فروکتوز، هرچند قندی طبیعی و شیرین است که در میوهها و سبزیجات یافت میشود، مصرف بیش از حد آن به‌ویژه از منابع فرآوریشده می‌تواند مضرات قابل توجهی برای سلامت داشته باشد. این قند پس از ورود به بدن عمدتاً در کبد متابولیزه میشود و مصرف زیاد آن می‌تواند باعث افزایش ذخیره چربی در کبد، افزایش چربی خون و ایجاد مقاومت به انسولین شود.
این مشکلات متابولیکی در نهایت ریسک ابتلا به بیماری‌هایی مانند کبد چرب غیرالکلی، دیابت نوع ۲ و بیماریهای قلبی‌عروقی را افزایش می‌دهند. بنابراین، شناخت مضرات فروکتوز و کنترل میزان مصرف آن اهمیت زیادی در حفظ سلامت دارد.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی مضرات مصرف فروکتوز اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، در بخش نظرات بنویسید که تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
مضرات فروکتوز
فروکتوز یک قند ساده و شیرین است که بهطور طبیعی در میوهها، سبزیجات و عسل یافت میشود و در صنایع غذایی نیز به شکل شیرینکنندههای صنعتی مانند شربت ذرت با فروکتوز بالا استفاده میشود. اگرچه مصرف فروکتوز از منابع طبیعی در حد متعادل مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما دریافت زیاد آن از نوشیدنی‌های شیرین و خوراکی‌های فرآوریشده می‌تواند موجب تجمع چربی در کبد، افزایش تری‌گلیسرید، مقاومت به انسولین، چاقی شکمی و حتی افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند کبد چرب غیرالکلی، دیابت نوع دو و مشکلات قلبی‌عروقی شود.
1. ایجاد اختلال در ترکیب چربی‌های خون
برخلاف متابولیسم گلوکز، متابولیسم فروکتوز توسط کبد انجام میشود. زمانی که فرد مقدار زیادی فروکتوز مصرف می‌کند، سطح چربی خون افزایش یافته و فرد در معرض ابتلا به بیماریهای مختلف قرار می‌گیرد. برای مثال، کبد چرب و بیماریهای قلبی عروقی از این دست هستند.
2. تجمع چربی در اطراف اندام‌ها
یکی دیگر از تاثیرات منفی فروکتوز، تبدیل شدن آن به چربی احشایی است. چربی‌های احشایی، چربی‌هایی هستند که در اعماق شکم ذخیره شده و در اطراف کبد و روده تجمع می‌کنند. تجمع چربی در اطراف این اندام‌ها برای سلامتی مناسب نبوده و فرد را در معرض بیماری دیابت نوع ۲ قرار میدهد.
نکته! غذاهایی که دارای فروکتوز هستند، بدترین غذا برای دیابتی ها هستند.
3. احتمال بروز بیماریهای قلبی
زمانی که فروکتوز در کبد به چربی تبدیل میشود، تولید تری‌گلیسیرید که نوعی چربی خون است، افزایش می‌یابد. با ورود تری‌گلیسیرید‌ها به جریان خون، فرد در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی قرار می‌گیرد. چگونگی تاثیر این قند را بررسی می‌کنیم:
- افزایش سطح کلی چربی خون؛
- آسیب به دیواره رگ‌ها؛
- ایجاد پلاک در دیواره رگ‌ها و بروز آترواسکلروز (تنگ شدن رگ‌ها)؛
- کاهش مقادیر کلسترول خوب؛
- افزایش مقادیر کلسترول بد؛
- افزایش فشار خون
- بروز التهاب در دیواره عروق خونی.
تمام موارد فوق، موجب میشود که فرد با گذشت زمان به بیماریهای قلبی عروقی مبتلا شود.
4. افزایش سطح اوریک اسید خون و ابتلا به نقرس
یکی از فرآیند‌های فرعی که در طول متابولیزه‌شدن فروکتوز رخ میدهد، تولید اسید اوریک است. اسید اوریک، نوعی ماده زاید است که در نتیجه تجزیه ماده‌ای شیمیایی به نام پورین تولید میشود. در صورت افزایش تولید این ماده، فرد در معرض ابتلا به بیماریهای زیر قرار خواهد گرفت:
- نقرس
- بیماریهای کلیوی
- بیماریهای متابولیک
- مقاومت به انسولین
- افزایش فشار خون
- بیماریهای قلبی
برای جلوگیری از بروز مشکلات فوق، افراد باید در حد اعتدال منابع فروکتوز را مصرف کنند.
5. مشکلات گوارشی
یکی از مهم‌ترین مضرات مصرف فروکتوز، بروز مشکلات گوارشی است. زیرا، زمانی که فروکتوز به درستی جذب نشود، وارد روده بزرگ شده و باکتری‌های روده را تخمیر می‌کند. عوارض ناشی از این فرآیند‌ها عبارتند از:
- درد شکم
- دل‌پیچه
- رشد باکتری‌های بد در روده
- تولید سموم در روده
- التهاب مخاط روده
- گاز زیاد شکم و معده
- مدفوع شل
- اسهال
- ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر
افرادی که دستگاه گوارش‌شان حساس است، حتی مصرف مقدار کمی از فروکتوز نیز عوارض فوق را ایجاد می‌کند. منابع غذایی را که مشکلات گوارشی ایجاد می‌کنند، در جدول زیر آورده‌ایم:
| منابع غذایی | دلیل ایجاد مشکلات گوارشی |
| سیب | درصد بالای فروکتوز طبیعی |
| انبه | ً |
| گلابی | ً |
| عسل | ً |
| پیاز | وجود مقادیر فراکتان |
| سیر | ً |
| آبمیوه‌های دارای افزودنی | شربت ذرت با فروکتوز بالا |
| نوشابه‌های گازدار | ً |
| نوشیدنی‌های الکلی طعم‌دار | ً |
برای جلوگیری از بروز هرگونه مشکلات گوارشی ناشی از مضرات فروکتوز، می‌توانید پیش از مصرف این مواد غذایی با پزشک خود مشورت کنید.
6. احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ
از سال‌های ۲۰۱۹ تاکنون، محققان با انجام چند آزمایش روی موش‌ها دریافتند که مصرف بیش از اندازه فروکتوز، می‌تواند احتمال رشد تومور را در نواحی روده افزایش دهد. در این آزمایش‌ها، محققان به نتیجه رسیدند که مصرف شربت ذرت، باعث میشود که سلولهای سرطانی برای مدت بیشتری زنده بمانند.
به نقل از سایت موسسه ملی سلامت آمریکا NIH،
مصرف زیاد فروکتوز، ممکن است با خطر ابتلا به بعضی از سرطان‌ها مرتبط باشد.
با این حال، مطالعات بیشتری لازم است که این موضوع در مورد به طور کامل اثبات شود.
7. مشکلات کبدی
براساس مقاله‌ای منتشر شده در وب‌سایت موسسه ملی بهداشت آمریکا، مصرف فروکتوز احتمالاً خطر ابتلا به بیماریهای کبدی را افزایش میدهد. زیرا، فروکتوز را کبد متابولیزه می‌کند و مصرف بیش از حد آن موجب تجمع چربی در کبد میشود. بیماری‌ها و مشکلاتی که بعد از این فرآیند بروز می‌کنند، عبارتند از:
- آسیب به کبد
- ایجاد التهاب در ساختار کبد
- زخم‌شدن کبد
- نارسایی کبد
چندین مورد از مطالعات در سال‌های اخیر، این یافته‌ها را تایید کرده‌اند. در حالی که بعضی دیگر اظهار داشته‌اند که ارتباطی بین مصرف فروکتوز و مشکلات کبدی وجود ندارد.
8. چاقی
در سال ۲۰۱۷، محققان شواهدی یافتند مبنی بر اینکه مصرف زیاد فروکتوز احتمالاً خطر چاقی و سندرم متابولیک را افزایش میدهد. همچنین، احتمالاً مصرف بیش از حد فروکتوز با افزایش رشد چربی در بدن ارتباط داشته باشد. زیرا ممکن است نحوه تجزیه چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها تغییر یابد. علاوه بر این، مصرف فروکتوز باعث میشود که احساس سیری افراد به تاخیر بیفتد و غذای بیشتری مصرف کنند.
برای درمان چاقی، می‌توانید ویزیت آنلاین دکتر تغذیه از طریق دکتردکتر داشته باشید.
آیا تمام شواهد علمی مضرات مصرف قند فروکتوز را اثبات می‌کنند؟
شواهد زیادی وجود دارند که مضرات فروکتوز را اثبات می‌کنند، اما قند فروکتوز تنها قند مضر در مواد غذایی نیست. زیرا غذاهای حاوی فروکتوز بالا، معمولاً حاوی سطوح بالایی از قندهای دیگر مانند گلوکز نیز هستند. از این رو، محققان چندان نمی‌توانند اثرات قندهای دیگر را بر سلامتی نادیده بگیرند. در سال ۲۰۱۴، محققان در یک بررسی دریافتند که مصرف فروکتوز در مقایسه با قندهای دیگر، اثرات خاصی بر بدن ندارد که موجب اضافه وزن شود.
همچنین، سازمان غذا و دارو (FDA) مدعی است که در حال حاضر هیچ مدرک قطعی در مورد مضرات فروکتوز نسبت به سایر قند‌ها وجود ندارد. این سازمان، حتی شربت ذرت با فروکتوز بالا و بحث‌برانگیز‌ترین غذاهای حاوی فروکتوز را در لیست غذاهای بی‌خطر قرار داده است. با این تفاسیر، پزشکان و محققان معتقدند که افراد باید مصرف تمام منابع غذایی حاوی قند بالا را محدود کنند.
فروکتوز در چه مواد غذایی وجود دارد؟
در حالت کلی، دو نوع فروکتوز وجود دارد که شامل فروکتوز طبیعی و فروکتوز موجود در شربت ذرت است. با این حال، بدن هر دو نوع فروکتوز را به یک شکل هضم می‌کند. نمونه‌هایی از غذاهای طبیعی که سرشار از فروکتوز و فروکتان هستند، عبارتند از:
- سیب
- هندوانه
- پرتقال
- توت‌فرنگی و تمشک
- گلابی‌ها
- آلو
- انبه
- انجیر
- خرما
- ذرت خوشه‌ای
- شیرین بیان
- شربت آگاوه
- ملاس یا شیره قند
- آبمیوهها
- عسل
- پیازها
- سیر
- تره‌فرنگی
- کنگر اورشلیم
- ریشه کاسنی
- مارچوبه
نکته! با این که موز دارای فروکتوز بالایی است اما با مصرف موز برای دیابتی ها در انئازه مشخص، بلا مانع است.
فروکتوز در چه مواد غذایی کمتر وجود دارد؟
مواد غذایی که فروکتوز کمی دارند، معمولاً شامل خوراکی‌های کم‌قند یا فاقد قند طبیعی و افزودنی هستند. این مواد شامل:
- سبزیجات کم‌قند؛ اسفناج، کلم بروکلی، خیار، کدو سبز، کلم‌برگ، فلفل دلمه‌ای
- غلات کامل و نشاسته‌ای؛ برنج قهوه‌ای، جو دوسر، نان سبوس‌دار
- پروتئین‌های حیوانی؛ گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ
- لبنیات ساده؛ شیر کم‌چرب، ماست ساده، پنیر
- آجیل و دانه‌ها؛ بادام، گردو، تخمه آفتابگردان
کدام مواد غذایی فروکتوز بیشتری نسبت به باقی خوراکی‌ها دارند؟
مقدار فروکتوز این سبزیجات نسبت به میوهها کمتر است. غذاهای فرآوریشده حاوی فروکتوز نیز عبارتند از:
- انواع شربت‌ها
- نوشابه‌های گازدار
- دسرها و کیک‌ها
- انواع شیرینی‌ها
- بعضی از سس‌ها
- انواع شکلات‌ها
مصرف مقدار نرمالی از موارد فوق، مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌کند. اما در صورتی که غذاهای فرآوریشده بیش از اندازه مصرف شوند، قند فروکتوز سلامتی اعضای مهم بدن را تحت تاثیر قرار میدهد.
در صورت مواجهه با مضرات فروکتوز به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
در صورت مواجهه با مشکلاتی مانند کبد چرب، افزایش چربی خون یا مقاومت به انسولین که می‌تواند ناشی از مصرف زیاد فروکتوز باشد، مراجعه به متخصص تغذیه توصیه میشود. متخصص تغذیه می‌تواند با ارزیابی رژیم غذایی و شرایط بدنی، برنامه غذایی مناسب برای کاهش مصرف فروکتوز و بهبود سلامت شما طراحی کند.
برای دریافت نوبت حضوری و آنلاین از متخصصین حوزه‌های فوق، به پلتفرم نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
با عرص سلام وتشکر از تحقیقات شما خال به نظر شما جز شکر خالص و نمک آیا فروکتوز هم بایذ برای بیماران سرطانی قطع شود؟! پس ویتامین ث صناعی باید برای تامین ویتامین ث بیماران استفاده کرد اگر فروکتوز استفاده نشود ؟ خود ویتامین ث هم در سرطان باید کم مصرف شود؟! چه میوه هایی فروکتوز کمتر دارد
سلام
میزان کم فروکتوز منعی ندارد و باید از خواص میوه ها استفاده کرد
ویتامیت ث سبب بهبود اثر شیمی درمانی در نابودی سلول سرطانی دارد و با نظر پزشکتون مصرف کنید
با سلام و احترام . ممنون بابت مطالب مفیدتون . اخیرا من یه مقاله مطالعه کردم که نوشته بود فروکتوز یک عامل تغذیه ای برای پیشرفت سلولهای سرطانی محسوب میشه . حالا در اینجا یه سوال پیش میاد و اون این هست که برای مثال انجیر خشک که فروکتوز بالایی هم داره مصرف بشه یا خیر البته با وجود خواص بیشماری که برای انجیر خیلی جاها گفته میشه الان بنده دقیقا سر در گم هستم که مصرف بشه یا خیر ؟ ممنون میشم راهنمایی بفرمایید . با تشکر خدا قوت
سلام
مصرف فروکتوز به میزان زیاد ضرر دارد
در میزان کم موردی ندارد
مصرف انجیر در میزان کم منعی ندارد و میتوان از خواص اون استفاده کرد
ممنون عالی بود …
تشکر از اشتراک گزاری نظرتون
بسیار عالی و کاربردی. سپاس فراوان
سلام
تشکر از اشتراک گزاری نظرتون
سلام، لاکتوز ( موجود در لبنیات) هم تاثیری شبیه به فروکتوز یا گلوکوز دارد ؟
بسیار مفید بود
تشکر از اشتراک گزاری نظرتون
با عرص سلام وتشکر از تحقیقات شما خال به نظر شما جز شکر خالص و نمک آیا فروکتوز هم بایذ برای بیماران سرطانی قطع شود؟! پس ویتامین ث صناعی باید برای تامین ویتامین ث بیماران استفاده کرد اگر فروکتوز استفاده نشود ؟ خود ویتامین ث هم در سرطان باید کم مصرف شود؟! چه میوه هایی فروکتوز کمتر دارد
سلام
میزان کم فروکتوز منعی ندارد و باید از خواص میوه ها استفاده کرد
ویتامیت ث سبب بهبود اثر شیمی درمانی در نابودی سلول سرطانی دارد و با نظر پزشکتون مصرف کنید