سرطان پروستات در اثر رشد غیرطبیعی و کنترل‌نشده سلول‌ها در غده پروستات آقایان شکل می‌گیرد. این بیماری، یکی از رایج‌ترین انواع سرطان‌ها در مردان بالای 50 سال است، علائم اولیه سرطان غده پروستات معمولا نامحسوس هستند اما با پیشرفت بیماری، مشکلاتی همچون درد لگن، دفع مکرر ادرار و وجود خون در ادرار ظاهر می‌شوند.
روش‌های درمان این بیماری بسته به مرحله پیشرفت سرطان و شرایط بیمار شامل جراحی، پرتو درمانی و درمان هورمونی هستند.
درباره این بیماری، گفتنی‌های زیادی وجود دارد که در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به آنها می‌پردازیم.
اگر سوال خاصی در اینباره دارید، در قسمت نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر، به آن پاسخ دهد.
سرطان پروستات چیست؟
این سرطان مختص به آقایان است و در غده پروستات ایجاد میشود. پروستات غده‌ای کوچک به اندازه یک گردو است که در زیر مثانه و جلوی راست‌روده قرار دارد و مایع منی آقایان در آن تولید میشود. برای مطالعه درباره این که کار پروستات چیست، می‌توانید در مطلبی تحت همین عنوان، درباره آن بخوانید. سن، تاریخچه خانوادگی و نژاد، عواملی هستند که خطر ابتلا به این بیماری را در مزدان، افزایش می‌دهند.
سرطان پروستات (Prostate Cancer) در مراحل اولیه معمولا علائم خاصی ندارد و برای همین، ارزیابی‌های منظم برای تشخیص زودهنگام آن قبل از ورود به مرحله متاستاز، حیاتی است.
سرطان پروستات بدخیم
سرطان غده پروستات بدخیم، نوعی از این بیماری است که به‌طور غیرقابل کنترل در سلولهای غده پروستات رشد می‌کند. این نوع سرطان در مقایسه با سرطان غده پروستات خوشخیم ویژگی‌های تهاجمی‌تری دارد.
سرطان پروستات خوش خیم
سرطان غده پروستات خوشخیم، به بزرگی غیر سرطانی پروستات اشاره دارد اما در واقع سرطان نیست. نام دیگر این بیماری، هیپرپلازی خوشخیم پروستات (BPH) است.
این سرطان با چه علائمی همراه است؟
فرد در صورت ابتلا به این سرطان علائم زیر را تجربه خواهد کرد:
| علامت | توضیحات |
|---|---|
| افزایش نیاز به تخلیه ادرار | افزایش دفعات ادرار، به‌ویژه در شب، که فرد احساس می‌کند باید بیشتر از حد معمول به دستشویی برود. |
| مشکل در شروع ادرار | گاهی فرد با مشکل شروع جریان ادرار روبه‌رو میشود و زمان بیشتری طول می‌کشد تا ادرار را از بدن دفع کند. |
| جریان ضعیف ادرار | جریان ادرار ممکن است ضعیف و متناوب شده و فرد با احساس ناتوانی در تخلیه کامل مثانه مواجه شود. |
| وجود خون در ادرار یا منی | وجود خون قرمز یا قهوه‌ای در ادرار یا منی. |
| درد یا ناراحتی در ناحیه لگن | درد یا ناراحتی در ناحیه لگن و زیر شکم یا پشت که به دلیل فشار یا گسترش تومور به بافت‌های اطراف پروستات ایجاد میشود. |
| اختلالات نعوظ | بروز مشکل در شروع یا حفظ نعوظ به دلیل فشار تومور بر اعصاب یا رگ‌های خون‌رسان به آلت تناسلی. |
| علائم پیشرفته | درد استخوان‌ها، کاهش وزن غیرقابل توجیه، کاهش اشتها و درد در ناحیه بیضه‌ها در اثر ابتلا به این نوع از سرطان. |
از سوی دیگر، این علائم می‌توانند ناشی از سایر بیماری‌ها مانند بزرگ شدن خوشخیم پروستات هم باشند.
مراحل پیشرفت سرطان غده پروستات
این سرطان، براساس میزان رشد و گسترش تومور به مراحل مختلفی تقسیم میشود. رایج‌ترین سیستم طبقه‌بندی، TNM است که در جدول زیر به آن پرداخته‌ایم:
| موارد مرتبط با سیستم TNM | شرح موارد |
| تومور (T) | اندازه و میزان گسترش تومور اولیه |
| غدد لنفاوی (N) | ارزیابی انتشار سرطان به غدد لنفاوی نزدیک |
| متاستاز (M) | ارزیابی گسترش سرطان به قسمت‌های دورتر بدن |
بر این اساس، سرطان غده پروستات معمولا به 4 مرحله که نشانگر پیشرفت آن هستند، تقسیم میشود:
مرحله اول
در مرحله اول این بیماری، تومور فقط محدود به داخل پروستات است و معمولا از طریق معاینه فیزیکی یا تصویربرداری قابل تشخیص نیست. در این مرحله، تومور کوچک است و هنوز به سایر قسمت‌های بدن سرایت نکرده است.
این سرطان، به‌طور معمول پس از آزمایش PSA و از طریق بیوپسی شناسایی میشود. درمان در این مرحله، معمولا شامل نظارت فعال یا درمان‌های محلی مانند جراحی یا پرتودرمانی است.
مرحله دوم
در مرحله دوم، سرطان هنوز در پروستات باقی مانده و به بافت‌های اطراف گسترش نیافته است. با این حال، تومور بزرگ‌تر شده و گاهی از طریق معاینه فیزیکی یا تصویربرداری قابل شناسایی است.
درمان در این مرحله از بیماری، شامل جراحی، پرتودرمانی یا گاهی درمان هورمونی است. تعیین برنامه درمانی، به ویژگی‌های تومور بستگی دارد.
مرحله سوم
در مرحله سوم، سرطان از پروستات به بافت‌های اطراف مانند غدد سمینال گسترش یافته، اما هنوز به قسمت‌های دورتر بدن منتقل نشده است. درمان در این مرحله، معمولا ترکیبی از جراحی، پرتودرمانی و درمان هورمونی است و اغلب، نتیجه‌ای مثبت دارد.
مرحله چهارم
در مرحله چهارم سرطان غده پروستات، سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته و اصطلاحا فرد وارد دوره متاستاز سرطان پروستات میشود. در این مرحله، علائم شدیدتر است و فرد به درمان‌های شدیدتری مانند شیمی‌درمانی، درمان‌های هورمونی پیشرفته یا ایمنوتراپی نیاز پیدا می‌کند.
علت ایجاد این سرطان چیست؟
همچنان پاسخ مشخصی برای پرسش علت ابتلا به انواع سرطان چیست، وجود ندارد. بنابراین، علت دقیق سرطان غده پروستات هم هنوز نامشخص مانده است؛ اما چندین عامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند که در ادامه به این عوامل پرداخته‌ایم:
- افزایش خطر ابتلا به این سرطان در مردان بالای 50 سال
- شیوع بیشتر ابتلا در مردان سیاه‌پوست بیشتر از مردان آسیایی
- داشتن پدر یا برادری مبتلا به این بیماری قبل از 60 سالگی
- افزایش احتمال ابتلا با تغییرات ژنی وراثتی
- بالا رفتن احتمال ابتلا در افراد دارای اضافه وزن
- افراد با مصرف زیاد کلسیم
این عوامل، خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهند؛ اما به معنی قطعی بودن ابتلای به آن نیستند. از سوی دیگر، گاهی برخی از مردان بدون هیچ‌یک از این عوامل خطر به این بیماری مبتلا می‌شوند.
انجام معاینات منظم و مشاوره با پزشک برای شناسایی زودهنگام و پیشگیری از بیماری بسیار مهم است.
غربالگری سرطان پروستات
غربالگری سرطان غده پروستات، شامل آزمایش برای تشخیص زود هنگام آن و بهبود نتایج درمان است. این آزمایش، بیشتر برای آقایانی که علائمی ندارند، مناسب است.
روش اصلی انجام این آزمایش، گرفتن نمونه خون برای اندازه‌گیری میزان آنتی‌ژن خاص پروستات (PSA) است که سطح PSA تولید شده توسط غده پروستات را نشان می‌دهد. سطح بالای PSA، نشان‌دهنده سرطان غده پروستات، شرایط خوشخیم مانند هیپرپلازی خوشخیم پروستات یا پروستاتیت است. بنابراین، سطح بالای PSA لزوما سرطان را تایید نمی‌کند و همچنین سطح نرمال آن هم به معنی عدم وجود سرطان نیست.
براساس گزارش‌های منتشر شده توسط کمیته ملی غربالگری سرطان انگلستان،
هنوز در مورد مزایا و مضرات غربالگری عدم قطعیت وجود دارد. در حال حاضر، غربالگری سرطان غده پروستات به دلیل نامشخص بودن تاثیر غربالگری PSA بر نتایج سرطان، به‌ویژه مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری و عوارض ناشی از آزمایش‌ها و درمان توصیه نمی‌شود.
با توجه به این عدم قطعیت‌ها، مردان برای انجام غربالگری باید با پزشک خود در مورد مزایا و خطرات آن صحبت کنند و تصمیم آگاهانه‌ای بگیرند.
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان غده پروستات
طول عمر بیماران مبتلابه این بیماری بسته به مرحله سرطان در زمان تشخیص، سن بیمار، وضعیت کلی سلامتی و عوامل فردی دیگر متفاوت است. احتمال بقا در مرحله محدود به پروستات و انتشار به نواحی اطراف آن، 3 برابر بیشتر از مرحله متاستاتیک برآورد میشود.
چگونه این سرطان تشخیص داده میشود؟
این سرطان معمولا به کمک ترکیبی از روش‌های تشخیصی زیر شناسایی میشود:
| آزمایش/روشتشخیص | توضیحات |
|---|---|
| آزمایش خون PSA | این آزمایش سطح پروتئین خاصی به نام آنتی‌ژن خاص پروستات (PSA) را اندازه‌گیری می‌کند. سطوح بالای PSA میتواند نشان‌دهنده سرطان غده پروستات بدخیم باشد. |
| معاینه دیجیتال رکتال (DRE) | پزشک انگشت خود را آرام وارد رکتوم کرده تا پروستات را از نظر هرگونه ناهنجاری بررسی کند. |
| تصویربرداری تشدید مغناطیسی چندپارامتری (mpMRI) | این روش تصاویری دقیق از پروستات ارائه می‌دهد تا نواحی مشکوک برای بررسی بیشتر شناسایی شوند. |
| بیوپسی پروستات | اگر تصویربرداری نشان‌دهنده وجود سرطان باشد، بیوپسی از پروستات برای تایید تشخیص انجام میشود. |
این ابزارهای تشخیصی به‌ویژه نمونه برداری پروستات با تایید یا عدم تایید سرطان، میزان و شدت آن، اطلاعات کافی به متخصص برای تصمیمگیری در مورد درمان ارائه می‌دهند.
چگونه این بیماری درمان میشود؟
درمان این بیماری هم بستگی به عواملی مانند مرحله و درجه سرطان، وضعیت کلی سلامت بیمار و ترجیحات شخصی دارد. در ادامه، به موثرترین درمان‌های این عارضه پرداخته‌ایم:
نظارت فعال
در این روش درمانی که برای کم‌خطرترین نوع بیماری و محدود به پروستات انجام میشود، پزشکان از نزدیک وضعیت بیمار را با آزمایشهای منظم PSA، معاینه دیجیتال رکتال و تصویربرداری، ارزیابی می‌کنند.
درمان در این شرایط، تنها با مشاهده نشانه‌هایی از پیشرفت یا تغییر در وضعیت بیمار آغاز خواهد شد. این روش، معمولا برای بیماران مسن‌تر یا مبتلا به رشد آهسته بیماری مناسب است.
پروستاتکتومی رادیکال
پروستاتکتومی رادیکال، نوعی جراحی است که در طی آن، غده پروستات کاملا برداشته میشود. این درمان، معمولا برای بیمارانی در مراحل ابتدایی و محدود به پروستات انجام خواهد شد.
این عمل معمولا به صورت جراحی باز یا به‌طور کم‌تهاجم‌تر و از طریق جراحی رباتیک، صورت می‌گیرد. هدف از این درمان، برداشتن کامل پروستات برای کاهش خطر گسترش سرطان است.
پرتو درمانی
در پرتو درمانی، از تابش پرتوهای با انرژی بالا برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. این درمان، معمولا برای سرطان‌های محدود به پروستاتی که جراحی آنها امکان‌پذیر نیست یا بیمار تمایلی به انجام جراحی ندارد، مناسب است. پرتودرمانی به صورت خارجی و از بیرون بدن یا براکی‌تراپی و کاشت دانه‌های رادیواکتیو داخل پروستات انجام میشود.
درمان هورمونی
این نوع از درمان، به کاهش سطح هورمون‌های مردانه یا همان آندروژن‌های عامل رشد سرطان غده پروستات می‌پردازد. در سرطان‌های پیشرفته یا مقاوم به سایر درمان‌ها، درمان هورمونی برای کاهش تولید هورمون یا از طریق جراحی انجام خواهد شد. این روش، اغلب به‌عنوان درمان کمکی در کنار سایر روش‌های درمانی استفاده میشود.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی برای درمان سرطان پیشرفته یا متاستاتیک استفاده میشود. در این درمان، داروهایی برای از بین بردن سلولهای سرطانی به‌کار گرفته میشود. شیمی‌درمانی معمولا در مراحل پیشرفته بیماری و در صورت عدم پاسخ به هورمون‌درمانی تجویز خواهد شد.
ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند
درمان هدفمند سرطان برای سرطان‌های پروستات پیشرفته یا مقاوم به درمان‌های هورمونی کاربرد دارد. درمان‌های هدفمند، به دنبال هدف قرار دادن خاصیت‌های مولکولی سلولهای سرطانی برای جلوگیری از رشد آنها هستند. در ایمونوتراپی، سیستم ایمنی بدن برای شناسایی سلولهای سرطانی و از بین بردن آنها تقویت خواهد شد.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به سرطان غده پروستات
جلوگیری کامل از این سرطان ممکن نیست اما انجام برخی از اصلاحات در شیوه زندگی، خطر ابتلای به آن را کاهش می‌دهد. در ادامه، به این اقدامات پیشگیرانه پرداخته‌ایم:
- حفظ وزن سالم
- فعالیت بدنی منظم
- رژیم غذایی سالم سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و عدم مصرف گوشت‌های قرمز و فرآوری شده
- محدود کردن مصرف لبنیات و کلسیم
- اجتناب از سیگار کشیدن
- محدود کردن قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی همچون آرسنیک
- انجام ارزیابی منظم برای افراد در معرض خطر
ترکیب این عادات سالم در کاهش خطر ابتلا به این بیماری، نقش موثری خواهند داشت.
اهمیت تشخیص زودهنگام سرطان پروستات
سرطان پروستات بدخیم نیاز به تشخیص زودهنگام و درمان مناسب دارد. با توجه به عوامل خطر مختلف و علائم اولیه‌ای که ممکن است غیرقابل تشخیص باشند، ارزیابی‌های منظم و مشاوره پزشکی بسیار حیاتی است. روش‌های درمانی متنوعی همچون هورمون‌درمانی، پرتومانی و جراحی برای این بیماری وجود دارند که بسته به مرحله سرطان تجویز شده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشند.
اگر با علائم پروستات مواجه هستید یا سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارید، حتما به متخصص مراجعه کرده و برای تشخیص زودهنگام اقدام کنید. برای دریافت نوبت می‌توانید از امکان نوبت آنلاین این متخصص در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
منابع:
cancersupportuk.org
cancer.gov
nhs.uk
