شوک هیپوولمیک معمولاً به کاهش شدید حجم خون اشاره دارد که منجر به عوارض بیشتر در سلامت فرد می شود.قلب نمی تواند خون را به اطراف بدن پمپاژ کند مگر اینکه حجم خاصی از خون وجود داشته باشد. حجم خون میزان کل خون در بدن را توصیف می کند. اگر حجم خون فرد به میزان قابل توجهی کاهش یابد، فرد ممکن است دچار شوک هیپوولمیک شود.
بسیاری از مشکلات سلامتی می توانند منجر به شوک هیپوولمیک شوند. زمانی که یک فرد 20 درصد یا بیشتر از حجم خون خود را از دست دهد، پزشک این مشکل را برای بیمار تشخیص می‌دهد. شوک هیپوولمیک یک اورژانس پزشکی است که تشخیص و درمان آن دشوار است و می تواند منجر به نارسایی اندام ها شود. در یک مطالعه مشخص شد، بیش از 82٪ از بیمارانی که به دلیل شوک هیپوولمیک فوت کردند، در 24 ساعت اول مردند.
مراحل و علائم شوک هیپوولمیک
تقریباً سه مرحله شوک هیپوولمیک بر اساس میزان کاهش حجم خون وجود دارد. تمام مراحل نیاز به درمان سریع دارند. هرچه پزشکان زودتر تشخیص دهند که فرد در چه مرحله ای از شوک قرار دارد، سریعتر می توانند درمان مناسب را به بیمار ارائه دهند.
خفیف
در مرحله اولیه شوک هیپوولمیک، فرد کمتر از 20 درصد از حجم خون خود را از دست می دهد. تشخیص این مرحله می تواند دشوار باشد زیرا فشار خون و تنفس فرد همچنان طبیعی است. قابل توجه ترین علامت در این مرحله پوستی است که رنگ پریده به نظر می رسد. همچنین ممکن است فرد دچار اضطراب ناگهانی شود.
متوسط
در مرحله دوم، بدن 20-40 درصد خون را از دست می دهد. فرد ممکن است افزایش ضربان قلب و تنفس را تجربه کند. فشار خون ممکن است همچنان در محدوده طبیعی باشد. با این حال، فشار دیاستولیک یا عدد پایین فشار خون آنها ممکن است بالا باشد. در این حالت ممکن است فرد شروع به تعریق کند و همچنین احساس اضطراب و بی قراری بیشتری داشته باشد.
شدید
در مرحله 3، فرد مبتلا به شوک هیپوولمیک بیش از 40 درصد از خون خود را از دست داده است. فشار سیستولیک یا عدد بالای فشار خون آنها 100 میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) یا کمتر خواهد بود. ضربان قلب آنها به بیش از 120 ضربه در دقیقه (bpm) افزایش می یابد. آنها همچنین دارای تنفس سریع (بیش از 30 تنفس در دقیقه) خواهند بود.
افراد مبتلا شروع به تجربه پریشانی روانی، از جمله اضطراب و آشفتگی خواهند کرد. پوست این افراد رنگ پریده و سرد می شود و شروع به عرق کردن می کنند. در این موارد افراد نبض ضعیف اما ضربان قلب بسیار سریع خواهند داشت و تنفس برای آنها بسیار سریع و دشوار خواهد شد. فشار خون سیستولیک زیر 70 میلی متر بر جیوه خواهد بود. افراد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- بیهوش شدن یا خارج شدن از هوشیاری
- تعریق شدید
- احساس خنکی در لمس
- رنگ پریدگی بیش از حد
علل شوک هیپوولمیک
یکی از دلایل اصلی شوک هیپوولمیک می تواند از دست دادن خون حاد باشد. اصطلاح شوک هموراژیک به طور خاص به این نوع شوک هیپوولمیک اشاره دارد. این وضعیت می تواند در نتیجه آسیب حاد بافتی یا به دلیل شرایطی مانند خونریزی داخلی یا بیماری رخ دهد. اما، شوک هیپوولمیک همچنین می‌تواند به هرگونه از دست دادن عمده مایعات بدن اشاره داشته باشد که منجر به از دست دادن خون قابل توجهی نیز می‌شود. پلاسمای خون قسمت مایع خون است که گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت های خون را نگه می دارد. 92 درصد پلاسما را آب تشکیل می دهد. اگر فرد حجم قابل توجهی از مایعات خود را از دست بدهد، قسمت پلاسمایی خون نیز تخلیه می شود.
به همین دلیل، بسیاری از شرایطی که از دست دادن خون حاد نیستند، می توانند منجر به کاهش شدید حجم خون شوند. سوختگی شدید، اسهال مداوم، استفراغ و حتی تعریق بیش از حد همگی می توانند از علل بالقوه شوک هیپوولمیک باشند.هنگامی که پزشکان از دست دادن خون قابل توجهی را از یک زخم خارجی ببینند، می توانند شوک هیپوولمیک را راحت تر تشخیص دهند. با این حال، شوک هیپوولمیک اغلب به عنوان عارضه یک بیماری زمینه ای ایجاد می شود. خونریزی داخلی ممکن است با مشاهده مشخص نباشد و اغلب کنترل آن بدون جراحی سخت است.
عوامل خطر شوک هیپوولمیک
شوک هیپوولمیک معمولاً در نتیجه یک بیماری، آسیب یا سایر شرایط پزشکی رخ می دهد. در نتیجه، پزشکان ممکن است به سختی بتوانند عوامل خطر خاص را از قبل تعیین کنند. هر عامل خطری خطر ابتلا به شرایطی است که می تواند باعث شوک شود، مانند خطر آسیب شدید در تصادف اتومبیل یا پارگی آنوریسم. هنگامی که یک فرد دچار کم آبی می شود، مقدار قابل توجهی از حجم آب بدن خود را از دست می دهد. افرادی که دچار کم آبی هستند در صورت از دست دادن نمک می توانند دچار هیپوولمیک شوند که می تواند در ادامه منجر به کاهش حجم خون شود.
به همین دلیل، افرادی که دچار کم آبی یا در معرض خطر کم آبی هستند، باید به نوشیدن مایعات ادامه دهند، به خصوص اگر بیماری آنها باعث استفراغ یا اسهال شدید شود. زیرا این شرایط منجر به از دست دادن بیشتر مایعات خواهند شد. ممکن است فرد نتواند از صدمات یا بیماری هایی که باعث شوک هیپوولمیک می شود جلوگیری کند. با این حال، ممکن است بتواند با آبرسانی مجدد از عوارض بعدی جلوگیری نماید.
روش های تشخیص شوک هیپوولمیک
ساده ترین راه برای یک متخصص پزشکی برای تشخیص شوک هیپوولمیک از طریق مشاهده و معاینه است. یک معاینه فیزیکی نشان می دهد که آیا فرد فشار خون پایین، ضربان قلب و تنفس و دمای بدن پایین دارد یا خیر. پزشکان می توانند از آزمایش خون برای کمک به این تشخیص استفاده کنند. آزمایش شیمی خون می‌تواند سرنخ‌های بیشتری در مورد سطح نمک و الکترولیت‌ها در بدن و همچنین نحوه عملکرد کلیه‌ها و کبد بدهد. شمارش کامل خون (CBC) می تواند میزان خون از دست رفته فرد را مشخص کند.
آزمایش‌ها یا دستگاه‌های زیر می‌توانند به تعیین علت اصلی هیپوولمی یا یافتن منبع خونریزی داخلی کمک کنند:
- سی تی اسکن می تواند نمایی از اندام های بدن را نشان دهد
- اکوکاردیوگرام می تواند میزان پر شدن و فشار خون قلب را ارزیابی کند
- آندوسکوپی می تواند به یافتن منبع خونریزی در دستگاه گوارش کمک کند
راه های درمان شوک هیپوولمیک
درمان شوک هیپوولمیک به معنای درمان علت پزشکی زمینه ای است. پزشکان ابتدا سعی می کنند از دست دادن مایعات را متوقف کرده و سطح حجم خون را قبل از ایجاد عوارض بیشتر تثبیت نمایند. پزشکان معمولاً حجم خون از دست رفته را با مایعات داخل وریدی (IV) به نام کریستالوئیدها جایگزین می کنند. این ترکیبات مایعاتی با قوام نازک هستند، مانند محلول نمک. پزشک همچنین ممکن است از محلول های غلیظ تری به نام کلوئید استفاده کند.
در شدیدترین موارد، خون باقی مانده رقیق می شود. این وضعیت می تواند منجر به سطوح پایین پلاکت ها و سایر اجزای خون شود که به تشکیل لخته هایی که خونریزی را متوقف می کند، کمک می کند. تیم پزشکی در صورت لزوم، به خصوص اگر فرد هنوز خونریزی دارد، از طریق تزریق پلاسما یا گلبول قرمز (RBC) این اجزا را جایگزین می کند. پس از کنترل شوک و تثبیت حجم خون، پزشک می تواند بیماری یا آسیب زمینه ای را درمان نماید.
شوک هیپوولمیک یک موقعیت اورژانسی و تهدید کننده زندگی است. این حالت می تواند عامل آسیب به کلیه ها یا مغز هم باشد. بسیار مهم است که پزشک خیلی فوری حجم خون فرد را به سرعت افزایش دهد تا خون رسانی به همه اندام ها بازگردانده شود.
مدت زمان لازم برای افزایش حجم خون می تواند به موارد زیر بستگی داشته باشد:
- مرحله شوک
- میزان از دست دادن خون
- هر گونه شرایط پزشکی زمینه ای، مانند بیماری های قلبی یا مصرف داروهای رقیق کننده خون
شوک هیپوولمیک و افراد مسن
افراد مسن به ویژه در معرض خطر ابتلا به شوک هیپوولمیک هستند، زیرا آنها می توانند بیشتر در معرض کم آبی بدن قرار بگیرند. افراد مسن همچنین تحمل حجم کم خون را ندارند.
خطر عوارض با افزایش سن افزایش می‌یابد، به‌ویژه اگر سایر بیماری‌ها قبلاً باعث آسیب عضوی مانند نارسایی کلیه یا حمله قلبی شده باشند. به ویژه مهم است که افراد مسن به محض تشخیص علائم ، فوراً به پزشک مراجعه نموده و تحت درمان قرار بگیرند.
منبع : medicalnewstoday
