بسیاری از زنان افتادگی رحم را به خاطر افزایش سن یا زایمانهای مکرر و طبیعی تجربه میکنند. این وضعیت زمانی رخ میدهد که عضلات و بافتهای لگن ضعیف میشوند یا آسیب میبینند. با ابتلا به پرولاپس رحم یا همان افتادگی، این عضو بدن زنان به سمت پایین متمایل میشود. با بررسی علت افتادگی رحم، دکتر زنان از درمانهای غیرجراحی و جراحی برای رفع مشکل استفاده میکند. زنان یائسه معمولاً به خاطر فقدان استروژن، با این مشکل روبهرو میشوند. برای درمان از روشهای مختلفی از جمله ورزشهایی برای کف لگن موسوم به تمرینات کگل و کنترل وزن استفاده میشود. درمان یبوست و فیزیوتراپی کف لگن هم بیاثر نیستند.
در این مقاله، درباره علل، عوارض و درمان افتادگی رحم میخوانید. مطالعه مقاله به ۶ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر پرسشی داشتید، در پایان بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
افتادگی رحم چیست؟
افتادگی رحم، وضعیتی است که در آن عضلات و بافتهای اطراف رحم ضعیف میشوند. چنین وضعیتی با آویزانشدن رحم همراه است و آن را به سمت داخل واژن به پایین میکشد. بیشتر افراد بعد از زایمان طبیعی یا واژینال و یائسگی دچار این مشکل میشوند. به افتادگی رحم، پرولاپس رحم (uterine prolapse) هم گفته میشود. ماهیچهها، رباطها و بافتهای لگن، عضلات کف لگن هستند. این ماهیچهها از رحم، راست روده، واژن، مثانه و سایر اندامهای لگنی پشتیبانی میکنند. افتادگی زمانی اتفاق میافتد که عضلات کف لگن آسیب ببینند یا ضعیف شوند، تا جایی که دیگر امکان حمایت و پشتیبانی از این عضو مقدور نباشد. در این صورت، لگن به سمت داخل یا خارج واژن کشیده میشود. افتادگی رحم میتواند خفیف یا شدید باشد، همهچیز وابسته به این است که عضلات پشتیبان رحم چقدر ضعیف شدهاند. در یک افتادگی ناقص، احتمالاً رحم به سمت واژن متمایل میشود و توده یا برآمدگی ایجاد میکند. در موارد شدیدتر، رحم میتواند به اندازهای بلغزد که حتی از واژن خارج شود. در این صورت وضعیت پرولاپس کامل نامیده میشود.
مراحل یا انواع افتادگی رحم
متخصصان و دکتر زنان برای بررسی بهتر وضعیت پرولاپس رحم، طبقهبندیهایی برای شرایط مختلف آن در نظر میگیرند. این طبقهبندی شامل موارد زیر است و برای تشخیص روند بیماری و درمان، مهم بهشمار میرود:
مرحله | توصیف |
---|---|
اول | رحم به سمت بالای واژن جابهجا میشود. این جابهجایی معمولاً باعث ایجاد علائم خاصی نمیشود. |
دوم | رحم به قسمت پایینتر واژن حرکت میکند. ممکن است، فرد در این مرحله علائمی مانند احساس سنگینی در لگن یا فشار بر مثانه را تجربه کند. |
سوم | بخشی از رحم از واژن بیرون میزند. در این مرحله، علائم معمولاً واضحترند و احتمالاً شامل مشکلات ادراری و دفع مدفوع میشوند. |
چهارم | تمام رحم از واژن خارج میشود. این شدیدترین مرحله افتادگی رحم است و میتواند مشکلات جدی در زندگی روزمره ایجاد کند. |
علائم افتادگی رحم و مثانه چیست؟
کسانی که در مراحل اولیه و خفیف افتادگی رحم هستند، معمولاً علامت خاصی را احساس نمیکنند. با گذشت زمان، وضعیت بدتر میشود و به سایر اندامهای لگنی مانند مثانه یا روده هم فشار وارد میکند و علائمی مانند موارد زیر را به همراه میآورد:
- احساس سنگینی، پری یا فشار در لگن
- ایجاد مشکل برای قراردادن تامپون
- درد هنگام رابطه جنسی (مقاربت)
- یبوست و مشکلات دفع ادرار
- بیرون زدگی بافت از واژن
- درد کمر و پاها و لگن
مشکلات دفع ادرار، از جمله نشت ادرار (بیاختیاری)، نیاز به ادرار مکرر (تکرر ادرار) یا میل ناگهانی برای ادرارکردن (فوریت ادرار) هم از علائم این وضعیت هستند. هنگامی که برای مدت طولانی ایستادهاید یا راه میروید هم علائم بدتر میشوند. حتی زمانی که سرفه و عطسه میکنید، علائم شدیدتر میشوند. در این موقعیتها، جاذبه فشار مضاعفی بر عضلات لگن شما وارد میکند. در برخی موارد، زخم و عفونت و مشکلات اینچنینی هم با بروز پرولاپس رخ میدهند.
علت افتادگی رحم چیست؟
رحم در داخل لگن از سوی گروهی از ماهیچهها و رباطها (عضلات کف لگن) در جای خود نگه داشته میشود. وقتی این ساختارها ضعیف میشوند، دیگر نمیتوانند رحم را در موقعیت خود نگه دارند و افتادگی رخ میدهد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید ارتباطی میان افسردگی و ابتلا به افتادگی رحم هم وجود دارد.
در پایگاه اطلاعرسانی مجله معتبر نیچر (BMC) درباره این موضوع آمده است:
افسردگی علامتی است که با غم و اندوه، از دستدادن علاقه یا لذت، احساس گناه یا کم ارزشی، خواب یا اشتهای آشفته، احساس خستگی و تمرکز ضعیف شناسایی میشود. میان شیوع افسردگی و عوامل خطر مرتبط با آن در زنان مبتلا به افتادگی رحم پیشرفته، ارتباط مستقیم وجود دارد.
عوامل متعددی در ضعیفشدن عضلات لگن نقش دارند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم. یادتان باشد که مشکلاتی مانند افتادگی واژن یا رحم قابل پیشگیری هستند. گاهی افتادگی نتیجه و عارضهای از مشکلات دیگر مانند سرفه مزمن (ناشی از بیماریهای تنفسی) است.
سن و نوسانات هورمونی
نوسانات هورمونی در سنین مختلف در زندگی زنان از یک سو و از دستدادن توان عضلات در دوره یائسگی از دلایل افتادگی رحم هستند. بارداری و زایمان طبیعی هم در این زمینه نقش پررنگی دارند. اگر نوزاد چاق و سنگین باشد، احتمال وقوع چنین مشکلی بیشتر هم خواهد شد. بنابراین، بروز پرولاپس معمولاً رایج است و زنان زیادی را در طول زندگی درگیر میکند.
بلندکردن اجسام سنگین
هنگام بلند کردن اجسام سنگین به عضلات کف لگن فشار زیادی وارد میشود. این فشار مداوم تدریجاً ضعف عضلات را به همراه دارد. نباید هرگز از نقش مهم عضلات کف لگن در حفظ و مراقبت از اندامهای لگنی غافل شوید. اگر این ماهیچهها قدرت خود را از دست بدهند، افتادگی رحم اصلاً بعید نخواهد بود. بلندکردن اجسام سنگین باعث بالارفتن فشار داخل شکم هم میشود. در نتیجه، اندامهای لگنی از جمله رحم تحت فشار قرار میگیرند و به سمت پایین هل داده میشوند.
یبوست مزمن
اگر مدام دچار یبوست باشید، برای خارجکردن مدفوع باید زور و فشار زیادی به خود وارد کنید. این وضعیت روی اندامهای درون لگن اثرات منفی میگذارند و باعث میشوند که کارایی خود را از دست بدهند. اگر دچار یبوست هستید، باید سریعتر به این وضعیت رسیدگی کنید تا دچار مشکلات این چنینی و انواع بیماریهای زنان یا عوارض دیگر نشوید. استفاده از فیبر کافی در رژیم غذایی، در رفع یبوست کمک میکند.
افتادگی اندامهای مختلف لگن
سایر اندامهای ناحیه لگن هم میتوانند در صورت ضعف عضلانی از موقعیت و جای خود خارج شوند. این موارد هم با افتادگی اندامهای لگن همراه هستند. برای مثال:
- سیستوسل؛ زمانی که مثانه به داخل یا خارج از واژن میافتد.
- رکتوسل؛ زمانی که راست روده به داخل واژن یا خارج آن متمایل میشود.
- انتروسل؛ زمانی که بخشی از روده کوچک به داخل واژن میرود و برآمده میشود.
چاقی یا عوامل خارجی مختلف باعث بروز انواع کشیدگیها و افتادگیهای ناحیه لگن میشوند.
افتادگی رحم در بارداری
زایمان طبیعی، خروج نوزاد سنگین از واژن و چاقی زیاد باعث میشود که عضلات کف لگن تضعیف شوند. این وضعیت با افزایش خطر افتادگی رحم همراه است. جنین در داخل شکم هم به رحم فشار وارد میکند و با بزرگشدن آن، فشار زیادی به عضلات این ناحیه اعمال میشود. در نتیجه، احساس سنگینی در واژن و فشار در لگن به وجود میآید و پرولاپس رحم شکل میگیرد. افتادگی رحم در دوران بارداری باعث درد در عضلات رحم و حوالی آن هم میشود. زنان بارداری که این مشکل را تجربه میکنند، دچار تکرر ادرار یا بیاختیاری مدفوع و ادرار هم میشوند. پرولاپس در بارداری نتایج خوشایندی ندارد و میتواند باعث تولد زودهنگام بچه شود. امکان ابتلا به عفونتهای ادراری در اثر مسدودشدن جریان ادرار هم وجود دارد.
افتادگی رحم بعد از زایمان
بعد از زایمان، فشار سنگینی که به ناحیه رحم و لگن وارد شده، خود را به شکلهای مختلفی از جمله افتادگی رحم نشان میدهد. گریز از چنین عارضهای معمولاً اجتنابناپذیر است. بنابراین، اگر:
- زایمان طبیعی پیش رو دارید؛
- بار چندمی است که زایمان واژینال خواهید داشت؛
- یا اضافه وزنتان در دوره حاملگی زیاد شده؛
احتمال افتادگی رحم برایتان وجود دارد.
افتادگی رحم بعد از یائسگی
یائسگی زمانی اتفاق میافتد که تخمدانها تولید هورمونهای تنظیمکننده قاعدگی را متوقف کنند. یکی از این هورمونها استروژن است که به قوی نگهداشتن عضلات لگن کمک میکند. بدون آن، احتمال پرولاپس رحم بسیار زیادتر میشود. پیشگیری از بروز چنین مشکلی به علت یائسگی زیاد ممکن نیست. با این حال، همیشه ثبات در وزن و رعایت سبک زندگی سالم، مشکلات جسمانی را خفیفتر میکنند.
آیا افتادگی رحم باعث نازایی میشود؟
پرولاپس رحم نمیتواند به طور مستقیم باعث بروز نازایی شود، اما امکان دارد که روی روند بارداری اثرات منفی بگذارد. برای مثال، مشکلات جنسی ناشی از این وضعیت نمیگذارند که تخمک و اسپرم در موقعیتی مناسب به یکدیگر برسند. در نتیجه، بچهدارشدن مشکل میشود. از سوی دیگر، درد در زمان نزدیکی جنسی هم مانع از تلاش افراد برای تکرار این تجربه و تلاش برای بارداری میشود. همه اینها دست به دست هم میدهند تا امکان بارداری کمی سختتر باشد.
عوامل خطر افتادگی رحم
برخی از عوامل میتوانند خطر ابتلا به افتادگی ناحیه رحم را بیشتر کنند. به موارد زیر دقت کنید و ببینید که آیا تحت خطر این عوامل هستید یا خیر. در صورتی که چنین مشکلاتی تهدیدتان میکنند، باید اقدامات پیشگیرانه را با جدیت شروع کنید:
- یک یا چند زایمان طبیعی داشتهاید یا خواهید داشت.
- به سن و سال یائسگی رسیدهاید.
- جراحی لگن داشتهاید.
- سابقه ژنتیکی دارید.
با شناسایی این عوامل، مانع از بروز افتادگی در ناحیه رحم شوید.
افتادگی رحم چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک با نگاهی به ناحیه رحم میتواند متوجه وضعیت افتادگی آن شود. در واقع، با معاینهای که انجام میدهد، متوجه میشود که آیا رحم از موقعیت اصلیاش پایین آمده است یا خیر. در طول معاینه لگن، او از یک اسپکولوم یعنی وسیلهای برای بازگردن در رحم استفاده میکند و واژن و رحم را مورد بررسی قرار میدهد. هرگونه برآمدگی ناشی از ریزش رحم به داخل کانال واژن در طول این فرایند، احساس خواهد شد. امکان دارد که پزشک از بیمار بخواهد، سرفه کند تا با اعمال فشار بر ناحیه رحم، وضعیت آن مشخصتر شود. در واقع، دکتر میخواهد قدرت عضلات را ارزیابی کند و سپس به نتیجهگیری برسد.
افتادگی لگن و رحم چه عوارضی دارد؟
افتادگی لگن و تغییر موقعیت آن میتواند باعث بروز مشکلات متنوعی شود. برای همین، بهتر است که با راهکارهای پیشگیرانه، مانع از بروز چنین عارضهای شوید. تشخیص و درمان آن هم راهی برای جلوگیری از عوارض متنوع از جمله موارد زیر است:
- احساس فشار یا بیرونزدگی در ناحیه مقعد
- بیاختیاری ادرار (نشت ادرار)
- احساس نیاز مکرر به ادرارکردن
- مشکل در تخلیه کامل مثانه
- عفونتهای ادراری مکرر
- مشکلات روده، یبوست
- مشکل در دفع مدفوع
- بیاختیاری مدفوع
- مشکلات جنسی
- خشکی واژن
کاهش اعتماد به نفس، افسردگی و اضطراب هم از نتایج و عوارض ابتلا به پرولاپس رحم است.
افتادگی رحم چگونه درمان میشود؟
برای درمان افتادگی رحم، گزینههای جراحی و غیر جراحی وجود دارد. پزشک باید با در نظر گرفتن شدت و مرحله افتادگی، اقدام به درمان کند. توجه به سن و اینکه آیا قصد بارداری دارید یا خیر هم از جمله عوامل مهم در انتخاب مسیر درمان است. در ادامه، نگاهی داریم به روشهای درمان مختلفی که در این مسیر موجود است.
گزینههای غیرجراحی
از روشهای غیرجراحی مختلفی برای درمان افتادگی رحم استفاده میشود. برای مثال، یک وسیله حلقهای شکل از جنس پلاستیک در اطراف یا زیر قسمت پایینی یا همان دهانه رحم (سرویکس) قرار میگیرد. این دستگاه باعث میشود که رحم در جای خود واقع شود و به موقعیت مکانی اصلیاش بازگردد. جاگذاری این دستگاه تخصص میخواهد و باید از سوی پزشک انجام شود. ضمن اینکه لازم است تا به طور مرتب تمیز و قبل از رابطه جنسی هم برداشته شود. تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی هم میتواند در کاهش علائمی مانند یبوست مفید باشد. افزایش مصرف آب و فیبر مانع دفع پرفشار مدفوع و زور زدن میشود. در نتیجه، خطر افتادگی رحم در اثر فشار اینچنینی از بین میرود. حفظ وزن سالم هم به کاهش فشار روی عضلات لگن کمک میکند.
گزینههای جراحی
ترمیم افتادگی و عمل هیسترکتومی از گزینههای جراحی برای افتادگی رحم هستند. با برداشتن رحم در یک عمل جراحی به نام هیسترکتومی، مشکل پرولاپس حل میشود. در این مسیر، شاید از یک برش (انسیزیون) در واژن (هیسترکتومی واژینال) یا از طریق شکم (هیسترکتومی شکمی) استفاده شود.
ترمیم افتادگی بدون هیسترکتومی هم ممکن است. این روش شامل قراردادن رحم در موقعیت طبیعی و اولیه خود میشود. ممکن است، تعلیق رحم با اتصال مجدد رباطهای لگنی به قسمت پایینی آن مقدور شود. در واقع، پزشکان سعی میکنند که رحم را در جای اولیه خود نگه دارند. این جراحی بنا به نظر پزشک از راه واژن یا شکم صورت میگیرد.
ورزش برای درمان افتادگی رحم
تمرینات کگل برای تقویت لگن زنان کاربردهای مختلفی دارند. از جمله مزایای این تمرینات، باید به تقویت ماهیچههای لگن و رفع مشکلات افتادگی ناحیه رحم اشاره کنیم. در مواردی که افتادگی آنچنان شدی و زیاد نیست، معمولاً از این روش برای درمان استفاده میشود. برای انجام تمرینات کگل باید:
- عضلات لگنی خود را سفت کنید، به طوری که انگار سعی دارید ادرارتان را نگه دارید.
- عضلات را برای چند ثانیه محکم نگه دارید و سپس رها کنید.
این کار را ۱۰ بار تکرار کنید. بدون محدودیتهای مکانی و زمانی میتوانید این تمرینات را تا ۴ مرتبه در طول روز انجام دهید.
چگونه میتوان از افتادگی رحم پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از افتادگی و جلوگیری از عوارض پرولاپس مانند زخم و عفونت یا مشکلات جنسی میتوانید توصیههای پزشکان را جدی بگیرید. توصیههای دکتر افتادگی رحم در این زمینه، شامل موارد زیر میشود:
- از یبوست یا زور زدن در زمان دفع مدفوع خودداری کنید.
- وزن مناسبی داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید.
- تمرینات کگل را برای تقویت عضلات کف لگن انجام دهید.
- سیگار را ترک کنید. این امر خطر ابتلا به سرفه مزمن را کاهش میدهدو به عضلات لگن فشار میآورد.
- استفاده از تکنیک های مناسب بلندکردن در هنگام حمل اجسام سنگین را به خوبی یاد بگیرید و اجرا کنید.
دقت کنید که برخی از عوامل مانند چند بار زایمان طبیعی یا یائسگی اجتنابناپذیرند.
ورزش برای پیشگیری از افتادگی رحم
برای درمان مشکلاتی مانند افتادگی لگن یا رحم میتوانید از ورزشهای مناسب هم کمک بگیرید. تمرینات فیزیوتراپی یا مواردی که پزشک زنان به شما توصیه میکند، در این زمینه مفید خواهند بود. تمرینات ورزشی مناسب معمولاً به شرح زیر است:
نوع ورزش | تمرکز اصلی | فواید برای عضلات کف لگن | مزایای دیگر |
---|---|---|---|
ورزشهای کگل | تقویت مستقیم عضلات کف لگن | تقویت عضلات کف لگن، بهبود کنترل مثانه و روده | قابل انجام در هر زمان و مکان، نیاز به تجهیزات خاصی ندارد |
یوگا | تقویت عضلات هسته، بهبود تعادل، افزایش انعطافپذیری | تقویت عضلات کف لگن، کاهش استرس، بهبود خواب | تقویت عضلات کل بدن، افزایش هوشیاری |
پیلاتس | تقویت عضلات هسته، بهبود تعادل، افزایش انعطافپذیری | تقویت عضلات کف لگن، بهبود وضعیت بدن | تقویت عضلات عمقی بدن، افزایش قدرت |
شنا | تقویت عضلات کل بدن، بهبود گردش خون | تقویت عضلات کف لگن، کاهش فشار روی مفاصل | ورزش کمفشار، مناسب برای افراد با محدودیتهای حرکتی |
راه رفتن | تقویت عضلات پاها، بهبود گردش خون | تقویت عضلات کف لگن (به صورت غیرمستقیم) | کاهش وزن، بهبود خلق و خو |
قبل از شروع هر برنامه ورزشی با دکتر خود مشورت کنید؛ به خصوص اگر باردار هستید یا سابقه بیماری خاصی دارید.
برای درمان افتادگی رحم به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای بررسی وضعیت افتادگی رحم باید به دکتر زنان مراجعه کنید. او پزشکی است که به خوبی میداند تخصص زنان و زایمان چیست و میتواند با بررسی فشار بر عضلات کف لگن، ارزیابی دلایل و عوامل ایجاد پرولاپس رحم به رفع مشکل کمک کند. کاهش استروژن در یائسگی، تغییرات هورمونی در دورانهای مختلف زندگی زنان و افزایش فشار داخل شکمی باعث بروز افتادگی رحم میشوند. پزشکان با معاینه لگن و کشف علت افتادگی رحم به سراغ درمان مناسب برای این وضعیت میروند. در مسیر تشخیص هم ابتدا از معاینه و بعد از سونوگرافی، ام آر آی و روشهای دیگر در صورت لزوم بهره میبرند. با تقویت عضلات کف لگن و اقداماتی مانند درمان یبوست یا اجتناب از بلندکردن اجسام سنگین میتوانید مانع از بروز چنین مشکلی شوید. پیشگیری از افتادگی لگن کار سختی نیست و با چند اقدام ساده و رعایت نکات مراقبتی امکانپذیر است. برای پیداکردن بهترین پزشکان، جهت مراجعه برای رفع مشکل افتادگی در رحم میتوانید به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در آنچا، امکان مرور نظرات بیماران پیشین هر پزشک و دریافت نوبت اینترنتی از دکترها وجود دارد. این روش سریع و آسان، مسیر درمان را بسیار خوشایند و ساده میکند.
منابع:
medparkhospital.com
my.clevelandclinic.org
webmd.com
سوالات متداول افتادگی رحم
آیا افتادگی رحم خطرناک است؟
افتادگی رحم تهدیدکننده زندگی نیست، اما میتواند عوارض ناخوشایندی مانند درد و سنگینی در ناحیه لگن و مشکلات جنسی به همراه بیاورد. اینها کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار میدهند.
افتادگی رحم در دختر مجرد چگونه است؟
افتادگی رحم در دختران هم رخ میدهد. در واقع، فقط یائسگی یا زایمان علت آن نیستند و مشکلات مادرزادی، سرفه و یبوست مزمن و ورزشهای سنگین و تکراری هم باعث بروزش میشوند.
افتادگی رحم چگونه مشخص میشود؟
با روش معاینه فیزیکی، افتادگی مشخص میشوند. پزشک یک اسپکولوم (وسیلهای که به آنها اجازه میدهد داخل واژن شما را ببینند) وارد و واژن و رحم را بررسی میکند.
افتادگی رحم چه عوارضی دارد؟
از عوارض این مشکل باید به عفونت ادراری، بیاختیاری مدفوع و ادرار، مشکلات جنسی، بروز درد در ناحیه لگن و پا اشاره کنیم. این وضعیت تهدیدکننده سلامت هست، اما جان کسی را تهدید نمیکند.
آیا با طناب زدن هم دچار افتادگی رحم میشویم؟
نه لزوماً اما طنابزدن جفت پا با پرشهای بلند و تکراری در برخی از افراد باعث افتادگی رحم میشود و به عضلاتشان در ناحیه لگن فشار میآورد.
سلام افتادگی رحم رو میشه با ورزش کگل درمان کرد؟
سلام عزیزم
در موارد خفیف بله
ورزش کگل به کنترل علایم و پیشگیری از بدترشدن علایم کنترل میکند
سلام خسته نباشید با بالا کشیدن رحم و دوختن پارگی، واژن تنگ میشه؟
سلام عزیزم
با لیفت رحم ، تغییری در شکل واژن ایجاد نمیشود
تغییر شکل و تنگ کردن واژن جراحی مستقیم روی خود واژن نیاز دارد
خوندم تو گوگل که این مطلبو دکتر تایید داده، گفتم بپرسم که من با افتادگی رحم میتونم باردار بشم؟
سلام عزیزم
با وجود افتادگی رحم ، بارداری مجدد توصیه نمیشود