مرگ یا از دادن نوزاد قبل یا حین زمان، به عنوان مرده زایی شناخته می‌شود. این مشکل به طور معمول بعد از هفته 20 بارداری رخ می‌دهد. علت مرده زایی می‌تواند عفونت، مشکلات ژنتیکی یا عوارض بارداری و زایمان باشد. در صورت بروز این مشکل، پزشک از طریق تحرک نوزاد، سونوگرافی یا آزمایش خون، سلامتی یا مرگ جنین را تشخیص می‌دهد. سپس، زایمان نوزاد مرده به روش طبیعی یا جراحی انجام خواهد شد. در صورت عدم حرکت نوزاد، درد شکمی، تب یا گرفتگی، باید مادر در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کند. در این شرایط، دکتر تا حد امکان سعی می‌کند نوزاد را نجات دهد و از مرده زایی پیشگیری کند.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر با مرده زایی و علت آن آشنا خواهید شد.
در انتها، اگر سوالی درباره مرده زایی و عوارض و علائم آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.
مرده زایی چیست؟
مرده‌زایی زمانی رخ می‌دهد که جنین پس از هفته بیستم بارداری، جان خود را از دست می‌دهد. با وجود اینکه بسیاری از افراد این لحظه را به زمانی که نوزادی بدون ضربان قلب به دنیا می‌آید، محدود می‌دانند؛ اما بیشتر مرگ‌های جنین در دوران بارداری و در رحم، اتفاق می‌افتد. حتی امکان دارد که جنین در حین زایمان نیز از دنیا برود؛ البته این موضوع نادر است. در اکثر موارد، پزشکان از قبل نشانه‌های این مشکل را تشخیص داده و برای جلوگیری از آن، اقدامات لازم را انجام می‌دهند.
به نقل از the conversation:
سقط جنین و مرده زایی یکسان نیستند. سقط جنین اغلب ناشی از مشکلات کروموزومی در جنین در حال رشد است. در صورتی که مرده زایی به دلیل عوارض بارداری رخ می‌دهد.
مادران مبتلا به دیابت، فشار خون بالا و عفونت‌های درمان نشده مانند مالاریا یا سیفلیس، با افزایش خطر مرده زایی روبرو هستند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که حتماً قبل از بارداری و در طول آن، تحت نظر پزشک باشید. دکتر زنان در این بازه زمانی، شرایط مادر و جنین را بررسی کرده و از سلامت آن‌ها مطمئن می‌شود. در نتیجه، احتمال موفقیت زایمان بیشتر خواهد شد.
علائم مردن جنین در شکم یا مرده زایی
شایع‌ترین علائم جنین مرده، کاهش یا توقف حرکت جنین است. همچنین، برخی از افراد ممکن است دچار گرفتگی یا خونریزی واژینال شوند. به طور کلی، علائمی که در اثر رخ دادن این مشکل دیده می‌شوند عبارت‌اند از:
| علائم شایع | شرح علائم |
| گرفتگی | دردهای شکمی و گرفتگی‌های غیرمعمول |
| تب | افزایش دمای بدن که نشان‌دهنده عفونت است. |
| عدم احساس حرکت یا لگد زدن جنین | نوزاد به اندازه کافی حرکت نمی‌کند یا لگد نمی‌زند. |
| درد در ناحیه شکم | احساس درد یا ناراحتی در ناحیه شکم |
| ناراحتی کلی | احساس کسالت و عدم آرامش |
| خونریزی واژن | هرگونه خونریزی غیرعادی و شدید واژن |
در صورت مشاهده این مشکلات، لازم است که در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید. برای شناخت بهتر پزشکان این حوزه، پیشنهاد می‌کنیم درباره تخصص زنان و زایمان چیست اطلاعات بیشتری به دست بیاورید.
علت مرده زایی یا مرگ جنین چیست؟
در اغلب موارد، تشخیص علت مرده زایی برای پزشک متخصص دشوار است. در نتیجه، تمام عواملی که می‌تواند موجب این عارضه شده باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. شرایط مادر، جنین، یا بند ناف می‌تواند موجب بروز این اتفاق شوند. به طور کلی، دلایل مرده زایی یا تولد نوزاد بی جان می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
عوارض بارداری و زایمان
مشکلاتی که در دوران بارداری و زایمان رخ می‌دهد، روی سلامت نوزاد تاثیر گذار هستند. این مسائل می‌توانند سلامتی جنین را به خطر بیندازند. برخی از عوامل خطر مرده‌زایی که به عنوان عوارض بارداری و زایمان نیز شناخته می‌شوند، عبارت‌اند از:
- زایمان زودرس: زایمان قبل از هفته 37 بارداری می‌تواند منجر به مشکلاتی خاصی شده و در نهایت به مرده‌زایی منتهی شود.
- تغییرات در عملکرد جفت: جفت مسئول تأمین اکسیژن و مواد مغذی برای جنین است. هر گونه تغییری در عملکرد جفت می‌تواند برای جنین خطرناک باشد.
- بارداری طولانی‌تر از 42 هفته: بارداری‌های بیش از مدت معمول می‌توانند خطرات جدی برای نوزاد ایجاد کنند.
- حمل چند قلو: بارداری دوقلو یا بیشتر نیز خطراتی مانند مرده زایی را به همراه دارد.
- تصادف یا آسیب: هر گونه آسیب به مادر در دوران بارداری می‌تواند بر سلامت جنین تأثیر بگذارد.
در صورت بروز این مشکلات، باید به پزشک مراجعه کرده و اقدامات لازم را انجام دهید.
مشکلات جفت
جفت به عنوان یک ارگان حیاتی در دوران بارداری شناخته می‌شود. این عضو می‌تواند اکسیژن و مواد مغذی ضروری را برای نوزاد تأمین کند. هر گونه اختلال در عملکرد جفت، خطرناک است. از جمله خطرات مشکلات جفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- جریان خون ضعیف: این موضوع می‌تواند منجر به کاهش تأمین مواد مغذی و اکسیژن شود.
- التهاب و عفونت: این وضعیت می‌تواند به عملکرد نامناسب جفت منجر شود.
- جدا شدن جفت: این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که جفت قبل از زایمان از دیواره رحم جدا شود. این موضوع یکی از علل شایع مرده‌زایی است.
مشکلات جفت در دوقلو و چندقلوزایی بیشتر است. در نتیجه، این افراد باید مدام تحت نظر پزشک باشند.
شرایط ژنتیکی و رشدی در نوزاد
حدود 14 درصد از مرده‌زایی‌ها به دلیل مشکلات ژنتیکی یا نقص مادرزادی جنین رخ می‌دهد. این مشکلات موجب مرگ جنین داخل رحمی خواهند شد. از جمله این موارد می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد:
- محدودیت رشد جنین: این وضعیت به دلیل کمبود مواد مغذی یا مشکلات دیگر جنین رخ می‌دهد.
- شرایط ژنتیکی: بیماری‌های ژنتیکی می‌توانند به بروز مشکلات جدی در جنین و مرده زایی منجر شوند.
- ناسازگاری Rh: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که خون مادر و جنین سازگاری ندارند. این موضوع موجب ایجاد خطر برای جنین می‌شود.
مشکلات رشد یا ژنتیکی می‌توانند بقاء نوزاد را به خطر بیندازند. در نتیجه، پزشک قبل و حین بارداری این موارد را برای بارداری سالم مد نظر قرار می‌دهد.
عفونت
گفتنی است عفونت در بارداری نیز می‌توانند به مرده‌زایی منجر شوند. این مشکل قبل از هفته 24 بارداری رایج‌تر است. برخی از عفونت‌هایی که می‌توانند موجب مرگ جنین و مرده زایی شوند عبارت‌اند از:
- سیتومگالوویروس
- بیماری پنجم
- تبخال تناسلی
- لیستریوز
- سیفلیس
- توکسوپلاسموز
این عفونت‌ها می‌توانند روی سلامت مادر و جنین تأثیر منفی بگذارند. با کمک روش‌های تشخیص مشکلات جنین و ارزیابی مداوم وضعیت مادر، می‌توان از بروز این عوارض و مرگ نوزاد پیشگیری کرد.
مشکلات بند ناف
بند ناف مسئول تأمین اکسیژن و مواد مغذی برای جنین است. مشکلات بند ناف مانند گره خوردن یا فشرده شدن بند ناف، می‌تواند به جلوگیری از تأمین اکسیژن کافی و مرگ جنین داخل رحمی منجر شود. این مشکل به طور معمول موقع زایمان یا در حین زایمان، رخ می‌دهد. با کمک غربالگری بارداری می‌توانید درمان‌های پیشگیرانه مرده‌زایی را انجام داده و از بروز این مشکل پیشگیری کنید.
سلامت مادر
سلامت کلی مادر نقش بسزایی در موفقیت بارداری دارد. رعایت مراقبت‌های دوران بارداری و انجام تست‌های بارداری، می‌تواند به حفظ سلامت مادر و پیشگیری از مسائلی مانند نارسایی جفت کمک کند. شرایطی در مادر که می‌توانند خطر مرده‌زایی را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- پره‌اکلامپسی: این بیماری باعث افزایش فشار خون بالا در بارداری می‌شود.
- دیابت بارداری: کنترل نشدن دیابت می‌تواند خطرات جدی برای مادر و نوزاد ایجاد کند.
- لوپوس: این بیماری خودایمنی می‌تواند بر بارداری تأثیر بگذارد.
- چاقی: وزن بالا می‌تواند به عوارض بارداری و مرده زایی منجر شود.
- ترومبوفیلی: این اختلال می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
- اختلالات تیروئید: عدم تعادل هورمونی می‌تواند روی سلامت جنین تأثیر بگذارد.
اگر این مشکلات به موقع درمان شوند، احتمال مرده زایی کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل پزشک متخصص مدام وضعیت مادر را قبل و حین بارداری بررسی می‌کند.
انواع حالت‌های مرده زایی (در هفته‌های مختلف بارداری)
پزشکان متخصص، مرده‌زایی را بر اساس زمانی که جنین در طول بارداری جان خود را از دست می‌دهد، به چند دسته تقسیم می‌کنند. این طبقه‌بندی به پزشکان کمک می‌کند، تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشند و راهکارهای مناسب‌تری، برای مدیریت شرایط و حمایت از والدین ارائه کنند. این حالت‌ها عبارت‌اند از:
- مرده‌زایی زودهنگام: مرگ جنین در بین هفته‌های ۲۰ تا ۲۷ بارداری رخ می‌دهد.
- مرده‌زایی دیرهنگام: مرگ جنین در بین هفته‌های ۲۸ تا ۳۶ بارداری اتفاق می‌افتد.
- مرده‌زایی در پایان بارداری: جنین در هفته ۳۷ یا بعد از آن، جان خود را از دست می‌دهد.
با توجه به رخ دادن مرده زایی در ماه آخر یا قبل از آن، اقدامات پیشگیرانه و درمانی ارائه شده توسط دکتر زنان نیز متفاوت خواهد بود.
عوارض و خطرات مرده زایی برای مادر
تجربه مرده زایی معمولاً منجر به اندوه عمیق و فقدان شده و والدین دچار افسردگی پس از مرده‌زایی خواهند شد. به طور معمول، این مشکل تا مدت‌ها بعد از وقوع این حادثه ادامه دارد. بسیاری از مادران بعد از تجربه مرده زایی، اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی را نیز تجربه می‌کنند و نیاز به حمایت روانی دارند؛ زیرا این مشکلات می‌توانند تاثیر بلندمدتی روی بارداری‌های آینده آن‌ها داشته باشند. همچنین فرد بعد از مرده زایی، با مشکلاتی مانند خونریزی شدید مواجه خواهد شد. ریسک عفونت‌های رحمی نیز بعد از مرده زایی افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه پس از این موضوع، مادر با مشکلات روحی و جسمی متعددی دست و پنجه نرم می‌کند و نیاز به کمک دارد.
چگونه می‌توان از مرده زایی پیشگیری کرد؟
جلوگیری از مرده‌زایی به‌طور کامل ممکن نیست، اما با رعایت برخی نکات، می‌توانید خطر وقوع این اتفاق را کاهش دهید. اقداماتی که می‌توانند به حفظ سلامتی مادر و جنین کمک کنند عبارت‌اند از:
- اجتناب از مواد مخدر، تنباکو و الکل: مصرف این مواد، خطر مرده‌زایی و عوارضی مانند سندرم الکل جنینی و سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) را افزایش می‌دهد.
- تنظیم رژیم غذایی: تغییر در رژیم غذایی در دوران بارداری ضروری است. باید کالری دریافتی خود را تنظیم کرده و غذاهای مغذی و مفید برای مادر و جنین را مصرف کنید.
- حفظ وزن مناسب: پیش از بارداری، برای رسیدن به وزن مناسب تلاش کنید. این امر به کاهش خطرهای بارداری مانند مرده زایی کمک می‌کند.
- پیشگیری از عفونت‌ها: رعایت بهداشت و شستن دست‌ها و پختن کامل غذاها، می‌تواند در جلوگیری از عفونت‌ها مؤثر باشد. همچنین دریافت واکسن‌های توصیه شده قبل، حین و بعد از بارداری ضروری است.
- شمارش ضربان قلب جنین: از هفته 26 تا 28 بارداری، با حرکات جنین آشنا خواهید شد. در صورت عدم فعالیت طبیعی جنین، با پزشک خود تماس بگیرید.
- خوابیدن به پهلو: اگر 28 هفته یا بیشتر است که باردار هستید، خوابیدن به پشت می‌تواند خطر مرده‌زایی را افزایش دهد. این موضوع به دلیل تغییر جریان خون و اکسیژن رسانی به جنین رخ می‌دهد.
- انجام آزمایش‌های منظم: سونوگرافی و پایش ضربان قلب جنین، به شناسایی مشکلات احتمالی در دوران بارداری کمک می‌کند.
- شرکت در تمامی جلسات مراقبت‌های پیش از زایمان: حضور منظم در جلسات پزشکی، کمک می‌کند تا وضعیت رشد و سلامت جنین زیر نظر پزشک باشد. در نتیجه، مشکلات احتمالی به موقع تشخیص داده خواهند شد.
- مصرف اسید فولیک: مصرف روزانه اسید فولیک قبل از بارداری و تا هفته ۱۲ بارداری، به کاهش خطر نقص‌های مادرزادی و بهبود سلامت جنین کمک می‌کند.
- گزارش فوری علائم خطرناک: در صورت تجربه علائمی مانند درد معده یا خونریزی واژینال در دوران بارداری، فوراً به پزشک مراجعه کنید. تا احتمال بروزش مشکل برای جنین کم شود.
با رعایت این نکات و انجام اقدامات پیشگیرانه، می‌توانید احتمال بارداری سالم‌تر را افزایش دهید.
تفاوت مرده زایی و سقط جنین
اصطلاح مرده زایی به مرگ جنینی اطلاق می‌شود و در هفته بیستم بارداری یا بعد از آن، اتفاق می‌افتد. اگر مرگ جنین قبل از هفته 20 بارداری رخ دهد، سقط جنین نامیده می‌شود. سقط جنین به طور معمول به دلیل شرایط پزشکی یا خواست والدین صورت می‌گیرد. برای درک بهتر تفاوت سقط جنین و مرده زایی، جدول زیر کمکتان می‌کند.
| ویژگی | سقط جنین | مرده‌زایی |
| تعریف | پایان عمدی بارداری (سقط) | پایان غیرعمدی بارداری پس از 20 هفته |
| عمدی یا غیر عمدی | عمدی | غیر عمدی |
| زمان‌بندی | معمولاً در سه ماهه اول یا دوم | بعد از هفته 20 بارداری |
| علل | مشکلات پزشکی، اختلالات ژنتیکی، انتخاب شخصی | عفونت‌ها، مشکلات جفت، ناهنجاری‌های جنینی |
| تأثیر عاطفی | اندوه و احساس گناه، افسردگی یا اضطراب | اندوه عمیق، احساس فقدان و غم |
| تأثیر فیزیکی | بهبودی سریع‌تر (به‌خصوص در سقط‌های دارویی) | بهبودی طولانی‌تر، ممکن است نیاز به جراحی باشد |
| مراقبت‌های پزشکی قبل | مشاوره و معاینه پزشکی | نظارت و معاینه اولیه |
| مراقبت‌های پزشکی در حین | با دارو یا جراحی در محیط استریل | زایمان نوزاد مرده (به صورت طبیعی یا با جراحی) |
| مراقبت‌های پزشکی بعد | نیاز به استراحت و معاینات بعدی | نیاز به حمایت عاطفی و پیگیری پزشکی |
| عوارض بالقوه | عفونت و عوارض پزشکی | عفونت، عوارض زایمان، نیاز به مراقبت‌های عاطفی |
با شناخت این موارد، درباره وضعیتی که مادر پس از سقط جنین یا مرده زایی تجربه می‌کند، اطلاعات بیشتری کسب خواهید کرد. در نتیجه بهتر می‌توانید به فردی که دچار این مشکل شده، کمک کنید.
بعد از مرده زایی می‌توان مجدد باردار شد؟
بین 50 تا 80 درصد از خانواده‌هایی که مرده‌زایی را تجربه کرده‌اند، دوباره برای بارداری اقدام می‌کنند. بیشتر این افراد در 12 تا 18 ماه بعد از این حادثه اقدام به بارداری را انجام می‌دهند. این والدین به طور معمول در حاملگی‌های بعدی، سطوح بالایی از اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند. این اضطراب می‌تواند ناشی از تجربیات گذشته آن‌ها باشد.
حتی احساس خطر و آسیب‌پذیری ناشی از دست دادن نوزاد قبلی، ممکن است بر زندگی روزمره و روابط والدین در بارداری موفق بعد از مرده زایی نیز تأثیر بگذارد؛ زیرا پدر و مادر همچنان درگیر احساس غم و اندوه مرتبط با فقدان نوزاد قبلی هستند. در این شرایط، حمایت‌های عاطفی پزشک متخصص و اطرافیان، می‌تواند به سپری شدن آسان‌تر این دوران کمک کند.
برای پیشگیری از مرده زایی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای اینکه علت مرده زایی را شناسایی کنید، لازم است که تحت نظر پزشک زنان باشید. در صورت بروز این مشکل، پزشک ابتدا از روش‌های مختلف برای تشخیص مرگ نوزاد کمک می‌گیرد. سپس زایمان نوزاد مرده را با کمک روش‌های طبیعی یا جراحی انجام خواهد داد. بعد از آن، مادر برای سپری کردن دوران نقاهت به منزل می‌رود. متخصص زنان، توصیه‌های لازم برای بارداری‌های مجدد را نیز اختیار والدین قرار می‌دهد. سپس والدین می‌توانند پس از مدت زمان تعیین شده توسط دکتر زنان، مجدداً برای بارداری اقدام کنند.
در کلیه مراحل بارداری یا تولد نوزاد مرده، پزشک والدین را به لحاظ روحی حمایت می‌کند، تا درد فقدان را کمتر حس کرده و سریع‌تر به زندگی طبیعی برگردند. برای دریافت نوبت از دکتر زنان، می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین متخصص زنان در سایت دکتردکتر استفاده کنید.
منابع:
clevelandclinic.org
cdc.gov
nhs.uk
healthline.com
سؤالات متداول مرده زایی
بله بسیاری از افراد پس از این عارضه موفق به بارداری طبیعی شده‌اند و نوزادان سالمی را به دنیا آورده‌اند.
از جمله علائم شایع مادر پس از مرده زایی می‌توان به درد و خونریزی سنگین اشاره کرد.
طبق تحقیقات انجام شده، استرس می‌تواند احتمال مرده زایی را افزایش دهد.
این مشکل در بین زنانی که در سنین بالای 35 سال باردار می‌شوند، شایع‌تر است.
به طور معمول، پزشکان بازه زمانی 6 ماه تا یک سال بعد از مرده زایی را برای بارداری مجدد مناسب می‌دانند.
