علت درد شکم چیست؟

درد شکم دردیست که بین قفسه سینه و ناحیه لگن رخ می‌دهد. درد شکم می‌تواند گرفتگی عضلات شکمی، درد خفیف، متناوب یا شدید باشد. درد شکم، درد نسبتا شایعی است که بسیاری از افراد آن را  در طول زندگیشان تجربه می‌کنند.

بیشتر دردهای شکمی دلیل ساده‌ای دارند و چندان جدی نیستند اما بعضی از این دردها را باید جدی گرفت و هرچه زودتر در صدد تشخیص و درمان آن برآمد. اغلب علل درد شکم نگران‌کننده نیستند و پزشک شما به راحتی می‌تواند مشکل را شناسایی و درمان کند. اما گاهی اوقات درد شکمی نشانه‌ای از یک بیماری جدی است.

درد شکم چیست؟

درد شکمی در شکم احساس می‌شود. شکم در آناتومی به قسمتی از تنه گفته می‌شود که مابین دیافراگم از بالا و سطح فوقانی لگن از پایین قرار دارد. درد شکم معمولا به منظور توصیف ناراحتی ناشی از اندام‌های داخل حفره شکم مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارگان‌های شکم شامل معده، روده کوچک، روده بزرگ، کبد، کیسه صفرا، طحال و پانکراس هستند.

گاهی اوقات ممکن است دردی از اندام‌هایی که در حفره شکمی قرار ندارند، مثل ریه‌ها، کلیه‌ها و رحم یا تخمدان‌ها در شکم احساس شود. از سوی دیگر، ممکن است دردِ اندام‌‌های داخل شکم نیز خارج از آن احساس شود. به عنوان مثال، درد التهاب لوزالمعده ممکن است در پشت احساس شود.

التهاب یا بیماری‌هایی که بر اندام‌های شکمی تاثیرگذار است؛ می‌توانند درد شکم را ایجاد کنند. اندام‌های عمده‌ای که در شکم قرار دارند عبارتند از:

• روده (کوچک و بزرگ)
• کلیه‌ها
• آپاندیس
• طحال
• معده
• كيسه صفرا
• کبد
• پانکراس

عفونت‌های ویروسی، باکتری یا انگلی که روی معده و روده تاثیر می‌گذارد؛ درد شکم را ایجاد می‌کنند.

درد شکمی به چه علت ایجاد می‌شود؟

بسیاری از بیماری‌ها می‌تواند علت درد شکمی باشد. با این حال، علت اصلی: عفونت، رشد غیرطبیعی، التهاب، انسداد و اختلالات روده است.

عفونت در گلو، روده و خون می‌تواند باکتری‌ها را به داخل دستگاه گوارش وارد کند و درد شکمی ایجاد کند. این عفونت‌ها همچنین ممکن است باعث ایجاد تغییر در هضم شوند، مانند اسهال یا یبوست.

گرفتگی عضلات مرتبط با قاعدگی نیز یک منبع بالقوه از درد ناحیه تحتانی شکم هستند، اما معمولا این درد به درد لگنی شناخته می‌شود.

سایر علت‌های‌ شایع درد شکم

• یبوست
• اسهال
• گاستروانتریت
• ریفلاکس اسید
• استفراغ
• استرس

علائم درد شکم

علائمی که معمولا با درد شکمی رخ می‌دهد شامل درد پشت، درد قفسه سینه، یبوست، اسهال، تب، تهوع، استفراغ، سرفه و مشکل تنفس است.

علائم مرتبط با درد شکم عبارتند از:

• تب
• عدم توانایی نگهداری غذا برای بیش از دو روز
• هر نشانه‌ای از کم آبی
• ناتوانی در دفع مدفوع
• ادرار کردن دردناک و یا غیر منتظره مکرر
• شکم در هنگام لمس حساس است
• درد ناشی از آسیب به شکم
• درد بیش از چند ساعت طول می‌کشد
• نفخ
• آروغ زدن
• سوء هاضمه
• یبوست
• اسهال
• GERD (بیماری رفلاکس معده)
• سوزش سر دل
• ناراحتی قفسه سینه
• ناراحتی لگن
• از دست دادن اشتها

نشانه‌های جدی‌تر درد شکم عبارتند از:

• درد شدید
• مدفوع خونین
• تهوع و استفراغ مداوم
• کاهش وزن ناخواسته
• پوستی که زرد رنگ است
• تورم شکم

بیماری‌های گوارشی که باعث درد شکم می‌شوند

بیماری‌هایی که سیستم گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند نیز می‌توانند باعث درد شکم شوند. رایج‌ترین آنها عبارتند از:

• بیماری رفلاکس گوارشی (GERD)
• سندرم روده تحریک‌پذیر یا کولون اسپاستیک (اختلالی که باعث درد شکم، گرفتگی و تغییرات در حرکت روده)
• بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده)
• عدم تحمل لاکتوز (عدم توانایی هضم لاکتوز، شکر موجود در شیر و محصولات شیری)

علل درد ناگهانی و شدید شکم چیست؟

• پارگی مجاری یا تقریبا پارگی آن‌ها (مانند عفونت آپاندیس پشت سرهم یا آپاندیسیت)
• سنگ‌های کیسه صفرا و التهاب کیسه صفرا
• سنگ کلیه
• عفونت کلیه

تشخیص درد شکم

علت درد شکمی بر اساس ویژگی‌های آن، معاینه فیزیکی و آزمایش تشخیص داده می‌شود. پزشک شما احتمالا یک سری سوال از ویژگی‌های درد، الگوها و تداوم درد می‌پرسد. و در مورد شرایط فیزیکی یا روانی شما مطلع می‌شود.

تشخیص درد شکم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه فیزیکی
• آزمایشات آزمایشگاهی – شمارش کامل خون (CBC)، آنزیم‌های کبدی، آنزیم‌های پانکراس (آمیلاز و لیپاز)، بارداری و آزمایش‌های ادرار
• اشعه X ساده از شکم
• مطالعات رادیوگرافی
• سونوگرافی
• توموگرافی کامپیوتری (CT) شکمی (شامل تمام اندام‌ها و روده‌ها)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• باریم اشعه ایکس
• آندوسکوپی کپسول
• کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر
• سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)

درمان درد شکم

• داروهای ضد درد بدون عوارض
• داروهای تجویزی برای التهاب، GERD، زخم و یا درد کلیه
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• داروهای ضد افسردگی کم دوز
• تغییرات در رفتار، از جمله حذف غذاهای خاص یا نوشیدنی‌هایی که ممکن است به درد شکمی کمک کنند
• جراحی برای جلوگیری از انسداد روده، فتق و یا اندام‌های آلوده

انواع درد شکمی

درد شکمی را می‌توان به صورت موضعی به نوعی گرفتگی عضلات یا کولیکی توصیف کرد. دردهای شکمی همچنین از نظر شدت و نوع درد به دردهای حاد و مزمن تقسیم می‌شوند.

• درد موضعی محدود به یک ناحیه شکم است. این نوع درد اغلب به علت مشکلات در یک اندام خاص ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علت درد موضعی، زخم معده است.
• درد عضلانی ممکن است همراه با اسهال، یبوست، نفخ باشد. در زنان، این درد می‌تواند همراه با قاعدگی، سقط جنین یا عوارض در اندام‌های تولید مثل زن باشد.
• درد کولیکی علامتی از شرایط شدیدتر مانند سنگ صفراوی یا سنگ کلیه است. این درد ناگهان رخ می‌دهد و ممکن است به عنوان یک اسپاسم شدید عضلانی احساس شود.

تعریف درد شکم حاد

درد شکم حاد به درد شکمی شدید و ناگهانی گفته می‌شود که در دسته فوریت‌های پزشکی جای می‌گیرد. درد شکم حاد نیازمند تشخیص فوری و در اغلب موارد نیازمند جراحی است. هم مردان و هم زنان در سنین مختلف ممکن است به این بیماری مبتلا شوند؛ چرا که این بیماری علل گوناگونی دارد.

درمان این بیماری برای افرادی که در شرایط پایدار یا غیرپایدار قرار دارند متفاوت است. افرادی که شرایط ناپایدار دارند نیازمند جراحی فوری هستند؛ در حالی که افرادی که در شرایطی پایدار به سر می‌برند ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند یا با توجه به نوع بیماری با دیگر روش‌های پزشکی درمان شوند.

درد شکم حاد طیف وسیعی از شرایط خوش‌خیم تا جراحی‌های فوری را شامل می‌شود. اگر نیاز به جراحی فوری باشد باید برای درمان خیلی سریع اقدام کرد.

علائم مهم درد شکم حاد

مهم‌ترین نشانه درد شکم حاد، درد شدید در ناحیه شکم است. البته این درد ممکن است همراه با دیگر علائم نیز بروز کند.

دیگر علائم درد شکم حاد

• تب
• یبوست
• مدفوع خونی
• حساسیت در ناحیه شکمی: با انجام یک آزمایش می‌توانید متوجه شوید که این علامت را دارید یا خیر. بر روی شکم خود فشار آورید، هرگاه فشار از روی شکم شما برداشته شود و درد آن از هنگام فشار دادن بیشتر باشد شما دارای این علامت هستید.
• سفتی شکم: در این شرایط شکم بسیار سفت و سخت شده و اگر به آن فشار بیاورید این سفتی بیشتر خواهد شد.
• نفخ
• زردی: زردی پوست یا سفیدی چشم‌ها را گویند که در نتیجه تقسیم سلولی زیاد گلبول‌های قرمز خونی، انسداد مجرای صفراوی در نزدیکی کبد رخ می‌دهد.
• قولنج: دردی شدید در محلی خاص از شکم که به اوج رسیده و در نهایت این درد فروکش خواهد کرد.
• درد جابه‌جا شونده: دردی است که از بالای ناف شروع شده و به سمت راست و پایین شکم منتقل می‌شود.

علل اصلی و مهم درد شکم حاد (محل بروز دردها و کیفیت آن‌ها)

جراحی شکم یکی از عوامل مهم این بیماری است. علل اصلی درد شکم حاد به ۶ دسته طبقه‌بندی می‌شوند:

التهاب و تورم

 سوزش حفره داخلی شکمی یا پوشش آن می‌تواند باعث ایجاد تورم و در نهایت درد شکمی حاد شود. سوزش و تورمی که سبب ایجاد درد شکمی حاد می‌شود دو عامل اصلی دارد:

• عفونت باکتریایی: این عفونت سبب ایجاد بیماری‌هایی نظیر دیورتیکول یا آپاندیس می‌شود.
• زخم معده: اگر فتق ایجاد شود، زخم‌های گوارشی اسید معده را آزاد می‌کنند که در نهایت سبب سوزش میان‌دوراه (فاصله میان مقعد و آلت تناسلی) می‌شود.

علل فیزیکی

علل فیزیکی شامل هر عملی در محتویات شکمی است که سبب ایجاد انسداد شکمی می‌شود، نظیر:

• پیچش
• انحراف و چرخش غیر طبیعی
• فتق

نئوپلاستیک

نئوپلاستیک به فرآیندهای خوش‌خیم یا بدخیم سرطانی اشاره دارد. درد شکم حاد زمانی رخ می‌دهد که تومور یا توده سرطانی در شکم بر اندام‌ها فشار آورد یا انسداد ایجاد کند.

مشکلات عروقی

در اثر تاثیر منبع خونی نیز ممکن است درد شکمی حاد رخ دهد؛ به طور مثال از طریق انسداد شریان‌های خونی یا لخته شدن خون در داخل رگ‌ها.

عیوب مادرزادی

نقص‌هایی که در بدو تولد در ساختار شکمی فرد وجود دارد نیز منجر به تورم یا مشکلات خونی خواهد شد که در نهایت سبب انسداد می‌شود.

مشکلات ناشی از جراحت

ضربه مستقیم به شکم در صورت ایجاد جراحت می‎تواند منجر به درد شکم حاد شود که شامل موارد زیر است:

• زخم گلوله
• زخم فرو کردن چاقو به طور مثال
• تصادف با وسایل نقلیه
• جراحات شکمی غیر نافذ

اصلی‌ترین دلایل درد شکم حاد

آپاندیسیت

به التهاب آپاندیس، آپاندیسیت می‌گویند. آپاندیسیت سبب ایجاد درد در قسمت پایین سمت راست شکم می‌شود. با این حال، اغلب افراد در ابتدا درد در اطراف ناف خود دارند و سپس این درد به قسمت راست شکم آن‌ها منتقل می‌شود. هرچقدر تورم آپاندیسیت بیشتر شود، درد آن نیز افزایش می‌یابد.

اگرچه هر فردی می‎تواند دچار التهاب آپاندیس شود، اما این اتفاق اغلب در افراد بین ۱۰ تا ۳۰ سال رخ می‌دهد. راه درمانی استاندارد این بیماری برداشتن آپاندیس با جراحی است.

علائم و نشانه‌های آپاندیسیت شامل موارد زیر هستند:

• درد ناگهانی که در قسمت پایین سمت راست شکم ایجاد می‌شود
• حالت تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• تب با درجه خفیف که با پیشرفت بیماری درجه تب نیز افزایش می‌یابد
• یبوست یا اسهال
• نفخ شکم

کوله سیست

کوله سیست التهاب کیسه صفراست. کیسه صفرا عضوی کوچک و گلابی شکل در سمت راست شکم، زیر کبد است. کیسه صفرا حاوی مایعی گوارشی است که به درون روده کوچک ترشح می‌کند.

در اغلب موارد، سنگ کیسه صفرا سبب انسداد لوله خروجی کیسه صفرا شده و در نهایت کوله سیست ایجاد می‌کند. دیگر علل کوله سیست می‌تواند مشکلات مجاری صفراوی، تومورها، بیماری‌های جدی و عفونت‌های خاص باشد.

علائم و نشانه‌های کوله سیست می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد شدید در قسمت بالایی سمت راست یا در مرکز شکم
• دردی که تا شانه راست یا کمر کشیده شود
• سوزش روی شکم زمانی که لمس شود
• حالت تهوع
• استفراغ
• تب

پانکراتیت

پانکراتیت التهاب پانکراس یا همان لوزالمعده است. لوزالمعده غده‎ای بلند و مسطح است که به پشت شکم در قسمت بالایی آن چسبیده است. پانکراس آنزیم‌هایی ترشح می‌کند که به هضم غذا کمک می‌کنند و هورمون‌هایی ترشح می‌کند که به تنظیم فرایند تهیه قند (گلوکز) کمک می‌کند.

پانکراتیت می‌تواند به صورت پانکراتیت حاد بروز کند. به این معنا که ناگهانی بروز می‌کند و روزها نیز به طول می‌انجامد. پانکراتیت می‌تواند به صورت مزمن نیز رخ دهد که در این صورت طی چندین سال ادامه می‌یابد.

نشانه‌ها و علائم پانکراتیت ممکن است براساس نوع پانکراتیت متفاوت باشد.

علائم و نشانه‌های پانکراتیت حاد شامل موارد زیر است:

• درد قسمت بالایی شکم
• درد شکمی که به پشت کشیده شود
• درد شکمی که پس از خوردن غذا بیشتر می‌شود
• تب
• حالت تهوع
• استفراغ
• سوزش شکم زمانی که شکم لمس می‌شود

علائم و نشانه‌های پانکراتیت مزمن شامل موارد زیر است:

• درد قسمت بالایی شکم
• کاهش وزن بدون هیچ تلاشی
• مدفوع روغنی و بدبو

پرفوراسیون احشا

پرفوراسیون احشا زمانی رخ می‌دهد که حفره‌ای در شکم، روده بزرگ یا روده کوچک ایجاد شود. ایجاد این حفره می‌تواند به دلیل بیماری‌های مختلفی نظیر آپاندیسیت یا دیورتیکول باشد. این عارضه می‌تواند در نتیجه زخم نیز ایجاد شود؛ نظیر زخم چاقو یا زخم گلوله. ممکن است پرفوراسیون در کیسه صفرا نیز رخ دهد. نشانه‌های آن همانند پرفوراسیون در دستگاه گوارشی است.

علائم پرفوراسیون احشا شامل موارد زیر است:

• درد شکمی شدید
• لرز
• تب
• حالت تهوع
• استفراغ

انسداد روده

حرکات کم و اغلب دردناک روده سبب انسداد آن می‌شود. انسداد روده زمانی رخ می‌دهد که روده‌ها نتوانند به صورت طبیعی غذا را در طول روده به حرکت درآورند. این اتفاق اغلب پس از جراحی شکم رخ می‌دهد.

این شرایط بسیار وخیم است و اگر انسداد روده درمان نشود سبب قطع شدن منبع تامین خون در روده‌ها شده و در نهایت منجر به مرگ بافت‌ها می‌‌شود. این اتفاق سبب پارگی روده یا عفونتی خطرناک در حفره شکمی می‌شود.

علائم انسداد روده شامل موارد زیر است:

• گرفتگی و درد در شکم
• نفخ شکم
• حالت تهوع
• استفراغ
• یبوست یا اسهال
• از دست دادن اشتها
• احساس سیری زیاد
• عدم توانایی در دفع گاز معده

انفارکتوس روده‌ها

انفارکتوس زمانی رخ می‌دهد که مقدار خون‌رسانی به یکی از اعضا یا دیگر بخش‌های بدن کاهش یابد. انفارکتوس روده‌ها نیز زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به روده‌ها کاهش می‌یابد.

حاملگی خارج رحمی

حاملگی با ایجاد یک تخم بارور آغاز می‌شود. به طور معمول، تخم بارور شده به پوشش رحم متصل می‌شود. حاملگی خارج رحمی زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده بیرون از حفره اصلی رحم رشد کند.

حاملگی خارج رحمی اغلب در لوله فالوپ که تخمک‌ها را از تخمدان به رحم منتقل می‌کند رخ می‌دهد. گاهی اوقات نیز حاملگی خارج رحمی در ناحیه‌های دیگری از بدن رخ می‌دهد؛ نظیر تخمدان، حفره شکمی یا قسمت پایینی رحم که به واژن متصل است.

علائم و نشانه‌های حاملگی خارج رحمی

در ابتدا ممکن است هیچ علائمی بروز نکند. با این حال، خانم‌هایی که حاملگی خارج رحمی دارند علائم معمولی نظیر عقب افتادن زمان قاعدگی، سوزش سینه و حالت تهوع دارند.

اگر این افراد آزمایش حاملگی بدهند، نتیجه مثبت خواهد بود. با این حال، حاملگی خارج رحمی به صورت طبیعی پیش نمی‌رود. همانطور که تخمک بارور شده در جای نامناسب در حال رشد است، علائم و نشانه‌های حاملگی خارج رحمی بیشتر بروز می‌کند.

هپاتیت

تورم کبد را هپاتیت گویند. این بیماری اغلب در اثر عفونت ویروسی رخ می‌دهد، اما عوامل دیگری نیز در ایجاد بیماری هپاتیت موثرند. این عوامل دیگر در نتیجه هپاتیت خودایمنی یا هپاتیتی رخ می‌دهد که در نتیجه ثانویه داروها، سموم و الکل ایجاد می‌شود.

هپاتیت خودایمنی زمانی رخ می‌دهد که بدن در مقابل بافت کبد پادتن تولید کند.

علائم و نشانه‌های هپاتیت حاد به سرعت بروز می‌کنند. این علائم شامل موارد زیر است:

• خستگی مفرط
• علائمی مشابه آنفولانزا
• ادرار تیره
• مدفوع بی‌رنگ
• درد شکمی
• کم شدن اشتها
• کاهش وزن بی‌دلیل
• پوست زرد و چشمان زرد که ممکن است نشانه یرقان باشد

پنومونی

پنومونی عفونت ایجاد شده در یک شش یا هر دو شش است. عوامل ایجاد پنومونی باکتری، ویروس و قارچ است. عفونت سبب ایجاد تورم در کیسه‌های هوایی شش‌ها می‌شود. کیسه‌های هوایی با مایعات یا چرک پر شده و تنفس را دشوار می‌کنند.

علائم و نشانه‌های پنومونی شامل موارد زیر هستند:

• سرفه‌ای که ممکن است خلط ایجاد کند
• تب
• عرق کردن یا لرز
• تنگی نفس زمانی که در حال انجام کارهای روزمره یا حتی در حال استراحت هستید
• درد قفسه سینه که با تنفس یا سرفه کردن تشدید می‌شود
• احساس خستگی بسیار
• کم شدن اشتها
• حالت تهوع یا استفراغ
• سردرد

سنگ کلیه

سنگ‌های کلیه رسوبات سختی هستند که از مواد معدنی و نمکی کلیه شکل می‌گیرند.

رژیم غذایی، اضافه وزن زیاد و برخی داروهای خاص از دلایل ایجاد سنگ کلیه هستند. سنگ‌های کلیه می‌توانند بر هر قسمتی از مجاری ادراری تاثیر بگذارند. اغلب این سنگ‌ها زمانی رخ می‌دهند که ادرار جمع شده باشد و به مواد معدنی اجازه چسبیدن به یکدیگر را می‌دهند.

برخی از علائم و نشانه‌های سنگ کلیه عبارتند از:

• درد شدید و تیز در پشت و پهلو، زیر دنده‌ها
• دردی که به سمت پایین شکم و کشاله ران کشیده می‌شود
• دردی که به صورت موجی وارد شده و شدت آن نیز نوسان دارد
• احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار
• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
• احساس نیاز به ادرار کردن به دفعات زیاد
• احساس تهوع و استفراغ
• تب و لرز، هنگامی که عفونت نیز وجود داشته باشد

بیشتر بخوانید: سنگ کلیه چطور به وجود می‌آید و علایم بیماری سنگ کلیه چیست؟

موقع بروز درد شکمی حاد چکار کنیم؟

در هنگام بروز درد شکمی حاد در وهله اول باید به پزشک مربوطه مراجعه کرد تا پزشک با تشخیص علت آن نوع درمان را تجویز کند. به صورت کلی افرادی که به این نوع بیماری دچار می‌شوند به دو دسته اصلی تقسیم می‎شوند؛ افرادی که در شرایط پایدار قرار دارند و افرادی که شرایطی ناپایدار دارند.

روش‌های درمانی برای هر گروه از این افراد متفاوت بوده و باید طبق دستور پزشک نسبت به درمان آن اقدام کرد.

آزمایش‌ها و اقدامات تشخیصی برای درد شکم حاد

افرادی که درد شکمی حاد دارند ممکن است در شرایط پایدار یا غیر پایدار باشند. نوع درمان این افراد با یکدیگر متفاوت است. هم‌چنین نوع درمان درد شکمی حاد در زنان باردار و افراد مسن نیز متفاوت است.

افرادی که در شرایط غیر پایدار قرار دارند

این افراد کسانی هستند که درد شکمی شدید همراه با علائم غیر طبیعی و نگران‌کننده دارند، نظیر:

• تب
• فشار خون پایین
• ضربان قلب بالا
• از دست دادن هوشیاری

افرادی که در شرایط پایدار قرار دارند

این افراد درد شکمی شدیدی را تجربه می‌کنند، اما علائم غیر طبیعی ندارند و همچنین هوشیاری خود را نیز از دست نمی‌دهند.

اقدامات درمانی که اصولا در درد شکم حاد انجام می‌شود

درمان درد شکمی حاد بستگی به بررسی و تشخیص دقیق علت آن دارد. درمان درد شکمی حاد برای افرادی که در شرایط پایدار و در شرایط غیر پایدار قرار دارند، متفاوت است.

افرادی که در شرایط غیر پایدار قرار دارند به جراحی اورژانسی (که اغلب لاپاراتومی اکتشافی نامیده می‌شود) نیاز دارند تا علت درد شکمی حاد آن‌ها مشخص شود. سونوگرافی نیز می‎تواند در این شرایط به کار برده شود تا شکم بررسی شده و احتمالا محل دقیق درد نیز شناسایی شود. با این حال نیز جراحی باید فورا و به صورت اورژانسی صورت گیرد.

افرادی که در شرایط پایدار قرار دارند باید سی‌تی‌اسکن کنند. پس از بررسی سی‌تی‌اسکن پزشک مربوطه می‌تواند بهترین درمان را ارائه دهد. این درمان می‌تواند همان جراحی باشد که قبل‌تر هم به آن اشاره کردیم، یا می‌تواند مدیریت پزشکی را شامل شود و گاهی اوقات نیز با آنتی‌بیوتیک درمان صورت گیرد.

تعریف درد شکم مزمن

شکم‌ دردی که گاهی اوقات ایجاد می‌شود و گاهی اوقات از بین می‌رود اما به صورت همیشگی از بین نمی‌رود مشکل‌ساز است. اگر شما در طول ۳ ماه حداقل سه بار این نوع شکم درد را تجربه می‌کنید و این درد آنقدر شدید است تا شما را از انجام کارهای روزانه بازدارد، دچار درد شکم مزمن شده‌اید. درمانی که به آن نیاز دارید بستگی به علت درد شکم شما دارد.

علائم مهم درد شکم مزمن

درد شکم مزمن در افراد مختلف، متفاوت است. این درد ممکن است بدون هیچ هشداری آغاز شده یا پایان یابد و همچنین می‌تواند ادامه‌دار باشد. بعضی افراد از این درد به عنوان دردی مبهم در شکم یاد می‌کنند. برخی ممکن است گرفتگی‌های شدید داشته باشند. علاوه بر درد شکمی ممکن است علائم دیگری نظیر اسهال یا استفراغ نیز با آن همراه باشد.

علل اصلی و مهم درد شکم مزمن (محل بروز دردها و کیفیت آن‌ها)

بزرگسالان و کودکان ممکن است به دلایل گوناگونی دچار درد شکمی مزمن شوند که این دلایل می‌تواند شامل مشکلات سلامتی باشد.

مشکلات درد شکمی مزمن برای کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اضطراب
• افسردگی
• مشکل در هضم قند (به طور مثال در محصولات لبنی مانند شیر که عدم تحمل لاکتوز نیز نامیده می‌شود).
• سوزش معده
• یبوست
• عفونت مجاری ادراری
• میگرن شکمی (درد شکمی که بسیار تکرار می‌شود اما دلیل مشخصی ندارد)

مشکلات سلامتی که در بزرگسالان سبب ایجاد درد شکمی مزمن می‌شود شامل موارد زیر است:

• سوء‌هاضمه
• یبوست
• درد قاعدگی
• زخم معده
• عفونت مجاری ادراری
• مشکلات کبدی یا صفراوی
• بیماری التهابی روده
• سندروم روده تحریک‌پذیر
• عفونت انگلی
• سرطان

هنوز هم بزرگسالان و کودکان بسیاری وجود دارند که دلیل واضحی برای درد شکمی مزمن آن‌ها وجود ندارد؛ به این نوع از درد شکمی، مزمن عملکردی می‌گویند. پزشکان دلیل اصلی این نوع بیماری را نمی‌دانند؛ اما عواملی نظیر استرس، شخصیت و ژن می‌تواند در آن تاثیرگذار باشد. عامل دیگری که برای این مسئله مطرح است آن است که سلول‌های عصبی در مجاری گوارشی این افراد بسیار حساس‌تر از دیگر افراد است.

ازوفاژیت

ازوفاژیت به هر نوع تورم یا سوزش در ناحیه مری گویند. مری لوله‌ای است که غذا را از دهان شما به شکمتان منتقل می‌کند. نشانه‌های اصلی آن اغلب شامل رفلاکس اسید معده، عوارض جانبی برخی داروهای مشخص و عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی است. رفلاکس زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده و اسید آن به مری بازگردد.

اختلال ازوفاژیت می‌تواند نشانه‌های گوناگونی داشته باشد، نظیر:

• مشکل در بلع
• گلو درد
• سوزش معده

زخم پپتیک

زخم معده شامل زخم‌های بازی است که در لایه‌های داخلی شکم و بخش بیرونی روده کوچک شما وجود دارد. شایع‌ترین نشانه زخم معده درد شکمی است. اصلی‌ترین دلیل زخم معده عفونتی است که توسط هلیکوباکترپیلوری ایجاد می‌شود. همچنین مصرف طولانی‌مدت داروهای ضد انعقادی غیر استروئیدی نظیر ایبوپروفن نیز سبب ایجاد زخم معده (زخم پپتیک) می‌شود. استرس و غذاهای تند سبب ایجاد زخم معده نمی‌شوند، اما می‌توانند علائم آن را تشدید کنند.

از علائم زخم پپتیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد سوزشی در معده
• احساس سیری زیاد و نفخ
• عدم تحمل غذاهای چرب
• سوزش معده
• حالت تهوع

دیسفاژی

سختی در بلع (دیسفاژی) به این معناست که برای انتقال غذا یا مایعات باید زمان بیشتری بگذارید و تلاش بیشتری انجام دهید. دیسفاژی ممکن است همراه با درد باشد. در برخی موارد نیز بلع غیر ممکن می‌شود.

گاهی اوقات مشکل بلعی که به دلیل خوردن سریع غذا یا نجویدن درست غذا پیش می‌آید جای نگرانی ندارد. اما دیسفاژی دائمی نشان‌دهنده مشکل پزشکی جدی است و نیاز به درمان دارد.

علائم و نشانه‌هایی که همراه با دیسفاژی پیش می‌آیند شامل موارد زیر هستند:

• داشتن درد در هنگام بلع (بلع دردناک)
• عدم توانایی در بلع
• احساس گیر کردن غذا در گلو، قفسه سینه یا پشت جناغ سینه
• تراوش آب از دهان
• خس خس سینه
• برگشت غذا (استفراغ)
• داشتن سوزش معده دائمی
• برگشت اسید معده به گلو
• سرفه کردن یا عق زدن در زمان بلع
• غذا را به اجبار به قطعات کوچک‌تر تقسیم کردن یا اجتناب از خوردن برخی غذاهای خاص به دلیل مشکل بلع

IBS (سندروم روده تحریک‌پذیر)

سندروم روده تحریک‌پذیر اختلالی شایع است که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نشانه‌ها و علائم آن شامل گرفتگی، درد شکمی، نفخ، اسهال یا یبوست است. سندروم روده تحریک‌پذیر بیماری مزمنی است که نیاز به درمان طولانی‌مدت دارد.

تنها تعداد بسیار کمی از افراد دارای سندروم روده تحریک‌پذیر هستند که علائم و نشانه‌های شدید دارند. برخی افراد با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و همچنین استرس خود می‌توانند این نشانه‌ها را کنترل کنند. نشانه‌های شدید با داروهای پزشکی و مشورت با پزشک مربوطه درمان خواهند شد.

علائم و نشانه‌های سندروم روده تحریک‌پذیر متفاوتند. شایع‌ترین این علائم عبارتند از:

• درد شکمی، گرفتگی یا نفخ که با حرکات روده به صورت کامل یا نسبتا تسکین می‌یابند
• باد معده زیاد
• اسهال یا یبوست یا گاهی هر دو
• مخاط در مدفوع

کولیت

کولیت روده یک بیماری التهابی روده است که سبب ایجاد تورم طولانی‌مدت و زخم‌هایی در مجرای گوارشی می‌شود. کولیت روده بر پوشش داخلی روده بزرگ تاثیر می‌گذارد. علائم این بیماری به ندرت پیشرفت می‌کنند و این اتفاق به صورت ناگهانی رخ نمی‌دهد.

کولیت روده می‌تواند سبب ناتوانی و ضعف شده و گاهی اوقات نیز سبب عوارضی تهدیدکننده شود. از آنجایی که این بیماری درمان شناخته‌شده‌ای ندارد، درمان برای این بیماری تنها تسکینی بر نشانه‌های این بیماری است. علائم بیماری کولیت روده گستره بالایی دارند که به شدت تورم و محل ایجاد آن وابسته است.

نشانه‌ها و علائم کولیت روده می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• اسهال، اغلب با خون یا چرک
• درد شکمی و گرفتگی
• درد مقعدی
• خونریزی از مقعد، مدفوع خونی
• فوریت در دفع
• ناتوانی در دفع علی‎رغم فوریت آن
• کاهش وزن
• چاقی مفرط
• تب

در کودکان، رشد نامناسب نشانه بیماری کولیت است.

بیشتر بخوانید: کولیت روده یا کولیت اولسراتیو را بهتر بشناسیم

موقع بروز درد شکمی مزمن چکار کنیم؟

در هنگام بروز درد شکمی مزمن و ادامه‌دار، بهترین کار در وهله اول مراجعه به پزشک است. این بیماری در بزرگسالان و کودکان تفاوت‌هایی دارد و هر گروه از افراد ممکن است نشانه‌ها و علائم متفاوتی را بروز دهند. پزشک مربوطه با توجه به آزمایش‌ها و بررسی علائم و نشانه‌ها بهترین روش درمانی را برای شما یا کودکتان تجویز می‌کند.

آزمایش‌ها و اقدامات تشخیصی برای درد شکم مزمن

زمانی که برای درمان درد شکمی مزمن خود یا کودکتان به پزشک مراجعه می‌کنید، اولین سوالی که پزشک از شما می‌پرسد در مورد علائم بیماری و سابقه بیماری خانوادگی شماست. پزشک در صدد آن است که تشخیص دهد چه زمانی درد آغاز می‌شود و چه زمانی درد تسکین می‌یابد یا بدتر می‌شود. سپس پزشک معاینه فیزیکی کامل را انجام می‌دهد.

ممکن است پزشک نمونه خون و ادرار از شما بگیرد تا آزمایش‌های لازم برای تشخیص علت و نوع بیماری مشخص شود. همچنین ممکن است پزشک از شما درخواست کند تا سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، یا اسکن فراصوت دهید تا بتواند داخل بدن شما را مشاهده کند و مشکل را بیاید.

اگر سن شما بالای ۵۰ سال باشد، ممکن است مجبور به انجام کولونوسکوپی نیز باشید؛ در این آزمایش پزشک از یک ابزار باریک و انعطاف‌پذیر که همراه آن یک دوربین است؛ استفاده می‌کند تا داخل روده شما را مشاهده کند.

نتایج این آزمایش‌ها به پزشک شما کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را برای شما یا کودکتان تجویز کند. اگر مشکل خاصی سبب شده تا درد شکمی در شما ایجاد شود، نیاز به درمان همان مشکل خاص خواهید داشت تا در نهایت درد شکمی شما نیز بهبود یابد.

پزشک شما ممکن است پیشنهاداتی برای تغییر در سبک زندگیتان ارائه دهد که این تغییر ممکن است تغییر در رژیم غذایی شما باشد، یا حتی روش‌هایی برای کنترل استرستان. اغلب ترکیبی از چند روش درمانی می‌تواند تاثیرگذار باشد.

اگر درد شکمی شما پس از ۶ ماه درمان بازگشت و پزشک شما دلیل اصلی آن را نیافت، شما ممکن است به درد شکمی مزمن عملکردی دچار شده باشید.

اقدامات درمانی که اصولا در درد شکم مزمن انجام می‌شود

اگر شما یا کودکتان یکی از علائم زیر را داشتید حتما و خیلی فوری به پزشک برای درمان درد شکمی مزمن خود مراجعه کنید:

• درد بسیار شدید
• خون در مدفوع، استفراغ یا ادرار
• مشکل در بلع
• حالت تهوعی که از بین نمی‌رود
• رنگ پوستی که به زردی بزند
• تورم در شکم
• شکمی که به لمس حساس باشد
• کاهش وزن
• تب

در کودکان، موارد زیر نیز نیازمند مراجعه فوری به پزشک است:

• استفراغ زیاد
• اسهال بسیار که تمام نمی‌شود
• درد در قسمت راست شکم

زمانی که برای درمان شکم درد مزمن کودک خود به پزشک مراجعه می‌کنید؛ پزشک نحوه رشد کودک و تغذیه او و همچنین سابقه خانوادگی شما را در خصوص بیماری التهابی روده جویا می‌شود.

چگونه می‌توانیم درد شکمی را کنترل کنیم؟

همه انواع درد شکمی قابل پیشگیری نیستند. با این وجود، می‌توانید خطر ابتلا به درد شکمی را با انجام موارد زیر به حداقل برسانید:

• رژیم غذایی سالم داشته باشید
• اغلب آب بنوشید
• به طور منظم تمرین کنید
• خوردن وعده‌های کوچکتر

منابع:

Healthline

Better Health