راهنمای کامل درمان برق گرفتگی؛ از کمک‌های اولیه تا مراقبت پزشکی

درمان برق گرفتگی شامل اقداماتی برای کاهش خطراتی مانند ایست قلبی و سوختگی شدید است. روش درمان، بسته به شدت آسیب و میزان برق ورودی به بدن، تعیین می‌شود. بنابراین، اگر شخصی دچار برق‌گرفتگی شدید شود، باید فورا به اورژانس مراجعه کند. متخصصان اورژانس پس از بررسی وضعیت عمومی فرد، ممکن است وی را بستری کنند یا به پزشکانی از جمله جراحان داخلی، متخصصان پوست یا پزشکان قلب و عروق، ارجاع دهند. 

در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به تمام سوالات شما راجع به درمان برق گرفتگی دست و بدن، می‌پردازیم؛ پس، همراه ما باشید…

می‌توانید سوالات خود را در انتها و در بخش نظرات بنویسید و پاسخ را از کارشناس سلامتی دکتردکتر دریافت کنید.

برق گرفتگی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟ 

برق گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که قسمتی از بدن، با جریان برق تماس پیدا کند. عبور جریان برق از بافت‌های بدن، ممکن است باعث آسیب دیدن اعصاب حسی شود. برق گرفتگی معمولا با احساس سوزن سوزن شدن، سوختگی یا شوک الکتریکی همراه است.

این اتفاق می‌تواند ناشی از ولتاژ بالا (حتی با منبعی در فاصله‌های دور) یا ولتاژ پایین (معمولا در اثر تماس مستقیم) باشد. شدت، مسیر و مدت عبور جریان الکتریسیته، روی شدت آسیب ناشی از برق گرفتگی اثر می‌گذارد. برق‌گرفتگی شدید می‌تواند باعث سوختگی، مشکلات عصبی، ایست قلبی و حتی مرگ شود.

آمار قابل توجه! برق گرفتگی، یکی از حوادث شایع در سراسر جهان است. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۵% از سوانح سوختگی در ایالات متحده‌ی آمریکا، بر اثر برق گرفتگی رخ می‌دهند.

علائم برق گرفتگی

علائم برق گرفتگی خفیف دست و بدن، بلافاصله پس از حادثه ظاهر شده و نشان‌دهنده میزان اثر اولیه جریان برق بر بدن می‌باشند. برخی از افراد، هنگام برق گرفتگی، به پرتاب شدن یا شدت سوختگی توجه می‌کنند، در حالی که علائم زیر می‌توانند نشان‌دهنده آسیب‌دیدگی باشند. در ادامه، علائم برق گرفتگی انسان و حیوانات را به تفکیک بررسی خواهیم کرد:

همچنین برخی از افراد ممکن است پس از برق گرفتگی، دچار اختلالات روانی موقتی مانند اضطراب و استرس پس از سانحه شوند. 

بعد از برق گرفتگی چکار کنیم؟

مهم‌ترین اقدامات بعد از برق‌گرفتگی، شامل قطع منبع برق، بررسی وضعیت مصدوم و در صورت نیاز، تماس با اورژانس (شماره 115) است. در ادامه، انواع کمک‌های اولیه و روش‌های درمان برق گرفتگی را بررسی خواهیم کرد:

کمک‌های اولیه بعد از برق گرفتگی

برق گرفتگی‌های خفیف ناشی از وسایل برقی خانگی، معمولاً نیاز به درمان‌های پزشکی ندارند. اما در مواردی که برق گرفتگی شدید باشد فرد باید حتماً به پزشک مراجعه کند. اگر فردی در معرض جریان الکتریکی با ولتاژ بالا قرار بگیرد، باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرد.

در صورت برق گرفتگی شدید باید اقدامات زیر را انجام داد:

• عدم تماس با فرد حادثه دیده؛ زیرا ممکن است که در تماس با منبع برق باشد.
• قطع منبع برق؛ برای جلوگیری از آسیب بیشتر.
• استفاده از وسایل عایق و غیررسانا؛ برای دست زدن به فرد.
• بررسی وضعیت مصدوم؛ وضعیت تنفس و ضربان قلب فرد را بررسی کنید.
• تماس با اورژانس (شماره 115)؛ درصورت لزوم ممکن است برخی از راهکارها به صورت تلفنی به شما ارائه شود. 
• CPR (احیای قلبی-ریوی) کنید؛ درصورت مشاهده، عملیات احیا را آغاز کنید.
• حفظ ایمنی؛ از حرکت دادن غیرضروری بدن فرد، خودداری کنید.
• مراقبت از سوختگی‌ها؛ محل سوختگی را با آب سرد شستشو دهید و با گاز استریل بپوشانید.
• مراقبت از فرد مصدوم؛ تا رسیدن کمک‌های پزشکی، فرد را گرم نگه دارید و آرامش او را حفظ کنید.

داشتن دقت و سرعت عمل، در انجام مراقبت‌های پزشکی، اهمیت بالایی دارد.

بعد از برق گرفتگی خفیف چه کنیم؟

شوک ناشی از لمس پریزهای برق و دیگر ابزارهای کوچک در خانه به ندرت باعث آسیب‌های جدی می‌شود. با این همه، تماس طولانی مدت ممکن است آسیب‌های جدی‌تری ایجاد کند. در ادامه با روش‌های فوری مراقبت از سوختگی آشنا خواهید شد. البته برای دریافت اطلاعات بیشتر، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب درمان سوختگی کودکان و بزرگسالان، را مطالعه کنید.

• شستشوی سطحی محل سوختگی؛ محل سوختگی سطحی را به آرامی با آب سرد و تمیز شستشو دهید تا درد کاهش یابد و از گسترش آسیب جلوگیری شود. در صورت امکان، محل سوختگی را به مدت 10 تا 15 دقیقه زیر آب نگه دارید.
• پوشاندن سوختگی؛ محل سوختگی را با گاز استریل یا پارچه تمیز بپوشانید و از کرم‌ها و پمادهای چرب استفاده نکنید.
• اجتناب از تحریک محل سوختگی؛ برای جلوگیری از عفونت، از لمس کردن یا فشردن محل سوختگی پرهیز کنید.
• مراقبت پزشکی؛ در صورت وجود تاول، خونریزی یا سوختگی‌های عمیق‌، فوراً با اورژانس تماس بگیرید. 

هشدار مهم! در صورت برق‌گرفتگی کودکان، افراد باردار یا کسانی که بیش از ۵ سال از آخرین تزریق واکسن کزاز آن‌ها گذشته است، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

مراقبت از سوختگی با برق فشار قوی

درمان برق گرفتگی با ولتاژ، تنها در بیمارستان ممکن است. در صورت بروز این حادثه:

• فورا با اورژانس (شماره 115) تماس بگیرید؛
• وضعیت عمومی فرد را بررسی کنید و در صورت نیاز عملیات PCR را انجام دهید؛
• تا رسیدن امدادهای پزشکی، برای حفظ آرامش مجروح، تلاش کنید. 

برای درمان برق گرفتگی کودکان چه باید کرد؟

درمان برق گرفتگی کودک با فرد بزرگسال تفاوتی ندارد اما به دلیل حساسیت بدن آن‌ها، دقت و سرعت عمل بیشتری نیاز است. همچنین کمک‌های اولیه و مراجعه به پزشک، باید خیلی سریع انجام شود. البته در صورت بروز عوارض برق گرفتگی، پزشکان ممکن است روش‌های درمانی دیگری برای کودکان در پیش بگیرند. 

هشدار! برخی از کودکان، هنگام گاز زدن سیم‌های برق، دچار برق گرفتگی از ناحیه لب می‌شوند. با سوختگی، رنگ لب‌ها، قرمز یا تیره می‌شود.

درمان خانگی برق گرفتگی دست و بدن

همانطور که گفتیم، درمان برق گرفتگی با جریان برق قوی، هرگز نباید در خانه انجام شود. در صورتی‌که پس از برق گرفتگی خفیف دست و سوختگی، زخم عمیقی روی پوست مشاهده نشود، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• کمپرس یخ
• استفاده از پمادهای آنتی‌بیوتیک مثل باسیتراسین و نئوسپورین برای جلوگیری از عفونت
• درمان سوختگی با آلوئه ورا
• مالیدن عسل
• قرار نگرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید 
• نترکاندن تاول‌ها
• مصرف داروهای مسکن مثل ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد

هرگز برای درمان سوختگی ناشی از برق، از این روش‌ها استفاده نکنید:

• روغن ‌و کره
• سفیده‌ تخم مرغ
• خمیر دندان
• یخ
• نمک

درمان سوختگی‌های خفیف، یک یا دو هفته زمان می‌برد و اثر آن به‌سرعت رفع می‌شود. هدف از درمان سوختگی کاهش درد، جلوگیری از عفونت و بهبود سریع‌تر پوست است.

برای درمان برق گرفتگی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای درمان برق گرفتگی شدید، فورا با اورژانس تماس بگیرید. متخصصان بخش اورژانس، وضعیت عمومی و آسیب‌های غیرقابل مشاهده (مانند آسیب‌ها به عضلات، قلب و مغز) را بررسی می‌کنند و شما را در صورت نیاز، به جراح عمومی، متخصص قلب، متخصص پوست و… ارجاع می‌دهند.

روش‌های پزشکی برای تشخیص و شدت برق گرفتگی

پزشکان و اورژانس، معمولا اقدامات زیر را برای بررسی سلامت عمومی بیمار، انجام می‌دهند: 

• نوار قلب
• آزمایش کامل خون
• آزمایش خون و آزمایش ادرار: برای بررسی آنزیم‌های ماهیچه‌ای و آسیب عضلانی
• رادیولوژی اشعه ایکس
• سی‌تی اسکن

انواع برق گرفتگی

انواع برق‌گرفتگی به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند و هرکدام ویژگی‌ها و شدت خاص خودشان را دارند. در ادامه، رایج‌ترین آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

• برق فشار قوی؛ براثر تماس با خطوط برق یا تجهیزات صنعتی، رخ می‌دهد و آسیب‌هایی مانند سوختگی شدید، ایست قلبی و مرگ ایجاد می‌کند.
• ولتاژ پایین برق؛ در محیط‌های خانگی یا کارگاهی رخ می‌دهد و می‌تواند باعث سوختگی‌های سطحی و آسیب‌های داخلی شود.
• رعد و برق؛ از شدیدترین نوع‌ها که در فضای باز رخ داده و منجر به آسیب‌های جدی، سوختگی یا مرگ می‌شود.
• اتصال غیرمستقیم؛ تماس با بدنه دستگاه‌های برق‌دار (یخچال، لباسشویی و…)، درصورت وجود نقص فنی، بسیار خطرناک است. 
• آب و محیط مرطوب؛ آب به عنوان هادی جریان برق، خطر برق‌گرفتگی را افزایش می‌دهد.
• کار در ارتفاعات؛ تماس با سیم‌ها یا تجهیزات برق در ارتفاعات ممکن است موجب برق‌گرفتگی و سقوط شود.
• نقص فنی و سیم‌کشی معیوب؛ تماس با سیم‌های لخت یا دستگاه‌های آسیب‌دیده خطر برق‌گرفتگی را افزایش می‌دهد.

بر اساس یکی از مطالب منتشر شده در کتابخانه ملی دارویی آمریکا (NLM)،

جریان‌ شدید برق (بیش از ۵۰۰ ولت) منجر به سوختگی شدید می‌شود. در حالی که جریان برق با ولتاژ بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ ولت (ولتاژ برق خانگی برخی کشورها) تنها باعث اسپاسم عضلانی می‌شود.

آیا الکتریسیته لباس باعث برق گرفتگی می‌شود؟

الکتریسیته لباس، از نوع الکتریسیته ساکن است و نمی‌تواند باعث برق‌گرفتگی شود. برق‌گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که جریان الکتریکی قابل‌توجهی از بدن عبور کند؛ اما الکتریسیته ساکن، فقط تجمع بارهای الکتریکی روی سطح اجسام (مانند لباس) است و جریانی ایجاد نمی‌کند. 

نکته! اگرچه الکتریسیته ساکن خطرناک نیست، اما در محیط‌های خاص (کنار مواد قابل اشتعال یا تجهیزات حساس) می‌تواند باعث جرقه و انفجار شود.

علت پرتاب شدن پس از برق گرفتگی چیست و چه خطری دارد؟

با عبور جریان برق از بدن و ایجاد انقباضات شدید عضلانی، فرد به صورت غیرارادی پرتاب می‌شود. در این شرایط، احتمال آسیب‌های داخلی مانند آسیب نخاعی، شکستگی استخوان و کوفتگی شدید بدن، وجود دارد.

عوارض بلند مدت برق گرفتگی چیست؟

عوارض برق گرفتگی، همان مشکلات بلندمدت و ثانویه‌ای هستند که می‌توانند اثرات ماندگاری بر سلامت فرد داشته باشند:

• آسیب‌های عصبی؛ فلج عضلانی و مشکلات حرکتی
• نکروز بافتی؛ نکروز یا مرگ بافت‌های عضلانی
• مشکلات قلبی مزمن؛ آریتمی‌های مزمن یا آسیب به عضله قلب
• آسیب به کلیه‌ها؛ نارسایی کلیوی به دلیل تخریب عضلات
• مشکلات تنفسی مزمن؛ آسم و تنگی نفس (نارسایی ریوی)
• مشکلات روانی بلندمدت؛ اضطراب و افسردگی مزمن
• کاهش قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات؛ کاهش توان حرکتی به دلیل آسیب عضلانی
• مشکلات بینایی؛ آسیب به چشم‌ها و کاهش دید

کما، ایست قلبی یا ایست تنفسی، نتیجه برق گرفتگی شدید است که می‌توانند به مرگ شخص، منجر شوند. 

مقایسه عوارض کوتاه مدت و بلند مدت برق گرفتگی

در جدول زیر، انواع عوارض برق‌گرفتگی را به صورت دسته‌بندی شده، مشاهده می‌کنید: 

بعد از برق گرفتگی، باید چه واکنشی نشان داد؟

مهم‌ترین اصلی که باید بعد از برق گرفتگی به آن توجه کنید، حفظ آرامش است. در این شرایط، شما تنها کسی هستید که می‌توانید مدیریت اوضاع را در دست بگیرید. 

اگر هم قصد درمان برق گرفتگی و عوارض ناشی از آن را دارید، می‌توانید برای دریافت نوبت از بهترین متخصصان ایران، به سامانه رزرو و نوبت دهی دکتردکتر مراجعه کنید. 

منابع:

webmd.com

medicalnewstoday.com

سوالات متداول