یکی از روشهای کنترل بارداری دائمی، بستن لوله های رحم است. در این جراحی، لوله های زنان فالوپ را می‌بُرند و مسدود می‌کنند. در این صورت، لوله‌های فالوپ بریده، مسدود یا بسته می شوند تا از بارداری جلوگیری شود. بستن لوله‌ها یا توبکتومی (tubectomy) بی‌خطر و موثر است و از بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کند. این روش عقیم‌سازی زنان پرطرفدار است و نتایج خوبی دارد. در این مقاله از روشهای جراحی، مزایای بستن لوله‌های رحم و تمام نکاتی می‌گوییم که برای آگاهی درباره این موضوع به آن‌ها نیاز دارید.
در پایان بستن لوله های زنان، سوالات خود درباره انواع توبکتومی و نکات دیگر را از کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر بپرسید.
بستن لوله های رحم یا توبکتومی چیست؟
بستن لوله‌ها که به آن، توبکتومی (tubectomy) هم می‌گویند، نوعی روش جراحی است که در پیشگیری از بارداری، استفاده می‌شود. این روش شامل بریدن، مسدودکردن یا بستن لوله‌های فالوپ است. چنین روندی برای جلوگیری از بارورشدن تخمک توسط اسپرم انجام می‌شود. لوله‌های فالوپ با نخ مخصوص (بخیه) بریده و بسته یا با استفاده از گیره یا باند مخصوص مسدود می‌شوند. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، باید ابتدا شما را با دستگاه تولید مثل آشنا کنیم. سیستم تولید مثل شامل موارد زیر است:
- واژن
- رحم
- تخمدان‌ها
- لوله‌های فالوپ
لوله‌های فالوپ در دو طرف رحم قرار دارند و به سمت تخمدان‌ها امتداد پیدا می‌کنند. آن‌ها تخمک‌ها را از تخمدان‌ها دریافت و به رحم منتقل می‌کنند. با بستن لوله‌ها، اسپرم دیگر نمی‌تواند به تخمک برسد. در نتیجه، این روش از باردارشدن جلوگیری می‌کند. به این روند روش عقیم‌سازی لوله‌ها یا عقیم‌سازی زنان هم گفته می‌شود. معمولاً هم بعد از زایمان طبیعی یا سزارین، در حین جراحی از سوی جراح یا دکتر زنان صورت می‌گیرد. یادتان باشد که بستن لوله‌ها از شما در برابر عفونت‌های مقاربتی (STIs) محافظت نمی‌کند.
انواع روشهای بستن لوله‌های رحمی کدام‌اند؟
با بستن لوله‌های فالوپ، از رسیدن تخمک‌ها به رحم جلوگیری می‌شود. انواع مختلفی از روشهای بستن لوله رحم وجود دارد. در هر حال، باید یادتان باشد که این عملیات بدون بازگشت و مانند هر عمل جراحی دیگری، با خطراتی همراه است. انواع روشهای بستن لوله‌ها هم شامل لاپاراسکوپی، لاپاراتومی و مینی لاپاراتومی می‌شود.
| روش | برش | روش بستن لوله‌ها | زمان بهبودی | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|---|---|
| لاپاراسکوپی | کوچک (نزدیک ناف و بالای استخوان عانه یا شرمگاهی) | باند، حلقه، کلیپ، الکتروکواگولاسیون | کوتاه (چند ساعت) | کم‌تهاجمی، برش‌های کوچک، بهبودی سریع | — |
| لاپاراتومی | بزرگ و عمیق | باند، حلقه، گیره | چند هفته | ممکن است در حین سزارین انجام شود | تهاجمی‌تر، بهبودی طولانی‌تر |
| مینی لاپاراتومی | کوچک (زیر ناف یا بالای استخوان عانه یا همان شرمگاهی) | نخ مخصوص، باند، حلقه، گیره | متوسط | می‌تواند در حین زایمان انجام شود | — |
هر روشی مزایا و معایب مخصوص به خود را دارد. انتخاب روش مناسب هم به عواملی مانند وضعیت سلامتی، سن، تعداد بارداری‌های پیشین و البته ترجیحات شخصی فرد بستگی دارد. قبل از تصمیم‌گیری، حتماً با دکتر خود مشورت کنید.
مزایای عمل بستن لوله های رحم در زنان چیست؟
بستن لوله‌ها از روش های جلوگیری از بارداری دائمی است و حدود ۹۹ درصد موثر عمل می‌کند. اگر مطمئن هستید که نمی‌خواهید باردار شوید، بستن لوله‌ها راهکاری مطمئن و راحت برای پیشگیری از بارداری است. این روش به شما اجازه می‌دهد که با خیال راحت و بدون نگرانی بابت بارداری، از رابطه جنسی لذت ببرید. در برخی موارد، برداشتن لوله‌های فالوپ برای درمان برخی شرایط و بیماری‌ها هم توصیه می‌شود. اگر احتمال بروز سرطان تخمدان به دلیل جهش ژنی خاص (BRCA) در شما زیاد است، این روش می‌تواند امکان ابتلا به بیماری را کم کند. از مزایای بستن لوله های رحم باید به این موارد اشاره کنیم:
| مزیت | توضیح |
|---|---|
| اثربخشی بالا | بیش از ۹۹ درصد از بارداری جلوگیری می‌کند. |
| دائمی‌بودن | تا آخر عمر از بارداری محافظت می‌کند. |
| بدون نیاز به یادآوری و تکرار | نیازی به مصرف روزانه قرص یا استفاده از روشهای دیگر کنترل بارداری نیست. |
| بدون نیاز به مراجعه مکرر به پزشک | پس از عمل، نیازی به ویزیت‌های منظم برای کنترل بارداری نیست. |
| روشی غیرهورمونی | هورمون‌های بدن را تغییر نمی‌دهد و بر قاعدگی تأثیری ندارد. |
| جلوگیری از یائسگی زودرس | باعث یائسگی زودرس نمی‌شود. |
مطالعات نشان داده‌اند که عقیم‌سازی لوله‌ها می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا حدود ۴۰ درصد کاهش دهد. درباره انجام آن در چنین موقعیت‌هایی با پزشکی مشورت کنید که می‌داند تخصص زنان و زایمان چیست و در صورت لزوم، شما را به متخصصی دیگر ارجاع می‌دهد.
معایب بستن لوله های رحم در زنان چیست؟
هر روش پیشگیری از بارداری یا عمل‌های جراحی که در بخش ناحیه تولید مثل انجام می‌شود، معایبی هم به همراه دارد. برای مثال، هیسترکتومی که عمل برداشتن رحم است یا هر اقدام درمانی و پیشگیری دیگری در این ناحیه می‌تواند با بروز حسرت‌ها و نگرانی‌هایی همراه باشد. از معایب و ایرادات احتمالی بستن لوله های رحم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- پشیمانی: مطالعات نشان داده که حدود ۱۲ درصد از افراد از انتخاب عقیم‌سازی پشیمان شده‌اند. بهتر است تا ۳۰ سالگی برای انجام چنین روشی، دست نگه دارید.
- دائمی: انجام جراحی برگشت بستن لوله‌ها گران است و چندان موثر نیست. بستن لوله‌ها دائمی است و باید پیش از انجام آن، به خوبی فکر کنید.
بستن لوله‌ها نوعی جراحی بی‌خطر است و بیشتر افراد در طول عمل و بعد از آن، مشکلی ندارند. اما به هرحال خطراتی در ارتباط با تمام اقدامات پزشکی وجود دارد. پس باید پیش از تصمیم‌گیری برای انجام آن، به خطرات احتمالی دقت کنید و از آن‌ها باخبر باشید.
چه افرادی می‌توانند عمل توبکتومی را انجام دهند؟
این عمل بازگشت‌ناپذیر است و اگر روشی برای بازگرداندن امکان بارداری باشد هم بسیار سخت است. بنابراین، باید در انتخاب آن دقت کنید. افرادی با ویژگی‌های زیر می‌توانند این عمل را انجام دهند:
- کسانی که تصمیم قاطعی برای عدم بارداری در آینده گرفته‌اند.
- افرادی که تعداد فرزندان مورد نظر خود را به دنیا آورده‌اند.
- اشخاصی که سنشان بالای ۳۵ سال است.
در برخی موارد، به دلیل وجود بعضی از بیماری‌ها یا شرایط پزشکی خطرناک برای بارداری، توبکتومی توصیه می‌شود.
چه افرادی نمی‌توانند عمل بستن لوله های رحم را انجام دهند؟
با انجام توبکتومی دیگر بچه‌دار نمی‌شوید. بنابراین، باید تصمیمی قاطعانه درباره این موضوع گرفته باشید. به طور کلی، انجام این عمل برای افرادی با ویژگی‌های زیر توصیه نمی‌شود:
- زنانی که زیر ۲۱ سال سن دارند.
- زنان متاهلی که زیر ۳۰ سال هستند.
- افرادی که بیماری‌های روانی خاصی دارند.
- کسانی که بیماری‌های حاد یا مزمن دارند و عمل جراحی برای آن‌ها خطرناک است.
- افرادی که عفونت لگنی فعال دارند، چون عفونت لگنی می‌تواند خطر عوارض جراحی را افزایش دهد.
اگر احتمال تغییر نظر در آینده وجود دارد، بهتر است از روشهای موقت جلوگیری از بارداری استفاده کنید.
عوارض انجام عمل توبکتومی چیست؟
بستن لوله‌ها روشی بی‌خطر با عوارض اندک است. با این حال، مانند هر اقدام جراحی دیگری با بروز مشکلات احتمالی همراه می‌شود. از جمله عوارض بستن لوله زنان باید به این موارد اشاره کنیم:
- بروز تب
- احساس غش
- درد لگن یا شکم
- ترشحات بدبو از واژن
- خونریزی نامنظم از واژن
- واکنش آلرژیک به بیهوشی
- ترشح چرک یا خون از محل برش
- بروز تورم یا بثورات در ناحیه برش
- آسیب به سایر اندام‌ها در طول جراحی (مانند مثانه یا رحم)
در موارد نادر، لوله‌های فالوپ پس از بستن، دوباره به هم وصل می‌شوند یا گیره تعبیه‌شده در آن ناحیه از کار می‌افتد. این وضعیت می‌تواند منجر به حاملگی خارج رحمی شود، که بسیار خطرناک است و در آن حاملگی در لوله فالوپ ایجاد می‌شود. برخی از شرایط مانند دیابت یا اندومتریوز، ابتلا به چاقی و سابقه عمل شکم هم خطر بروز عوارض جراحی را افزایش می‌دهند.
سندرم پس از توبکتومی
سندرم پس از توبکتومی اصطلاحی است که برای توصیف مجموعه‌ای از علائم، پس از انجام عمل بستن لوله‌های رحم استفاده می‌شود. این علائم شامل تغییرات خُلقی، خستگی مزمن، درد مزمن، مشکلات گوارشی و تغییرات هورمونی هستند. واقعیت این است که شواهدی علمی بروز چنین سندرمی را تأیید نمی‌کنند، و احتمالاً پای عوامل روانی در بروز آن، به میان است. البته نوسانات هورمونی هم می‌توانند عامل بروز چنین وضعیتی باشند.
همه افراد علائم سندرم پس از بستن لوله (PTLS) را تجربه نمی‌کنند. برخی از علائم رایج PTLS عبارتند از:
- سردرد
- درد در لگن یا کمر
- رابطه جنسی دردناک
- بروز علائم PMS یا یائسگی
- خونریزی غیرطبیعی یا پریودنشدن
اگر در ماه‌ها یا سال‌های پس از بستن لوله‌های رحم، علائم ناراحت‌کننده یا دردناکی را تجربه کرده‌اید، با پزشک خود صحبت کنید تا به کنترل وضعیت کمک کند. پزشک با روش‌هایی مانند هیستروسکوپی به تشخیص و درمان وضعیت می‌پردازد.
به چه مراقبت‌هایی قبل از عمل بستن لوله های رحمی نیاز است؟
افرادی که مطمئن نیستند، هنوز بچه می‌خواهند یا نه، باید از روشهای دیگر پیشگیری از بارداری استفاده کنند. روشهای دیگر جلوگیری از بارداری مانند مصرف قرص‌های ضد بارداری، دستگاه داخل رحمی (IUD) یا یک روش ایجاد مانع (مانند دیافراگم) هم قابل استفاده هستند. قبل از انجام عمل، باید تصمیم خود را برای بستن لوله به طور مطمئن بگیرید. پیش از بستن لوله های رحم به نکات مراقبتی زیر هم دقت کنید:
- مشاوره با پزشک
- انجام آزمایشات پزشکی مانند آزمایش‌های خون، ادرار و سونوگرافی
- ناشتا بودن و نخوردن و ننوشیدن مواد خوراکی پیش از انجام عملیات بستن لوله‌ها
در مورد مصرف هرگونه دارو، از جمله داروهای گیاهی و مکمل‌ها، با پزشک خود مشورت کنید. اگر دارویی مصرف می‌کنید، باید پیش از انجام عمل با پزشک درباره آن‌ها و شیوه قطع موقتشان، صحبت کنید.
نحوه انجام عمل بستن لوله های زنان چیست؟
برای اطمینان از اینکه باردار نیستید، در روز عمل، آزمایش بارداری انجام خواهید داد. این جراحی معمولاً با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی انجام می‌شود و ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد:
- جراح ۲ یا ۳ برش کوچک در شکم و نزدیک ناف ایجاد می‌کند.
- از یک لوله بلند و نازک و مجهز به دوربین (لاپاراسکوپ) استفاده می‌شود.
- لوله‌های فالوپ مسدود می‌شوند یا بخشی از آن‌ها برداشته و بسته می‌شوند.
- با استفاده از چسب جراحی یا بخیه‌های تحلیل‌رونده، بریدگی شکم بسته می‌شود.
اگر لاپاراسکوپی رحم امکان‌پذیر نباشد، پزشک می‌تواند برش بزرگتری ایجاد کند و به کمک روش مینی‌لاپاراتومی، عملیات را پیش ببرد.
عمل بستن لوله زنان در هنگام سزارین
بستن لوله‌ها تصمیم بزرگی است و با انجام آن، دیگر نمی‌توانید از طریق فعالیت جنسی باردار شوید. شما می‌توانید بستن لوله‌ها را در هر زمانی انجام دهید. برخی از افراد در حین زایمان سزارین یا سقط جنین، این عمل را انجام می‌دهند. برخی هم در حال انجام جراحی دیگری در همان ناحیه از بدن خود هستند و توبکتومی را هم انجام می‌دهند.
در پایگاه سلامت ملی بریتانیا (NHS) درباره این عمل آمده است:
امکان انجام عمل، بلافاصله پس از سقط جنین یا زایمان هم وجود دارد. اگر تصمیم به انجام این روش بعد از زایمان دارید، باید آن را در هفته اول و پس از تولد نوزاد خود انجام دهید. در واقع، کمی به بدن برای بهبود و التیام از تجربه زایمان، فرصت دهید.
عقیم‌سازی زنان در بیمارستان انجام می‌شود و معمولاً بیهوشی عمومی خواهید داشت تا در طول عمل در خواب باشید.
مراقبت‌های بعد از جراحی شامل چه نکاتی می‌شوند؟
پس از بستن لوله های رحم، زیر نظر کادر پزشکی قرار می‌گیرید. اگر لاپاراسکوپی بستن لوله انجام داده‌اید، احتمالاً ظرف چند ساعت به شما اجازه داده می‌شود که به خانه بازگردید. اگر مینی لاپاراتومی یا لاپاراتومی انجام داده باشید، شاید لازم باشد که یک شب در بیمارستان بمانید. چنانچه بعد از زایمان لوله‌های خود را ببندید، از قبل باید برای اقامت در بیمارستان برنامه‌ریزی کرده باشید.
بعد از عمل بستن لوله های رحم به نکات مراقبتی زیر دقت کنید:
- دست‌کم، ۲۴ ساعت الکل ننوشید یا رانندگی نکنید.
- دست‌کم ۱ یا ۲ هفته از بلندکردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- اگر درست قبل از بستن لوله های رحم خود زایمان کرده‌اید، معمولاً توصیه می‌شود، حداقل ۴ هفته صبر کنید و بعد اشیا و اجسام را بلند و جابه‌جا کنید.
- برای دوش‌گرفتن و استحمام محدودیتی ندارید. طبق معمول دوش گرفتن را از سر بگیرید و حداقل تا ۲ هفته پس از جراحی، شنا یا حمام نکنید تا محل برش بهبود پیدا کند.
- احتمال دارد که به مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت پس از جراحی، گاز در شکمتان جمع شود. برای جلوگیری از عوارض این مشکل، کمی پیاده‌روی کنید.
- ممکن است حالت تهوع خفیفی داشته باشید. سعی کنید در روز جراحی یک وعده عصرانه سبک بخورید. چای، سوپ، نان تست یا کراکر (بیسکویت تُرد)به تسکین حالت تهوع کمک می‌کند.
- ممکن است تا چند روز بعد از جراحی، شکم متورم باشد. می‌توانید طبق دستور پزشک خود از داروهای مسکن یا مسکن‌های بدون نسخه استفاده کنید.
خونریزی واژینال تا یک ماه پس از جراحی معمول و رایج است. بسیاری از افراد سیکل قاعدگی طبیعی بعدی خود را به مدت ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی از دست می‌دهند. وقتی چرخه طبیعی به روند معمولی برگردد، ممکن است متوجه خونریزی شدیدتر و ناراحتی بیشتر از حد معمول شوید.
هزینه بستن لوله زنان در سال 1403 چقدر است؟
برای آگاهی از هزینه عمل بستن لوله های رحم باید با مرکز موردنظرتان تماس بگیرید. در واقع، قیمت و نرخی ثابت در این زمینه وجود ندارد. عوامل مختلفی مانند مطب، بیمارستان یا کلینیک روی این موضوع اثر می‌گذارند. تجربه پزشک، خدماتی که ارائه می‌شود و نوع عمل در تعیین تعرفه‌ها اثر دارند. اینکه از چه بیمه درمانی یا بیمه درمانی تکمیلی استفاده می‌کنید هم روی هزینه عملتان اثرگذار است. بنابراین، نمی‌توانیم نرخی دقیق و حتی تقریبی، در این زمینه اعلام کنیم.
برای انجام جراحی توبکتومی به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
برای مشورت درباره بستن لوله های رحم باید به دکتر زنان مراجعه کنید. این پزشک کسی است که به خوبی نسبت به اینکه تخصص زنان و زایمان چیست، اطلاعات دارد و روشهای پیشگیری از بارداری مناسب را به شما پیشنهاد می‌کند. توجه به سلامت جنسی، معایب بستن لوله‌های رحم و انواع روشهای توبکتومی، پیش از انجام آن، لازم است. با آگاهی از مراحل جراحی و دوره نقاهت، درباره انجام آن به نتیجه‌گیری برسید. با دانستن از عوارض بارداری، پیشگیری و بستن لوله‌ها، آگاهانه در مسیر باروری یا کنترل آن، قدم بردارید. بخش مهمی از سلامت زنان در طول زندگی‌شان به موضوعات و تصمیمات در این زمینه‌ها وابسته است.
برای پیداکردن بهترین متخصصان و انجام مشاوره قبل از جراحی، به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در دکتردکتر، نظرات مراجعان قبلی هر متخصص قید شده و امکان مطالعه تجربیات آن‌ها وجود دارد. برای آگاهی از بهترین پزشکان در زمینه توبکتومی، به این سامانه سر بزنید. بستن لوله های زنان عملیات رایجی است ولی پیش از انجام آن، باید درباره‌اش، به خوبی تحقیق کنید. در دکتردکتر، بهترین پزشکان جراحی زنان و متخصصان را بشناسید و از آن‌ها به طور اینترنتی، وقت ملاقات بگیرید.
منابع:
hive.rochesterregional.org
my.clevelandclinic.org
webmd.com
nhs.uk
سوالات متداول بستن لوله های رحم
این دو روش بسیار موثرند و یکی برای زنان و دیگری برای مردان انجام می‌شود. در نتیجه، تصمیم‌گیری با خود افراد است و نمی‌توان یکی را بر دیگری برتر دانست.
بعد از انجام بستن لوله‌های رحمی، احتمال بارداری بسیار اندک و ضعیف می‌شود. برای همین، این راه روشی دائمی برای پیشگیری از حاملگی در نظر گرفته می‌شود.
امکان چنین اقدامی وجود دارد، اما روندی بسیار دشوار است که معمولاً نتیجه موثری هم ندارد. موفقیت‌آمیزبودن این روش به شکل بستن لوله‌ها در جراحی قبلی و مهارت پزشک وابسته است.
خیر، بستن لوله های رحم روی روند عملکرد تخمدان‌ها و هورمون‌ها اثری نمی‌گذارد. در نتیجه، با انجام آن، شاهد قطع پریود نخواهید بود.
خیر، توبکتومی تنها روی سیستم تولید مثل تأثیر می‌گذارد و به هیچ وجه بر عملکرد تخمدان‌ها و تولید هورمون‌های زنان تأثیری ندارد.
