی، دریافت مشاوره پزشکی برای هر دو گروه سنی ضروری است. به این دلیل که براساس تشخیص دقیق، درمان مناسب و پیگیری‌های لازم انجام گیرند.

همچنین لازم به ذکر است که با کاهش سطح بیلی روبین در خون، می‌توان تا حد زیادی در درمان این بیماری کمک کرد.

روش‌های درمان خانگی یرقان

درمان‌های خانگی برای نوزادان باید طبق دستور پزشک انجام شوند. در مورد بزرگسالان، رعایت نکات زیر می‌تواند کارساز باشد:

• مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ مانند میوه‌ها و سبزیجات
• استفاده از زردچوبه در غذاها
• هیدراته نگه‌داشتن بدن

برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید به صفحه دریافت مشاوره از دکتر گوارش آنلاین مراجعه کنید.

چگونه از ابتلا به بیماری یرقان پیشگیری کنیم؟

روش‌های پیشگیری از ابتلا به زردی در نوزادان و بزرگسالان را بررسی می‌کنیم:

• نوزادان؛ مراقبت‌های دوران بارداری، زایمان، تغذیه با شیر مادر، آگاهی از علائم زودهنگام بیماری
• بزرگسالان؛ حفظ سبک زندگی سالم، واکسیناسیون بیماری هپاتیت، رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، کاهش مصرف الکل

همچنین، جلوگیری از تماس با مواد سمی نیز در این خصوص مهم است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بیماری یرقان چه در بزرگسالان چه در کودکان، نیازمند بررسی‌های پزشکی و تخصصی است. زیرا، تشخیص به موقع علت زمینه‌ای بیماری برای آغاز روش‌های درمانی، مهم‌ترین اقدام در این خصوص به شمار می‌رود. به این منظور، مراجعه به پزشک اطفال برای نوزادان و پزشک گوارش برای بزرگسالان ضروری است. این پزشکان، با بررسی علائم و تشخیص علت، از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری می‌کنند.

برای دریافت نوبت از بهترین متخصصین اطفال و گوارش در سراسر ایران، به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کنید.

منابع:

healthline

medicalnewstoday

سوالات متداول بیماری یرقان