چاقی یکی از مشکلات سلامتی در جهان است که می‌تواند به بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و مشکلات قلبی منجر شود. برای برخی افراد، رژیم غذایی و ورزش به تنهایی کافی نیست و عمل لاغری به عنوان گزینه‌ای موثر برای کاهش وزن و بهبود سلامت مطرح میشود.
جراحیهای لاغری مانند اسلیو، بای‌پس، حلقه‌گذاری و بالن معده که بر مبنای شاخص BMI انتخاب می‌شوند، نقش موثری در کاهش وزن شدید و بهبود بیماریهای مرتبط دارند. موفقیت بلندمدت این جراحی‌ها نیازمند تعهد به تغذیه مغذی، ورزش منظم، مکمل‌ها و پیگیری پزشکی منظم است.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به بررسی انواع عمل های لاغری، شرایط لازم برای انجام آن‌ها، خطرات و جدول شاخص توده بدنی می‌پردازیم.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.
چیست و برای چه کسانی انجام میشود؟
عمل لاغری یا جراحی باریاتریک به مجموعه روش‌های جراحی گفته میشود که با تغییر در سیستم گوارش یا کاهش حجم معده به کاهش وزن کمک می‌کنند. انواع عمل های لاغری معمولا برای افرادی که به چاقی مفرط مبتلا هستند و روش‌های غیرجراحی مانند رژیم غذایی، قرص های لاغری و ورزش برای آن‌ها نتیجه‌بخش نبوده است، استفاده می‌شوند. این روش، یکی از راه های لاغری محسوب میشود.
این جراحی‌ها، نه‌تنها وزن را کاهش می‌دهند، بلکه میتوانند بیماریهای مرتبط با چاقی مانند دیابت نوع ۲، آپنه خواب و فشار خون بالا را بهبود بخشند.
طبق مطالعات انجام شده در وب‌سایت سازمان ملی سلامت آمریکا (NIH)،
جراحیهای باریاتریک میتوانند به طور قابل توجهی بیماریهای مرتبط با چاقی را بهبود بخشند، اما بیماران باید برای تغییرات مادام‌العمر در رژیم غذایی و سبک زندگی آماده باشند.
درواقع انواع عمل های لاغری مانند یک ابزار توان‌بخشی برای کنترل بیماریهای ناشی از اضافه وزن شدید عمل می‌کنند، ولی تغییرات پایدار در رژیم غذایی و سبک زندگی برای موفقیت بلندمدت ضروری هستند.
شاخص توده بدنی (BMI) مناسب برای عمل لاغری
شاخص توده بدنی (BMI) معیاری است که وزن شما را نسبت به قدتان ارزیابی می‌کند و نشان می‌دهد که آیا وزن شما در محدوده سالم قرار دارد یا خیر. BMI بالا نشان‌دهنده چاقی است و برای تصمیم‌گیری در مورد مناسب بودن عمل لاغری، یک عامل کلیدی به شمار می‌رود. به طور کلی، پزشکان برای انجام انواع عمل های لاغری معیارهای BMI زیر را در نظر می‌گیرند:
- BMI 40 یا بالاتر (چاقی مفرط): در این حالت فرد معمولا کاندید مناسبی برای عمل لاغری است، حتی اگر هیچ بیماری زمینه‌ای مرتبط با چاقی نداشته باشد.
- BMI 35 تا 39.9 (چاقی شدید) با حداقل یک بیماری مرتبط با چاقی: این بیماری‌ها شامل دیابت نوع 2، فشار خون بالا، آپنه خواب شدید، بیماری کبد چرب غیرالکلی یا بیماریهای قلبی هستند.
- BMI 30 تا 34.9 با بیماریهای شدید و غیرقابل کنترل مرتبط با چاقی: در موارد خاص، اگر فرد با این BMI دچار مشکلات سلامتی جدی ناشی از چاقی باشد و روش‌های دیگر کاهش وزن ناموفق بوده‌اند، ممکن است عمل لاغری توصیه شود.
برای مثال، فردی با وزن 100 کیلوگرم و قد 1.60 متر، BMI حدود 39 خواهد داشت که ممکن است واجد شرایط جراحی باشد. برای محاسبه BMI خود، میتوانید از فرمول زیر استفاده کنید یا از ابزارهای آنلاین کمک بگیرید:
- BMI = وزن (کیلوگرم) / (قد (متر) × قد (متر))
این شاخص به پزشکان کمک می‌کند تا مناسب بودن فرد برای جراحی را ارزیابی کنند. با این حال، تصمیم نهایی به عواملی مانند سلامت عمومی، سن و سابقه پزشکی بستگی دارد.
انواع عمل های لاغری مرسوم
روش‌های مختلفی برای جراحی لاغری وجود دارد که هر یک با مکانیسم متفاوتی به کاهش وزن کمک می‌کنند. در ادامه، انواع عمل های لاغری را بررسی می‌کنیم تا با ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر کدام آشنا شوید.
عمل لاغری اسلیو معده
در عمل اسلیو معده، حدود 80 درصد از معده برداشته میشود و معده به شکل لوله‌ای باریک درمی‌آید. این روش با کاهش حجم معده، میزان غذایی را که فرد می‌تواند مصرف کند، محدود کرده و تولید هورمون گرلین یا همان هورمون گرسنگی را کاهش می‌دهد.
اسلیو معده به دلیل سادگی و اثربخشی بالا، یکی از محبوب‌ترین روش‌های جراحی لاغری است. بیماران معمولا 50 تا 70 درصد از وزن اضافی خود را طی 12 تا 18 ماه از دست می‌دهند.
عمل لاغری بای‌پس معده
بای‌پس معده شامل ایجاد یک کیسه کوچک در بالای معده و اتصال آن مستقیما به روده کوچک است. این روش هم حجم معده را کاهش می‌دهد و هم جذب کالری و مواد مغذی را محدود می‌کند. بای‌پس معده برای افرادی که چاقی مفرط و بیماری‌هایی مانند دیابت نوع 2 دارند، بسیار موثر است. در این روش معمولا بیماران 60 تا 80 درصد از وزن اضافی خود را طی یک تا دو سال از دست می‌دهند.
حلقه‌گذاری معده
در این روش، یک حلقه سیلیکونی قابل تنظیم دور قسمت بالایی معده قرار می‌گیرد تا کیسه‌ای کوچک ایجاد شود. این حلقه میزان غذای وارد شده به معده را کنترل می‌کند. حلقه‌گذاری معده، عملی کم‌تهاجمی است و امکان تنظیم یا برداشتن حلقه وجود دارد، اما کاهش وزن آن نسبت به روش‌های دیگر کمتر و کندتر است.
عمل لاغری بالن معده
بالن معده یک روش غیرجراحی است که در آن بالن سیلیکونی پر از محلول نمکی از طریق آندوسکوپی در معده قرار می‌گیرد. این بالن فضای معده را اشغال کرده و احساس سیری را افزایش می‌دهد. این روش موقتی و معمولا 6 ماهه است و برای افرادی با BMI بین 30 تا 40 مناسب بوده که نمی‌خواهند جراحی تهاجمی انجام دهند. در این روش کاهش وزن معمولا بین 10 تا 15 درصد از کل وزن بدن اتفاق می‌افتد.
دیوِرژن صفراوی- پانکراسی
این روش پیچیده شامل برداشتن بخش زیادی از معده و تغییر مسیر روده برای کاهش جذب مواد مغذی میشود. این روش برای افرادی با BMI بیش از 50 توصیه میشود و می‌تواند 70 تا 90 درصد وزن اضافی را کاهش دهد. با این حال، به دلیل عوارض بیشتر مانند سوء تغذیه کمتر انجام میشود.
عمل لیپوماتیک و تفاوت آن با جراحیهای کاهش وزن
لیپوماتیک یا پیکرتراشی یکی از روش های لاغری و زیبایی است که برای تغییر شکل بدن و برداشتن چربیهای موضعی در نقاط خاص مانند شکم، پهلو، ران و بازو استفاده میشود. این عمل لاغری، هیچ تاثیری روی سوخت‌وساز بدن، هورمون‌های گرسنگی یا جذب مواد غذایی ندارد. درواقع لیپوماتیک، چاقی مفرط را درمان نمی‌کند و برای افرادی که دارای اضافه وزن شدید یا چاقی بالینی هستند، مناسب نیست. این روش اغلب برای افرادی با BMI کمتر از 35 و با چاقی موضعی توصیه میشود..
مقایسه عملهای لاغری
انتخاب بین انواع عمل های لاغری، نیازمند درک تفاوت‌ها و انتظارات واقع‌بینانه از هر روش است. در این جدول، مهم‌ترین عملهای لاغری از نظر میزان کاهش وزن مورد انتظار و دوره نقاهت مقایسه شده‌اند تا متوجه شوید هر عمل لاغری برای چه فردی مناسب‌تر است. به خاطر داشته باشید که این آمارها تقریبی هستند و نتایج فردی ممکن است متفاوت باشند.
| نوع عمل | میزان کاهش وزن | مدت بستری در بیمارستان | دوره نقاهت | مزایا | معایب |
| اسلیو معده | 60–70 درصد اضافه وزن طی 12–18 ماه | 1 تا 2 روز | حدود 2 هفته | کاهش شدید اشتها بدون تغییر در روده یا جذب | برگشت‌‌ناپذیر احتمال کمبود ویتامین‌ها |
| بای‌پس معده | 65–80 درصد اضافه وزن طی 12–18 ماه | 2 تا 3 روز | 2 تا 3 هفته | کاهش وزن سریع و پایدار مناسب برای دیابتی‌ها | پیچیده‌تر از اسلیو کمبود مواد مغذی بیشتر |
| باندینگ معده | 40–50 درصد اضافه وزن طی 2 سال | 1 روز یا سرپایی | حدود 1 هفته | قابل تنظیم برگشت‌پذیر کم‌تهاجمی | کاهش وزن کندتر نیاز به تنظیم مکرر احتمال لغزش باند |
| بای‌پس دوازدهه | 70–90 درصد اضافه وزن طی 18–24 ماه | 2 تا 3 روز | حدود 3 هفته | بیشترین کاهش وزن موثر در کنترل دیابت شدید | بسیار پیچیده کمبود شدید مواد مغذی |
| بالون معده | 10–25 درصد وزن کل بدن در 6 ماه | سرپایی | 3 تا 7 روز | بدون جراحی مناسب برای BMI پایین‌تر | موقتی (6–12 ماه) تهوع و نفخ استفراغ در روزهای اول |
| پلیکاسیون معده | 40–60 درصد اضافه وزن طی 12 ماه | 1 تا 2 روز | حدود 2 هفته | بدون برداشت معده یا برش روده کاهش حجم معده | کمتر رایج نتایج بلندمدت کمتر شناخته‌شده |
این جدول به شما کمک می‌کند تا دید بهتری نسبت به اثربخشی و زمان بهبودی انواع عمل های لاغری داشته باشید. انتخاب روش مناسب به شرایط بدنی، اهداف کاهش وزن و توصیه پزشک بستگی دارد.
خطرات و عوارض احتمالی جراحیهای لاغری
مانند هر عمل بزرگ دیگری، جراحیهای لاغری نیز با خطرات و عوارض احتمالی همراه هستند. آگاهی از این عوارض به شما کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری آگاهانه‌ای داشته باشید و در صورت بروز مشکل، به سرعت آن‌ها را تشخیص دهید. این عوارض میتوانند به دو دسته کلی کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم شوند:
عوارض کوتاه‌مدت
عوارض کوتاه‌مدت انواع عمل لاغری (چاقی) معمولا در هفته‌ها یا ماه‌های ابتدایی پس از جراحی ظاهر می‌شوند و به عوامل مختلفی از جمله نوع عمل، وضعیت سلامت فرد و مراقبت‌های پس از عمل بستگی دارند.
- خونریزی: در هر جراحی خطر خونریزی وجود دارد که ممکن است نیاز به تزریق خون یا حتی جراحی مجدد داشته باشد.
- عفونت: محل برش جراحی یا داخل شکم ممکن است دچار عفونت شود که با آنتی‌بیوتیک یا درناژ درمان میشود.
- نشت از خط منگنه: در جراحی‌هایی مانند اسلیو و بای‌پس که بخشی از معده برش می‌خورد یا به روده متصل میشود، احتمال نشت محتویات گوارشی از محل بخیه‌ها یا منگنه‌ها وجود دارد. این یک عارضه جدی است که نیاز به درمان فوری دارد.
- لخته شدن خون (آمبولی): لخته‌های خون میتوانند در پاها تشکیل شوند و در موارد نادر به ریه‌ها حرکت کنند که بسیار خطرناک است. معمولا از داروهای رقیق‌کننده خون و تحرک زودهنگام پس از جراحی برای پیشگیری از این عارضه استفاده میشود.
- مشکلات تنفسی: برخی بیماران ممکن است پس از جراحی دچار مشکلات تنفسی یا ذات‌الریه شوند.
- واکنش‌های نامطلوب به بیهوشی: تهوع، استفراغ، آلرژی یا سایر واکنش‌ها به داروهای بیهوشی از این دست عوارض هستند.
معمولا عوارض کوتاه‌مدت بعد از انواع عمل های لاغری قابل کنترل هستند، اما در برخی موارد نیاز به پیگیری فوری دارند. بیشتر این عوارض با رعایت تغذیه مناسب، تحرک کافی، مصرف مکمل‌ها و معاینات منظم قابل پیشگیری یا درمان هستند.
عوارض بلندمدت
عوارض بلندمدت انواع عمل لاغری معمولا ماه‌ها تا سال‌ها پس از عمل ظاهر می‌شوند و در بسیاری از موارد به کمبودهای تغذیه‌ای، تغییرات متابولیک یا مشکلات گوارشی مزمن مربوط هستند. شناخت این عوارض برای بیمارانی که جراحی لاغری انجام می‌دهند یا در حال تصمیم‌گیری هستند، ضروری است تا با آمادگی و مراقبت کافی از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنند.
سوء جذب و کمبود ویتامین و مواد معدنی
این مشکل یکی از شایع‌ترین عوارض بلندمدت، به خصوص در بای‌پس معده است. تغییر مسیر گوارش، جذب برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی را کاهش می‌دهد که می‌تواند منجر به کم‌خونی، پوکی استخوان، مشکلات عصبی و ضعف شود. مصرف مادام‌العمر مکمل‌ها برای جلوگیری از این کمبودها حیاتی است.
مشکلات گوارشی
مشکلات گوارشی مزمن یکی از عوارض شایع و بلندمدت در برخی عملهای لاغری هستند که بسته به نوع جراحی و ویژگی‌های فردی تفاوت‌های زیادی دارند. نوع مشکل گوارشی به نوع عمل، رژیم غذایی، سبک زندگی و وضعیت فردی بستگی دارد. با رعایت رژیم مناسب، مکمل‌ها و مشورت با دکتر تغذیه میتوان این مشکلات را کاهش داد و به حداقل رساند.
- رفلاکس اسید معده: رفلاکس ممکن است در برخی افراد، به ویژه پس از اسلیو معده بدتر شود.
- سندرم دامپینگ: پس از بای‌پس معده، مصرف غذاهای پرشکر یا پرچرب می‌تواند منجر به علائمی مانند تهوع، اسهال، سرگیجه و تپش قلب شود.
- سنگ کیسه صفرا: گاهی کاهش وزن سریع منجر به تشکیل سنگ کیسه صفرا میشود.
- انسداد روده: در موارد نادر، ممکن است روده در اثر بافت اسکار یا فتق داخلی دچار انسداد شود.
- زخم پپتیک: به خصوص در بای‌پس معده، خطر ایجاد زخم در محل اتصال روده به معده وجود دارد.
شل شدن پوست
پوست ممکن است پس از کاهش وزن چشمگیر شل و آویزان شود و ظاهر بدی پیدا کند. در این وضعیت اغلب لازم است فرد از جراحیهای زیبایی استفاده کند.
مشکلات روانی
برخی بیماران ممکن است پس از جراحی دچار مشکلات خلقی، اضطراب یا افسردگی شوند، به خصوص اگر انتظارات واقع‌بینانه‌ای از جراحی نداشته باشند یا با تغییرات سبک زندگی جدید کنار نیایند.
بازگشت وزن
اگرچه جراحیهای لاغری بسیار موثر هستند، اما اگر بیماران به توصیههای رژیم غذایی و ورزشی پایبند نباشند، احتمال بازگشت بخشی از وزن از دست رفته وجود دارد.
مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی لاغری
آمادگی قبل از جراحی و مراقبت‌های پس از آن نقش کلیدی در موفقیت عمل لاغری دارند. این مراقبت‌ها شامل رژیم غذایی، ورزش و پیگیری‌های پزشکی هستند.
مراقبت‌های قبل از جراحی
کنار گذاشتن مصرف سیگار و الکل و رعایت رژیم غذایی از حدود یک هفته قبل از جراحی ضروری است، زیرا بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند عوارض جراحی را افزایش داده و روند بهبودی را دچار مشکل کند.
- رژیم غذایی قبل از عمل: مصرف غذاهای کم‌کالری، پروتئین بالا و کربوهیدرات پایین برای کاهش وزن اولیه، ایمن‌تر کردن جراحی و کاهش عوارض ضروری است.
- بررسی‌های پزشکی و آزمایشات: انجام آزمایشات خون، بررسی‌های قلبی، ریوی و سایر آزمایشات برای اطمینان از سلامت عمومی شما و آمادگی برای جراحی ضروری است.
- ارزیابی روانی: قبل از جراحی باید سلامت و آمادگی روانی فرد برای پذیرش تغییرات سبک زندگی بررسی شود.
شروع تدریجی فعالیت بدنی منظم، حتی در حد پیاده‌روی برای بهبود وضعیت جسمانی و آمادگی برای دوره نقاهت نیز توصیه میشود.
مراقبت‌های بعد از جراحی
مراقبت‌های بعد از عمل به‌مراتب مهم‌تر از مراقبت‌های قبل از عمل هستند، چرا که عدم توجه کافی به آن‌ها می‌تواند سلامت شما را بیشتر به‌خطر بیندازد:
- رژیم غذایی: پس از جراحی، رژیم غذایی باید به‌تدریج از مایعات به غذاهای نرم و سپس غذاهای جامد تغییر کند. مصرف پروتئین بالا، پرهیز از قندهای ساده و خوردن وعده‌های کوچک توصیه میشود.
- ورزش و سبک زندگی: پیاده‌روی سبک از هفته اول شروع شده و به‌تدریج تمرینات هوازی و قدرتی اضافه میشود. فعالیت بدنی منظم به حفظ وزن و سلامت عضلات کمک می‌کند.
- پیگیری پزشکی: آزمایش‌های منظم برای بررسی سطح ویتامین‌ها و مواد معدنی و مشاوره با دکتر تغذیه برای پیشگیری از کمبودهای تغذیه‌ای ضروری است.
پایبندی به این دستورالعمل‌ها نه تنها به کاهش وزن پایدار کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی شما را به طور چشمگیری بهبود می‌بخشد و خطر عوارض بلندمدت را به حداقل می‌رساند.
چه کسی بهترین گزینه برای عمل لاغری است؟
عمل لاغری یکی از روش های لاغری است که برای همه مناسب نیست و انتخاب روش مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- سن: معمولا افراد بین 18 تا 65 سال کاندیدای بهتری هستند، اما در موارد خاص ممکن است برای سنین دیگر نیز انجام شود.
- شرایط بدنی و سلامت عمومی: افرادی با بیماریهای مرتبط با چاقی مانند دیابت نوع 2، فشار خون بالا یا آپنه خواب از این جراحی سود بیشتری می‌برند.
- چاقی مقاوم به رژیم و ورزش: افرادی که با وجود تلاش‌های مکرر برای کاهش وزن از طریق رژیم و ورزش موفق نبوده‌اند، کاندیدای مناسبی هستند.
ارزیابی دقیق توسط پزشک متخصص و تیم جراحی برای اطمینان از مناسب بودن فرد برای این عمل ضروری است.
قیمت انواع عمل لاغری و پوشش بیمه در سال 1404
قیمت انواع عمل لاغری پرطرفدار می‌تواند بسته به نوع جراحی، موقعیت جغرافیایی بیمارستان یا کلینیک، شهرت و تجربه جراح، هزینه‌های بیهوشی، آزمایشات قبل و بعد از عمل و مراقبت‌های پس از جراحی به طور قابل توجهی متفاوت باشد. به طور کلی، جراحیهای لاغری جزء عملهای پرهزینه محسوب می‌شوند. اسلیو معده و بای‌پس معده معمولا در بالاترین رده قیمتی قرار می‌گیرند و بالن معده از نظر هزینه اولیه، معمولا ارزان‌ترین گزینه است، زیرا یک روش غیرجراحی بوده و نیاز به بستری طولانی ندارد.
در ایران، به دلیل نوسانات اقتصادی و عدم وجود یک تعرفه ثابت و واحد، ارائه قیمت‌های دقیق و به‌روز دشوار است. اما در جدول زیر یک تخمین حدودی و مقایسه تقریبی از انواع عمل های لاغری در ایران و سال ۱۴۰۴ ارائه کرده‌ایم:
| نوع عمل | هزینه تقریبی در سال 1404 (میلیون تومان) | توضیحات |
| اسلیو معده | ۸۰ تا ۱۳۰ | کاهش حجم معده بدون تغییر مسیر گوارش |
| بای‌پس معده | ۱۰۰ تا ۱۵۰ | کاهش حجم معده + تغییر مسیر گوارش |
| بالن معده | ۴۵ تا ۶۵ | قرار دادن بالن داخل معده به‌صورت موقت |
| حلقه معده | ۶۰ تا ۹۰ | قرار دادن حلقه قابل تنظیم دور معده |
| دیورژن صفراوی-پانکراسی | ۱۴۰ تا ۱۸۰ | ترکیب اسلیو با تغییر شدید مسیر گوارش |
علاوه‌بر هزینه اصلی جراحی، هزینه‌های دیگری مانند آزمایش‌های قبل از عمل، ویزیت‌های پس از عمل، مکملهای غذایی و در صورت نیاز، جراحیهای پلاستیک تکمیلی هم وجود دارند.
پوشش بیمه‌های مختلف از هزینه عملهای لاغری
درحال حاضر بیمه‌های پایه، برخی از عملهای لاغری مانند اسلیو معده و بای‌پس معده را در صورت داشتن شرایط پزشکی خاص مانند BMI بسیار بالا یا BMI بالا همراه با بیماریهای زمینه‌ای جدی تحت پوشش قرار می‌دهند. این پوشش معمولا شامل بخشی از هزینه‌های بیمارستان و جراحی میشود.
بیمه‌های تکمیلی نیز معمولا هزینه جراحی را برای افرادی با BMI بالاتر از 40 یا BMI بین 35 تا 40 با بیماریهای مرتبط با چاقی پوشش می‌دهند. البته میزان این پوشش بستگی به نوع بیمه‌نامه و سقف تعهدات آن دارد. بنابراین بهتر است همیشه قبل از انجام جراحی هزینه و میزان پوشش بیمه را استعلام بگیرید.
عمل لاغری؛ راهی به سوی زندگی سالم‌تر
عمل لاغری می‌تواند گزینه‌ای موثر برای افرادی باشد که با چاقی مفرط و بیماریهای مرتبط با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. عمل های معده برای لاغری مانند اسلیو معده، بای‌پس معده، حلقه‌گذاری و بالن معده هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب روش مناسب به BMI، شرایط سلامتی و اهداف شما بستگی دارد.
با رعایت مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی و تعهد به سبک زندگی سالم، میتوانید به کاهش وزن پایدار دست پیدا کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود دهید. برای تصمیم‌گیری بهتر، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید و تمام جوانب را در نظر بگیرید. برای مشاوره با متخصص وارد سایت دکتردکتر شده و نوبت خود را به صورت اینترنتی ثبت کنید.
منابع:
