متوکلوپرامید برای درمان مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ، رفلاکس معده و گاستروپارزی تجویز میشود. این دارو به شکل قرص، قطره و آمپول در داروخانه‌ها موجود است.
قرص متوکلوپرامید، با مهار بعضی از پیام‌های عصبی مرتبط با تهوع، شدت حالت تهوع و سایر علائم آزاردهنده گوارشی را کاهش میدهد. همچنین، این دارو با اثر گذاری روی گیرنده‌های دوپامین در مغز و دستگاه گوارش، حرکات روده را افزایش میدهد.
مصرف خودسرانه این دارو ممکن است باعث بروز خوابآلودگی، سرگیجه و اختلال‌های حرکتی شود. درنتیجه، این دارو را حتماً باید بعد از مشورت با پزشک مصرف کنید.
برای توضیح کامل‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی داروی متوکلوپرامید (Metoclopramide) اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، می‌توانید در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
متوکلوپرامید چیست و چگونه عمل می‌کند؟
داروی متوکلوپرامید برای درمان بیماری های گوارش تجویز میشود. این دارو از نوع مولکول کوچک بوده و در سال ۱۹۸۰، تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را دریافت کرده است. ماده فعال این دارو «متوکلوپرامید هیدروکلراید» نام دارد. این ماده با این ترکیب با مهار گیرنده‌های دوپامین و تقویت اثر استیل‌کولین در دستگاه گوارش، حرکات معده و روده را افزایش میدهد.
ژلوپرامید معمولاً برای درمان حالت تهوع، استفراغ ناشی از گاستروپارزی دیابتی و شیمی درمانی مصرف میشود. برای درمان بیماری رفلاکس معده به مری و تحریک تخلیه معده نیز مناسب است.
با استناد به مقاله‌ای منتشرشده در وبسایت medlineplus،
داروی ژلوپرامید، برای تسکین علائم ناشی از تخلیه کند معده در افراد مبتلا به دیابت نیز استفاده می شود.
درمان سوزش سردل و از دست دادن اشتها، کاربرد‌های دیگر این دارو را شامل می‌شوند.
در ادامه هر آنچه درباره این دارو وجود دارد را بررسی خواهیم کرد اما قبل از آن، در جدول زیر خلاصه‌ای در اختیارتان خواهیم گذاشت:
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| موارد مصرف | تهوع، استفراغ، رفلاکس معده، گاستروپارزی، سوزش سردل، مشکلات گوارشی ناشی از جراحی یا شیمی‌درمانی |
| نحوه عملکرد | مهار گیرنده‌های دوپامین، تقویت اثر استیل‌کولین، افزایش حرکات معده و روده |
| اشکال دارویی | قرص، قطره، آمپول |
| دوز مصرفی | معمولاً ۱۰ میلی‌گرم برای بزرگسالان؛ کودکان با نظر پزشک |
| بهترین زمان مصرف | نیم‌ساعت قبل از غذا و قبل از خواب |
| عوارض رایج | ضعف، خوابآلودگی، سرگیجه، اسهال، بی‌قراری |
| عوارض جدی | اختلال‌های حرکتی، سندرم پارکینسونیسم، مشکلات قلبی |
| موارد منع مصرف | افراد مبتلا به صرع، پارکینسون، انسداد روده‌ای، مصرف همزمان با برخی داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی |
| مدت مصرف مجاز | معمولاً ۴ تا ۱۲ هفته |
| نکات مهم | مصرف تحت نظر پزشک، اجتناب از مصرف همزمان با داروهای خواب‌آور و آنتی‌سایکوتیک |
دیگر اسامی این دارو
این دارو را می‌توانید با اسامی تجاری زیر هم تهیه کنید:
- ژلوپرامید
- پلازیلین
- پلامیدگات
- متوپامید
- پلادیک
داروی ژلوپرامید برای درمان چه مشکلات و بیماری‌هایی تجویز میشود؟
این دارو برای درمان بیماری‌های زیر تجویز میشود:
درمان رفلاکس معده و سوزش سردل
یکی از رایج‌ترین کاربرد‌های این قرص، درمان رفلاکس معده و سوزش سردل است. ژلوپرامید با افزایش حرکات دستگاه گوارش، باز بازگشت اسید معده به مری جلوگیری می‌کند. توجه داشته باشید، که این دارو معمولاً برای بیمارانی که به درمان‌های عادی رفلاکس پاسخ نداده‌اند، تجویز میشود. نحوه عملکرد این دارو را برای درمان رفلاکس معده به صورت دقیق بررسی می‌کنیم:
- افزایش حرکات معده و روده؛ تحریک تخلیه‌شدن سریع معده و کاهش احتمال بازگشت اسید معده
- تقویت عملکرد اسفنکتر تحتانی مری؛ جلوگیری از شل‌شدن غیرطبیعی، ممانعت از ورود اسید معده به مری
کاهش حالت تهوع و استفراغ نیز یکی دیگر کاربرد‌های این دارو در افراد مبتلا به رفلاکس شدید است.
تسکین حالت تهوع و استفراغ در شرایط خاص پزشکی
داروی ژلوپرامید، همچنین برای درمان حالت تهوع و استفراغ در شرایط پزشکی زیر مناسب است:
- بعد از عمل جراحی؛ برای جلوگیری حالت تهوع ناشی از بیهوشی عمومی سایر داروهای استفاده شده در طول جراحی
- شیمی‌درمانی؛ برای مدیریت حالت تهوع ناشی از داروهای ضدسرطان
- میگرن؛ برای کمک به جذب سریع‌تر داروهای خوراکی ضد میگرن
- تهوع و استفراغ ناشی از بارداری؛ در موارد خاص و فقط با تجویز پزشک
- مشکلات گوارشی؛ مانند گاستروپارزی دیابتی (تخلیه کند معده در بیماران دیابتی)
نکته! در بیماران مبتلا به صرع، پارکینسون یا انسداد روده‌ای، این دارو باید طبق نظر پزشک و با احتیاط مصرف شود.
درمان گاستروپارزی (تاخیر در تخلیه معده)
گاستروپارزی، نوعی اختلال گوارشی است که موجب کند شدن تخلیه معده میشود. این فرآیند، بدون وجود انسداد مکانیکی بروز کرده و بیشتر در بیماران مبتلا به دیابت دیده میشود. پزشک متخصص، داروی ژلوپرامید را به‌عنوان درمان کوتاهمدت این بیماری و همراه با داروهای دیگر تجویزمی‌کند.
افزایش حرکات دستگاه گوارشی
ژلوپرامید، با مهار کردن گیرنده‌های دوپامین و تقویت اثر استیل‌کولین، حرکات معده و روده را افزایش میدهد. با‌این‌حال، به دلیل عوارض جانبی باید با احتیاط و برای مدت محدود استفاده شود.
دوز توصیه‌شده و نحوه مصرف داروی متوکلوپرامید
دوز مصرفی این دارو براساس وزن، سن، وضعیت پزشکی و سلامت کلی بیمار تعیین میشود جزییات را در این خصوص بررسی می‌کنیم:
دوز مصرفی در بزرگسالان و کودکان
در حالت کلی، دوز مصرفی این دارو برای بزرگسالان ۱۰ میلی‌گرم و است؛ ولی در مورد کودکان این مورد چندان صدق نمیکند. پزشکان متخصص، معمولاً استفاده از قطره متوکلوپرامید برای کودکان را توصیه میکنند. با این‌حال در موارد خاص، ممکن است این دارو را برای کودکان بالای ۸ سال تجویز کنند.
در ادامه، نحوه مصرف این دارو در اَشکال مختلف آن را در جدول زیر آورده‌ایم:
| نکات مصرف متوکلوپرامید | توضیحات |
|---|---|
| مصرف فرم مایع دارو | حتما از پیمانه مخصوص استفاده کنید |
| مصرف فرم قرص دارو | قرص را تا زمان مصرف از بسته خارج نکنید. |
| نحوه مصرف قرص زیرزبانی | دست‌ها را خشک کنید، قرص خرد یا شکسته‌شده را مصرف نکنید. قرص را روی زبان بگذارید تا حل شود و سپس با بزاق ببلعید. نیازی به نوشیدن آب نیست. |
| مقدار مصرف دارو | به سن، بیماری، واکنش بدن و سایر داروهای مصرفی بستگی دارد. پزشک یا داروساز را از داروهای دیگر خود مطلع کنید. |
| مصرف در زمان‌های خاص | اگر سوزش معده فقط در ساعات خاصی از روز رخ میدهد، پزشک ممکن است مصرف دارو را محدود به همان زمان‌ها کند تا احتمال عوارض جانبی کاهش یابد. |
بهترین زمان مصرف متوکلوپرامید چه موقعی از روز است؟
بهترین زمان مصرف ژلوپرامید، نیم‌ساعت قبل از غذا و همچنین قبل از خواب است. تعداد دفعات مصرف آن نیز برای بزرگسالان، معمولاً ۴ بار در روز تعیین میشود.
نکته! فرم داخل وریدی یا عضلانی این دارو، برای بیمارانی تجویز میشود که نمی‌توانند داروی خوراکی مصرف کنند.
مدت زمان مجاز مصرف دارو
به‌منظور جلوگیری از عوارض، ژلوپرامید معمولاً برای مصرف کوتاهمدت تجویز میشود. برای مثال، مصرف این دارو به مدت ۴ تا ۱۲ هفته برای درمان سوزش سردل کافی است. برای کسب آگاهی در خصوص مدت مجاز مصرف دارو مرتبط با بیماری، باید به دکتر گوارش مراجعه کنید.
عوارض جانبی مصرف متوکلوپرامید
جدا از مزایای درمانی، این دارو نیز مانند تمام داروهای شیمیایی دارای عوارض است. با‌این‌حال، عوارض جانبی ژلوپرامید به دو دسته عوارض رایج و عوارض جدی دسته‌بندی میشود. جزییات را در جدول زیر آورده‌ایم:
| عوارض رایج | عوارض جدی |
| ضعف و خستگی عمومی | اختلال‌های حرکتی |
| خوابآلودگی | سندرم پارکینسونیسم |
| سرگیجه و سبکی سر | آکاتیزیا (بی‌قراری بسیار شدید) |
| اسهال | سندرم بدخیم نورولپتیک |
| خروج ترشحات از سینه | تغییرات هورمونی |
| بی‌قراری و تحریک‌پذیری | مشکلات و بیماری‌های قلبی |
برای جلوگیری از بروز عوارض جدی، این دارو را حتماً تحت نظر پزشک مصرف کنید.
تداخلات دارویی و موارد منع مصرف ژلوپرامید
مصرف همزمان این دارو با بعضی از داروهای دیگر، تداخل ایجاد می‌کند. در نتیجه، متوکلوپرامید را هرگز نباید با داروهای زیر مصرف کنید:
- داروهای آنتی‌سایکوتیک (ضد روان‌پریشی)؛ مانند کلرپرومازین، هالوپریدول، ریسپریدون؛ به‌دلیل افزایش خطر دیسکینزی تاخیری، تشدید سندرم بدخیم نورولپتیک
- آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها؛ مانند بنزودیازپین‌ها؛ مانند دیازپام، آلپرازولام، کلونازپام؛ به‌دلیل افزایش اثرات خوابآلودگی و سرکوب سیستم عصبی مرکزی
- داروهای ضد افسردگی؛ شامل مهارکننده‌های مونوآمین‌اکسیداز مانند فنلزین، ترانیل سیپرومین؛ به‌دلیل خطر افزایش فشار خون شدید
- داروهای ضد پارکینسون؛ مانند لوودوپا، پرامیپکسول؛ به‌دلیل کاهش اثرات درمانی لوودوپا و اثرات متضاد بر دوپامین
- مسدودکننده‌های گیرنده دوپامین؛ مانند دومپریدون؛ به‌دلیل افزایش خطر عوارض حرکتی و عصبی
- داروهای موثر بر ریتم قلب؛ مانند آمیودارون، سوتالول، کینیدین؛ افزایش خطر آریتمی قلبی و طولانی شدن فاصله QT
نکته! اگر هرکدام از داروهای فوق را مصرف می‌کنید، هنگام ابتلا به مشکلات گوارشی حتماً لیست داروهای خود را در اختیار پزشک متخصص قرار دهید.
حساسیت به متوکلوپرامید
در برخی افراد، متوکلوپرامید ممکن است باعث واکنش آلرژیک شدید شود. در صورت بروز علائمی مانند بثورات پوستی، خارش، تورم (به‌ویژه در صورت، زبان یا گلو)، سرگیجه شدید یا مشکل در تنفس، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علائم اوردوز با متوکلوپرامید
در صورت مصرف بیش از حد متوکلوپرامید و بروز علائمی مانند بیهوشی یا مشکل در تنفس، فوراً با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. برای پیشگیری از اوردوز، این دارو را با دیگران به اشتراک نگذارید.
مسمومیت با متوکلوپرامید
مصرف متوکلوپرامید برای کودکان به دلیل خطر عوارض جانبی جدی از جمله مسمومیت، اسپاسم عضلانی و حرکات غیرقابل‌کنترل عضلات، توصیه نمی‌شود.
برای جلوگیری از دیسکینزی حاد، این دارو را بیش از دوز تجویزشده یا برای مدت طولانی‌تر از توصیه پزشک مصرف نکنید. بر اساس دستورالعمل شرکت سازنده، دوره درمان با متوکلوپرامید نباید بیش از ۱۲ هفته باشد.
نکات مهم در مصرف ژلوپرامید
بدیهی است که برخی افراد نباید این دارو را مصرف کنند. یا اینکه در صورت مواجهه با شرایط خاص پزشکی، پیش از مصرف باید با پزشک متخصص مشورت کنند. همچنین، توجه به نکات زیر پیش از مصرف دارو بسیار مهم است:
هشدار برای مصرف متوکلوپرامید در بارداری
پزشکان متخصص، معمولاً ژلوپرامید را در سه‌ماهه اول بارداری و برای کاهش حالت تهوع تجویز میکنند. با‌این‌حال، مصرف طولانی‌مدت آن به‌دلیل ایجاد عوارض عصبی برای جنین، توصیه نمی‌شود. مصرف این دارو در دوران شیردهی نیز چندان برای نوزادان مناسب نیست. مگر اینکه پزشک متخصص در موارد ضروری آن را تجویز کند. اگر نیاز به مشاوره فوری درباره این دارو با پزشک دارید، می‌توانید از امکان مشاوره آنلاین دکتر گوارش دکتردکتر استفاده کرده و متنی یا تلفنی با پزشک، صحبت کنید.
رانندگان و اپراتورهای ماشین‌آلات سنگین
مصرف ژلوپرامید به دلایل زیر برای رانندگان توصیه نمی‌شود:
- افزایش خوابآلودگی
- سرگیجه
- کاهش تمرکز هنگام کار با دستگاه‌های حساس
- احتمال کند شدن واکنش رانندگان هنگام رانندگی
نکته! بهتر است در طول مصرف دارو، از رانندگی و سایر کارهایی که به تمرکز نیاز دارند خودداری کنید.
محدودیت در مصرف طولانی‌مدت
اثرات درمانی این دارو برای مصرف کوتاهمدت مناسب است. درغیراین‌صورت، وابستگی دارویی ایجاد شده و اثرات درمانی آن کاهش می‌یاید. همچنین، احتمال بروز عوارض جدی نیز افزایش خواهد یافت.
نکته! در صورت نیاز به مصرف طولانی‌مدت، باید با دوز بسیار کم و طبق نظر پزشک مشورت شود.
قیمت قرص متوکلوپرامید در سال 1403
برای کسب آگاهی در خصوص قیمت این دارو، می‌توانید به داروخانه دکتردکتر مراجعه کنید. ولی با این حال، در حال حاضر این دارو، 195 هزار تومان به فروش می‌رسد.
در صورت مصرف این دارو، چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک پیدا خواهیم کرد؟
هنگام مصرف متوکلوپرامید، اگر با علائم زیر مواجهه شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- علائم عصبی و حرکتی
- حرکات غیرقابل‌کنترل صورت، زبان یا دست‌ها
- اسپاسم‌های عضلانی شدید، به‌ویژه در گردن و فک
- حرکات غیرطبیعی چشم
- تب بالا
- تعریق شدید
- ضربان قلب نامنظم
- سفتی شدید عضلات
- گیجی
- کاهش سطح هوشیاری
- واکنش‌های آلرژیک شدید
- تورم صورت، زبان و گلو
- مشکل در تنفس
- راش پوستی شدید
- خارش و کهیر
- درد شدید معده یا شکم
- وجود خون در مدفوع یا استفراغ خونی
- احساس سبکی سر و غش کردن
- ابتلا به افسردگی شدید،
- افکار خودکشی
- اضطراب شدید یا حملات پانیک
قرص متوکلوپرامید با اینکه برای درمان بیماری های گوارشی مفید است، اما پیش از مصرف بهتر است شرایط جسمانی و بیماری‌های زمینه‌ای بیمار مورد بررسی قرار گیرد. این اقدام به منظور جلوگیری از عوارض خطرناک و علائم اوردوز بسیار مهم است.
برای کسب آگاهی بیشتر در مورد کاربرد متوکلوپرامید (Metoclopramide) در درمان مشکلات گوارشی، به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کرده و از بهترین پزشکان گوارش سراسر ایران زمان مشاوره و ویزیت دریافت کنید.
منابع:
