پایین بودن سر جنین در بارداری؛ علائم و نشانه ها، انواع

در دوران بارداری شما متوجه می شوید که کودکتان در تمام طول روز (و شب!) لگد می زند، تکان می خورد و تلنگر می زند. اما آنها دقیقاً در آنجا چه می کنند؟ در اواخر بارداری، جنین احتمالاً در وضعیت سر به پایین قرار می گیرد تا بتواند حرکت خود را در کانال زایمان آغاز کند. زمان دقیقی که جنین در این موقعیت قرار می گیرد، مشخص نیست و برخی از نوزادان موقعیت های دیگری مانند بریچ (سر بالا) یا عرضی (دراز کشیدن به پهلو) را ترجیح می دهند.

صرف نظر از این، برخی از نشانه ها می توانند به عنوان سرنخ هایی در مورد چگونگی وضعیت جنین در رحم عمل کنند. برای اطلاع بیشتر در مورد اینکه چه زمانی سر جنین به سمت پایین حرکت می کند، اگر سر به سمت بالا بماند یا در وضعیت دیگری قرار گیرد، چه اتفاقی می افتد و اینکه چگونه با لمس وضعیت جنین خود را در منزل احساس کنید، ادامه مطلب را بخوانید.

اکثر نوزادان تمایل دارند قبل از تولد به صورت سفالیک (اول سر) راه خروج را پیدا کنند. در هفته 28، حدود 25 درصد از نوزادان بریچ هستند (سر بالا)، اما این تعداد درطول سه ماهه بارداری به 3 یا 4 درصد کاهش می یابد. جنین ممکن است در سه ماهه اول و دوم بارداری همه جا حرکت کند.

موقعیت آنها ممکن است در اوایل سه ماهه سوم نیز به شدت تغییر کند. با این حال، اگر بین 32 تا 36 هفته از بارداری شما می گذرد، ممکن است متوجه شوید که جنین در وضعیت سر به پایین قرار دارد. رحم شما رشد می کند تا با اندازه آن مطابقت داشته باشد، اما فضای زیادی وجود دارد. با گذشت زمان، جنین بزرگ‌تر می‌شود و فضا برای حرکت به موقعیت‌های مختلف کم می‌شود.

انواع موقعیت های پایین بودن سر جنین

سر به پایین بودن فقط نیمی از معادله در مورد تولد است. همچنین این مسئله وجود دارد که نوزاد با چه موقعیتی روبرو می شود.

چرا این امر تفاوت ایجاد می کند؟ این موضوع به هندسه می رسد. هنگام زایمان سر جنین باید از طریق لگن وارد کانال واژن شود. با توجه به اینکه قسمت‌های مختلف جمجمه نوزاد پهن‌تر و باریک‌تر از بقیه است، برخی از موقعیت‌ها این مسیر را  از سایر موقعیت‌ها آسان‌تر می‌کنند.

• استخوان پس سری قدامی: این موقعیت شایع ترین موقعیت است و بدان معناست که جنین سرش را به پایین می‌اندازد و پشتش را روی شکم شما قرار می‌دهد و چانه‌اش را در سینه‌اش فرو می‌کند.
• استخوان پس سری خلفی: این وضعیت به این معنی است که سر جنین به سمت پایین اما در جهت مخالف است. در این حالت، پشت کودک در پشت شما قرار دارد.

قدامی موقعیت ایده آل برای زایمان واژینال بدون عارضه است. هنگامی که چانه کودک جمع می شود، به باریک ترین قسمت سر او کمک می کند تا از کانال زایمان عبور کند. موقعیت خلفی می تواند به معنای زایمان طولانی تر یا دشوارتر باشد، که گاهی اوقات نیاز به خلاء، فورسپس یا سزارین دارد.

حتی اگر در اوایل زایمان جنین عقب است، ممکن است در طول این فرآیند بچرخد زیرا انقباضات رحم جنین را در رحم حرکت می دهد. برخی از نوزادان در حین زایمان به طور کامل به سمت جلو می چرخند در حالی که برخی دیگر از سمت عقب به دنیا می آیند.

علائم و نشانه های پایین بودن سر جنین

ممکن است هیچ علامتی مبنی بر اینکه جنین به حالت سر به پایین برگشته است، تجربه نکنید. واقعاً هیچ راه آسانی برای تشخیص با نگاه کردن به برآمدگی شکم وجود ندارد. خوشبختانه، پزشک یا ماما آموزش دیده است تا با استفاده از آنچه که مانورهای لئوپولد نامیده می شود، موقعیت جنین را تشخیص دهد.

با استفاده از این تکنیک، پزشک یا ماما متوجه می شود که چه قسمتی از جنین در لگن قرار دارد، پشت جنین کجاست و چه بخشی از جنین در فوندوس (بالا، نزدیک قفسه سینه شما) قرار دارد. آنها همچنین برجستگی سفالیک جنین را احساس می کنند، که به معنی این است که جنین به چه سمتی قرار دارد.

با زایمان در حالت سر به پایین:

• سر جنین در لگن مادر قرار دارد.
• وضعیت پشت جنین بستگی به این دارد که آیا کودک قدامی یا خلفی است، اما به طور کلی کودک پشت خود را به شکم مادر (قدام) یا پشت مادر(خلفی) قرار می دهد.
•  پایین یا پاهای کودک در فوندوس مادر خواهد بود.

تمام این یافته ها را می توان از طریق سونوگرافی نیز تایید کرد تا واضح ترین تصویر را به شما ارائه دهد. اما چگونه می توانید در منزل، موقعیت جنین را تشخیص دهید؟ به اشکال موجود در شکم خود و همچنین حرکات مختلفی که احساس می کنید دقت کنید.

در صورت مشاهده این نشانه ها ممکن است سر جنین رو به پایین باشد:

• سر جنین را در شکم خود احساس کنید
• پاهای جنین را بالای ناف خود احساس کنید
• حرکات بزرگتر پایین بدن یا پاها را به سمت قفسه سینه خود احساس کنید
• حرکات کوچکتر دست یا آرنج را در لگن خود احساس کنید
• در قسمت پایین شکم خود حالت سکسکه را احساس کنید، به این معنی که سینه جنین احتمالا پایین تر از پاهایش است.
• ضربان قلب جنین را (با استفاده از داپلر یا فتوسکوپی خانگی) در قسمت پایین شکم خود بشنوید، به این معنی که قفسه سینه جنین احتمالا پایین تر از پاهایش است.

نقشه برداری از شکم

تشخیص توده ها و برجستگی های مختلفی که روی شکم خود احساس می کنید ممکن است دشوار باشد. با تمرین، می توانید آنچه که احساس می کنید، درک کنید. حتی ممکن است نقشه برداری شکم(فرآیندی برای تخمین موقعیت کودک) را امتحان کنید.

برای استفاده از این تکنیک، حداقل تا هفته 30 بارداری صبر کنید. ممکن است بخواهید قبل از تولد نوزاد، نقشه برداری شکم را امتحان کنید تا پزشک بتواند راهنمایی هایی در مورد وضعیت نوزاد به شما بدهد.

در رختخواب یا روی کاناپه دراز بکشید. با استفاده از یک نشانگر یا رنگ انگشتی قابل شستشو، به آرامی جایی را که سر کودک خود را احساس می کنید علامت بزنید (حس یک توپ بولینگ کوچک است). به احتمال زیاد بازوها و دست ها نزدیک سر هستند و حرکات ریز آنها را احساس می کنید. سپس پشت، باسن و پاها و همچنین حرکات بزرگتر این قسمت بدن جنین را احساس خواهید کرد. ممکن است استفاده از یک عروسک برای بازی با موقعیت های مختلف برای شما مفید باشد. سپس می توانید به آرامی کودک خود را روی شکم خود بکشید یا نقاشی کنید تا به شما در تجسم نحوه قرار گیری او کمک کند.

 نوزادانی که هنوز سرشان به سمت پایین قرار نگرفته 

اگر در اواخر بارداری هستید و در مورد وضعیت قرارگیری کودک خود نگرانی دارید، در قرار ملاقات بعدی با پزشک خود در مورد این نگرانی سوال کنید. این احتمال وجود دارد که پزشک موقعیت جنین را نیز یادداشت کند. اگر نوزاد شما بریچ است یا در وضعیت دیگری به غیر از سر به پایین قرار دارد، گزینه های مختلفی برای زایمان وجود دارد. عوامل موثر دراین امر عبارتند از:

• این که آیا جنین با رسیدن به سه ماهه سوم بارداری در وضعیت خاصی باقی می ماند
• هر گونه عارضه بارداری دیگری که ممکن است داشته باشید
• زمانی که در نهایت به طور طبیعی زایمان می کنید

رویکرد و انتظار از پایین بودن سر جنین

وضعیت جنین معمولاً تا زمانی که به هفته های 32 تا 36 بارداری خود نرسیده اید، نگران کننده نیست. قبل از این مرحله، مایع داخل رحم فضای زیادی به جنین برای حرکت می دهد. همانطور که به زایمان نزدیک می شوید و جنین سر به پایین قرار نمی گیرد، فضا برای تعویض موقعیت او کم می شود.

پزشک می‌تواند با لمس کردن شکم شما برای جایی که سر، پشت و باسن جنین قرار دارد، وضعیت جنین  را در قرار ملاقات‌های قبل از تولد کنترل کند. برای تایید، ممکن است یک سونوگرافی یا معاینه لگن نیز انجام دهید.

هنگامی که سر جنین رو به پایین نباشد

نسخه سفالیک خارجی (ECV)

نسخه سفالیک خارجی (ECV) روشی است که در طی آن پزشک سعی می‌کند جنین را به سمت پایین حرکت دهد تا احتمال زایمان طبیعی را افزایش دهد. این کار در شرایطی انجام می شود که در آن می توان نوزاد را تحت نظر داشت و در صورت نیاز می توانید سزارین اورژانسی (C-section) انجام دهید.

پزشک یا ماما از دستان خود برای چرخاندن دستی سرجنین به سمت پایین استفاده می کند. اگر به هفته 36 رسیده اید و جنین هنوز سرش پایین نیست، پزشک ممکن است ECV را پیشنهاد کند.

میزان موفقیت این روش حدود 58 درصد است. اگرچه این آمار فوق العاده چشمگیر نیست، اما اگر زایمان طبیعی برای شما مهم است، ECV ارزش امتحان را دارد.

همچنین شایان ذکر است که برخی از نوزادانی که چرخانده می شوند به حالت بریچ برمی گردند. می‌توانید ECV را تکرار کنید، اما هر چه به تولد نزدیک‌تر می‌شوید فضا برای این چرخش موقعیت تمام می‌شود، بنابراین ممکن است بار دوم سخت‌ترانجام شود.

زایمان سزارین

سزارین گزینه دیگری برای زایمان نوزادانی است که سرشان پایین نیست. این روش شامل جراحی بزرگی است که ممکن است از قبل برای آن برنامه ریزی شده باشد (اگر می دانید کودکتان سرش پایین نیست) یا می توانید زایمان طبیعی داشته باشید.

حدود 85 درصد از نوزادان بریچ از طریق سزارین متولد می شوند. در حالی که این روش یک جراحی معمولی است، خطراتی از جمله موارد زیر را به همراه دارد:

• عفونت
• خونریزی پس از زایمان
• لخته شدن خون
• مشکلات مربوط به بارداری های آینده، مانند خطر جفت سرراهی یا پارگی رحم

زایمان طبیعی

برخی از زنان حتی اگر نوزادشان بریچ باشد، می توانند کاندیدای زایمان طبیعی باشند. این امکان به صورت موردی تعیین می شود و شامل بررسی تاریخچه پزشکی و سنجیدن فواید زایمان طبیعی در مقابل خطرات سزارین است. اگر این مسیر را انتخاب می‌کنید، باید دستورالعمل‌های خاصی را که توسط بیمارستان یا مرکز زایمان تنظیم شده است، دنبال کنید.

نتیجه گیری

جنین در طول بارداری حرکت زیادی دارد. با نزدیک‌تر شدن به موعد مقرر و زمانی که برای زایمان آماده می‌شوند، جنین در وضعیت سر به پایین قرار می‌گیرد.

اگر در مورد وضعیت نوزاد خود نگرانی هایی دارید، قبل از زایمان و در قرار ملاقات بعدی با پزشک مطرح کنید. همچنین پزشک می تواند موقعیت جنین را بررسی کند و در صورت لزوم می‌تواند به شما در انتخاب گزینه‌های تغییر موقعیت یا برنامه زایمان جایگزین کمک کند.

منبع : healthline