علائم سندروم هورنر ؛ دلایل سندرم هورنر در کودکان و روش های درمان

سندرم هورنر یک بیماری نادر است که با سه علامت اصلی افتادگی پلک فوقانی، منقبض شدن مردمک چشم و از دست دادن تعریق در صورت تشخیص داده می‌شود. سندرم هورنر چشم و علائم آن ناشی از آسیب به بخشی از سیستم عصبی سمپاتیک است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. این بیماری به خاطر یک چشم پزشک سوئیسی که برای اولین بار به طور رسمی ‌این وضعیت را در سال ۱۸۶۹ شناسایی و توصیف کرد، نامگذاری شد. اما برای اینکه با درمان و علائم سندرم هورنر بیشتر آشنا شوید تا انتهای متن همراه ما باشید.

سندرم هورنر چه علائمی‌دارد؟

سندرم هورنر، سه علامت کلی دارد که ناشی از یک علت زمینه‌ای است. این سه علائم شامل: افتادگی جزئی پلک فوقانی (پتوز)، اندازه مردمک کوچک (میوز) و از دست دادن تعریق روی صورت (آنهیدروز صورت) می‌شوند.

به طور معمول این علائم چشمی ‌باعث از دست دادن بینایی یا سایر مشکلات سلامتی نمی‌شود و این علائم فقط در یک طرف صورت رخ می‌دهد. به عبارت دیگر فقط پلک و مردمک در یک سمت صورت دچار مشکل می‌شود. بسته به علت دقیق سندرم هورنر، از دست دادن تعریق روی صورت ممکن است در نیمی ‌از صورت رخ دهد. در موارد دیگر، این علامت ممکن است وجود نداشته باشد. برخی از افراد مبتلا به سندرم هورنر علائم اضافی مرتبط با این بیماری را تجربه خواهند کرد.

علاوه بر این، علت اصلی سندرم هورنر ممکن است به علائم خاصی منجر شود. به عنوان مثال، فردی که به دلیل سرطان ریه مبتلا به سندرم هورنر است، سرفه‌ای شدید دارد که از بین نمی‌رود. فردی که سندرم هورنر ناشی از تشریح شریان کاروتید دارد، درد سر، گردن یا صورت را تجربه خواهد کرد. به طور مشابه، فردی که به دلیل سکته مغزی مبتلا به سندرم هورنر است، سرگیجه یا سایر علائم عصبی را خواهد داشت. سندرم هورنری که در دو سال اول زندگی اتفاق می‌افتد به طور معمول یک علامت اضافی (هتروکرومی‌عنبیه) ایجاد می‌کند. به این معنی که عنبیه در سمت آسیب‌دیده روشن‌تر از عنبیه در سمت غیر مبتلا به نظر می‌رسد.

علائم سندرم هورنر در کودکان چگونه است؟

سندروم هورنر در کودکان علاوه بر مواردی که گفته شد، ممکن است که نشانه‌ها و مشخصه‌های دیگری هم داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند.

• رنگ عنبیه چشم کودکان روشن‌تر شده و این اتفاق برای کودکان زیر یک سال بیشتر رخ می‌دهد.
• عدم بروز قرمزی در یک طرف صورت در اثر تابش خورشید، گرما و حساسیت‌های مختلف اتفاق می‌افتد.

در معاینات اولیه نوزاد و یا معاینات شش ماهگی، در صورت مشاهده علائم سندرم هورنر، به والدین گزارش داده می‌شود.

چه زمانی فرزند خود را نزد پزشک ببریم؟

برخی از علائم به نسبت سایر نشانه‌ها جدی‌تر هستند و نیاز است که هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد. برای اینکه با متخصصی که برای درمان باید به آن مراجعه کنید بیشتر آشنا شوید، می‌توانید مطلب تخصص چشم پزشکی چیست را بخوانید. پزشک با معاینه و تشخیص به موقع می‌تواند از بروز مشکلات جلوگیری کند. توجه داشته باشید که اگر علائم و نشانه‌های پس از ضربه یا همراه با سایر علائم رخ دهند باید به موقع تحت مراقبت‌های ویژه قرار گرفت. از مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم سندرم هورنر که نیاز به مراجعه پزشک را بیشتر می‌کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نقص بینایی
• سرگیجه
• گردن درد یا سردرد ناگهانی یا شدید
• ضعف در عضلات یا عدم کنترل بر روی عضلات

هریک از این علائم در کودکان را جدی بگیرید تا مشکلات جسمی ‌برای آن‌ها رخ ندهد.

دلایل ابتلا به سندروم هورنر

سیستم عصبی سمپاتیک جزئی از بدن است که به تنظیم برخی فعالیت‌های ناخودآگاه در بدن کمک می‌کند. به طور خاص، سیستم عصبی سمپاتیک به عوامل استرس‌زا واکنش نشان می‌دهد، به همین دلیل است که گاهی اوقات به آن واکنش “جنگ یا گریز” بدن می‌گویند. سیستم عصبی سمپاتیک پیام‌هایی را به قسمت‌های مختلف بدن ارسال می‌کند، بنابراین برای پاسخ به موقعیت‌های خطرناک به‌طور بهینه از بدن حمایت می‌شود. مغز این پیام‌ها را از طریق سیستم پیچیده‌ای از اعصاب و نورون‌ها به قسمت‌های مختلف بدن می‌فرستد.

در سندرم هورنر که یکی از انواع بیماری‌های چشم محسوب می‌شود، بخش خاصی از سیستم عصبی سمپاتیک یعنی مسیر سمپاتیک چشمی ‌آسیب می‌بیند. بنابراین در مسیر پیام‌های مغز که بسیار هم طولانی و پیچیده هستند، ممکن است اتفاق‌هایی رخ دهد که منجر به هورنر چشم شود و مهم‌ترین آن ها به شرح زیر هستند.

سندرم هورنر مرکزی (گروه اول نورون‌ها)

اولین نورون‌ها از مغز شروع می‌شوند و از طریق نخاع به سمت پایین تا سطح قفسه سینه حرکت می‌کنند. در اینجا، نورون‌ها با گروه دیگری از نورون‌ها که مسیر متفاوتی را بسیار نزدیک به نخاع طی می‌کنند، ارتباط برقرار خواهند کرد. آسیب یا انسداد در مسیر این نورون‌ها باعث اتفاقاتی می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• وقفه ناگهانی در جریان خون به ساقه مغز
• ناهنجاری کیاری
• آنسفالیت
• مننژیت
• سندرم مدولاری جانبی (سندرم والنبرگ)
• تومور در هیپوتالاموس
• آسیب نخاعی
• مولتیپل اسکلروزیس
• سیرنگومیلیا

هریک از این اتفاق‌ها دلیل برای بروز بیماری هورنر است.

سندروم هورنر پیش گانگلیونی (مجموعه دوم اعصاب)

سندروم هورنر مجموعه دوم اعصاب، در مسیر قفسه سینه قرار دارد و در امتداد شریان کاروتید در گردن دیده می‌شود. عوامل مختلفی منجر به بروز این بیماری خواهند شد که مهم ترین آن ها عبارتند از:

• آسیب شبکه بازویی
• یک دندان آبسه کرده در فک
• ضربه به گردن یا حفره قفسه سینه به دلیل یک جراحی یا تصادف
• ایجاد تومورها در قسمت بالایی ریه یا حفره قفسه سینه

در نتیجه هر علائمی را باید جدی گرفت تا به بیماری‌های دیگر منجر نشود.

سندرم هورنر پیش از عقده ای (گروه سوم اعصاب)

گروهی از نورون‌ها در سطح گردن منشعب می‌شوند. این نورون‌ها قبل از ورود به جمجمه و در نهایت خروج از حفره چشم در کنار یک سرخرگ مهم در گردن (شریان کاروتید) حرکت می‌کنند. در نتیجه اگر به این مسیر عصبی آسیبی وارد شود، گوش میانی و چشم دچار اختلال خواهند شد. مشکلات ایجاد شده در سندرم هورنر پیش از عقده‌ای عبارتند از:

• آسیب به پایه جمجمه شما
• میگرن یا سردردهای خوشه‌ای
• سندرم پاراتریژمینال رادر
• تشریح شریان کاروتید داخلی یا آنوریسم شریان کاروتید
• ضایعات در شریان کاروتید شما
• عفونت گوش میانی
• زونا (هرپس زوستر)
• آرتریت تمپورال

این موارد مهم‌ترین مشکلاتی هستند که برای گروه سوم اعصاب رخ می‌دهند.

سندرم مادرزادی هورنر در مقابل اکتسابی هورنر

از نظر طبقه بندی، سندرم هورنری که مادرزادی است (از دوره نوزادی وجود دارد) به طور معمول از سندرم هورنری که در اواخر زندگی رخ می‌دهد (سندرم اکتسابی هورنر) متمایز خواهد بود. به طور مثال، ممکن است اتفاق‌های زیر رخ دهند:

• آسیب عصبی ناشی از ضربه هنگام تولد
• نوروبلاستوما یا سایر سرطان مغز
• ناهنجاری‌های مادرزادی در تشکیل شریان کاروتید
• آسیب پس از ویروس
• فتق دیسک گردن

در حقیقت بیشتر موارد هورنر مادرزادی نیز از آسیب به اعصاب چشمی ‌سمپاتیک ناشی می‌شود.

چند درصد از مبتلایان به سندروم هورنر مشکل مادرزادی دارند؟

در بیشتر موارد، سندرم هورنر اکتسابی و مادرزادی ارثی نیستند و در خانواده‌ها دیده نمی‌شوند. با این حال، یک شکل مادرزادی بسیار نادر از سندرم هورنر وجود دارد که ناشی از یک جهش ژنتیکی غالب است. این شکل نادر از سندرم هورنر می‌تواند در خانواده‌ها منتقل شود. در این شرایط، احتمال ۵۰ درصد وجود دارد که فرزند متولد شده از فردی با این شکل از سندرم نیز علائمی‌ داشته باشد.

نحوه تشخیص سندرم هورنر

تشخیص صحیح سندرم هورنر می‌تواند چالش برانگیز باشد. بسیاری از سندرم‌های پزشکی مختلف ممکن است باعث کوچک شدن مردمک چشم یا افتادگی پلک شوند و با سندرم هورنر اشتباه گرفته شوند. مهم است که سایر شرایط بالقوه (مانند نوریت بینایی یا فلج عصب سوم) ارزیابی شده تا علت اصلی سندرم هورنر تشخیص داده شود. در برخی از اوقات، علت زمینه‌ای بی ضرر است اما سندرم هورنر ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال تهدید کننده زندگی، مانند: سرطان ریه، نوروبلاستوما، یا شکاف شریان کاروتید باشد.

به طور کلی برای تشخیص سندرم هورنر می‌توان از دو روش بررسی محل آسیب دیدگی یا آزمایش‌های مختلف استفاده کرد.

نحوه تشخیص محل آسیب دیدگی

سندرم هورنر که همراه با درد یا با علائم عصبی رخ می‌دهد، به ویژه برای ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی نگران کننده است. شرح حال دقیق پزشکی و معاینه فیزیکی برای تشخیص بسیار مهم است. پزشک در مورد علائمی‌ که سرنخ‌هایی در مورد علت زمینه‌ای ارائه دهد، سؤال می‌کند. همچنین برای پزشکان مهم است که سؤالاتی بپرسند تا ارزیابی کنند که آیا سندرم هورنر ممکن است ناشی از دارویی باشد که مصرف کرده‌اید یا در نتیجه آسیب ناشی از یک روش پزشکی ایجاد شده باشد. همچنین معاینه دقیق چشم نیز حیاتی است.

به طور مثال: پزشک بررسی می‌کند که مردمک‌های شما چگونه به نور واکنش نشان می‌دهند و آیا می‌توانید چشم‌هایتان را به طور طبیعی حرکت دهید یا خیر؟

یکی از اولین مراحل در تشخیص، تعیین محل کلی زنجیره سمپاتیک چشمی است. علائم و معاینه می‌تواند سرنخ‌هایی در این مورد ارائه دهد. همچنین آزمایش‌هایی با استفاده از قطره‌های چشمی‌حاوی داروهای خاص وجود دارد که می‌تواند بسیار مفید باشند.

آزمایشات لازم برای تشخیص سندروم هورنر چشم

با تجویز قطره‌های چشمی مانند: آپراکلونیدین و سپس مشاهده واکنش چشم، پزشک می‌تواند ایده بهتری از ناحیه کلی مشکل ایجاد شده، داشت هباشد. آزمایشات عمومی ‌خون و سایر آزمایش‌ها نیز می‌تواند مهم باشند. به طور کلی برای تشخیص بیماری هورنر نیاز است که یکسری آزمایش انجام داد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• آزمایش خون عمومی ‌برای آزمایش ترکیبات شیمیایی خون، سلول‌های خونی و التهاب
• آزمایش خون برای رد علل عفونی
• آزمایش ادرار برای کمک به رد نوروبلاستوما (سرطان شایع مغز در کودکان خردسال)
• رادیوگرافی قفسه سینه یا سی تی قفسه سینه (اگر سرطان ریه نگران کننده باشد)
• CT یا MRI سر (برای ارزیابی سکته مغزی یا سایر مشکلات مغزی)

همچنین با توجه به شرایط خاص، ممکن است نیاز به آزمایشات اضافی هم وجود داشته باشد.

چه عواملی خطر ابتلا به سندرم هورنر چشم را افزایش می‌دهند؟

وقفه‌ای که در مسیر عصبی سمپاتیک مغز و چشم صورت می‌گیرد، باعث سندروم هورنر می‌شود. این اختلال در صورتی که مسیر عصب در اثر آسیب یا عفونت مسدود شود، ریسک رخ دادن بیشتری دارد. البته که عوامل ژنتیکی هم در خطر ابتلا به سندروم هورنر دخیل هستند و باید بررسی‌های جداگانه‌ای هم برای این فاکتور در نظر گرفت.

آیا سندرم هورنر قابل درمان است؟

درمان سندرم هورنر به علت اصلی آن بستگی دارد. تا زمانی که علت تشخیص صحیح داده نشود، هیچ درمانی نمی‌تواند شروع شود. برخی از درمان‌های بالقوه ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• جراحی، پرتو درمانی یا شیمی‌درمانی برای سرطان‌ها
• عوامل ضد پلاکت و درمان‌های کم تهاجمی ‌مانند: آنژیوپلاستی (برای تشریح شریان کاروتید)
• عوامل حل کننده لخته، برای انواع خاصی از سکته مغزی
• آنتی بیوتیک‌ها یا داروهای ضد ویروسی، برای علل عفونی داروهای ضد التهابی ( ام اس)

این امر ممکن است به مداخله انواع مختلفی از متخصصان پزشکی مانند: متخصصان ریه، چشم پزشکان عصبی و انکولوژیست‌ها نیاز داشته باشد. در بسیاری از موارد، علائم سندرم هورنر پس از درمان بیماری زمینه‌ای از بین می‌روند. در موارد دیگر، هیچ درمانی در دسترس نیست.

سندروم هورنر تا چه میزان شایع است؟

سندروم هورنر جزو بیماری‌های است که شایع نیست و به طور تقریبی از هر 6 هزار نفر یک نفر به آن مبتلا می‌شود. البته که این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما تنها 5 درصد از افراد مبتلا، به صورت ژنیتکی و مادرزادی به سندروم هورنر مبتلا می‌شوند.

سندرم هورنر؛ اختلالی قابل کنترل

علائم سندرم هورنر خیلی شدید نیستند و اغلب در زندگی فرد تداخل چندانی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، مهم است که اگر شما یا شخصی از عزیزانتان علائم سندرم هورنر را تجربه می‌کنید، مورد ارزیابی قرار بگیرید. اگر علائم پس از یک حادثه ترومایی شروع شد یا علائمی ‌مانند: سرگیجه، ضعف عضلانی، سردرد شدید یا گردن درد نیز وجود داشت، بسیار مهم است که توسط پزشک متخصص معاینه شوید.

اگر درباره سندروم هورنر چشم سوالی دارید که در این متن به آن اشاره‌ای نشده است می‌توانید در قالب کامنت و در انتهای همین متن با ما در میان بگذارید.

از طریق سامانه نوبت دهی آنلاین دکتردکتر، به بهترین دکتر چشم برای درمان سندروم هورنر و سایر بیماری های چشمی، در سراسر ایران دسترسی دارید و می توانید در روز مشخص نوبت خود را رزرو کنید.

سوالات متداول