فواید خون دادن برای اهدا کننده؛ مزایا، عوارض و شرایط اهدای خون

فواید خون دادن هم برای گیرنده و هم برای اهدا کننده، زیاد است. هرچند که باید فواید و مضرات خون دادن را در کنار هم بررسی کرد. از فواید اهدای خون می‌تواند به بهبود گردش خون، کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها و سلامت عمومی بدن اشاره کرد. اما از مضرات آن، کاهش انرژی و ضعف، سرگیجه و افت فشار خون اشاره کرد.

در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، شرایط اهدای خون برای افراد کم‌خون، کسانی که تتو دارند و خانم‌های باردار را بررسی می‌کنیم؛ همراه ما باشید…

اگر سوالی دارید، می‌توانید در انتها و در بخش نظرات بنویسید و پاسخ را از کارشناس سلامتی دکتردکتر دریافت کنید.

فواید اهدای خون برای همه

بسیاری از ما درخواست اهدای خون را در شرایط بحرانی زلزله، جنگ و… شنیده‌ایم. اهدای خون، اقدامی حیاتی است؛ زیرا برخی گروه‌های خونی کمیاب‌تر هستند و تأمین کسری آن‌ها تنها با انتقال خون امکان پذیر است. این اقدام یکی از سریع‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای جبران کمبود خون است و جان‌های بسیاری را نجات می‌دهد.

در حال حاضر، روز 24 ژوئن (برابر یا 24 خرداد)، از طرف سازمان بهداشت جهانی روز جهانی اهدای خون نام‌گذاری شده است. به گفته این سایت،

نام‌گذاری این روز، به‌منظور ترغیب افراد جامعه به اهدای خون و کمک به هم‌نوعان انتخاب شده است.

اهدای خون به‌صورت کلی، باعث سلامت بسیاری از اعضای بدن از جمله قلب، اعصاب و پوست می‌شود. اهدای خون می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های سرطانی را کاهش داده و باعث تحریک تولید گلبول‌های قرمز جدید شود.

اهدای خون مانند اغلب فرآیندهای پزشکی، با مزایا و معایب خاصی همراه است. شناخت این موارد برای اهدا کنندگان خون ضروری است. در ادامه با تمام مزایا و عوارض از دست دادن خون، آشنا خواهیم شد.

فواید خون دادن برای درمان بیماری‌ها

اهدای خون در درمان و پیشگیری از بیماری‌های بسیاری (در فرد اهدا کننده) موثر است. برخی از خواص خون دادن برای درمان بیماری‌ها و سلامت انسان عبارتند از:

کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی

یکی از اصلی‌ترین فواید خون دادن برای قلب، به تراز کردن سطح آهن مربوط می‌شود. این امر برای کنترل بیماری هموکروماتوز (زیاد بودن میزان آهن) و غلظت بالای خون، مفید است. با کاهش آهن، خطر آسیب به رگ‌های خونی کمتر می‌شود.

همچنین با این کار، سطح کلسترول و غلظت خون کاهش یافته و احتمال گرفتگی عروق کم می‌شود.

کاهش خطر ابتلا به سرطان

آهن اضافی، به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند. یکی از مزایای خون دادن، کاهش سطح آهن، خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها، مانند سرطان روده بزرگ و سرطان کبد، است.

افزایش تولید گلبول‌های قرمز جدید

پس از اهدای خون، بدن گلبول‌های قرمز جدید تولید می‌کند. این امر به بهبود عملکرد سیستم گردش خون و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها کمک می‌کند.

کاهش فشار خون

از فواید خون دادن برای فشار خون بالا، می‌توان به کاهش غلظت و فشار خون اشاره کرد.

بهبود سلامت کبد

تجمع آهن در کبد ممکن است به سیروز کبدی منجر شود. بنابراین، اهدای خون می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.

تقویت سیستم ایمنی بدن

با اهدای خون و تولید سلول‌های خونی جدید، سیستم ایمنی بدن تقویت می‌شود.

پاکسازی بدن

اهدای خون می‌تواند برای کاهش عوارض مصرف سیگار و سطح سموم بدن کمک کند. همچنین، اهدای خون به بهبود گردش خون و کاهش برخی از خطرات مرتبط با سیگار کمک می‌کند.

کمک به سلامت روان

از جمله فواید اهدای خون، اثر مثبت آن روی سلامت روان است. هرچند این اتفاق به‌صورت غیرمستقیم اتفاق می‌افتد اما معمولا نتایج زیر را به‌همراه دارد:

• کاهش استرس و اضطراب
• افزایش حس رضایت و خوشبختی

مضرات اهدای خون

در کنار فواید اهدای خون، باید از عوارض آن نیز، آگاه باشیم. این مشکلات معمولاً خفیف و موقتی هستند و مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• کبودی پوست؛ کبودی یا خون‌مردگی زیر پوست، ممکن است در محل تزریق ایجاد می‌شود.
• سرگیجه؛ سرگیجه بعد از خون دادن، به دلیل افت فشار خون رخ می‌دهد.
• بی‌حالی؛ این عارضه به دلیل کاهش آهن خون و افت فشار ایجاد می‌شود و با مصرف قرص آهن و مواد غذایی مناسب بهبود می‌یابد.
• تب و لرز؛ این عوارض اگر همراه با درد قفسه‌ سینه و حالت تهوع نباشند، احتمالا ناشی از واکنش آلرژیک هستند و به مراقب درمانی نیاز دارند.

به‌صورت کلی، عوارض اهدای خون برای افراد واجد شرایط، نگران کننده نیستند و با مراقبت‌های ساده، برطرف می‌شوند.

شرایط اهدای خون 

بر اساس اطلاعات ارائه شده از طرف سازمان انتقال خون کشور، داشتن شرایط عمومی زیر برای اهدای خون، الزامی است:

• سن؛ بین 18 تا 60 سال
• وزن؛ حداقل 50 کیلو‌گرم
• مدارک؛ همراه داشتن کارت شناسایی معتبر مانند شناسنامه، گواهینامه یا گذرنامه
• تعداد دفعات؛ 3 مرتبه برای زنان و 4 مرتبه برای مردان، در سال
• فاصله هر انتقال خون؛ حداقل 8 هفته
• اجتناب از مصرف سیگار؛ حداقل یک ساعت قبل و بعد از اهدای خون، از مصرف سیگار خودداری کنید.
• نداشتن تتو؛ معمولا اشخاصی که تتو دارند، نمی‌توانند خون اهدا کنند.

برای خون دادن باید ناشتا بود؟

خون دادن معمولاً نیازی به ناشتا بودن ندارد، اما بهتر است قبل از اهدای خون غذای سبک و سالم مصرف کنید.

در صورت ابتلا به کدام بیماری‌ها، باید قبل از اهدای خون با پزشک مشورت کرد؟

در صورت ابتلا به موارد زیر، قبل از اهدای خون با متخصصان مرکز اهدای خون، مشورت کنید:

• آلرژی‌ها
• بیماری‌های قلبی و عروقی
• ریوی
• کم‌خونی
• بیماری کلیوی
• بیماری کبدی
• غش
• صرع
• تشنج
• اعتیاد به مواد مخدر تزریقی
• انجام انواع جراحی
• زردی
• یرقان

همچنین داشتن تماس جنسی محافظت‌نشده، داشتن خال‌کوبی، انجام حجامت و مسافرت به مناطقی که محل زیست پشه مالاریا است، از دیگر مواردی هستند که باید با پزشک مطرح شوند.

شرایط خون دادن برای اولین‌ بار

اگر برای اولین‌بار تصمیم دارید به مراکز انتقال خون مراجعه کنید، علاوه بر موارد فوق، باید به شرایط اهدای خون برای اولین بار هم توجه داشته باشید:

• اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید یا به بیماری خاصی مبتلا هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
• بهتر است قبل از خون دادن، از مواد غذایی حاوی آهن (مثل گوشت قرمز، اسفناج، مرغ و ماهی بخورید.
• 4 تا 6 ساعت قبل از اهدای خون، حتما غذا میل کنید.
• اگر به سرماخوردگی یا آنفولانزا مبتلا هستید، نباید خون بدهید.
• در 1 سال گذشته نباید سابقه عمل جراحی، دریافت خون یا تزریق هورمون داشته باشید.
• نباید عفونت فعال یا بیماری‌های حاد مانند تب، آنفلوانزا، سرماخوردگی داشته باشید.
• سطح هموگلوبین خونتان باید در حد نرمال باشد.
• در روز اهدای خون، از انجام فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنید.

شرایط اهدای خون برای زنان

زنان، طی خونریزی در عادت ماهانه، مقداری آهن از دست می‌دهند و احتمال ابتلای آن‌ها به کم‌خونی و فقر آهن، بیشتر از مردان است. بنابراین اگر به‌عنوان یک خانم، قصد اهدای خون دارید، باید به نکات زیر توجه کنید:

توجه به سطح هموگلوبین

 سطح هموگلوبین خون بانوان باید حداقل 12.5 گرم در دسی‌لیتر باشد.

مصرف قرص آهن

 بعد از انتقال هر واحد خون، تقریبا 211 میلی‌گرم آهن از بدن کم می‌شود. این مقدار با گذشت زمان به‌تدریج از طریق سیستم گوارش دوباره جذب بدن می‌شود. مصرف قرص‌های آهن، مدت‌زمان بازگشت این ماده را در بدن کاهش می‌دهد و از فقر آهن و کم‌خونی جلوگیری می‌کند.

بعد از هر بار خون دادن، معمولا باتوجه‌به توصیه پزشک، 30 عدد قرص فروسولفات به بانوان داده می‌شود که باید به‌طور کامل مصرف کنند. این قرص‌ها باید به مدت 10 روز و روزانه 3 عدد (صبح، ظهر و شب) استفاده شود. تقریبا تا 2 ساعت بعد و 1 ساعت قبل از مصرف قرص، از خوردن چایی و قهوه پرهیز کنید. بهتر است که این قرص را با معده خالی نیز مصرف نکنید تا دچار مشکلات گوارشی نشوید.

مصرف مواد غذایی حاوی آهن 

مواد غذایی مثل گوشت قرمز، ماهی و جگر سرشار از آهن هستند و سریع‌تر از آهن موجود در سبزیجات مثل اسفناج، عدس و لوبیا جذب بدن می‌شوند. بهتر است بعد از مصرف این مواد غذایی از خوردن چای و قهوه خودداری کنید؛ زیرا جذب آهن را مختل می‌‌کنند. مصرف ویتامین C مانند مرکبات و گوجه‌فرنگی بعد از مصرف مواد غذایی حاوی آهن، جذب آن را در بدن افزایش می‌دهد.

دوران قاعدگی

 بهتر است در دوران قاعدگی از اهدای خون خودداری کنید؛ به‌ویژه اگر دچار خونریزی شدید یا احساس ضعف هستید.

شرایط اهدای خون برای آقایان

شرایط خون دادن مردان، در حالت کلی شامل شرایط عمومی اهدای خون است که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم. همچنین، قبل از اهدای خون میزان فشارخون و سطح هموگلوبین‌های خون اندازه‌گیری می‌شود تا در صورت کم‌خونی یا فشار پایین، انتقال خون انجام نشود.

سطح هموگلوبین خون آقایان باید حداقل 13.5 گرم در دسی‌لیتر باشد.

چه افرادی نمی‌توانند خون اهدا کنند؟

برخی افراد به دلایل پزشکی یا رفتاری نمی‌توانند خون اهدا کنند. برخی از این رفتارها عبارتند از:

شرایط پزشکی

افراد با شرایط زیر، نمی‌توانند خون بدهند:

• زنان باردار
• مبتلایان به بیماری‌های آمیزشی (مانند ایدز و هپاتیت)
• بیماران ایدز (HIV)
• بیماران هپاتیت B و C
• مبتلایان به مشکلات قلبی جدی
• افرادی با نارسایی تنفسی
• بیماران دیابتی وابسته به انسولین
• مبتلایان به فشار خون غیرقابل کنترل (خیلی بالا یا خیلی پایین)
• افرادی که در یک سال اخیر، دریافت خون یا پیوند عضو داشته‌اند
• بیماران شیمی‌درمانی یا پرتو‌درمانی
• مبتلایان به آرتریت روماتوئید (نوعی بیماری خودایمنی)
• بیمارانی با کمبود فاکتورهای انعقادی خون (هموفیلی، آنمی داسی شکل، تالاسمی ماژور و غیره)
• افرادی که در 2 سال گذشته مبتلا به بیماری‌هایی مانند مالاریا، بروسلوز، لیشمانیاز، تب زرد و غیره شده‌اند.
• افرادی که به تازگی مبتلا به تب مالت، توکسوپلاسما یا سایر بیماری‌های مشابه شده‌اند

رفتارها و شرایط خاص

افرادی که شرایط زیر را دارند، نمی‌توانند خون بدهند:

• افرادی که از داروهای بدن‌سازی استفاده می‌کنند.
• افرادی که در 6 ماه گذشته خال‌کوبی، تتو، طب سوزنی، حجامت، زالو درمانی یا سوراخ کردن گوش انجام داده‌اند.
• افرادی که در 3 ماه گذشته از داروهای تزریقی یا استروئیدها استفاده کرده‌اند
• افرادی که در 6 ماه گذشته دچار حمله تشنجی شده‌اند

داروها و درمان‌های خاص

در صورت مصرف داروهای زیر، نمی‌تواند خون اهدا کنید:

• مصرف‌کنندگان داروهایی مانند راکوتان (برای آکنه)
• وارفارین (رقیق‌کننده خون)

ملاحظات ضروری برای اهدای خون در برخی گروه‌ها

بر اساس دستورالعمل‌های سازمان‌های بهداشت جهانی (WHO) و هلال احمر، اهدای خون برای برخی افراد باید تحت شرایط خاصی انجام شود:

• اهدای خون برای زنان شیرده؛ به صورت کلی، توصیه نمی‌شود. با این حال، انجام این کار 6 ماه پس از زایمان، با مشورت پزشک، امکان پذیر است.
• اهدای خون طی مصرف برخی داروها؛ مانند داروهای رقیق‌کننده خون (آسپرین، وارفارین)، داروهای بیماری‌های خود ایمنی و بیماری‌های مزمن، بر توانایی بدن در انعقاد خون تأثیر می‌گذارند. این افراد باید از اهدای خون خودداری کنند یا از پزشک مشاوره بگیرند.
• خون دادن افراد دیابتی؛ تنها در صورت کنترل سطح قند و سلامت عمومی فرد، امکان‌پذیر است. با این حال، بهتر است برای اهدای خون، با پزشک خود مشورت کنید.
• اهدای خون پس از جراحی: پس از عمل جراحی، باید تا حاصل شدن کامل سلامتی، از اهدای خون خودداری کنید.
• اهدای خون برای افراد مبتلا به کم‌ خونی؛ افرادی که کم خونی دارند، درصورت مناسب بودن سطح هموگلوبین، می‌توانند در انتقال خون مشارکت کنند. 

نکته مهم! خون دادن افراد تالاسمی مینور ممکن است موجب کاهش هموگلوبین بدن آن‌ها شود. با این حال، اگر فردی با ژنتیک تالاسمی مینور، سطح هموگلوبین نرمال قرار داشته باشد، می‌تواند خون اهدا کند.

بهترین فصل برای اهدای خون

اهدای خون در تمام فصول امکان‌پذیر است، اما بهترین زمان برای اهدای خون زمانی است که فرد در شرایط سلامتی مناسبی قرار داشته باشد. با این حال، در صورت امکان، بهتر است قبل از تعطیلات و سفرها (به دلیل افزایش مواقع اضطراری و تصادفات)، در آغاز فصل‌های پاییز و زمستان و هنگام وقوع حوادث طبیعی مخرب (مانند سیل و زلزله)، برای اهدای خون اقدام کنید.

تفاوت حجامت و اهدای خون

قبل و بعد از اهدای خون چی بخوریم؟

در جدول زیر، مواد غذایی مورد نیاز بدن، قبل و بعد از اهدای خون را به تفکیک بررسی کرده‌ایم:

توصیه‌های مهم قبل از خون دادن

قبل از اهدای خون، به موارد زیر توجه کنید:

• شب قبل از انتقال خون، خواب کافی داشته باشید.
• قبل و بعد از اهدای خون، ورزش یا کار سنگین انجام ندهید.
• از چند ساعت قبل به مقدار کافی آب بنوشید.
• ناشتا خون ندهید.
• اگر سابقه حالت تهوع بعد از خون دادن را دارید، قبل از اهدای خون مواد غذایی زیادی میل نکنید.
• بعد از اهدای خون مدتی روی تخت دراز بکشید و سریع بلند نشوید.
• بهتر است بعد از اهدای خون رانندگی نکنید.

بعد از اهدای خون چه اتفاقی در بدن می‌افتد؟

برای اهدای خون چه باید کرد؟

فواید اهدای خون، نه‌تنها برای دریافت کننده بلکه برای فرد اهدا کننده نیز، اثبات شده است. بنابراین اگر برای انجام این اقدام انسانی و مفید، مصمم هستید، می‌توانید به مراکز انتقال خون، مراجعه کنید. در این مراکز، بعد از انجام معاینه‌های بالینی، آزمایش خون و آگاهی از شرایط جسمی مراجعه‌کننده، برای اهدای خون اقدام کنند. 

معمولا ابتدا از شما می‌خواهند که فرم لازم برای این کار را پر کنید و کارت شناسایی خود را نشان دهید. در ادامه درباره سابقه پزشکی از شما سوال شده و معاینه بالینی انجام می‌شود. در این مرحله فشارخون، دمای بدن و میزان هموگلوبین خون شما باید اندازه‌گیری شود.

بعد از انجام این معاینه‌ها، باید روی تخت دراز بکشید تا دست شما را استریل کرده و سوزن انتقال خون را وارد بازو کنند. فرآیند انتقال خون در نهایت 15 دقیقه طول خواهد کشید و بعد از اتمام، باید چند دقیقه استراحت کنید و مقداری مایعات بنوشید.

در مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر می‌توانید کاملترین اطلاعات حوزه پزشکی و سلامت را مطالعه کنید و با مطرح کردن سوالات خود در انتهای هر مقاله، پاسخ را از کارشناس سلامت دریافت کنید. 

منابع:

ibto.ir

who.int

mayoclinic.com

سوالات متداول