سیستم ایمنی بدن برخی از افراد، معمولا به محرک‌های بیرونی که اتفاقا بی‌ضرر هستند، واکنش‌های بیش از حدی نشان می‌دهد؛ به این اتفاق، واکنش آلرژیک می‌گویند.
گرد و غبار، مصرف برخی از مواد غذایی یا دانه‌های خوراکی، مواد شیمیایی، …، باعث ترشح ماده‌ای به نام هیستامین شده و باعث بروز آلرژی می‌شوند. کهیر، عطسه یا واکنش‌های شدیدتر، همگی از علائم بروز حساسیت هستند.
برای درمان واکنش های آلرژیک مختلف، بهترین راه‌حل مراجعه فوری به دکتر آلرژی است اما آگاهی از این واکنش و راه‌های مقابله به آن، به شما در مدیریت این شرایط، کمک می‌کند.
در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر با ما همراه باشید تا به اتفاق هم، درباره حساسیت آلرژیک، علائم، دلایل بروز آن و درمانش، بخوانید.
اگر سوالی دارید، در انتها بپرسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
واکنش آلرژیک چیست؟
واکنش های آلرژیک زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن به ماده‌ای که معمولاً بی‌ضرر است مانند گرده، برخی غذاها یا داروها، واکنشی بیش از حد نشان می‌دهد. در افراد مبتلا به آلرژی، بدن این ماده را به‌عنوان تهدید تشخیص داده و شروع به ترشح مواد شیمیایی مانند هیستامین می‌کند. این پاسخ میتواند به علائمی مانند کهیر، عطسه یا حتی واکنش‌های شدیدتر مانند آنافیلاکسی منجر شود.
این عارضه، 6 نوع مختلف دارد که هر کدام، تحت تاثیر عومال مختلفی بروز می‌کنند و علائمی گاه مشترک و گاه متفاوت دارند.
انواع مختلف واکنش‌های آلرژیک
واکنش‌های آلرژیک انواع مختلفی دارند که بسته به نوع آلرژن و شدت پاسخ سیستم ایمنی، به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند:
آلرژی غذایی
این نوع از آلرژی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به مواد خاصی در غذا واکنش نشان دهد. شایعترین محرک‌های غذایی شامل بادامزمینی، لبنیات، تخممرغ، غذاهای دریایی و گندم هستند که باعث آلرژی غذایی می‌شوند.خارش دهان، کهیر و تورم صورت، .اکنش‌های شایع بدن نسبت به این نوع از حساسیت هستند.
آلرژی فصلی
آلرژی فصلی نوعی حساسیت است که معمولاً در بهار، تابستان یا پاییز و در پاسخ به ذرات معلق در هوا مانند گرده گیاهان، کپک‌ها یا گرد و غبار رخ می‌دهد. حساسیت فصلی، دارای 3 نوع مختلف است:
- آلرژی فصل بهار
- آلرژی فصل تابستان
- آلرژی فصل پاییز
آلرژی تنفسی
آلرژی تنفسی در اثر تماس با ذرات موجود در هوا مانند گرده گیاهان، کپک، پر یا موی حیوانات و گرد و غبار ایجاد میشود. این نوع از حساسیت اغلب با عطسه، گرفتگی بینی، آبریزش، خارش چشم یا آسم همراه است.
آلرژی دارویی
برخی داروها مانند پنی‌سیلین یا داروهای ضدتشنج، می‌توانند باعث واکنش آلرژیک شوند. این واکنش‌ها می‌توانند خفیف مثل راش پوستی باشند یا ببا علائمی به شدت خطرناک همراه شوند.
آلرژی تماسی یا پوستی
در اثر تماس مستقیم پوست با مواد حساسیت‌زا مانند نیکل، لاتکس، مواد شیمیایی شوینده یا برخی گیاهان، حساسیت پوستی بروز می‌کند. قرمزی، خارش، التهاب یا تاول، نشانه‌های این نوع از حساسیت هستند.
آلرژی به نیش حشرات
آلؤزی دبه نیش حشرات، معمولا با نیش زنبور یا مورچه‌های گزنده ایجاد شده و میتواند باعث واکنش موضعی مانند درد و ورم شود.
آلرژی به حیوانات
آلرژی به حیوانات زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به پروتئین‌های موجود در بزاق، پوست، ادرار یا شوره حیوانات واکنش نشان دهد. این پروتئین‌ها در محیط پخش می‌شوند و در افرادی که زمینه آلرژی دارند، می‌توانند باعث علائمی مثل عطسه، سرفه، گرفتگی بینی، خارش چشم یا حتی تنگی نفس شوند. آلرژی به حیوانات بسته به نوع حیوان به 4 نوع مختلف تقسیم میشود. رایج‌ترین انواع آن عبارتند از:
- آلرژی به گربه ها
- آلرژی به سگ ها
- آلرژی به حیوانات کوچک مثل همستر، خرگوش، موش و خوکچه هندی
- آلرژی به پرندگان
علائم واکنش های آلرژیک
علائم به شدت واکنش بستگی دارد و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- خفیف تا متوسط؛خارش پوست، قرمزی، کهیر، آبریزش بینی، عطسه، سرفه یا آبریزش چشم.
- شدید؛ ورم لب‌ها، زبان یا گلو، گرفتگی صدا، تنگی نفس، افت فشار خون، سرگیجه یا از حال رفتن.
علائم واکنش آلرژیک شدید یا آنافیلاکسی
واکنش های آلرژیک شدید یا آنافیلاکسی یک وضعیت اورژانسی است که میتواند در عرض چند دقیقه پس از تماس با آلرژن بروز کند و زندگی فرد را تهدید کند. این واکنش ممکن است یک یا چند سیستم بدن را درگیر کند و نشانه‌هایی از اختلال تنفسی، افت فشار خون، تغییرات پوستی یا گوارشی ایجاد کند. تشخیص سریع و اقدام فوری برای درمان (مانند تزریق اپی‌نفرین) بسیار ضروری است. در صورت مشاهده چنین علائمی، تماس فوری با اورژانس و مراجعه به مراکز درمانی توصیه میشود.
| دسته علائم | نشانه‌ها |
|---|---|
| تنفسی | تنگی نفس، خس‌خس، سرفه، احساس فشار در گلو |
| پوستی و مخاطی | کهیر، خارش، ورم لب یا صورت |
| قلبی– عروقی | افت فشار خون، سرگیجه، ضربان سریع یا نامنظم |
| گوارشی | تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال |
| عصبی | اضطراب شدید، بی‌حالی، غش |
نحوه انتقال آلرژن‌ها به بدن
آلرژن‌ها می‌توانند از راه‌های مختلف زیر، وارد بدن شوند:
- تنفس؛ گرده، غبار یا موی حیوانات از طریق بینی و ریه وارد می‌شوند؛
- تماس پوستی؛ برخی مواد مثل لاتکس یا گیاهان باعث واکنش پوستی می‌شوند؛
- غذاها؛ آلرژی‌های غذایی از این طریق ایجاد می‌شوند؛
- تزریقات دارویی؛ تزریق داروهایی که به‌صورت تزریقی مصرف می‌شوند یا نیش حشرات، باعث آلرژی می‌شوند.
راه‌های تشخیص آلرژی
دکتر حسایت و آلرژی، معمولاً با بررسی دقیق سابقه پزشکی فرد و علائمی که تجربه می‌کند، شروع می‌کند. روش‌های انجام تست آلرژی شامل موارد زیر هستند:
| روش تشخیص | توضیحات | موارد کاربرد |
|---|---|---|
| تست پوستی (Skin Prick Test) | قطره‌ای از آلرژن روی پوست بازو یا پشت چکانده شده و با سوزن سطحی وارد پوست میشود. اگر پوست قرمز یا متورم شود، نشان‌دهنده آلرژی است. | شایعترین روش برای آلرژی‌های تنفسی، غذایی و نیش حشرات |
| آزمایش خون (IgE اختصاصی) | با اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی IgE خاص نسبت به آلرژن‌ها، وجود آلرژی تأیید یا رد میشود. | زمانی که تست پوستی امکان‌پذیر نیست یا شرایط پزشکی خاص وجود دارد |
| تست پچ (Patch Test) | آلرژن‌ها به‌صورت چسب روی پوست قرار داده می‌شوند و واکنش بعد از ۴۸–۷۲ ساعت بررسی میشود. | برای تشخیص درماتیت تماسی آلرژیک (مثلاً به نیکل، لاتکس یا مواد آرایشی) |
| شرح حال و معاینه بالینی | ارزیابی سابقه علائم، عوامل محرک، و شرایط فرد در زندگی روزمره توسط پزشک | مرحله اولیه و پایه در فرایند تشخیص |
واکنش آلرژیک چگونه درمان میشود؟
پر واضح است که درمان آلرژی، به نوع و شدت آن بستگی دارد. در مجموع، واکنش آلرژیک، شامل 3 حالت خفیف، متوسط و آنافیلاکسی یا شدید زیر است که هر کدام به‌صورت خلاصه، اینگونه درمان می‌شوند:
- درمان آلرژی با واکنش‌های خفیف؛ استفاده از داروهای ضدحساسیت مثل آنتی هیستامین برای کنترل خارش و عطسه؛
- درمان آلرژی با واکنش‌های متوسط تا شدید؛ احتمال نیاز به مصرف داروهای کورتونی یا گشادکننده‌های برونشی؛
- درمان آنافیلاکسی؛ تزریق فوری اپی‌نفرین، تماس با اورژانس و اقدامات حمایتی مانند اکسیژن‌تراپی.
نکته! مصرف داروهایی همچون داروی فکسوفنادین (تلفست)، لوو ستیریزین و لوراتادین، منجر به کنترل آلرژی میشود اما بهتر است تحت نظر پزشک مصرف شوند. این در شرایطیست که معمولا مصرف داویی همچون سیتریزین، نیاز به دستور پزشک ندارد.
برای خرید اینترنتی دارو، می‌توانید از داروخانه آنلاین دکتردکتر کمک بگیید.
چگونه می‌توان از واکنش آلرژیک جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از مشکل ناخواسته‌ای به نام واکنش آلرژیک، لازم است که به موارد زیر توجه کنید:
- شناسایی و پرهیز از قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها؛ شناخت دقیق محرک‌ها، مهم‌ترین اقدام پیشگیرانه است.
- برچسب‌خوانی دقیق محصولات دارویی و غذایی؛ بررسی دقیق ترکیبات غذاها و داروها برای پرهیز از آلرژنهای پنهان.
- آموزش پیشگیری از آلرژی و چگونگی مواجهه به آن؛ یادگیری نحوه واکنش سریع به علائم، به‌ویژه در کودکان.
- استفاده از قلم اپی‌پن (EpiPen)؛ افرادی که سابقه آنافیلاکسی دارند باید همیشه آن را همراه داشته باشند.
- ایمونوتراپی؛ برای برخی از آلرژی‌ها مثل حساسیت به گرده، تزریق‌های تدریجی آلرژن ممکن است باعث کاهش حساسیت بدن شود.
اپی پن چیست؟
اپی‌پن (EpiPen) یک خودتزریق‌کنندهٔ اپی‌نفرین است که در مواقع واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) به‌سرعت در بدن تزریق میشود. این دستگاه، حاوی اپی‌نفرین (آدرنالین) است که با انقباض عروق خونی، باز کردن راه‌های هوایی و کاهش تورم، کمک می‌کند علائم تهدیدکننده زندگی به سرعت کنترل شوند.
چه زمانی باید برای واکنش های آلرژیک به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت بروز هر گونه علائم شدید یا سریع مانند تورم صورت، مشکل تنفس یا سرگیجه، مراجعه فوری به اورژانس و دکتر آلرژی ضروری است.
در صورتی که علائم آلرژی مکرر، مزمن یا زندگی را مختل‌کننده باشند، نیاز به ارزیابی تخصصی توسط آلرژیست وجود دارد. در این شرایط پیشنهاد می‌کنیم که حتما ویزیت آنلاین با دکتر آلرژی از طریق سامانه دکتردکتر را تربه کنید.
توجه! در صورت نیاز به تجویز اپی پن یا طرح مدیریت آلرژی نیز باید با پزشک مشورت شود.
منابع:
سوالات متداول
