مشکلات گوارشی از عمده دلایل مدفوع سیاه هستند که اغلب از خونریزی در دستگاه گوارش ناشی می‌شوند. این تغییر رنگ مدفوع میتواند نتیجه خونریزی از معده، مری یا روده کوچک هم باشد. همچنین، عوامل مختلفی مانند زخم‌های معده، مصرف داروهای خاص، مشکلات کبدی یا حتی عفونت‌های گوارشی می‌توانند باعث ابتلا به این عارضه شوند. درک علت دقیق آن برای درمان صحیح و جلوگیری از مشکلات جدی ضروری است. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، به این موضوع پرداخته‌ایم که مدفوع سیاه نشانه چیست.
در اننتها، اگر سوال خاصی در این مورد دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
مدفوع سیاه نشانه چیست؟
تیره شدن مدفوع میتواند نشان‌دهنده مشکلات مختلفی باشد که از بیخطر تا جدی متغیر هستند. این عارضه، معمولا به دلیل مصرف غذاهایی مانند شیرین بیان سیاه، زغال‌اخته یا مکملهای آهن ایجاد میشود. با این حال، اگر مدفوع قیری و با بوی بد باشد، نشان‌دهنده خونریزی داخلی در دستگاه گوارش فوقانی، مانند زخم‌ها، گاستریت یا واریس‌های مری خواهد بود. در این شرایط، فرد نیاز به ارزیابی‌های فوری پزشکی دارد. در ادامه، به مهم‌ترین دلایل مدفوع سیاه پرداخته‌ایم:
مصرف غذاهای تیره رنگ
تغییر رنگ مدفوع در اثر مصرف غذاهای تیره رنگ، زمانی اتفاق می‌افتد که رنگدانه‌ها یا رنگ‌های طبیعی موجود در غذا به‌طور کامل هضم نشده و از دستگاه گوارش عبور می‌کنند. غذاهایی مانند شیرین بیان سیاه، زغال‌اخته یا برخی از شیرینی‌های تیره رنگ منجر به ایجاد مدفوع تیره‌تر می‌شوند. این مدفوع، معمولا تا زمانی که با علائم نگران‌کننده دیگری مانند درد، تهوع یا استفراغ همراه نشود، بیخطر خواهد بود.
مصرف مکملهای آهن
زمانی که آهن ناشی از مکملهای آهن به‌طور کامل توسط بدن جذب نمی‌شود، آهن اضافی با آنزیم‌های گوارشی در روده واکنش نشان می‌دهد. این فرآیند، باعث تغییر رنگ مدفوع به رنگ تیره میشود. این عارضه، یکی از عوارض جانبی رایج مصرف مکملهای آهن برای درمان کم خونی است و معمولا خطری ایجاد نمی‌کند.
داروهای حاوی بیسموت
از رایج‌ترین دلایل مدفوع سیاه میتوان به مصرف داروهای حاوی بیسموت مانند پپتوبیسمول اشاره کرد. بیسموت با سولفور موجود در دستگاه گوارش واکنش نشان می‌دهد و بسموت سولفاید تشکیل میشود که یک ماده سیاه رنگ است. این ماده بیخطر است و رنگ مدفوع را تیره می‌کند.
زخم‌های گوارشی
زمانی که زخم‌های گوارشی خونریزی می‌کنند، خون با آنزیم‌ها و اسیدهای گوارشی در معده ترکیب شده و رنگ آن تیره و مانند قیر میشود. رنگ سیاه به دلیل تجزیه هموگلوبین در خون است که در طول عبور از دستگاه گوارش رخ می‌دهد. این وضعیت که ملنا نام دارد، میتواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. بنابراین، در صورت تجربه تغییر رنگ مدفوع همراه با درد معده یا استفراغ حتما به پزشک مراجعه کنید.
خونریزی دستگاه گوارش فوقانی (GI)
خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی از مهم‌ترین دلایل مدفوع سیاه و قیری به‌شمار می‌آید. این وضعیت، معمولا نشانه‌ای از مشکلاتی مانند گاستریت، ازوفاژیت، سندرم مالوری ویس یا حتی سرطان مری و معده است. به دلیل تجزیه هموگلوبین خون توسط اسید معده و آنزیم‌ها، خون به به رنگ سیاه و قیری تغییر رنگ خواهد داد.
براساس تعریف ارائه شده در وب‌سایت انتشارات پزشکی WebMd آمریکا،
سندروم مالوری ویس وضعیتی است که سرفه یا استفراغ شدید میتواند مری را پاره کند و باعث خونریزی شود.
واریس مری
خونریزی ناشی از متورم و پاره شدن سیاهرگ‌های مری، سیاه شدن مدفوع را به دنبال خواهد داشت. این شرایط در اثر ابتلا به سیروز کبدی و سایر بیماری‌های پیشرفته کبدی به‌وجود می‌آید. درصورتی‌که، دچار بیماری کبدی هستید و همراه با این عارضه، علائمی مانند گرفتگی عضلات، ناراحتی معده، کاهش وزن سریع یا زردی تجربه می‌کنید، نیاز به بررسی تخصصی خواهید داشت.
مدفوع سیاه و شل نشانه چیست؟
وقوع این وضعیت میتواند دلایل مختلفی داشته باشد که از رژیم غذایی تا مشکلات پزشکی زمینه‌ای متغیر هستند. در ادامه، به برخی از دلایل مدفوع سیاه و شل اشاره کرده‌ایم:
- خونریزی دستگاه گوارش؛ مدفوع تیره و چسبنده به دلیل خونریزی در قسمتهای بالایی دستگاه گوارش مانند زخم معده یا گاستریت
- مصرف برخی داروها و مکمل‌ها؛ همچون مکملهای آهن
- عوامل غذایی؛ مصرف مقادیر زیاد غذاهای تیره رنگ مانند شیرینی سیاه یا بلوبری
- عفونت‌ها؛ همچون اسهال همراه با خون در اثر بیماری دیسانتری
- بیماری‌های التهابی روده؛ بیماری‌هایی مانند کرون یا کولیت اولسراتیو
- سرطان روده؛ خونریزی ناشی از تومورها در روده یا مقعد
سیاه و شل شدن مدفوع به صورت مداوم یا غیرقابل توضیح نیاز به ارزیابی‌های تخصصی دارد.
مدفوع سیاه و سفت نشانه چیست؟
مدفوع سیاه و سفت به دلایل مختلفی ایجاد شود. مهم‌ترین این دلایل، شامل موارد زیر هستند:
- مصرف داروهایی مانند بیسموت ساب سالیسیلات به دلیل واکنش بیسموت با سولفور در دستگاه گوارش
- یبوست در اثر حرکت کند مدفوع و جذب آب اضافی آن
- ایجاد پولیپ‌های کولون یا همان توده‌های کوچک در روده بزرگ
چگونه دلایل مدفوع سیاه تشخیص داده میشود؟
متخصص معمولا اقداماتی برای تشخیص دلایل مدفوع سیاه همچون آزمایش خون انجام می‌دهد که در جدول زیر به مهم‌ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
| نوع آزمایش | هدف انجام آزمایش |
| بررسی سابقه پزشکی | شناخت هرگونه بیماری مانند زخم‌های گوارشی، بیماری‌های کبد یا خونریزی |
| معاینه فیزیکی | بررسی رنگ‌پریدگی، خستگی یا درد شکم |
| انجام آزمایش خون | بررسی کم‌خونی |
| گرفتن نمونه مدفوع | بررسی احتمال عفونت |
| آندوسکوپی | برای بررسی مری، معده و قسمت اول روده کوچک و تشخیص بیماری‌هایی مانند زخم، واریس یا خونریزی |
| کولونوسکوپی | بررسی خونریزی در روده بزرگ |
| سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی | برای ارزیابی تومورها، محل‌های خونریزی یا ناهنجاری‌های آناتومیک |
درمان مدفوع سیاه
درمان این عارضه بستگی به علت آن دارد. در ادامه، به موثرترین راهکارهای درمانی اشاره کرده‌ایم:
- درمان آندوسکوپیک؛ همچون باندینگ و کوترسازی برای توقف خونریزی در صورت ابتلا به زخم‌های گوارشی یا واریس مری
- مهارکننده‌های پمپ پروتون؛ داروهایی مانند امپرازول یا لانسوپرازول برای کاهش اسید معده و تسریع بهبودی زخم‌ها
- آنتی‌بیوتیک‌ها؛ برای از بین بردن باکتری‌ها در صورت ابتلا به خونریزی ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری
- جراحی؛ در صورت عدم کنترل خونریزی از طریق آندوسکوپی یا برای برداشتن بخشی از کولون یا درمان تومورها در صورت ابتلا به سرطان کولورکتال
- مدیریت فشار خون پورتال؛ مصرف داروهایی مانند بتابلاکرها (مانند پروپرانولول) برای کاهش خطر خونریزی از واریس‌های مری
- پیوند کبد؛ در صورت ابتلا به سیروز پیشرفته
- درمان‌های حمایتی؛ مانند ترک مصرف الکل، هیدراتاسیون، درمان هپاتیت یا بیماری کبد چرب
- کاهش مصرف برخی داروها؛ مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا داروهای ضدپلاکت
- نظارت مداوم؛ نظارت مستمر بر علائم حیاتی (فشار خون، ضربان قلب) و سطح هماتوکریت و هموگلوبین برای ارزیابی میزان از دست دادن خون، در موارد ابتلا به خونریزی گوارشی
برنامه درمانی، بسته به تشخیص متخصص و شرایط خاص هر فرد تنظیم میشود. همچنین، شناسایی علت زمینه‌ای و دلایل تیره شدن مدفوع برای مدیریت موثر آن ضروری است. با توجه به علائم و دلایل سیاه شدن مدفوع، می‌توانید با ثبت نوبت متخصص در شهرتان، قبل از بحرانی شدن شرایط، به متخصص مراجعه کنید. مثلا اگر در تهران زندگی می‌کنید، می‌توانید از طریق نوبت دهی دکتر گوارش و کبد تهران ، از میان بیش از 161 متخصص در این حوزه پزشکی، نوبت خود را ثبت کنید.
برای درمان مدفوع سیاه چه بخوریم؟
برخی از غذاها و تغییرات رژیمی می‌توانند به بهبود و مدیریت این وضعیت کمک کنند؛ به‌ویژه زمانی که تیره شدن مدفوع ناشی از مشکلات گوارشی مانند زخم‌ها، خونریزی یا اختلالات گوارشی باشد. مهم‌ترین غذاها برای بهبود این وضعیت و متناسب با دلایل مدفوع سیاه، شامل موارد زیر هستند:
- غذاهایی برای حمایت از بهبود زخم‌ها و مشکلات گوارشی؛ همچون جو دوسر، موز، برنج سفید، سیب‌زمینی آب‌پز، میوه‌های غیراسیدی و پروتئین‌های کم‌چرب
- غذاهای کاهش‌دهنده التهاب؛ ماهی سالمون، دانه کتان، دانه چیا و زردچوبه
- غذاهای غنی از آهن جایگزین مکمل آهن؛ مانند گوشت قرمز، سبزیجات برگ‌سبز، حبوبات و غلات غنی شده
- مصرف پروبیوتیک‌ها در صورت عفونت؛ مانند ماست، کفیر یا سبزیجات تخمیرشده
- غذاهایی برای حمایت از عملکرد کبد؛ مانند کرم بروکلی، چغندر و هویج
- اجتناب از برخی غذاها؛ همچون غذاهای تند، غذاهای چرب، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکل
اهمیت شناسایی دلایل مدفوع سیاه در درمان آن
عمده‌ترین دلایل مدفوع سیاه از علل بیخطر مانند مصرف غذاهای خاص و مکملهای آهن گرفته تا مسائل جدی‌تر همچون خونریزی داخلی و بیماری‌های کبدی را شامل می‌شوند. شناسایی دقیق علت این تغییر رنگ در مدفوع، برای ارائه اقدامات درمانی مناسب و جلوگیری از بروز مشکلات جدی ضروری است. درصورتی‌که، تجربه مدفوع سیاه همراه با علائمی چون درد، ضعف یا تهوع، توصیه میشود که به سرعت به دکتر مراجعه کرده تا از سلامت خود اطمینان حاصل کنید. برای دریافت نوبت از متخصص گوارش می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین این متخصص در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
منابع:
ازراهنمايي شما سپاسگزارم
مطالب مختصر و مفيد بود
باسلام لطفا”بفرمائید آیامصرف زینک باعث سیاهی مدفوع میشود؟خیلی ممنونم ازلطفتون
سلام
بله
البته اگر علایم دیگری مثل دل درد و اسهال دارین باید علل دیگر بررسی شه
سلام من دیروز یک بستنی شکلاتی خوردم تلخ بود تا حدودی شیر کاکائو هم از دو سه روز پیش تا حالا نزدیک 4 ۵ بار خوردم ب خصوص امروز دوتا خوردم و یک عدد کیک تا حدودی شکلات تلخ و…. در کل امروز مدفوع بنده ابکی و تیره هست و داخلش تکه تکه های سیاه رنگ بود. تو این هفته یکی دو بار دلستر با طعم بلوبری خوردم. بنده غلظت خون دارم و چربی خون که تا الان زیاد بهش توجه نکردم فقط اب خوردم و سبزیجات. حالت تهوع اینا هم ندارم کم اشتها هم نیستم ولی ی مقدار سردرد داشتم. و استرس. کاهش وزن هم نیستم تنگی نفس هم ندارم و تا به حال سابقه بیماری گوارشی نداشتم.
هیچگونه درد در شکم یا معده و معقد ندارم سوزش هم نیست
نوشابه هم زیاد میخورم…
ایا مشکل چدی وچود دارد؟
یمقدار شکمم قار قور میکنه فقط.
15 سالمم هست. استرس و اضطراب دارم. ممنون میشوم جواب بدیـد.
سلام
اگر مانند قیر سیاه و قیری رنگ و بدبو و چسبندس بررسی لازمه
در غیر اینصورت فعلا مصرف مواد غذایی که اخیرا مصرف کردین قطع شه
سلام
خوردن انگور شانی و کشمشی به وعده شام دلیل به رنگ تیرگی مدفوع و اسهال بودن میشه؟
سلام
خیر
سلام
قرص آمپرازول برا معده استفاده میکنم و اینکه قبلاً یه بار قهوه خوردم و مدفوع ام سیاه رنگ بود و چند وقته نوشابه میخورم ، تاثیر داره روی رنگ مدفوع؟
مثلاً باعث خونریزی بشه؟
سلام
خیر
سلام
من یک و نیم ساله که خون توی مدفوع دارم ، پارسال برج ۷ شدیدا دل‌درد داشتم ، آزمایش آندوسکوپی و کولونوسکوپی دادم و جواب آزمایش هیچی نشون نداد ، اما خون داخل مدفوع قطع نشد ، الا حدود دو هفتست که رنگ مدفوع کاملا تیره شده (سمت چپ سینه هم درد میکنه و به دستم میزنه)
آیا لازمه که دوباره آزمایش بدم ؟!
سلام
بله حتما پیگیری لازمه
به فوق" تخصص گوارش مراجعه کنید
سلام
ببخشید من از دیروز دل درد دارم همینطور بار اول که ندفوع کردم مدفوعم شل بود اما گفتم اگه اسهاله یه سیب خوردم که همون دیروز مدفوعم سفت تر شد ولی باز به حالت عادی برنگشت و رنگش قهوه روشنه ،الان که دوباره مدفوع کردم حالت قیری داره و رنگش نمیتونم بگم سیاهه ولی قوهوه پررنگه البته من سندرم روده تحریک پذیر هم دارم،قبل از اینکه اینجوری بشم روز قبلش گوجه زیاد خوردم ممکنه به همدیگه ربطی داشته باشه؟
سلام خسته نباشین بنده پسری ۲۲ ساله هستم.از پارسال برج ۷ معده درد شدیدی گرفتم و به بیمارستان امام سجاد شهریار مراجعه کردم که آندوسکوپی گرفتن و گفتن رفلاکس هستش.البته دوبار آندوسکوپی شدم یک بار داخل بیمارستان و یک بار هم داخل مطب پزشک گوارش.کولونوسکوپی هم شدم.پیش سه پزشک فوق تخصص گوارش هم رفته ام و تشخیص شان رفلاکس1بوده است.حالا چند روز هستش سمت چپ شکمم خیلی میسوزه و داخل مدفوع هم خون میبینم هم مدفوع کاملا قیری هستش البته اینم بگم جواب کلونوسکوپی هم گفتن هموروئید کوچک و هیچی نیست ممنون میشم راهکاری رو بهم بگین آیا باید بیمارستان بروم؟دارو تجویز می کنین؟
سلام
اگر خون داخل مدفوع به شکل مخلوط هست بررسی لازمه
اگر در انتهای مدفوع و درحد چند قطره و خون روشن هست میتونه بخاطر همون همورویید باشه
سلام
من امروز دوبار شکمم کار کرد که در هر دودفعه مدفوع سیاه بود و دهانم از صبح که بلند شدم تلخ بود دلیلش را نمی‌دانم البته دیروز مقدار زیادی گوشت گوسفند مصرف کردم آیا میتوان گفت از مصرف زیاد گوشت است؟ یا دلیلش خونریزی و چیز دیگری است
سلام
مدفوع سیاه و قیری رنگ خصوصا اگر چسبنده و بدبو باشه به نفع خونریزی گوارشیه
سلام
اگر علایمتون ادامه دار شد و یا تشدید پیدا کرد ویزیت شین فعلا کار خاصی لازم نیست
سلام وقت بخیر
من شاید ۱ ساله که مدفوم بیشتر اوقات سیاه وبعضی اوقات هم معمولی و وقتی اسهام مدفوم کاملا رنک عادی داره من نه علائم خاصی دارم نه چیزی فقط چند وفت پیش پهلو هام درد خیلی شدیدی گرفت و بعد یک ربع ول کرد دیگه علائم خاصی نداشتم مدفوم وقتی سیاه یه مقدار بو میده.
میشه بگید نیاز به بررسی پزشک هست یا نه؟
سلام خسته نباشین خانوم دکتر ببخشید من 6روزه آنفولانزا گرفتم .وشکم درد. سردرد.دارم و 6روزه اسال هستم .دیروز شب یه شیر کاکائو خوردم ویکی هم صبح امروز مدفوعم سیاه یا مثل قهویی بود.دلیلش چیه به پزشک مراجعه کنم یانه ؟درزمع 14سالمه
سلام
اگر قهوه ای بوده موردی نیست اما اگر سیاه و قیری تکرار شد ویزیت شین
سلام من مدتیه وقتی هربارشکمم کارمیکنه اسهال سیاه قیردارم علتش چیه؟گاهی دلپیچه پهلو درد هم دارم حتی وقتی شکمم کارمیکنه یا میخاد کارکنه دل درد دارم
سلام
مدفوع اسهالی و سیاه و قیری رنگ نیاز به بررسی از نظر خونریزی گوارشی دارد
به فوق" تخصص گوارش مراجعه کنید
سلام من هرشب دارم از قرص رولاکس استفاده میکنم اشکال نداره از نظر شما
سلام من مرد هستم وبرای کم خونی فیفول میخورم نظرتون رو میشه بفرمایین
سلام
در مردان تشخیص علت کم خونی مهم است زیرا کم خونی در مردان شایع نیست ، باید از نظر خونریزی مخفی گوارشی و سایر علل بررسی شوند
سلام خانوم دکتر من چن وقته که سمت چپ شکمم درد میکنه رفتم دکتر قرص بیسموت با امپرازول تجویز کرد ایا نیازه که به فوق تخصص گوارش مراجعه کنم
سلام
۴ هفته دارو بخورید اگر خوب نشدین مراجعه کنید
خانم دکتر زیبا.