بیضه نزول نکرده یا کریپتورکیدیسم چه علائم و عوارضی دارد؟

کریپتورکیدیسم چیست و چرا به وجود می‌آید؟ کریپتورکیدیسم، به بیضه نزول نکرده یا همان نهان بیضگی گفته می‌شود. افرادی که بیضه‌ آن‌ها قبل از تولد در محل خود به سمت پایین حرکت نمی‌کند،کریپتورکیدیسم می‌گویند. برای تشخیص و درمان بیماری نهان بیضگی می‌توان از جراحی استفاده کرد تا عوارض کمتری را متحمل شد.

دقت داشته باشید که عارضه نهان بیضگی در نوزادان نارس بیشتر دیده می‌شود و بهتر است که در همان دوران کودکی جراحی انجام داد تا حرکت بیضه را به داخل کیسه بیضه هدایت کرد. اما برای اینکه به سوال کریپتورکیدیسم چگونه به وجود می‌آید و چه نشانه‌هایی دارد؟ پاسخ دهیم تا انتهای متن همراه ما باشید. برای مطالعه این مطلب به 5 دقیقه زمان نیاز دارید.

درپایان اگر سوال داشتید، می توانید درانتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتر دکتر پاسخ دهد.

کریپتورکیدیسم یا نهان بیضگی چیست؟

بیضه نهفته یا نزول نکرده و به عبارتی دیگر کریپتورکیدیسم (cryptorchidism) بیضه‌ای است که پیش از تولد به سمت مکان درست خود درون کیسه‌ زیر آلت تناسلی یا کیسه بیضه (scrotum) حرکت نمی‌کند. به طور معمول یک بیضه تحت تاثیر قرار می‌گیرد، اما در حدود ۱۰ درصد مواقع هر دو بیضه درگیر می‌شوند.

در بسیاری از مواقع، بیضه نزول نکرده، در چند ماه بعد از تولد، خود به خود به سمت مکان مناسب حرکت می‌کند. اما اگر کریپتورکیدیسم کودک به خودی خود درمان نشود، برای قرار دادن بیضه‌ها درون کیسه بیضه باید عمل جراحی انجام شود. جهت آشنایی بیشتر با ساختار بیضه ،این اندام مردانه پیشنهاد می کنیم مقاله ساختار بیضه مردان را بخوانید.

سایت clevelandclinic درباره بیضه نزول نکرده بیان می‌کند؛

در طول رشد جنین، بیضه‌ها در شکم رشد می‌کنند. بیضه‌ها سلول‌های اسپرم را می‌سازند و ذخیره می‌کنند. قبل از تولد، به طور معمول بیضه‌ها از شکم به داخل کیسه بیضه فرود می‌آیند. کیسه بیضه، کیسه نازکی از پوست پشت آلت تناسلی است که بیضه‌ها را نگه می‌دارد. 

بیضه‌های نزول نکرده هنگامی ‌نمایان می‌شوند که بیضه‌ها قبل از تولد یا در چند ماه اول زندگی به داخل کیسه بیضه نزول نمی‌کنند. از طرفی هم نام دیگر بیضه نزول نکرده کریپتورکیدیسم است.

انواع بیضه نزول نکرده

نوزادانی که با بیضه نزول نکرده به دنیا می‌آیند باید به موقع تحت درمان جراحی قرار گیرند تا بیضه‌های آن‌ها به سمت پایین یا بالا حرکت نکند. در حقیقت افرادی که بیضه نزول نکرده دارند به دو حالت تقسیم می‌شوند که به شرح زیر هستند:

بیضه صعودی (رو به بالا)

بیضه صعودی نوعی از بیضه نزول نکرده است که در برخی از مواقع با بیضه جمع شونده اشتباه گرفته می‌شود. در بیضه روبه بالا، بیضه به سمت بالا حرکت دارد و حالت حرکت شونده در داخل کیسه را ندارد. حرکت در بیضه روبه بالا به راحتی انجام نمی‌شود و برای درمان این مشکل باید به موقع به پزشک مراجعه کرد تا معاینات اولیه صورت گیرد و در صورت نیاز به جراحی، درمان را آغاز کرد.

بیضه شناور (جمع شونده)

در برخی از مواقع عدم وجود بیضه در کیسه خود در نتیجه رفلاکس عضلانی، حالت جمع شونده پیدا می‌کند. رفلکس بیضه از کیسه بیضه شروع می‌شود و هنگامی ‌که سرما یا ترس رخ می‌دهد، بیضه‌ها به داخل کشیده می‌شوند؛ البته که رفلکس بیضه حالت موقتی دارد و در دوران بلوغ برطرف خواهد شد.

با مراجعه به پزشک می‌توان بیضه‌های‌ فرو رفته در کیسه را هدایت کرد. البته اگر در دوران نوزادی تشخیص بیضه شناور داده شود می‌توان با جراحی از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کرد.

به طور کلی اگر تشخیص دادید که بیضه‌های فرزندتان حالت طبیعی ندارد؛ بلافاصله به دکتر اورولوژی مراجعه کنید تا با تشخیص به موقع، بیضه جمع شده یا صعودی درمان شود.

علائم بیضه نزول نکرده

بیضه‌ها باید درون کیسه‌ بیضه قرار گرفته باشند، در نتیجه دیده نشدن یا احساس نشدن بیضه‌ها درون کیسه بیضه، نشانه‌ اصلی کریپتورکیدیسم است.

در طی تکامل جنینی بیضه‌ها، درون شکم تشکیل می‌شوند. در طی دو ماه آخر تکامل طبیعی جنین، بیضه‌ها به تدریج از طریق یک کانال لوله در کشاله راه به نام مجرای مَغبـِنی یا مجرای کشاله ران (inguinal canal) وارد کیسه بیضه می‌شوند. هنگام بروز کریپتورکیدیسم این فرایند متوقف شده یا به تاخیر می‌افتد.

به طور کلی می‌توان گفت که علائم بیضه نزول نکرده، ندیدن یا احساس نکردن بیضه در کیسه بیضه است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

علائم بیضه نزول نکرده به طور معمول در معاینه‌های اولیه پس از تولد تشخیص داده می‌شود. در این شرایط شما باید نوزاد خود را هر چند وقت یکبار برای معاینه به پزشک نشان دهید. اگر بیضه‌ها تا شش ماهگی به جای خود برگردند، مشکلی رخ نمی‌دهد، اما اگر این شرایط به وجود نیاد، باید درمان را شروع کرد. در صورت عدم مراجعه به موقع به پزشک، نوزاد شما در بزرگسالی با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود که می‌تواند سلامتی آن را تحت تاثیر قرار دهد.

اگر در دوران نوزادی فرزند خود متوجه شدید که بیضه نزول نکرده دارد و مراجعه به پزشک را به تعویق انداختید، باید بدانید که احتمال خطرات بیماری سرطان بیضه و ناباروری را افزایش خواهید داد. از این رو هر وضعیت پسرها باید در سنین نوزادی و پیش از نوجوانی بررسی شود و در صورت بروز مشکل، درمان را آغاز کرد. به طور کلی اگر متوجه تغییراتی در اندام تناسلی فرزند خود شوید، باید با پزشک متخصص مشورت کنید تا راه‌های درمانی را به کار گیرید.

نحوه تشخیص کریپتورکیدیسم

اگر نوزاد پسر شما به عارضه بیضه نزول نکرده مبتلا باشد، پزشک برای تشخیص بهتر شرایط و درمان مناسب، ممکن است جراحی یا آزمایش‌های تکمیلی را پیشنهاد دهد. در برخی از موارد لازم است که بررسی‌های بیش‌تری در کشاله ران و شکم انجام شود‌ و این کار نیازمند ایجاد شکافی به منظور انجام عمل جراحی باز است. اگر پزشک بعد از تولد نوزاد، هیچ بیضه‌ای را درون کیسه بیضه تشخیص ندهد، آزمایش‌های بیش‌تری را تجویز می‌کند، زیرا احتمال دارد که بیضه تشکیل نشده باشد. از این رو برای تشخیص کریپتورکیدیسم باید آزمایش‌های مختلفی انجام داد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:

لاپاراسکوپی

در روش لاپاراسکوپی، یک لوله کوچک حاوی دوربین از طریق شکاف کوچکی که در شکم نوزاد ایجاد شده است، وارد بدن می‌شود. لاپاراسکوپی به منظور تشخیص مکان بیضه در شکم انجام می‌شود.

پزشک در طی انجام لاپاراسکوپی در بیشتر مواقع می‌تواند درمان عارضه بیضه نزول نکرده را انجام دهد، اما جراحی‌های تکمیلی هم برای درمان بیضه نزول نکرده تجویز می‌شود.

سونوگرافی

پزشک متخصص برای اینکه راحت‌تر بتواند شرایط بیضه را بررسی کند، سونوگرافی را تجویز خواهد کرد. در سونوگرافی می‌توان محل دقیق بیضه‌ها را مشخص کرد تا جراحی و درمان به موقع انجام شود.

ام آر آنژیوگرافی بیضه

ام آر آنژیوگرافی بیضه نوعی تصویربرداری سه بعدی است که به تشخیص بهتر پزشک برای درمان بیضه نزول نکرده کمک می‌کند. برای انجام ام آر آی باید روی یک سطح صاف دراز کشید تا تصویربرداری مغناطیسی از بیضه‌ها انجام شود.

دلایل بروز نهان بیضگی

دلایل مختلفی منجر به بروز نهان بیضگی می‌شود که هریک باید به صورت جداگانه مورد تایید پزشک قرار گیرند تا از طریق روش‌های درمانی و جراحی این مشکل ایجاد شده را برطرف کرد. از این رو مهم‌ترین دلایل بروز نهان بیضگی عبارتند از:

• علل ژنتیک یا ارثی
• علت درمانی یا ایاتروژنیک
• علل مکانیکی
• علل داخل شکمی‌
• آندروژن‌ها
• ماده مهار کننده مولرین
• وجود استروژن
• دستدین (descendin)
• گوبرناکولوم
• اپیدیدیم
• فشار داخل شکم
• عوامل محیطی (سیگار کشیدن مادر در حین حاملگی و حتی مصرف آنالژزیک‌ها در سه ماهه اول و دوم حاملگی)

دقت داشته باشید که هر یک از این دلایل به تنهایی می‌توانند مشکلات اندام تناسلی را برای پسران بیشتر کند. از این رو نیاز است که کودک پسر به موقع برای تشخیص بیضه نزول نکرده به پزشک مراجعه کند.

طبقه بندی کریپتورکیدیسم بر اساس محل قرارگیری بیضه

کریپتورکیدیسم با توجه به محل قرارگیری که داخل کیسه بیضه دارد، طبقه بندی می‌شود. در جدول زیر محل قرارگیری و طبقه بندی بیضه را عنوان کرده‌ایم.

عوارض بیضه نزول نکرده را بشناسید

برای اینکه بیضه بتواند به درستی عمل کرده و تکامل پیدا کند، دمای آن باید از دمای طبیعی بدن پایین‌تر باشد. به همین منظور دمای کیسه بیضه، پایین‌تر از دمای طبیعی بدن است. اما اگر بیضه به دلیل دما بدن یا سایر عوامل تاثیرگذار دچار کریپتورکیدیسم، عوارض جانبی خواهد داشت که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:

سرطان بیضه

به طور معمول، سرطان بیضه از سلول‌های بیضه‌ای شروع می‌شود که اسپرم نابالغ تولید می‌کنند. عاملی که باعث سرطانی شدن این سلول‌ها می‌شود در اصل ناشناخته است. اما مردانی که به عارضه‌ کریپتورکیدیسم مبتلا بوده‌اند، بیش‌تر از سایرین در معرض خطر به سرطان بیضه قرار دارند.

خطر بروز سرطان بیضه زمانی بیش‌تر می‌شود که بیضه نزول نکرده به جای کشاله ران، درون شکم قرار داشته و با اینکه هر دو بیضه درگیر باشند. برطرف کردن مشکل بیضه نزول نکرده توسط جراحی ممکن است خطر بروز سرطان بیضه را کاهش دهد ولی خطر ابتلا به سرطان بیضه در آینده به صورت کامل برطرف نخواهد شد.

پیچ خوردگی بیضه

پیچش بیضه در واقع پیچش طناب منوی (spermatic cord) است که خود شامل رگ‌های خونی، اعصاب و لوله‌ انتقال دهنده‌ مایع منی از بیضه به سمت آلت تناسلی است. این شرایط دردناک خونرسانی به بیضه را متوقف می‌کند. پیچش بیضه در صورت درمان نشدن ممکن است باعث از دست رفتن بیضه شود. احتمال بروز پیچش بیضه در کریپتورکیدیسم ده بار بیش‌تر از حالت طبیعی بیضه است.پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله پیچ خوردگی بیضه در دکتردکتر مراجعه نمایید.

فتق اینگوینال

اگر دهانه‌ بین شکم و کانال کشاله ران بسیار شل باشد، قسمتی از روده ممکن است که وارد کشاله ران شود و موجب ایجاد فتق شود. فتق اینگوینال یکی از انواع فتق می‌باشد موارد دیگر این عارضه در مقاله فتق چیست معرفی شده‌اند.

احتمال ناباروری

تعداد اسپرم پایین، کیفیت اسپرم و کاهش توان باروری در میان مردانی که به کریپتورکیدیسم مبتلا بوده‌اند، بیش‌تر دیده می‌شود. ناباروری و مشکلات ناشی از آن ممکن است از تکامل غیر طبیعی بیضه بوده و در صورت درمان نشدن شرایط بیمار به مرور زمان بدتر شود.

تروما

اگر بیضه در کشاله ران قرار داشته باشد، احتمال آسیب و ضربه دیدن آن به دلیل فشارهای وارد شده به استخوان شرمگاهی وجود دارد.

چه عواملی خطر ابتلا به نهان بیضگی را افزایش می‌دهد؟

عوامل مختلفی وجود دارند که نهان بیضگی را افزایش داده و خطر بروز کریپتورکیدیسم را افزایش می‌دهند. مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در نهان بیضگی عبارتند از:

• وزن پایین هنگام تولد
• تولد زودرس و پیش از موعد
• مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری
• سیگار کشیدن مادر و یا در معرض دود سیگار دیگری بودن
• قرار گرفتن پدر یا مادر در معرض آفت کش‌ها

همچنین سابقه خانواده بیضه نزول نکرده یا دیگر مشکلات مربوط به تکامل دستگاه تناسلی هم می‌تواند از دیگر عوامل تاثیرگذار در نهان بیضگی باشد.

آیا امکان درمان بیضه نزول کرده وجود دارد؟

هدف از درمان، حرکت دادن بیضه نزول نیافته به سمت مکان مناسب خود در کیسه بیضه است‌. اگر درمان پیش از یک سالگی انجام شود، خطر بروز مشکلات ناشی از این عارضه مانند: ناباروری و سرطان بیضه کم‌تر خواهد شد‌. درمان هر چه زودتر انجام شود، نتیجه بهتری خواهد داشت، اما توصیه می‌شود که جراحی قبل از هجده ماهگی کودک انجام شود.

درمان خانگی

با پوشیدن لباس زیر تنگ می‌تواند بیضه‌ها را جمع کرده و از آویزان بودن آن‌ها جلوگیری کرد. اما استفاده از لباس‌های زیر تنگ، منجر به افزایش دمای بیضه می‌شود که ممکن است به بافت بیضه آسیب وارد کند و از طرفی هم بعد از درآوردن لباس زیر، بیضه‌ها شل و آویزان می‌شوند. در روش درمان خانگی بیضه نزول کرده می‌توان از کرم‌ها و لوسیون‌هایی که خاصیت ارتجاعی پوست دارند، استفاده کرد. این محصولات روند شل شدن پوست را به تاخیر می‌اندازند و برای درمان خانگی بیضه نزول نکرده موثر هستند.

عمل جراحی

کریپتورکیدیسم با جراحی اصلاح می‌شود‌. پزشک با دقت بیضه را وارد کیسه بیضه کرده و بعد آن را بخیه می‌زند. جراحی تحت لاپاراسکوپی و یا جراحی باز انجام خواهد شد.

زمان انجام جراحی به عوامل مختلفی مانند: وضعیت سلامتی کودک و درجه سختی عمل بستگی دارد. پزشک متخصص پیشنهاد می‌کند که جراحی از ۶ ماهگی و تا پیش از رسیدن به ۱۲ ماهگی انجام شود. هر چه جراحی زودتر انجام شود، خطر بروز مشکلات و عوارض جانبی ناشی از این عارضه کم‌تر خواهد شد. در برخی از موارد بیضه به خوبی تکامل نیافته یا دارای بافت مرده و غیر طبیعی است. در این شرایط بافت غیر طبیعی در عمل جراحی خارج خواهد شد.

مراقبت بعد از عمل بیضه نزول نکرده

کودکان پس از درمان نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای ندارند، زیرا در سلامت کامل رشد طبیعی خود را خواهند داشت. اما اگر در بزرگسالی عمل بیضه نزول کرده را انجام دهید باید مراقبت‌های مختلفی داشته باشید تا بیضه رشد مناسبی در کیسه بیضه داشته باشد. لباس زیر مناسب استفاده کنید و از هرگونه ضربه به بیضه‌ها جلوگیری کنید.

هورمون درمانی

هورمون درمانی شامل تزریق هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (human chorionic gonadotropin (HCG)) است‌. این هورمون باعث می‌شود که بیضه به سمت کیسه بیضه حرکت کند. اما به طور معمول درمان با هورمون توصیه نمی‌شود، زیرا این روش درمانی به نسبت جراحی، اثربخشی کم‌تری دارد.

پروتز بیضه (در صورت نبود بیضه)

پروتز بیضه یک عمل جراحی کوچک است که با بیهوشی انجام می‌شود. در یک جلسه جراحی کوتاه مدت می‌توان در صورت نبود بیضه از پروتز بیضه استفاده کرد تا اندام تناسلی ظاهر مناسبی داشته باشد. جراح یک برش کوچک در کیسه بیضه ایجاد می‌کند و پروتز‌ها را قرار می‌دهد.

حمایت از بیمار و مقابله با بیماری کریپتورکیدیسم

اگر فرزند پسر شما دو یا یک بیضه ندارد ممکن است که حساسیت‌های مختلفی در مورد ظاهر خود داشته باشد. او به دلیل اینکه به نسبت سایر دوستان و همکلاسی‌های خود متفاوت است، دچار استرس و اضطراب می‌شود که در این شرایط نیاز به حمایت خانواده را بیشتر احساس می‌کند. بنابراین راه‌های مختلفی وجود دارند که به کودک کمک می‌کند تا با این شرایط مقابله کند، مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:

• به پسر خود آموزش دهید که هنگام صحبت در مورد کیسه بیضه و بیضه‌ها از کلمات مناسب استفاده کند.
• به او توضیح دهید که دو بیضه درون کیسه بیضه وجود دارند و در مورد دلیل عدم یک یا دو بیضه درون کیسه بیضه به او اطلاعات دهید. به پسر خود اطمینان دهید که حتی تحت این شرایط هم او پسری سالم است.
• در مورد اینکه نداشتن بیضه به عنوان بیماری خطرناک شناخته نمی‌شود و او بیمار نیست توضیحاتی دهید.
• در مورد پروتز بیضه یا بیضه مصنوعی با او صحبت کنید.
• لباس‌های زیر و مایوهای شنا مناسب گشاد برای فرزند پسر خود تهیه کنید. به این شکل در هنگام تعویض لباس در رختکن باشگاه ورزشی مدرسه شرایط غیر طبیعی کودک کم‌تر به چشم خواهد آمد.

همچنین بهتر است که مراقبت‌های حمایتی بیشتری از فرزند خود داشته باشید تا علائم و نشانه‌های مشکلات روحی را برطرف کنید.

درمان نهان بیضگی را جدی بیگرید

بیضه نزول نکرده یک نوع اختلال رشد محسوب می‌شود که در صورت عدم درمان ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند. پزشک، کشاله ران کودک به دنیا آمده را معاینه خواهد کرد، اگر بیضه درون کیسه بیضه نباشد با وارد کردن فشار ملایم، سعی می‌کند تا مکان دقیق بیضه‌ها را تشخیص دهد. گاهی لازم است که پزشک در جریان معاینه از لوبریکانت، روان کننده یا آب گرم و صابون استفاده کند تا نهان بیضگی مشخص شود. از این رو درمان کریپتورکیدیسم را جدی بگیرید تا فرزند شما در آینده دچار مشکلات ناباروری و سرطان نشود.

برای دریافت نوبت از بهترین دکتر کلیه می‌توانید از سامانه نوبت دهی آنلاین دکتر دکتر استفاده کنید. دکتر دکتر به عنوان یک مرجع نوبت دهی شناخته می‌شود که کافی است به صفحه خدمات مراجعه کنید تا از بهترین متخصص‌ها به صورت آنلاین و بدون اتلاف وقت نوبت دریافت کنید.البته اگر نیاز به اطلاعاتی دارید که تخصص کلیه و اورولوژی چیست، می‌توانید به مقاله تخصص ارولوژی چیست در دکتردکتر مراجعه نمایید.

همچنین اگر درباره جراحی یا عوارض بیضه نزول نکرده سوالی دارید که در این متن به آن اشاره‌ای نشده است می‌توانید در انتهای همین متن و در قالب کامنت با ما در ارتباط باشید، تا کارشناسان سلامتی دکتر دکتر پاسخ دهند.

منبع :

clevelandclinic.org

سوالات متداول بیضه نزول کرده