زمانی که حرکات روده کُند می‌شود، تنبلی روده رخ می‌دهد. این سندرم معمولاً با یبوست و حرکات دردناک روده همراه است. در واقع، درد از علائم تنبلی روده است و به خاطر مشکلاتی مانند مصرف برخی از داروها، بیماری‌های دستگاه گوارش و رژیم غذایی نامناسب ایجاد می‌شود. پای عوامل مختلف دیگری مانند استرس یا بیماری‌هایی نظیر سندروم روده تحریک‌پذیر هم به میان است. برای درمان تنبلی روده باید به دکتر گوارش مراجعه کنید تا با تجویز داروهای مناسب مانند انواع ملین یا ارائه توصیه‌های غذایی به بهبود وضعیت کمک کند.
در این مقاله از تنبلی روده برایتان می‌گوییم و شما را با علائم، دلایل و درمان‌هایش آشنا می‌کنیم. مطالعه مقاله به حدود ۶ دقیقه زمان نیاز دارد.
در پایان، اگر پرسشی داشتید، حتماً بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
بیماری یا سندروم تنبلی روده چیست؟
تنبلی روده نوعی اختلال پزشکی قابل تشخیص نیست. با این حال، بسیاری از مردم از این اصطلاح برای اشاره به هضم کُند غذا استفاده می‌کنند. سرعت پایین هضم غذا منجر به حرکات آهسته روده می‌شود؛ پزشکان آن را یبوست انتقال آهسته (STC) می‌نامند. افراد مبتلا به این وضعیت، مدفوع بسیار سفتی دارند. دفع مدفوع سفت سخت‌تر است و باعث بروز عوارضی مانند هموروئید و حرکات دردناک روده می‌شود. برخی از افراد پس از استفاده طولانی مدت از ملین‌های محرک، دچار حرکات روده کند و آهسته می‌شوند. منظور موادی مانند روغن کرچک و بیزاکودیل است. در واقع، حرکات روده به این مواد وابسته می‌شود و دیگر قادر به پیش‌برد عملکرد طبیعی خود نیست. اگر دچار مشکلات روده هستید و فکر می‌کنید که خطرات تنبلی روده تهدیدتان می‌کند، حتماً به دکتر گوارش مراجعه کنید.
علائم تنبلی روده بزرگ در افراد مختلف چیست؟
با آهسته‌شدن روند دفع و تنبلی روده، نشانه‌های زیر هم کم‌کم ظهور می‌کنند. با مشاهده این موارد باید حتماً مشکل را پیگیری کنید تا مزمن نشود و عوارض آزاردهنده‌ای ایجاد نکند:
- احساس میل به دفع مدفوع به ندرت
- اجابت مزاج کمتر از چند بار در هفته
- دفع مدفوع کمتر از حد معمول
- حالت تهوع
سایر علائم سندرم روده تنبل مانند سایر بیماری های روده عبارتند از نفخ شکم و/یا درد و ناتوانی در کنترل حرکات روده که منجر به دفع غیرقابل کنترل، اشتهای ضعیف، مدفوع خونی و اسهال می‌شود. با دقت‌کردن به نشانه تنبلی روده، درمان مناسب را پیگیری کنید و نگذارید که وضعیت مزمن و آزاردهنده‌تر شود.
تنبلی روده کودکان و نوزادان
امکان بروز یبوست و تنبلی روده‌ها در کودکان و نوزادان هم وجود دارد. این وضعیت بسیار هم شایع است. گاهی اوقات، دلیل اصلی چنین موضوعی زیاد مشخص نیست. با این حال، عواملی مانند مصرف فیبر کم یا کم‌آبی بدن در آن نقش دارند. تغییراتی که در رژیم غذایی بچه‌ها ایجاد می‌شود یا عادت نگه‌داشتن مدفوع هم عامل تنبلی روده‌ها در بچه‌ها است. این مشکل با درد شکم و بی‌قراری نوزاد و کودک خود را نشان می‌دهد.
تنبلی روده افراد مسن
تنبل‌شدن روده‌ها در افراد کهنسال هم رایج است. تغییرات طبیعی بدن با افزایش سن بیشتر می‌شود و عملکرد روده‌ها مانند سابق نیست. با کاهش حرکات روده امکان تنبلی روه بیشتر می‌شود. مصرف فیبر و آب کم هم از دلایلی است که تنبل‌شدن روده‌ها در افراد مسن را به همراه دارد. در ضمن، بسیاری از داروهایی که سالمندان مصرف می‌کنند، مانند مسکن‌ها، داروهای ضد افسردگی و قلبی عوارضی مانند یبوست ایجاد می‌کنند. بیماری‌های زمینه‌ای و زخم روده در کهنسالان هم باعث بروز تنبلی در روده‌ها می‌شود.
تنبلی روده در بارداری
یبوست یا تنبلی روده یکی از شایع‌ترین مشکلات دوران بارداری است. البته خبر خوب این است که با کمی تغییرات در رژیم غذایی، امکان رهاشدن از این وضعیت وجود دارد. تغییرات هورمونی، فشار رحم و کمبود فعالیت‌های بدنی باعث بروز تنبلی روده در این دوران می‌شوند. مصرف کم فیبر و ننوشیدن آب هم به تشدید تنبلی روده‌ها کمک می‌کند. برخی از زنان باردار مکمل‌هایی مانند آهن مصرف می‌کنند. این مکمل‌ها هم در ابتلا به یبوست نقش دارند.
تنبلی در روده بزرگ رخ می‌دهد یا روده کوچک؟
سندرم روده تنبل وضعیت ناخوشایندی است و با حرکات مواد زائد در مسیر سیستم گوارش ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً در اثر کاهش تحرکات روده بزرگ است. روده بزرگ مسئول جذب آب از مواد زائد و به وجودآوردن مدفوع است. اگر حرکات روده بزرگ کُند شود، مدفوع در روده بزرگ باقی می‌ماند و آب بیشتری از آن جذب می‌شود. نتیجه هم چیزی نیست جز سفت‌شدن مدفوع که دفع و خروجش را بسیار سخت می‌کند. روده کوچک مسئول جذب مواد مغذی از خوراکی‌ها است.
| قسمت روده | وظیفه اصلی | نقش در تنبلی روده | علائم رایج در اختلالات |
|---|---|---|---|
| روده بزرگ | جذب آب، تشکیل مدفوع | محل اصلی بروز یبوست؛ کند شدن حرکت روده بزرگ باعث سفت‌شدن مدفوع و مشکل در دفع می‌شود. | یبوست، مدفوع سفت، احساس تخلیه ناقص، نفخ |
| روده کوچک | جذب مواد مغذی | به طور مستقیم باعث یبوست نمی‌شود. | اسهال، نفخ، کاهش وزن، سوء جذب |
مشکلات در روده کوچک معمولاً با علائم دیگری مانند اسهال، نفخ و کاهش وزن همراه می‌شوند.
تفاوت تنبلی روده و تنبلی معده چیست؟
تنبلی معده باعث می‌شود که سیگنال‌ها دیرتر به سوی عضلات معده ارسال شوند. در نتیجه، غذاها برای مدت طولانی‌تری در معده باقی می‌مانند. این وضعیت مانع از انتقال مواد غذایی به روده کوچک می‌شود تا هضم صورت بگیرد. تنبلی روده با حرکات آهسته روده و کُندی دفع مدفوع همراه است.
| ویژگی | تنبلی روده | تنبلی معده |
|---|---|---|
| قسمت درگیر دستگاه گوارش | روده بزرگ | معده |
| علائم اصلی | یبوست، مدفوع سفت، نفخ، احساس سنگینی در شکم | نفخ، سوزش سر دل، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم |
| علل احتمالی | رژیم غذایی کم فیبر، کم آبی بدن، کم تحرکی، برخی داروها، بیماری‌های روده‌ای | تغذیه نامناسب، مصرف بیش از حد غذاهای چرب و تند، استرس، عفونت، زخم معده |
| عوارض احتمالی | بواسیر، شقاق مقعدی، کم آبی بدن | سوء تغذیه، زخم معده، سرطان معده |
دلایل ابتلا به تنبلی روده چیست؟
دلایل متنوعی باعث بروز تنبلی روده می‌شوند. تغییراتی در رژیم غذایی یا وجود عادت‌های ناخوشایند برای دستگاه گوارش، یبوست مزمن ایجاد می‌کنند. بعد از مدتی هم این یبوست به تنبلی روده می‌انجامد و وضعیت را ناراحت‌کننده و دردناک می‌کند. از دلایل مختلف تنبلی روده در ادامه، به موارد مهمی اشاره کرده‌ایم.
مصرف ملین‌ها و فیبر زیاد از حد
افرادی که برای مدت طولانی از ملین محرک استفاده می‌کنند، بعد از مدتی دچار تنبلی روده می‌شوند. در واقع، ملین‌ها مانع از آن می‌شوند که روده‌ها به طور طبیعی به عملیات دفع مشغول شوند و نوعی وابستگی به دارو برای دفع پیدا می‌کنند. برخی از داروها از جمله مواد افیونی هم باعث سوهاضمه و کُندی روده‌ها می‌شوند. مصرف زیاد از حد فیبر هم اثرات معکوس روی روده‌ها دارد. مصرف بیش از حد آن بدون افزودن مقادیر کافی آب می‌تواند یبوست و تنبلی را وخیم‌تر کند.
انسداد فیزیکی و بیماری‌ها
توده‌ها یا انواع انسداد فیزیکی دیگر در دستگاه گوارش باعث کُندی حرکات روده می‌شوند. بیماری‌های مختلف دیگر مانند هموروئید یا بواسیر، آسیب به عضلات مقعد یا اختلالات موجود در عملکرد کف لگن هم با یبوست و تنبلی روده همراه‌اند. گاهی اوقات، مشکلاتی مانند زوال عقل یا اختلالات رشدی و بیماری تیروئید هم روی مغز، فرمان دفع و عملکرد گوارش اثرات منفی می‌گذارند.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
سندرم روده تحریک‌پذیر باعث یبوست، تجمع گاز، اسهال و سایر مشکلات گوارشی می‌شود. پزشکان به طور کامل نمی‌دانند که چه چیزی باعث IBS می‌شود. با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به این بیماری روده‌های بسیار حساسی دارند و تنبلی روده در کمینشان است. و از آنجایی که درمان روده تحریک پذیر بصورت صددرصد امکان پذیر نیست باید با دقت زیادی، سبک زندگی خود را در غذاخوردن کنترل کنند تا علائم این بیماری را بتوان کنترل کرد.
آسیب عصبی
آسیب به اعصاب مختلف در دستگاه گوارش هضم را آهسته می‌کند و باعث علائم یبوست و تنبلی روده می‌شود. آسیب‌های عصبی مانند آسیب‌های نخاعی یا مغزی هم می‌توانند روی عملکرد روده‌ها اثرات منفی بگذارند. در این صورت، حرکات روده از حالت تعادل خارج می‌شود و کم‌کم توانایی خود برای دفع طبیعی را از دست می‌دهد.
تاثیر یبوست بر تنبلی روده
تنبلی روده و یبوست ارتباط مستقیمی دارند. این دو باعث شکل‌گیری چرخه‌ای معیوب می‌شوند. یبوست نتیجه تنبلی روده است و می‌تواند باعث تشدید آن شود. مدفوع سفت و خشک در روده بزرگ با افزایش فشار بر دیواره روده و در نتیجه کشش و التهاب آن همراه می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث کاهش حرکات طبیعی روده و تشدید یبوست شود. یبوست طولانی‌مدت تعادل باکتری‌های مفید روده را هم بر هم می‌زند و به رشد باکتری‌های مضر کمک می‌کند. چنین اختلالی در فلور روده روی عملکرد روده و حرکت مواد غذایی در آن تاثیر منفی می‌گذارد.
عوارض گوارشی تنبلی روده چیست؟
تنبلی روده یا یبوست مزمن می‌تواند عوارض متنوعی به وجود بیاورد. چنین روندی کیفیت زندگی را به شدت تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از جمله عوارض این مشکل و اختلال باید به این‌ها اشاره کنیم:
- بواسیر و شقاق مقعد
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- درد شکم، نفخ و احساس پری شکم
- التهابات روده بزرگ و کوچک و بیماری دیورتیکولیت
- بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون و اختلالات کولون
سموم ناشی از مدفوع راکد در روده می‌توانند باعث خستگی و بی‌حالی شوند. مشکلات و بیماری های پوستی و کم‌اشتهایی هم از عوارض دیگر این وضعیت خواهد بود.
روش‌های درمان تنبلی روده
درمان کندی هضم و تنبلی روده‌ها وابسته به علت ایجاد آن‌ها است. روش‌های دارویی و خانگی مختلف می‌توانند به بهبود اوضاع کمک کنند. واردکردن مقدار فیبر کافی به بدن از راه رژیم غذایی، از مهم‌ترین اقداماتی است که باید انجام دهید. نوشیدن آب کافی هم برای بهبود عملکرد بخش‌های مختلف بدن از جمله روده‌ها ضروری است. در ادامه، به درمان‌های دیگر تنبلی روده‌ها نگاهی خواهیم داشت.
دارو و شربت برای تنبلی روده
کاهش مصرف ملین‌های محرک هم در روند درمان تنبلی روده اهمیت دارد. میلین‌های تحریک‌کننده مانند پودر پیدرولاکس فقط به تنبل‌ترشدن روده‌ها کمک می‌کنند. داروهایی که برای درمان تنبلی روده یا یبوست تجویز می‌شوند، عبارتند از:
- ملین‌های حجیم‌کننده مثل متیل‌سلولز (مثل سیلاکس)، پلی‌اتیلن گلیکول (مثل گلیکولیز)
- ملین‌های اسموتیک مانند لاکتولوز، ماگنیزیوم سولفات
- ملین‌های محرک مانند بیزاکودیل
هرگز بدون تجویز پزشک، اقدام به مصرف ملین‌ها نکنید. امکان دارد که اثرگذاری ملینی نامناسب به وخیم‌ترشدن اوضاع روده‌ها کمک کند. بنابراین، سرخودانه در این زمینه عمل نکنید. بهترین دارو برای تنبلی روده را فقط متخصص می‌تواند تجویز کند.
تنقیه
تنقیه روشی است که در آن، با شست‌وشوی روده‌ها با تزریق مایع از طریق رکتوم صورت می‌گیرد. این اقدام به فرد کمک می‌کند که اجابت مزاج داشته باشد. استفاده از تنقیه برای طولانی‌مدت توصیه نمی‌شود. اگر می‌خواهید از این روش درمانی استفاده کنید، حتماً باید با پزشک صحبت داشته باشید.
جراحی روده
در موارد بسیار نادر و شدید حرکات روده آهسته یا ناکافی، پزشک جراحی را برای نصب کیسه کولوستومی (colostomy) توصیه می‌کند. این کیسه به طور کلی فقط برای افرادی کاربرد دارد، که به دلیل نوعی اختلال عصبی زمینه‌ای یبوست شدید و بی‌اختیاری مدفوع دارند.
فیزیوتراپی مقعد
فیزیوتراپی مقعد یکی از روش‌های درمانی کاربردی برای رفع یبوست است. کسانی که دچار مشکلات کف لگن هستند، با این روش بهبود پیدا می‌کنند. در فیزیوتراپی از راه‌کارهایی برای تقویت عضلات ناحیه مقعد استفاده می‌شود. فیزیوتراپیست به بیمار کمک می‌کند تا عضلات کف لگن خود را شناسایی و کنترل کند. در نتیجه، با کاهش دردها و گرفتگی‌ها، میان عملکرد روده و مقعد، ارتباطی سازنده و طبیعی برای دفع صورت می‌گیرد.
درمان خانگی با تغذیه
تاخیر یا کُندشدن اجابت مزاج می‌تواند به دلیل کمبود فیبر در رژیم غذایی باشد. رژیمی که بر میوه‌ها و سبزیجات طبیعی و فرآوری‌نشده تأکید دارد، هضم را بهبود می‌دهد. در برخی موارد، کسانی که دچار بیماری‌های مزمن دستگاه گوارش یا مواردی مانند IBS هستند، نمی‌توانند به سراغ چنین رژیمی بروند. منابع غنی از فیبر عبارتند از:
- بادام و شیر بادام
- آلو، انجیر، سیب و موز
- تخم کتان، تخمه آفتابگردان و تخمه کدو تنبل
- سبزیجات چلیپایی مانند کلم بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل
- نوشیدن دو تا چهار لیوان آب اضافی در روز (به علاوه ۵ تا ۸ لیوان توصیه‌شده)
کاهش مصرف قهوه هم به متعادل‌کردن حرکات روده کمک می‌کند. این ماده باعث کم‌آبی سیستم گوارش می‌شود.
ورزش‌های مناسب روده
ورزش سبک می‌تواند خون را به سمت گردش در شکم هدایت کند. برای برخی از افراد، این روند باعث عملکرد بهتر سیستم گوارش و روده‌ها می‌شود. ورزش مداوم علائم تنبلی روده را با روشن نگه‌داشتن سیستم گوارشی تحت تأثیر قرار می‌دهد. از جمله ورزش‌هایی که برای چنین اقدامی مناسب‌اند، باید به یوگا و تمرینات متنوع آن اشاره کنیم. ورزش مناسب در رفع مشکلات روده و کنترل بسیاری از بیماری های مربوط به آن مانند بیماری کرون مفید است.
چطور می‌توان از تنبلی روده پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از ابتلا به تنبلی روده و سایر بیماری های گوارشی باید الگوی زندگی را تا حد زیادی تغییر دهید و به سراغ سبک زندگی سالم بروید. برای مثال، رعایت توصیه‌های زیر در این زمینه بسیار اثرگذار خواهد بود:
- افزایش مصرف فیبر یا خوردن میوه و سبزی زیاد
- نوشیدن آب کافی برای نرم‌کردن مدفوع
- محدودکردن مصرف غذاهای فرآوری‌شده
- عدم استفاده طولانی مدت از ملین‌ها
- خوردن وعده‌های غذایی منظم
- فعالیت بدنی منظم و روزانه
- پرهیز از سرکوب نیاز به دفع
- جویدن کامل غذا
کاهش استرس‌های زندگی هم در جلوگیری از ابتلا به تنبلی روده نقش مهمی دارد. در زمان بروز هرگونه مشکل دستگاه گوارش به پزشک مراجعه کنید. او با انجام اقدامات تشخیصی مانند آندوسکوپی، کولونوسکوپی و آزمایش مدفوع به شناسایی بیماری و اختلال می‌پردازند. گاهی اوقات، نیاز به نمونه‌برداری یا بیوپسی روده هم وجود دارد. در هر حال، پزشکان با اقدامات مناسب، مشکلات را کشف و درمان می‌کنند.
چه زمانی برای تنبلی روده به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر تنبلی روده و یبوست با علائمی مانن درد شکمی، حالت تهوع، خونریزی و کاهش وزن غیرعادی همراه است، حتماً به دکتر مراجعه کنید. باید به دکتری مراجعه داشته باشید که می‌داند تخصص گوارش چیست و با بررسی علائم می‌تواند درمان تنبلی روده را به درستی پیش ببرد. بررسی معده، درد معده و مشکلاتی مانند رفلاکس هم در رمزگشایی علائم تنبلی روده و دلایل آن نقش دارند. پزشکان با کشف علت و انجام آزمایش‌های لازم مانند آزمایش مدفوع، به رفع ناراحتی‌های ناشی از بی‌تحرکی روده‌ها کمک می‌کنند.
برای شناسایی بهترین دکترها، از سامانه دکتردکتر کمک بگیرید. در این پلتفرم اینترنتی، بیماران قبلی هر پزشک نظرات خود را درباره تجربه مراجعه به پزشک ثبت کرده‌اند. امتیازات هر دکتر هم قابل مشاهده است. با در نظرگرفتن این موارد، امکان شناسایی بهترین پزشک و متخصص به وجود می‌آید. با شناسایی بهترین پزشکان در مسیر درمان انواع التهاب روده، مشکلات اثرگذار معده روی روده مانند افزایش اسید معده و… قرار بگیرید و از درمان‌های مناسب بهره‌مند شوید. شاید مشکل با مصرف مواد پروبیوتیک و داروها رفع شود. گاهی هم نیاز به عمل جراحی روده است. در هر حال، پزشکان خبره در این مسیر، خیالتان را راحت می‌کنند و در راهی امن و مناسب، به درمان مشغول می‌شوند.
منابع:
medicalnewstoday.com
osmosis.org
enterogermina.com
healthline.com
سوالات متداول تنبلی روده
برای مشاهده نتایج سریع درمان تنبلی روده باید از ملین‌هایی استفاده کنید که پزشک تجویز کرده است. مصرف آب و فیبر مناسب هم می‌تواند اثرگذاری سریعی روی روند دفع و حرکات روده داشته باشد.
بله، بین تنبلی روده (یبوست) و چاقی ارتباط مستقیمی وجود دارد، هرچند که این رابطه پیچیده است و عوامل دیگری نیز در آن نقش دارند. وقتی مدفوع به مدت طولانی در روده باقی می‌ماند، بدن مواد مغذی و کالری بیشتری را از آن جذب می‌کند. چنین روندی با افزایش وزن همراه است.
بله، این رابطه مستقیم نیست، اما تغییرات روده و عفونت‌ها و التهابات احتمالی باعث می‌شود که این دو با هم در ارتباط باشند. درد ناشی از فیستول، دفع را دردناک می‌کند و شاید دفعات اجابت مزاج را کم کند. در نتیجه، یبوست و تنبلی روده‌ها شکل می‌گیرد.
مصرف سبزی و میوه به طور منظم، در کنار ورزش‌کردن روزانه و نوشیدن آب کافی مانع از تنبل‌شدن روده‌ها می‌شود. با داشتن سبک زندگی سالم، بسیاری از بیماری‌ها از شما دور می‌مانند.
