علل خارش سر و راه درمان خارش پوست سر

علت خارش کف سر چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ آیا درمان خانگی می‌تواند این مشکل را حل کند؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

خارش پوست سر یک مشکل رایج بوده که می‌تواند به  صورت مسئله‌ای ناراحت کننده و زجر‌آور تبدیل شود. گاهی اوقات، خارش پوست سر با علائمی مانند خراش یا پوسته پوسته شدن پوست سر نیز همراه می‌شود؛ اما در مواردی هم ممکن است هیچ گونه تاثیری روی پوست سر فرد نداشته باشد. 

اگرچه خارش پوست سر به طور معمول  چندان مشکل حادی نیست، اما گاهی اوقات می‌تواند نشان دهنده وجود مشکل در یکی از قسمت‌های اساسی بدن شما باشد. در ادامه مطلب متوجه خواهید شد که چه چیزهایی ممکن است باعث خارش پوست سر شده و چگونه می‌توان از این این مسئله پیشگیری کنید و یا آن  را درمان  کنید یا از آن پیشگیری کرد. 

علل خارش سر چیست؟

خارش پوست سر می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد، در ادامه شایع‌ترین علل آن را بررسی خواهیم کرد.

شوره سر

رایج‌ترین علت خارش پوست سر، درماتیت سبورئیک (التهاب در نواحی چرب پوست) که با نام شوره سر (شکل خفیفی از درماتیت سبورئیک) نیز شناخته می‌شود است. در کودکان، این بیماری کلاه گهواره نام دارد. این نوع از درماتیت معمولا در نواحی چرب پوست یا غدد ترشح کننده چربی، در قسمت سر و صورت فرد ظاهر می‌شود. در صورت التهاب غدد، شما به موارد زیر دچار خواهید شد: 

• خارش
• پوسته پوسته شدن
• قرمز شدن پوست
• فلس‌های زرد یا سفید

پزشکان هنوز علت دقیق ابتلا به درماتیت سبورئیک را نمی‌دانند اما با این حال مواردی که می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند عبارت‌اند از:

• رشد قارچ روی سطح پوست
• تغییرات فصلی
• نوسانات هورمونی یا استرس

خارش پوست سر نشانه‌ی چیست؟

همانطور که گفته شد، خارش پوست سر به صورت ساده ممکن است به دلیل حساسیت پوست سر شخص باشد، اما گاهی اوقات نیز می‌تواند خبر از عدم سلامت بخشی دیگر از بدن را بدهد. سایر علل احتمالی خارش پوست سر شامل موارد زیر می‌شود:

• دیابت
• زونا
• حساسیت و واکنش بدن به دارویی خاص
• اختلال اضطراب
• درماتیت تماسی، یا تحریک پوست سر بر اثر تماس با موادی خاص (مانند شامپوی جدید)
• دیسکوئید لوپوس (بیماری که در آن سیستم ایمنی، به ارگان‌های بدن حمله می‌کند)
• شپش سر
• ریزش مو در اثر حالت دهی مداوم آن با حرارت
• سردردهای میگرنی
• پسوریازیس پوست سر (بیماری که در آن قسمت‌های قرمز، به صورت پوسته پوسته و فلس دار روی پوست سر ایجاد می‌شود)
• آلوپسی زخم (مشکل ریزش مو که پس از ایجاد زخم، باعث تخریب فولیکولهای مو در آن منطقه شده و مو در آن منطقه رشد نخواهد کرد)
• ابتلا به رینگ ورم (بیماری قارچی که در تمام نقاط بدن ظاهر شده و اثرات حلقوی به جا می‌گذارد) یا تینا کاپیتیس (بیماری قارچی که در نواحی مرطوب بدن نمایان می‌شود)

علائم خارش پوست سر چیست؟

خارش پوست سر می‌تواند به یک مشکل آزاردهنده تبدیل شود؛ در این شرایط، خاراندن و خراشیدن پوست سر ممکن است احساس بهتری به شما بدهد، اما گاهی اوقات با درد نیز همراه است. 

علائمی که نشان می‌دهند شما به خارش سر مبتلا شدید عبارت‌اند از:

• طاسی ناحیه‌ای
• خشک شدن پوست
• التهاب یا تحریک پوست
• تب ضعیف
• زخم‌های چرکی
• سرخ شدن پوست
• پوسته پوسته شدن یا لکه‌های پوستی روی سر
• تورم پوست سر
• زخم شدن پوست سر

علائمی همچون طاسی ناحیه‌ای، زخم‌های چرکی و تورم پوست سر نیاز به ارزیابی‌های تخصصی متخصص پوست دارند. بنابراین، در صورت مشاهده آن‌ها، بهتر است بهترین دکتر پوست و مو شهرتان شما را ویزیت کند. برای دریافت نوبت از بهترین متخصص پوست و موی شهرتان نگران نباشید. ساکن هر شهری از ایران که باشید، تعدادی از بهترین متخصص‌های پوست در شهر شما حضور دارند. برای مثال، اگر ساکن مشهد هستید، از میان بیش از 24 دکتر پوست مشهد می‌توانید متخصص مورد نظر خود را پیدا کرده و برای ملاقات حضوری یا آنلاین از او نوبت بگیرید.

چه زمان برای خارش پوست سر به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که خارش پوست سرتان پس از گذشت چند روز از بین نرفت و با ریزش مو، زخم‌، درد یا خارش شدید همراه بود، باید جهت معاینه و درمان به یک پزشک مراجعه کنید. دقت داشته باشید که خارش سری که به خاطر عفونت قارچی، شپش یا بعضی از شرایط خاص دیگر به وجود آید، بدون درمان و به صورت خود به خود از بین نخواهد رفت.

هنگامی که برای درمان خارش پوست سر به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک معالج شما علاوه بر معاینه فیزیکی، ممکن است قسمتی از پوست سر شما را به عنوان نمونه بردارد؛ این نمونه در آزمایشگاه، برای بررسی وجود قارچ، باکتری یا شپش مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. البته بسیاری از پزشکان با یک معاینه دقیق و بررسی سوابق پزشکی شما، می‌توانند علت خارش پوست سرتان را تشخیص دهند. 

روش‌های درمان خارش پوست سر

روش درمان خارش سر، در مرحله اول به علت به‌ وجود آورنده آن بستگی دارد؛ به عنوان مثال، نحوه درمان شوره سر، شستن منظم مو با دارو‌ها و محلول‌های موضعی مخصوص –توصیه شده توسط پزشک- است. هر دارویی که برای پوست سر وجود دارد، تاثیر مخصوص به خود را روی پوست سر شما می‌گذارد، مانند کاهش چربی پوست سر یا کشتن قارچ‌های آن و…

بعضی از دارو‌هایی که برای درمان شوره سر استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:

• کرم‌های ضد قارچ
• داروهای کراتولیتیک
• پریتیون روی
• استروئیدهای موضعی

یکی دیگر از عوامل به وجود آورنده خارش پوست سر، شپش است که برای از بین رفتن نیاز به درمان دارد؛ از جمله درمان‌هایی که برای رفع شپش مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان به شستشوی مو با شامپوهای ضد شپش یا استفاده از دارو‌های ضد شپش اشاره نمود.

شانه کردن موها با استفاده از یک شانه دندانه ریز، می‌تواند تخم شپش‌ها را از بین ببرد؛ این در حالی است که مواد و داروهای ضد شپش نیز، شپش‌های زنده را از بین برده و در نهایت موها و پوست سر شما سلامتی خود را به دست خواهند آورد.

علاوه بر موارد درمانی که برای خارش پوست سر انجام می‌شود، افرادی که ارتباط نزدیک با شخص آلوده دارند، باید برای جلوگیری از ابتلا، پیشگیری لازم را انجام دهند. تمامی لباس‌ها، بالش، پتو، ملحفه و حوله‌هایی که با شخص مبتلا در تماس‌اند، باید در دمای بالای 54.5 درجه  سانتی‌گراد شسته شوند. 

در صورتی که خارش پوست سر شما به دلیل واکنش بدنتان به حساسیت خاصی است، باید استفاده از چیزی که به آن حساسیت دارید را قطع کرده و در صورتی که واکنش بدنتان به آن شدید است، از یک پزشک در این زمینه مشورت بگیرید.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که موارد دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند باعث خارش پوست سر شده و در این مطلب به آن‌ها اشاره نشده است؛ بنابراین توصیه می‌شود در صورت ابتلا به این بیماری، برای معاینه و بررسی علت آن به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

چگونه از ابتلا به خارش پوست سر پیشگیری کنیم؟

شما می‌توانید برای کاهش ریسک ابتلا به خارش پوست سر، موهای خود را به صورت منظم بشویید تا چربیهای ایجاد شده در این قسمت از بین بروند. برای جلوگیری از تحریک و خشک شدن پوست سر، موها را با آب گرم –اما نه آب بیش از حد داغ- شستشو دهید. 

برای جلوگیری از تحریک حساسیت بدن و واکنش‌های به آن، از مصرف مواد زیر خودداری کنید: 

• مواد رنگزا
• عطرها
• مواد شیمیایی

از افرادی که سر آن‌ها دارای شپش است دوری کنید. برای این کار باید از استفاده از وسایل زیر به صورت مشترک با این افراد خودداری کنید:

• شانه
• برس
• کلاه
• حوله
• کلاه ایمنی
• روبالشتی

بهترین روش‌های درمان خانگی برای خارش سر

همانطور که در این مطلب اشاره کردیم، خارش سر ممکن است علل مختلفی داشته باشد. در این زمینه، روش‌های خانگی نیز وجود دارد که شما می‌توانید به کمک آن‌ها، بدون در نظر گرفتن علت ابتلا، خارش سر خود را بهبود دهید. 

به طور کلی برای بهبود خارش، می‌توانید از روغن‌های ضروری، بلغور جوی دوسر کلوئیدی و محصولاتی بدون نیاز به نسخه پزشک استفاده کنید. افرادی که روش‌های درمان خانگی برای آن‌ها جوابگو نیست، می‌توانند از شامپوهای دارویی برای بهبود خارش سر خود استفاده کنند. در ادامه مطلب به بررسی روش‌های خانگی برای درمان خارش سر خواهیم پرداخت.

روغن زیتون گرم

قرار دادن روغن زیتون گرم روی پوست سر باعث نرم شدن و از بین رفتن پوسته‌ها و فلس‌های سطح پوست می‌شود. برای انجام این کار، ابتدا روغن زیتون را کف دست خود ریخته و دست هایتان را به یکدیگر بمالید، سپس آن را به پوست سر خود مالیده و ماساژ دهید. اجازه دهید چند ساعت روغن زیتون روی سرتان بماند، سپس سرتان را با شامپوهای دارویی مانند کل تار (قطران زغال سنگ) یا سالیسیلیک اسید شستشو دهید.

بلغور جو دوسر کلوئیدی

بعضی از شامپوهای ضد شوره حاوی ماده‌ای طبیعی به نام بلغور جو دوسر کلوئیدی هستند. بلغور جو دوسر کلوئیدی، در واقع دانه‌های ریز جوی دوسر بوده که پس از آسیاب شدن، در آب حل شده است. استفاده از این روش، باعث ایجاد یک لایه محافظ روی سطح پوست شده که آن را همیشه مرطوب نگه داشته و از خشک یا پوسته پوسته شدن پوست سر جلوگیری می‌کند. علاوه بر این موارد، بلغور جو دوسر با خاصیت آنتی اکسیدان و ضد التهاب نیز شناخته شده که هردوی آن‌ها به رفع خارش‌های پوستی کمک می‌کنند.

شما می‌توانید بلغور جو دوسر کلوئیدی را در خانه درست کنید. برای استفاده از این روش، مراحل زیر را انجام دهید:

• یک مشت جو دوسر را داخل یک پارچه موسلین (یا ململ) بپیچید
• پارچه حاوی جو دوسر را زیر آب ولرم جاری قرار دهید، به گونه‌ای که آب از پارچه رد شده و سپس در ظرفی بریزد.
• آب جوی دوسر را به آرامی و به طور مساوی، روی پوست سر خود بریزید.

در صورت تمایل می‌توانید بلغور جو دوسر کلوئیدی را از عطاری‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین نیز خریداری کنید. 

سرکه سیب

سرکه سیب حاوی سطح بالایی از ماده‌ای طبیعی به نام استیک اسید است. با توجه به خاصیت ضد باکتری و ضد قارچ استیک اسید، هزاران سال است که مردم از این ماده برای ضد عفونی کردن زخم‌ها استفاده می‌کنند. 

از سرکه سیب می‌توان به طور خاص برای بهبود خارش سری که در اثر پسوریازیس به وجود آمده است استفاده کرد. بنیاد ملی پسوریازیس اعلام کرده است که بعضی از مردم از محلول آب و سرکه به نسبت 1 واحد آب و یک واحد سرکه برای این کار استفاده می‌کنند، به این صورت که محلول را روی سر خود ریخته و پس از چند دقیقه یا زمانی که خشک شود، سر خود را با آب گرم شستشو می‌دهند.

هنگامی که سرکه روی پوست بدن ریخته می‌شود، احساس سوزش به فرد دست خواهد داد، مخصوصا در صورتی که ناحیه مورد نظر پوست دارای ترک یا تاول باشد؛ بنابراین، افرادی که پوست سر آن‌ها زخم باز دارد باید از انجام این روش خودداری کنند.

نکته دیگری که باید به آن دقت داشته باشید، این است که سرکه سیب می‌تواند باعث ایجاد سوختگی شیمیایی شود، بنابراین در صورت استفاده از این روش، محتاطانه عمل کنید. بهتر است در این مورد ابتدا با پزشک مشورت کنید.

روغن نعناع

روغن نعناع دارای مقداری زیادی از ماده‌ای طبیعی به نام منتول (جوهر نعناع) است. منتول خاصیت خنک کنندگی روی پوست دارد، بنابراین می‌تواند روشی مناسب برای درمان خارش‌ سری که در اثر حساسیت به وجود آمده است باشد.

در سال 2012، مطالعاتی صورت گرفت که در آن، محققین به بررسی تاثیر ترکیب روغن نعناع و روغن کنجد در میزان خارش‌های زنان باردار پرداختند. در این مطالعات به مدت دوهفته، روزانه دو بار از این روغن ضروری برای درمان خارش استفاده شد و نتیجه بهتری نسبت به پلاسیبو (پلاسیبو یا دارونما روشی است که در آن پزشک بدون استفاده از داروهای واقعی و تنها با استفاده از داروهای خنثی یا عمل جراحی بدون عوارض، اقدام به درمان تلقینی بیمار می‌کند) داشت.

دقت داشته باشید که مانند تمامی روغن‌های ضروری، نباید روغن نعناع رقیق نشده به صورت مستقیم روی پوست ریخته شود؛ برای استفاده از این روش، می‌توانید چند قطره از روغن را درون شامپو ریخته و به سرتان بزنید، سپس سر را به طور کامل با آب ولرم شستشو دهید.

روغن علف لیمو

شوره سر با خشکی و خارش پوست سر همراه است. بر اساس مطالعاتی که در سال 2015 در این زمینه انجام شده است، روغن علف لیمو می‌تواند روش خوبی برای درمان شوره سر باشد. در این مطالعات، 30 شرکت کننده حضور داشتند که در نیمی از سر خود از روغن علف لیمو و در نیمه دیگر از پلاسیبو استفاده کردند. این کار به مدت دو هفته، روزی دو بار انجام می‌شد تا اینکه در نهایت، روغن علف لیمو نتایج بهتری در درمان شوره سر از خود نشان داد. در این مطالعات، روغن علف لیمو 10 درصد در درمان شوره سر تاثیرگذار بود در صورتی که اثر مثبت پلاسیبو 5 درصد بود.

روغن درخت چای و نرولیدول

استفاده از روغن درخت چای، یک روش طبیعی مناسب برای درمان خارش سری است که بر اثر شپش به وجود آمده است. طبق مطالعات آزمایشگاهی انجام شده در سال 2012، روغن درخت چای با غلظت یک درصد توانست تمامی شپش‌های سر استفاده شده در نمونه آزمایش را در مدت 30 دقیقه از بین ببرد. همچنین محققان ماده طبیعی دیگری با نام نرولیدول، که در بعضی از گیاهان وجود دارد را نیز مورد آزمایش قرار دادند؛ در این آزمایش، نیمی از تخم‌های شپشی که در معرض نرولیدول یک درصد قرار گرفتند، پس از گذشت چهار روز باز نشدند. 

سالیسیلیک اسید

سالیسیلیک اسید نیز یکی دیگر از مواد طبیعی است که در گیاهان یافت می‌شود. این ماده خاصیت ضد باکتری و ضد التهاب داشته و از پوسته پوسته شدن پوست جلوگیری می‌کند. 

سالیسیلیک اسید ماده‌ای است که در شامپوهای ضد شوره از آن استفاده می‌شود. این اسید، بخش‌های سخت و ضخیم پوست را نرم کرده و باعث می‌شود تا به راحتی از پوست سر خارج شوند؛ این عمل باعث کنترل خارش‌های ناشی از شوره سر و سایر مسائلی روی پوست سر تاثیر منفی دارند می‌شود. 

سلنیوم سولفید

سلنیوم سولفید ماده‌ای است که در شامپوهای ضد شوره مورد استفاده قرار گرفته و روند مرگ سلول‌های پوست را کند می‌کند؛ این عمل از پوسته پوسته شدن و ایجاد فلس روی پوست سر جلوگیری می‌کند.

سلنیوم سولفید میزان مخمر مالاسزیا، که در ایجاد شوره، درماتیت سبورئیک و پسوریازیس پوست سر نقش دارد را نیز کاهش می‌دهد. برای استفاده از این شامپوها، طبق دستورالعمل نوشته شده روی قوطی محصول پیش بروید؛ معمولا دستورالعمل استفاده از آن‌ها به این صورت است که به مدت دو هفته، دوبار در هفته از محصول استفاده کرده، سپس آن را به هفته‌ای یکبار کاهش دهید و این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند که در صورت نیاز یک بار سر خود را با محصول مورد نظر شستشو دهید.

سلنیوم سولفید ممکن است باعث تغییر رنگ پوست سر شما شود؛ البته این مسئله عوارضی برای شما نخواهد داشت و پس از قطع مصرف، طی مدت زمان کوتاهی برطرف خواهد شد.

پیریتیون روی

پیریتیون روی یکی دیگر از مواد مورد استفاده در شامپوهاست که باعث کاهش مالاسزیا در پوست سر می‌شود. همانطور که کمی قبل اشاره کردیم، مالاسزیا مخمری است که باعث ایجاد شوره سر می‌شود. 

طریقه مصرف این شامپو، حداقل دوبار در هفته است، اما به طور کلی، بهترین راه این است که روش‌های درمانی را طبق دستور پزشک یا متخصص پوست پیش ببرید.

شامپوی کتوکونازول

کتوکونازول ماده‌ ضد قارچی است که به کاهش مخمر مالاسزیا در پوست سر کمک می‌کند. طریقه مصرف این شامپو روی بطری آن درج شده است (معمولا دوبار در هفته) که باید مطابق آن عمل کنید. در صورتی که پس از گذشت یک ماه از مصرف این شامپو، شوره سر شما بیشتر شد یا اینکه تاثیر مثبتی مشاهده نکردید، مصرف آن را قطع کنید. 

مصرف شامپوی کتوکونازول برای کودکان زیر 12 سال یا زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شود. همچنین افرادی که به ترک پوستی یا التهاب پوست سر مبتلا هستند باید از مصرف محصولات حاوی کتوکونازول خودداری کنند.

منبع: 

healthline

medicalnewstoday